Ένας κεϋνσιανός «αλά καρτ»

Συνέντευξη του Πωλ Σάμουελσον

Μιλάει για τον έργο του, τον Ρούζβλετ, τον Μίλτος Φρίντμαν και τη σημερινή  κρίση

 

Ο Πωλ Σάμουελσον, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Οικονομικών, ένας από τους γνωστότερους και  σημαντικότερους εκπροσώπους των κευνσυανών οικονομικών, πέθανε την περασμένη βδομάδα σε ηλικία 94 ετών. Δημοσιεύουμε στη συνέχεια αποσπάσματα από τη μεγάλη συνέντευξη που είχε δώσει στον συνεργάτη του περιοδικού «Atlantic» Κόνορ Κλαρκ, τον Ιούνιο του 2009.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ο Πωλ Σάμουελσον διδάσκει στο Τμήμα Οικονο-
μικών του ΜΙΤ, τον Δεκέμβριο του 1950.

* Θεωρούμαι κεϋνσιανός. Το βιβλίο μου Οικονομική, που σε διάστημα πενήντα περίπου χρόνων πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα, για πρώτη φορά έκανε γνωστή –όχι μόνο στο Πρίνστον, το Χάρβαρντ, το Γέιλ και τα άλλα πρωτοκλασάτα πανεπιστήμια, αλλά και στα μικρά πανεπιστήμια, καθώς και στα λύκεια– την ουσία του κεϋνσιανού μακροοικονομικού συστήματος. Το θεωρώ μεγάλη επιτυχία, καθώς ένα άλλο κεϋνσιανό βιβλίο, μια μελέτη του Lorie Tarshis, για λόγους που δεν κατάλαβα ποτέ πλήρως, κυνηγήθηκε από μια φασίζουσα ομάδα στα χρόνια του μακαρθισμού και καταγγέλθηκε από τον Μπιλ Μπάκλεϋ[1] ως αστήριχτο κ.ο.κ. Και έτσι, εντελώς άδικα, το βιβλίο δεν είχε καμιά τύχη — και ο Τάρσις ήταν ένας πραγματικός μαθητής του Κέυνς.

Το βιβλίο μου, αντίθετα, γνώρισε μεγάλη επιτυχία, έγινε ένα είδος προτύπου· έτσι, κάθε φορά –μιλάω βέβαια εντελώς υποθετικά– που κάποιος συγγραφέας ενός πανεπιστημιακού εγχειριδίου κάνει αγωγή σε κάποιον άλλο για λογοκλοπή, δεν πρόκειται να πετύχει τίποτα, αφού ο  δικαστής θα του πει απλώς: «Αυτά είναι όλα απόνερα του σαμουελσιανισμού», κάπως έτσι.

Εν πάση περιπτώσει, τα πράγματα εξελίχθηκαν τόσο άσχημα που ήμουν πολύ δύσπιστος –μετά το 1967, ας πούμε–  ως προς τον  αμερικανικό κεϋνσιανισμό. Καλώς ή κακώς, ο αμερικάνικος κεϋνσιανισμός είχε απομακρυνθεί πάρα πολύ από το σημείο όπου ξεκίνησε. Είμαι ένας «κευνσιανός αλά καρτ». Ξέρετε τι είναι ένας «Χριστιανός αλά καρτ», έτσι δεν είναι;[2]

Από τα «Είκοσι τέσσερα σονέτα για την πολιτική διαχείριση της ερωτικής απελπισίας»

ΟΡΘΩΣ ΚΕΙΜΕΝΑ

του Αιμόφιλου Τ. Ινφλουέντζα και της Σεράτια Μαρκένσες

 

[Χωρίς τίτλο]

εσύ εκδόσεις θεμέλιο

εγώ εκδόσεις μεταίχμιο

εσύ εκδόσεις τεκμήριο

εγώ εκδόσεις futura

 

εσύ εκδόσεις εστία

εγώ εκδόσεις νεφέλη

εσύ κεράσεις εμένα παγωτό κεράσι

εγώ θέλει;

Μπέρκλεϋ: Περισσότερες φράουλες λιγότερο αίμα

του Ηλία Ντίνα

Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ, 11 Δεκεμβρίου 2009

Το πρώτο email έφτασε στις 9:14 το πρωί της Παρασκευής 20 Νοέμβρη. Θα ακολουθούσαν αρκετά ακόμη μέσα στη μέρα. Μολονότι ο αποστολέας δεν προϊδέαζε για τίποτα ενδιαφέρον –είναι συχνό στα αμερικανικά πανεπιστήμια ο αντιπρύτανης να στέλνει διάφορα μηνύματα διαδικαστικού χαρακτήρα– ο τίτλος έδειχνε ότι αυτή τη φορά ήταν κάτι διαφορετικό: «ΕΠΕΙΓΟΝ: Γουίλερ Χωλ». Γουίλερ ονομάζεται ένα από τα πιο κεντρικά κτίρια στο κάμπους του Μπέρκλεϋ. Το μήνυμα έκανε λόγο για «εξέγερση» στο κτίριο, ζητώντας την κατανόηση της κοινότητας  και διαβεβαιώνοντάς μας ότι η αστυνομία του πανεπιστημίου καταβάλλει προσπάθειες για εκτόνωση της κατάστασης. Έφτασα στο πανεπιστήμιο μισή ώρα αργότερα και το πρώτο πράγμα που μου τράβηξε την προσοχή ήταν μια κίτρινη κορδέλα γύρω από το Γουίλερ, από αυτές που βλέπουμε στις ταινίες και υποδηλώνουν το σημείο του εγκλήματος. Γύρω από την κορδέλα, παρατεταγμένοι από μέσα αστυνομικοί και απέξω φοιτητές. Συνέχισα να περπατάω, όταν στα δεξιά μου είδα, από το παράθυρο του δεύτερου ορόφου του Γουίλερ, ένα πανό και τέσσερα παιδιά με καλυμμένα πρόσωπα και τα χέρια υψωμένα σε γροθιά να μιλάνε σε όσους στέκονταν από κάτω για την κατάληψη. Αυτό ήταν τελικά, ούτε φόνος ούτε διάρρηξη: κατάληψη.

Η ανάπτυξη μέσω των τραπεζών και η χρηματοπιστωτική επέκταση ως «εθνική στρατηγική»

του Γιάννη Δραγασάκη

Όπως είναι γνωστό, η κρίση που ζούμε ξεκίνησε από τη χρηματοπιστωτική σφαίρα, πολύ σύντομα όμως επεκτάθηκε στη σφαίρα της παραγωγής και της απασχόλησης, ενώ σε πολλές χώρες παίρνει και τη μορφή της δημοσιονομικής κρίσης. Αυτή η εξέλιξη και η διαρκής μεταμόρφωση της κρίσης, διαδικασία που δεν έχει ολοκληρωθεί, πιστοποιεί πως πρόκειται για μια σύνθετη δομική κρίση του καπιταλισμού, που διαπλέκεται μάλιστα με την οικολογική κρίση.

Η κρίση αυτή αναδεικνύει ποικίλα, παλαιά όσο και νέα, πεδία και προβλήματα που ζητούν πολιτικές απαντήσεις. Ένα τέτοιο πεδίο, που επιζητά σήμερα μια ανανεωμένη όσο και δραστική πολιτική και κοινωνική παρέμβαση, είναι εκείνο του τραπεζικού και ευρύτερα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Από πού πηγάζει η αναγκαιότητα του δημόσιου κοινωφελούς πιστωτικού μοντέλου;

Το έργο του Peter Gowan, και ειδικότερα ένα πρόσφατο άρθρο του («Crisis in the Heartland», New Left Review, τχ. 55, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2009), από τα τελευταία που μας άφησε, περιέχει γόνιμες σκέψεις. Κατά τον Gowan, οι επιλογές του καπιταλιστικού συστήματος σε σχέση με το τραπεζικό-πιστωτικό σύστημα είναι δύο:

α) Η πρώτη επιλογή είναι ένα δημόσιο κοινωφελές τραπεζικό πιστωτικό σύστημα προσανατολισμένο στη συσσώρευση κεφαλαίου στην παραγωγική σφαίρα.

β) Η δεύτερη είναι ένα τραπεζικό-πιστωτικό σύστημα που υποτάσσει στη μεγιστοποίηση της κερδοφορίας του και στην αυτοανάπτυξή του όλες τις άλλες οικονομικές λειτουργίες, ανάγκες ή δραστηριότητες.

Ο δάσκαλος της Αμερικής

Η Ναόμι Κλάιν συζητάει με τον Μάικλ Μουρ για την ταινία του «Καπιταλισμός: ιστορία ενός έρωτα»

 

Ναόμι Κλάιν: Λοιπόν, η ταινία είναι  εξαιρετική. Συγχαρητήρια. Είναι, και το ’χουν πει ήδη πολλοί, ένα ξεκάθαρο κάλεσμα σε εξέγερση κατά της τρέλας του καπιταλισμού. Τη βδομάδα όμως που πρωτοπροβλήθηκε, εξελισσόταν μια πολύ διαφορετική εξέγερση: τα λεγόμενα «Τea Parties»,[1] μια φλογερή υπεράσπιση του καπιταλισμού ενάντια στις κοινωνικές παροχές. Το ίδιο διάστημα, δεν βλέπω πουθενά  ορδές έτοιμες να  εφορμήσουν εναντίον της Γουώλ Στρητ… Ελπίζω ότι η ταινία σου μπορεί να λειτουργήσει αφυπνιστικά, να παίξει ρόλο καταλύτη για να αλλάξουν όλα αυτά, αναρωτιέμαι όμως  πώς τα βολεύεις μ’ αυτή την περίεργη τροπή των πραγμάτων, αυτές τις εξεγέρσεις  υπέρ του καπιταλισμού με ηγέτη τον Γκλεν Μπεκ.[2]

Μάικλ Μουρ:  Δεν  είμαι σίγουρος αν έχουμε να κάνουμε ακριβώς με εξεγέρσεις υπέρ του καπιταλισμού, καθώς τροφοδοτούνται από δύο πολύ διαφορετικές πολιτικές λογικές. Η μία είναι το γεγονός ότι αρκετοί Αμερικανοί δεν μπορούν ακόμα να χωνέψουν ότι ηγέτης τους είναι ένας Αφροαμερικανός. Δεν το αντέχουν.

Κλάιν: Θεωρείς ότι αυτή είναι η βασική κινητήρια δύναμη των Τea Parties;

Μουρ: Νομίζω ότι είναι μια από τις δυνάμεις, ωστόσο υπάρχουν διάφορες πολιτικές στοχεύσεις. Ο δεύτερος πολιτικός παράγοντας πίσω από τα Τea Parties είναι τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Οι εταιρείες στο χώρο της υγείας, καθώς και άλλα επιχειρηματικά συμφέροντα που ανησυχούν, συντελούν να οργανωθεί αυτό που φαίνεται σαν αυθόρμητο ξέσπασμα της οργής των πολιτών.

Όμως, το τρίτο μέρος αυτής της εκστρατείας είναι –και αυτό πάντα το θαύμαζα στη Δεξιά– η οργάνωσή της. Είναι οργανωμένοι, είναι αφοσιωμένοι και βρίσκονται στο πόδι από τα χαράματα, παλεύοντας για τους στόχους τους. Στην πλευρά μας, δεν βλέπω, αλήθεια, τέτοιου τύπου στράτευση. Οι συγκεντρώσεις που οργάνωνε η Δεξιά, στις αίθουσες των δημαρχείων, τον Αύγουστο, ήταν ανοιχτές σε όλους. Πού ήταν λοιπόν οι δικοί μας άνθρωποι; Και αμέσως σκέφτηκα: –Μα τι λέω, είναι Αύγουστος! Θυμάσαι ποτέ να έχει οργανωθεί κάτι από την Αριστερά μήνα Aύγουστο;

Τουρκία: Επαναμουσουλμανοποίηση ή μουσουλμανικός εκδημοκρατισμός;

Του Νίκου Χριστοφή

 

Στο παράθυρο. Μια γυναίκα κοιτάει προς τα έξω παραμερίζοντας λίγο μια γιγάντια τουρκική σημαία, μπροστά από το άγαλμα του Κεμάλ Ατατούρκ. Κωνσταντινούπολη, 29 Οκτωβρίου 2003, ογδοηκοστή επέτειος της ανακήρυξης της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Οι προσδοκίες των Τούρκων πολιτών από το «δημοκρατικό άνοιγμα» του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ευημερίας (ΑΚΡ) φαίνεται να μετριάστηκαν λόγω της απαγόρευσης της λειτουργίας του φιλοκουρδικού κόμματος Δημοκρατική Κοινωνία, την προηγούμενη βδομάδα. Το κόμμα τέθηκε εκτός νόμου επειδή, όπως αποφάνθηκε το Συνταγματικό Δικαστήριο, παραβίασε τα άρθρα 68 και 69 του Συντάγματος και του Νόμου περί Πολιτικών Κομμάτων. Όπως δήλωσε ο πρόεδρος του Δικαστηρίου Χασίμ Κιλίτς, «το κόμμα είχε μεταβληθεί σε εστία τρομοκρατίας εναντίον της ακεραιότητας του κράτους». Το κυβερνών κόμμα, από την άλλη, με δήλωση του Τ. Ερντογάν, απεφάνθη πως τάσσεται  «κατά της απαγόρευσης των πολιτικών κομμάτων, αλλά ακόμα και στις πιο πολιτισμένες χώρες η τρομοκρατία απορρίπτεται».

Η μετατόπιση του κόσμου της περιφέρειας προς τα αστικά κέντρα, που είχε αρχίσει να διαφαίνεται στην Τουρκία ήδη από τη δεκαετία του 1950, διαμόρφωσε μια νέα «αντι-ελίτ» μετά το 1983. Αυτή η «αντι-ελίτ», που πρόσφερε την εκλογική βάση κατά κύριο λόγο σε όλα τα ισλαμικά κόμματα που παρουσιάστηκαν στην Τουρκία, απαρτίζεται από πολιτικούς, δημοσιογράφους, διανοούμενους, επιχειρηματίες και επαγγελματίες εξίσου και αποτελεί, σε μεγάλο βαθμό, και την εκλογική βάση του ΑΚΡ. Το παράδοξο είναι ότι αντιπροσωπεύει τη «μετακίνηση του Ισλάμ από την περιφέρεια του συστήματος στο κέντρο, αλλά την ίδια στιγμή είναι και η ίδια προϊόν αυτού του [κεμαλικού] κέντρου, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του και της αστικής ζωής του»,[1] και ανταγωνίζεται με την σειρά της την ίδια την κεμαλική ηγεμονία.

Εκτός από τον κόσμο της περιφέρειας, το ΑΚΡ χαίρει της υποστήριξης και άλλων τμημάτων της τουρκικής κοινωνίας, τα οποία πιστεύουν πως το κυβερνών κόμμα είναι διατεθειμένο να εναντιωθεί στο κατεστημένο, διεκδικώντας τον εκδημοκρατισμό και  «εξευρωπαϊσμό» της τουρκικής κοινωνίας. Η πιο τρανταχτή απόδειξη επ’ αυτού είναι η προσπάθεια μεταρρύθμισης και εισαγωγής ενός πιο δημοκρατικού Συντάγματος, τον Ιούνιο του 2007.

Πώς να μη στοχαζόμαστε τα δικαιώματα και τη δημοκρατία

του Κώστα Σταμάτη

Τάκης Κατσουλίδης, «Η Λήδα και ο Κύκνος», 1993

Μια μικρή διδακτική ιστορία

Το 1864 το ιδρυτικό κείμενο της Α΄ Διεθνούς διακήρυξε πανηγυρικά, μεταξύ άλλων, ότι «όλες οι ενώσεις και τα άτομα που αποτελούν τη Διεθνή ΄Ενωση Εργατών αναγνωρίζουν την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την ηθικότητα ως κανόνες συμπεριφοράς μεταξύ τους και προς όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις ως προς το χρώμα, την πίστη ή την εθνικότητα. Η Διεθνής θεωρεί  καθήκον  του καθενός να απαιτεί τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά για τον καθένα που πράττει το καθήκον του». Τα λόγια αυτής της Διακήρυξης έχουν γραφεί από τον ίδιο τον Καρλ Μαρξ.

Μα υπάρχουν δικαιώματα και δημοκρατία;[1]

Ακόμη κι ένα ερώτημα επιστημολογικά τόσο ακατάστατο, όπως σ’ αυτό τον υπότιτλο, μπορεί να δώσει έναυσμα για απάντησή του επί το ορθό. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, όμως, απαιτείται να τεθούν εξαρχής όροι θέσης του ζητήματος, πρόσφοροι και φιλοσοφικά διασαφηνισμένοι.

Τι ακριβώς εκφράζει μια τοποθέτηση καταφανώς δεοντολογική, όπως αυτή της Α΄ Διεθνούς; Αποδίδει απλώς ορισμένη αντικειμενική κοινωνική κατάσταση, είτε του 1864 ειδικά είτε του καπιταλισμού εν γένει; Μήπως περιγράφει καν, εμπειρικά ή αλλιώς, οτιδήποτε; Εάν απλώς περιέγραφε κάτι τι ως υπάρχον ή έστω γινόμενο, τότε πράγματι θα μπορούσαμε να το βεβαιώσουμε –ή στην αντίθετη περίπτωση να το αρνηθούμε– με απλή διαπιστωτική κρίση: υπάρχει ή δεν υπάρχει. Τούτο φαίνεται άτοπο, ωστόσο, εάν μιλάμε για «καθήκον». Άλλο, λοιπόν, πρέπει να είναι το νόημα αυτού του παραθέματος.