Mια μικρή δίκη με μεγάλη σημασία

του Στρατη Μπουρναζου

Σκίτσο του Καρλ Σμιτ-Ρότλουφ

Την προηγούμενη Παρασκευή το Α΄ Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών αθώωσε τη Στέλλα Πρωτονοταρίου, πρώην διευθύντρια του 132ου Δημοτικού στην Γκράβα, από την κατηγορία της παράβασης καθήκοντος, επειδή είχε οργανώσει μαθήματα αλβανικών (και αραβικών) για παιδιά μεταναστών που ήταν μαθητές του σχολείου. Δεν ξέρω αν το συναίσθημα που αρμόζει είναι η ικανοποίηση ή η απογοήτευση: ικανοποίηση για την αθώωση και την πάνδημη συμπαράσταση της εκπαιδευτικής κοινότητας, απογοήτευση επειδή η πρωτεργάτρια μιας τέτοιας πρωτοβουλίας σύρθηκε στα δικαστήρια — απογοήτευση που αυξάνεται καθώς προχθές μάθαμε ότι εκκρεμεί και άλλη δίωξη για την ίδια υπόθεση, επειδή τα μαθήματα γίνονταν… υπό την εποπτεία της αλβανικής πρεσβείας, για την οποία η Στ. Πρωτονοταρίου  θα απολογηθεί τις επόμενες μέρες, στο πλαίσιο της σχετικής προανάκρισης που διενεργεί η Γενική Ασφάλεια.

***

Η δίκη αυτή έχει μεγάλη συμβολική σημασία στη συγκυρία που έγινε. Λίγες μόνο μέρες πριν τη συζήτηση στη Βουλή του νομοσχεδίου για την ιθαγένεια και τα πολιτικά δικαιώματα των μεταναστών, μας δείχνει τη ζωτική ανάγκη αυτό να υποστηριχτεί από άλλες κρατικές μέριμνες: το νομοσχέδιο (παρότι θα έπρεπε να έχει κατατεθεί εδώ και χρόνια  και παρότι, μ’ όλες  τις ελλείψεις του, είναι πολύ σημαντικό) δεν μπορεί, ως διά μαγείας, να λύσει όλα τα ζητήματα της μεταναστευτικής πολιτικής, πολύ περισσότερο που αυτή ήταν σχεδόν ανύπαρκτη για μια εικοσαετία. Αν το καλοσκεφτούμε, η Αστυνομία υπήρξε ουσιαστικά η μόνη υπηρεσία του ελληνικού κράτους που ασχολήθηκε συστηματικά και σχεδιασμένα με τους μετανάστες. Από κει και πέρα, εκτός από μια πολύ φειδωλή νομιμοποίηση, τα πάντα αφέθηκαν στην τύχη τους. Το σχολείο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Η κερδοσκοπία της καταστροφής στην Αϊτή

του Τζέρεμυ Σκέιχιλ

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Τη λογική της κερδοσκοπίας από την καταστροφή, όπως λειτούργησε στο Ιράκ, την είδαμε στη Νέα Ορλεάνη κι από ό,τι φαίνεται θα τη δούμε πολύ πιο έντονα στην Αϊτή τις επόμενες μέρες, εβδομάδες και μήνες. Ιδιωτικές εταιρείες σεκιούριτι διαβλέπουν μεγάλες προοπτικές κέρδους στην Αϊτή, γεγονός για το οποίο δεν είναι άμοιρες ευθυνών και οι υπερβολές των μήντια σχετικά με τους «πλιατσικολόγους». Μετά τον τυφώνα «Κατρίνα», ο αριθμός των ιδιωτικών εταιρειών ασφάλειας (δηλωμένων και αδήλωτων) πολλαπλασιάστηκε μέσα σε μια νύχτα. Τράπεζες, πλούσιοι ιδιώτες, η κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι πάντες κατέφυγαν στις υπηρεσίες των εταιρειών σεκιούριτι. Συνάντησα ακόμα και ένοπλους Ισραηλινούς μισθοφόρους, υπεύθυνους για τη λειτουργία ενός σημείου ελέγχου έξω από προστατευόμενη γειτονιά της ελίτ στη Νέα Ορλεάνη. Δούλευαν για μια εταιρεία που ονομάζεται –και σοβαρολογώ απολύτως– Instinctive Shooting International (Ενστικτώδης Πυροβολισμός).

Οι προοπτικές αυτού του είδους κερδοσκοπίας διαγράφονται σήμερα λαμπρές στην Αϊτή.

Ο μισθοφορικός όμιλος με την οργουελιανής έμπνευσης ονομασία Διεθνής Ένωση Επιχειρήσεων Ειρήνης (International Peace Operations Association-IPOA) έσπευσε να προσφέρει τις «υπηρεσίες» των εταιρειών-μελών του, που χίμηξαν στην Αϊτή προσφέροντας την παραδοσιακή «ανθρωπιστική βοήθεια», υπό τη μορφή της κερδοσκοπίας από τις καταστροφές. Λίγες ώρες μετά τον μεγάλο σεισμό στην Αϊτή, η IPOA δημιούργησε μια ειδική ιστοσελίδα για τους υποψήφιους πελάτες, λέγοντας: «Μετά τα τραγικά γεγονότα στην Αϊτή, οι εταιρείες-μέλη της IPOA βρίσκονται σε ετοιμότητα για να προσφέρουν μια μεγάλη ποικιλία των αναγκαίων υπηρεσιών για την ανακούφιση των θυμάτων του σεισμού».

Απλά πείτε όχι στους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης

Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας έχει γίνει ένα από τα πιο «καυτά» ζητήματα στις σελίδες των γνωστότερων διεθνών εντύπων αφού, κατά της άποψή τους, αποτελεί  ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρωζώνης και κατ’ επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας. Οι δημοσιονομικές ανισορροπίες της χώρας μας όμως φέρνουν στην επιφάνεια μια από τις πλέον σημαντικές παραμέτρους ενός απελευθερωμένου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος: τον ρόλο των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Η αποθέωσή τους από τα ιερατεία του νεοφιλελευθερισμού και η τοποθέτησή τους στην κορυφή της ιεραρχίας αυτών που χαράσσουν πολιτική έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζονται ασφυκτικά οι ήδη πολύ μικροί (σε μια νομισματική ένωση) βαθμοί ελευθερίας για άσκηση αυτόνομης οικονομικής πολιτικής. Παράλληλα, η διαπλοκή τους με τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά συμφέροντα δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας για την κατεύθυνση προς την οποία πιέζουν. Στο άρθρο που ακολουθεί και δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα http://www.truthout.org στις 17 Ιανουαρίου, 2010 ο διαπρεπής αριστερός οικονομολόγος Τζ. Επστάιν προσεγγίζει το ζήτημα και κάνει προτάσεις για την επίλυσή του.

Γ.Σ.

Του Τζεραλντ Επσταϊν[1]

Μετάφραση: Γαβριήλ Σακελλαρίδης

Νέα Υόρκη 2000. Φωτογραφία του Έλιοτ Έργουιτ

Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης μας κάνουν ό,τι θέλουν.  Πρώτα συνέβαλαν στην πρόκληση της μεγαλύτερης οικονομικής καταστροφής από τη δεκαετία του 1930, και τώρα υποστηρίζουν πως δεν μπορούμε να λάβουμε τα αναγκαία δημοσιονομικά μέτρα για να βγούμε από αυτό το χάος. Εν τω μεταξύ, κλείνουν με κάθε τρόπο το μάτι στις τράπεζες — αν μπορούν να βρουν κάποια που να είναι ακόμα φερέγγυα. Γιατί συνεχίζουμε ακόμα να τους ακούμε;

Ο ρόλος που διαδραμάτισαν οι μεγάλοι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως η Standard & Poor’s και η Fitch,  στο ξεδίπλωμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι πλέον γνωστός.  Παρέχοντας υψηλές αξιολογήσεις σε περίπλοκους, αδιαφανείς και σε τελική ανάλυση τοξικούς τίτλους που βασίζονταν σε στεγαστικά δάνεια (mortgage-backed securities) και συνεπώς βάζοντας τη δικιά τους σφραγίδα έγκρισης, οι οίκοι αξιολόγησης έδωσαν το δικαίωμα στις τράπεζες να εμπορευθούν αυτούς τους καταστροφικούς τίτλους σε ολόκληρο τον κόσμο. Τώρα, όλοι μας πληρώνουμε το τίμημα.

Μετανάστευση, ιθαγένεια και κοινωνική ένταξη: Ελληνική πραγματικότητα και διεθνής εμπειρία

Του Περικλή Παπανδρέου

Αλέξης Ακριθάκης, «Le bateau», 1976

Έχουν πλέον περάσει είκοσι χρόνια από τότε που η Ελλάδα μετατράπηκε με τρόπο αμετάκλητο σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Η μαζική είσοδος των μεταναστών τροφοδότησε  εχθρικά αντανακλαστικά και δεν έλειψαν οι συγκρούσεις, αλλά σε γενικές γραμμές διαψεύστηκαν οι φοβικές τοποθετήσεις που αναγόρευαν σε μείζονα απειλή την έλευση των μεταναστών, καθώς και όσοι υπερεκτιμούσαν την απήχηση των ρατσιστικών αντιλήψεων μιας δραστήριας ακροδεξιάς μειονότητας. Δεδομένου του μεγέθους των πληθυσμών που εισέρευσαν σε μικρό σχετικά διάστημα, μπορούμε να πούμε ότι ο εικοσαετής απολογισμός της ελληνικής μεταναστευτικής εμπειρίας είναι θετικός. Σήμερα γνωρίζουμε ότι μεγάλο τμήμα των μεταναστών που ήλθαν τη δεκαετία του 1990 έχει νομιμοποιήσει την παρουσία του και έχει ενταχθεί στα εργατικά στρώματα της χώρας, συμβάλλοντας σημαντικά στην οικονομία και συνεισφέροντας στα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που έχουν αγοράσει σπίτι ή έχουν ανοίξει επιχειρήσεις. Οι περισσότεροι νέοι πέρασαν από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, πολλοί το εγκατέλειψαν πρόωρα, αλλά δεν είναι λίγοι εκείνοι που συνεχίζουν τις σπουδές τους σε τριτοβάθμιο επίπεδο. Βέβαια ο δρόμος μέχρι εδώ δεν ήταν στρωμένος με ρόδα και οι μετανάστες και τα παιδιά τους κέρδισαν με επιμονή και σκληρή δουλειά τη θέση που κατέχουν σήμερα.

Μουσείο και παράδοση

H σταδιακή δημιουργία της ιδέας του «ολικού αρχείου»

του Παναγιωτη Σ. Παπαδόπουλου

 

Πολλές αναγνώσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν πάνω στο θεσμό του μουσείου. Μπορούμε να τον αντιληφθούμε ως ένα χώρο φύλαξης των αντικειμένων, αλλά και ένα χώρο άρρηκτα συνδεδεμένο με τον κρατικό εθνικισμό και με την επικράτηση ενός θριαμβευτικού παρόντος για το κράτη που το δημιούργησαν. Aπό την άλλη πλευρά, το πρόγραμμα υπέρβασης του μουσείου που έθετε η πρωτοπορία απέτυχε. Μάλιστα, στις σύγχρονες κοινωνίες η αντίθετη τάση είναι παρούσα: η μουσειοποίηση των πάντων. Μπροστά σε αυτή την τάση η φροντίδα μας είναι να ξεφύγουμε από θεοδικίες του στυλ «είναι καλό που το μουσείο είναι καλό» ή το αντίθετο του. Το αίτημά μας πρέπει να είναι να καταστήσουμε το μουσείο ιστορικό.

***

  Το μουσείο υπήρξε, για τρεις σχεδόν αιώνες, ο χώρος της πολιτιστικής νομιμότητας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Αποτέλεσε τη θεμελίωση της παράδοσης και του έθνους, καθώς και τον κανόνα του μέλλοντος. Δίκαια έχει χαρακτηριστεί σαν η πιο ανθεκτική ετεροτοπία της ευρωπαϊκής κουλτούρας. Παράλληλα, όμως, υπήρξε ένας από τους κύριους εκφραστές των αξιωμάτων της νεωτερικότητας της οποίας, άλλωστε, είναι προϊόν.

 Η ιδέα ενός ολικού αρχείου –και το μουσείο αποτελεί την κατεξοχήν έκφραση του– του δημιουργείται σταδιακά. Οι συλλογές με τα σπάνια και παράδοξα αντικείμενα (cabinet of curiosities) το προαναγγέλλουν. Αντικείμενα που παραπέμπουν στη φυσική ιστορία, τη γεωλογία, την εθνογραφία, την αρχαιολογία και την τέχνη φιλοξενούνταν στους χώρους των. H αίθουσα των παραδοξοτήτων του 16ο αιώνα αποτελούσε μια ατομική επιλογή. Στη συνέχεια ο όψιμος μοντερνισμός του 18ου αιώνα διευρύνει αυτήν την επιλογή που δεν είναι απλά η υποκειμενική διάθεση του ατόμου και της ανάγκης του συλλέγειν. Αυτή καθίσταται ένα συνολικό σχέδιο μέσα στο οποίο πρέπει να συσσωρευθεί όλος ο εικαστικός χρόνος, όλες οι φόρμες και οι σχολές. Ο χώρος αυτός που περικλείει την ιστορικότητα δεν είναι ο ίδιος χρονικός αλλά έξω από αυτόν. Εφεξής, το μουσείο και οι συλλογές του συγκροτούν την ταυτότητα των δυτικών κοινωνιών, χαράσσοντας τα εξωτερικά και εσωτερικά όρια τα οποία λειτουργούν είτε ως αποκλεισμοί είτε θετικά ως κωδικοποίηση και ανανέωση της παράδοσης.

Αντώνης Μπριλλάκης: Διαδρομές και αναζητήσεις της Αριστεράς μετά τον Εμφύλιο

Ένας τόμος, ένα οφειλόμενο πολιτικό και ιστορικό χρέος σε μια ξεχωριστή μορφή του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, τον Αντώνη Μπριλλάκη, κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και τις εκδόσεις Λιβάνη. Η έκδοση, που οφείλει πολλά στην οικογένεια, και ιδιαίτερα στη γυναίκα του Αντώνη Μπριλλάκη Τασούλα, είχε ξεκινήσει πριν χρόνια, με μέριμνα του Φίλιππου Ηλιού, ενώ τη συνέχισαν και την επιμελήθηκαν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και η Εύη Ολυμπίτου. Ο τόμος, που περιλαμβάνει  μια εκτενή επιλογή άρθρων του Αντώνη Μπριλλάκη, από την πολύχρονη πολιτική διαδρομή του, περιέχει επίσης, εκτός από τα κείμενα των δύο επιμελητών, ένα λιτό αλλά ουσιαστικό σημείωμα της Τασσούλας Μπριλλάκη και τη σημαντική μαρτυρία του Γιάννη Παπαδημητρίου. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από τα κείμενα του Η. Νικολακόπουλου και της Ευ. Ολυμπίτου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

του Ηλία Νικολακόπουλου

Ο Αντώνης Μπριλλάκης στη Μαραθώνια
Πορεία Ειρήνης, Μάιος 1964. Δίπλα του ο
Μανώλης Γλέζος.

Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου βρήκε την οργανωμένη εγχώρια Αριστερά απολύτως εξουθενωμένη και τον λαό της, αποκλεισμένο, επιτηρούμενο και διωκόμενο. Στις σκέψεις και τις συμπεριφορές των νικητών κυριαρχούσε η επιθυμία του κοινωνικού και πολιτικού εξοβελισμού μιας ενοχλητικής Αριστεράς, η οποία ανδρώθηκε τη δεκαετία του ’40 και με το χειραφετητικό της πρόταγμα διατάραξε τις ισορροπίες του παρελθόντος.

Τα πρώτα χρόνια της ΕΔΑ

της Ευδοκίας Ολυμπίτου

Με τη γυναίκα του Τασούλα, στο Μουσείο,
το 1957.

Η ίδρυση και η κοινοβουλευτική παρουσία της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ), η δυναμική δράση των οργανώσεων νεολαίας που την πλαισιώνουν, η ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος, οι κινητοποιήσεις που οδηγούν στην απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων θα κάνουν αισθητή την παρουσία της Αριστεράς στον ταραγμένο πολιτικό στίβο της χρονικής  περιόδου που οριοθετείται από τη λήξη του Εμφυλίου και την επιβολή της στρατιωτικής δικτατορίας το 1967.

Στις ζυμώσεις που προηγήθηκαν από την ίδρυση της ΕΔΑ (1/8/1951), η ομάδα των Επονιτών δεν συμμετέχει ενεργά. Ωστόσο ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ διατηρεί έναν ενδιάμεσο αλλά αποφασιστικό ρόλο προτείνοντας τους δικούς του υποψηφίους κατά τη συγκρότηση των ψηφοδελτίων για τις επερχόμενες εκλογές.  Έτσι, ο Αντώνης Μπριλλάκης, αν και ήταν ακόμη πολύ νέος και σχετικά άγνωστος στη νόμιμη πολιτική δράση, προτάθηκε και υποστηρίχθηκε μαζί με τους άλλους Επονίτες της Μακρονήσου, από τον παράνομο μηχανισμό.

Σε αυτές τις δεύτερες μετεμφυλιοπολεμικές εκλογές της 9^ης Σεπτεμβρίου 1951, η πρωτοεμφανιζόμενη ΕΔΑ συγκέντρωσε το 10,57% των ψήφων και 10 έδρες στη Βουλή. […] Ο Αντώνης Μπριλλάκης συγκέντρωσε 9.771 σταυρούς προτίμησης στην Αθήνα, που αντιστοιχούσαν στο 29% των ψήφων της ΕΔΑ στη συγκεκριμένη εκλογική περιφέρεια. Κατέλαβε ακόμη την πρώτη θέση στον νομό Χανίων, όπου επίσης ήταν υποψήφιος, με 3.526 σταυρούς που αντιστοιχούσαν στο 65% των ψήφων της ΕΔΑ. Μετά την ακύρωση της εκλογής των εξορίστων και φυλακισμένων βουλευτών από το Εκλογοδικείο στις 8 Δεκεμβρίου 1951, ο Αντώνης Μπριλλάκης αντικατέστησε τον φυλακισμένο Μάνθο Τσιμπουκίδη και εκλέχτηκε τέταρτος βουλευτής Αθηνών για εννέα μήνες. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι τη στιγμή αυτή αρχίζει η μακρά κοινοβουλευτική ιστορία του Αντώνη Μπριλλάκη, που θα περιελάμβανε έξι βουλευτικές θητείες στη 16χρονη προδικτατορική πολιτική παρουσία της ΕΔΑ.

Η Νέα Αριστερά του 21ου αιώνα

Τα πρώτα βήματα, η αμηχανία και η ανάγκη να προχωρήσουμε πιο αποφασιστικά

Του Ανδρέα Καρίτζη

«Δρόμος των “100 ημερών”». Πινακίδα οδού στην κοινότητα Κοσμά, τέλη της δεκαετίας
του 1940. Ονομάστηκε έτσι, επειδή το δυσκολότερο τμήμα της ολοκληρώθηκε στον υπε-
σχημένο χρόνων των 100 ημερών (Αρχείο Στ. Παπαδόπουλου-Υπουργείο Εξωτερικών, «Η
Ελλάδα στο μεταίχμιο ενός νέου κόσμου», Καστανιώτης, Αθήνα 2002).

Η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από μια γενικευμένη αμηχανία στο εσωτερικό της δικής μας Αριστεράς για πολλούς λόγους, που η έκταση του άρθρου δεν επιτρέπει την πλήρη εξέτασή τους. Θα αρκεστώ, έτσι, σε μια αδρή περιγραφή με στόχο να σχηματοποιηθεί κάπως το τι πρέπει να κάνουμε, κατά τη γνώμη μου, από εδώ και εμπρός. Υπό μια έννοια, ζούμε ένα τέλος εποχής. Αλλά ας αρχίσουμε από λίγο πιο πριν.

Η παγκόσμια και ιδίως η ευρωπαϊκή Αριστερά αμέσως μετά την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» έδωσε έναν αγώνα επιβίωσης και, κόντρα στις δυσοίωνες προβλέψεις, είκοσι χρόνια μετά, συνεχίζει να υπάρχει, προσπαθώντας να βρει τον δρόμο της. Η επιτυχία αυτή –γιατί περί επιτυχίας πρόκειται– οφείλεται σε όλους όσοι (αριστεροί/ες από διαφορετικές παραδόσεις και καταγωγές), σε πολύ δύσκολες στιγμές, κράτησαν ζωντανό το όραμα της Αριστεράς, ξεκινώντας από την αρχή και ακόμη πιο πίσω. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, σήμερα κλείνει σιγά σιγά ο κύκλος αυτός: ο κύκλος της απόκρουσης του «Τέλους της Ιστορίας», του σχεδίου «να υπάρχουμε και μετά την πτώση του Τείχους». Για να πάμε ακόμη πιο μακριά, δεν φτάνει πια μόνο το πείσμα και η επιμονή στις αξίες και τα ιδανικά της Αριστεράς. Χρειάζεται μια νέα νοηματοδότηση του χειραφετητικού προτάγματος στη σύγχρονη εποχή, η κριτική αναθεώρηση της θεωρίας και της πρακτικής μας και άλλα πολλά.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε η δική μας Αριστερά πιο τολμηρά τα τελευταία χρόνια. Δοκίμασε νέα πράγματα και ήταν ανοιχτή σε νέα ερεθίσματα. Όμως –παρά τις ευνοϊκές συνθήκες– δεν φαίνεται να καταφέρνει προς το παρόν να αλλάξει ριζικά τον συσχετισμό δύναμης, παρά τις μεγάλες προσπάθειές της: την αδιαπραγμάτευτη στήριξη του εγχειρήματος της ενότητας της Αριστεράς, την αποφασιστική και ανυστερόβουλη στήριξη των κινημάτων, των εργαζομένων και της νεολαίας, την αταλάντευτη αντίθεση στην κυβερνητική πολιτική και το κατεστημένο που δεν μετρούσε πολιτικό κόστος. Τα έκανε όλα αυτά προσπαθώντας να είναι ταυτόχρονα μαχητική αλλά και ανοιχτή σε όσους, και ιδιαίτερα τους νέους, δεν γνωρίζουν την «αργκό» της Αριστεράς. Τα έκανε δοκιμάζοντας νέα κανάλια επικοινωνίας αλλά και συνύπαρξης όπως τα Φόρουμ και νέες πραγματικότητες όπως τα νέα κοινωνικά κινήματα, βάζοντας το γέλιο και άλλα χρώματα δίπλα στο βλοσυρό ύφος και το κόκκινο χρώμα της δικής μας, της δικής μου Αριστεράς. Τα έκανε συνδυάζοντας τον αγώνα για το μικρό και το μεγάλο και τη σθεναρή αντίσταση με την ανάπτυξη μιας ανταγωνιστικής λογικής για το πώς μπορούν να είναι τα πράγματα.

Ο ΣΥΝ στις εξετάσεις

του Αριστείδη Μπαλτά

Φωτογραφία του Αντρέ Κερτέζ, Παρίσι 1931

Τα νέφη πάνω από τον ΣΥΝ (βεβαίως και τον ΣΥΡΙΖΑ) πυκνώνουν επικίνδυνα. Το κλίμα σχετικής νηνεμίας που επικράτησε μετά τις εκλογές –αλλά και της σχετικής πολιτικής αμηχανίας απέναντι στις εκπλήξεις που επιφύλαξε η κυβερνητική φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ– αναταράχθηκε έντονα από το δείπνο Κύρκου, από τις «ακατανόητες», τουλάχιστον ως προς το τάιμινγκ, τοποθετήσεις Κουβέλη για την Προεδρία της Δημοκρατίας και τις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης και τελικά από το εξίσου «ακατανόητο», και πάλι τουλάχιστον ως προς το τάιμινγκ,  κείμενο των 23 μελών της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ. Όσο και αν αυτές οι αναταράξεις μας ωθούν να εκφράσουμε το θυμικό μας και άρα να επιτείνουμε τη σύγχυση, είναι, πιστεύω, λυσιτελέστερο να προσπαθήσουμε να διατυπώσουμε τα πολύ πραγματικά ζητήματα στα οποία εξετάζεται σήμερα ο ΣΥΝ. Τα περί ΣΥΡΙΖΑ σε άλλη στιγμή και με άλλη αφορμή. Έχουμε και λέμε λοιπόν.

Ζήτημα Πρώτον: Εσωστρέφεια ή εξωστρέφεια;

Το δίλημμα είναι προφανώς πλαστό. Κανένα πολιτικό υποκείμενο δεν μπορεί να επιλέξει ρητά την εσωστρέφεια, επί ποινή αυτοακύρωσης. Με άλλα λόγια, η «εξωστρέφεια» συνιστά αφ’ εαυτής πολιτική αξία και η «εσωστρέφεια» πολιτική απαξία. Έτσι το εν λόγω δίλημμα τίθεται πάντοτε από τους «εξωστρεφείς» προς όσους οι ίδιοι κατηγορούν ως «εσωστρεφείς», δηλαδή προς τους πολιτικούς αντιπάλους που εγείρουν πειστικές –ή τουλάχιστον φαινομενικά πειστικές– ενστάσεις ως προς τη λειτουργία του ίδιου του πολιτικού υποκειμένου. Σε όσα μας αφορούν, το δίλημμα μπορεί να αναχθεί στο νηφάλιο ερώτημα: Αντιμετωπίζει ή όχι σήμερα ο ΣΥΝ έντονα προβλήματα λειτουργίας; Κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη, η απάντηση είναι εμφατικά καταφατική: τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η λειτουργία του ΣΥΝ είναι σχεδόν παραλυτικά.

Με αφορμή δύο βιβλία (Από)ανάπτυξη ή (μόνο) απομεγέθυνση;

του Τάκη Νικολόπουλου

Όττο Ντιξ, «Η Πράγκερ Στράσσε της Δρέσδης», 1920

Όλη η πολιτική μας αναπαράσταση, από την άκρα Δεξιά έως την άκρα Αριστερά, είναι εμποτισμένη από την έννοια της οικονομικής ανάπτυξης-μεγέθυνσης (growth-croissance), η οποία ταυτίζεται με την ανάπτυξη (development) ή θεωρείται προϋπόθεση αυτής.

Η τελευταία συστημική οικονομική κρίση (2008 -;), που βύθισε στην ύφεση και την αρνητική μεγέθυνση πολλές χώρες, έφερε στο προσκήνιο (από τις λίγες εξαιρέσεις η Ελλάδα της «πράσινης ανάπτυξης») τη συζήτηση γύρω από την «κίνηση» ή «σχολή» της αποανάπτυξης-απομεγέθυνσης (décroissance-degrowth) ως σταδιακή λύση όχι μόνο στο οικολογικό πρόβλημα αλλά και στο οικονομικό και, εν τέλει, στο ανθρωπολογικό. Ωστόσο στη Γαλλία η σχετική συζήτηση είχε ήδη (επαν)εμφανισθεί από το 2001, με πρωτοβουλία του B. Clementin και του V. Cheynet.

Δύο πρόσφατα βιβλία αποτελούν σημαντική παρέμβαση στην εντεινόμενη συζήτηση που αποκτά, σε συνθήκες κρίσης, ξεχωριστό ενδιαφέρον. Συγγραφείς τους είναι οι εκφραστές των δύο κύριων  –σε αδρές γραμμές–[1] πολιτικοφιλοσοφικών αλλά και στρατηγικών τάσεων της αποανάπτυξης: από τη μιαο συνιδρυτής, το 2004, του περιοδικού Décroissance, μεταρρυθμιστής, ρεπουμπλικανός, οικουμενιστής, κομματοεκλογεντρικός, «ατομικός και συλλογικός» V. Cheynet, και από την άλλη ο ριζοσπάστης, αντισυστημικός, αντικρατιστής, «τοπικιστής», «συλλογικός», Σ. Λατούς (με τίτλους αντίστοιχα: Le choc de la décroissance. L’ histoire immédiate, Seuil, 2008 και Το στοίχημα της αποανάπτυξης , Βάνιας/Περάσματα, 2008· σε αυτές τις εκδόσεις γίνονται οι παραπομπές στη συνέχεια του άρθρου).

Η «ανοικτή ιθαγένεια» ως καταλύτης υπέρβασης της «εθνικής ταυτότητας»

του Νάσου Θεοδωρίδη  και της Μαρίας Μουρμούτη

 

Αφγανοί πρόσφυγες σε στρατόπεδο συγκέντρωσης Jalozai στο Πακιστάν. Φωτογραφία του
Έρικ Ρέφνερ, 2002

Η πολιτική κοινότητα των Ελλήνων και των Ελληνίδων την περίοδο αυτή βρίσκεται θεσμικά σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς φαίνεται να αναμετριέται με τους ίδιους τους όρους της συγκρότησής της.  Είναι γεγονός ότι ενώ  τις προηγούμενες δεκαετίες η σταδιακή μετατροπή των περισσότερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε χώρες υποδοχής μεταναστών/τριών είχε συμβάλει στη βαθμιαία μεταβολή της πληθυσμιακής τους σύνθεσης  και κατ’ επέκταση στην αντανάκλασή της στις επιμέρους νομοθετικές ρυθμίσεις του δικαίου της ιθαγένειας, η Ελλάδα παρέμενε πεισματικά προσηλωμένη σε ένα μοντέλο διατήρησης θεσμικών «στεγανών» ανάμεσα στις μεταναστευτικές ομάδες και τον βασικό κορμό του ελληνικού πληθυσμού. Φυσικά, ο διαχωρισμός αυτός υπήρξε άρρηκτα συνδεδεμένος με τη φαντασιακή και «κλειστή» προσέγγιση της έννοιας του «έθνους», όπως αυτή έχει επικρατήσει στον ελλαδικό χώρο κατά τους τελευταίους δύο αιώνες.

Υποστηρίζουμε ότι στη ρίζα της σκέψης των περισσότερων από αυτούς που αντιδρούν στην αδήριτη ανάγκη εγκατάλειψης του παράλογου «δικαίου του αίματος» και αντικατάστασης του από το πραγματιστικό «δίκαιο του εδάφους» δεν βρίσκεται κάποιος πρωτόγονος «φυλετισμός» που υιοθετεί, π.χ., μια αυστηρή ιεράρχηση των «φυλών», αλλά οπωσδήποτε ένας βαθιά εδραιωμένος στη νοοτροπία των Ελλήνων πολιτών «πατριωτικός» ιδεολογικός εθνικισμός,  ο οποίος μαζί με τον παράγοντα της οικονομικής εκμετάλλευσης των φτηνών εργατικών χεριών συγκροτούν το αίτιο και όχι το αιτιατό των περισσότερων φαινομένων ρατσισμού. Στην Ελλάδα ο εθνικισμός βιώνεται ως κυρίαρχη ιδεολογία που διατρέχει τη δημόσια και ιδιωτική ζωή.

Αξίωση για ιθαγένεια. Γιατί και πότε;

του Ανδρέα Τάκη

Αλέξης Ακριθάκης, «Το σάρωμα», 1973

Το ποιοι είναι και ποιοι δεν είναι πολίτες μιας χώρας, όπως γίνεται σήμερα γενικότερα δεκτό, ιδίως στο διεθνές δίκαιο και την πολιτική θεωρία των διεθνών σχέσεων, είναι θέμα που ανήκει στον πυρήνα της κυριαρχίας του κάθε κράτους. Κι αυτό επειδή η απάντηση στο ερώτημα προσδιορίζει το ίδιο το πολιτικό υποκείμενο του κράτους, τον λαό (Michael Walzer, Spheres of Justice, Νέα Υόρκη 1983, σ. 31 κ.ε.). Βασικό κριτήριο διάκρισης του πολίτη από τον αλλοδαπό θεωρείται, σχεδόν αυτονόητα, η γέννηση από κάποιον ή κάποιους που είναι πιστοποιημένα ήδη πολίτες. Τα κριτήρια της πολιτογράφησης για τον ίδιο λόγο, δηλαδή το ότι διαπλάθουν τον λαό, προσδιορίζονται κυριαρχικά από το ίδιο το κράτος και φυσικά αντικατοπτρίζουν τόσο την εικόνα που ο κάθε λαός έχει για τον εαυτό του όσο και τις εκτιμήσεις των κυβερνώντων για το ποιο είναι το δημόσιο συμφέρον.      

Έτσι, κι εμείς ως Έλληνες συζητάμε σήμερα αν το να δώσουμε δικαίωμα ψήφου και ιθαγένειας στους αλλοδαπούς που «φιλοξενούμε», ή σε κάποιους έστω από αυτούς, είναι κάτι που πράγματι θέλουμε, μας συμφέρει ή μας αρέσει:  ωφελιμιστικές επιχειρηματολογίες που επικαλούνται τα δεδομένα επιστημονικών ερευνών, οικονομικών, κοινωνικών, δημογραφικών κ.ο.κ. μπορεί να υποδεικνύουν τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Από την άλλη, οι πολλοί που αποδίδουν μεγάλη αξία σε μια κοινωνική συνοχή στηριγμένη στην υποτιθέμενη κοινότητα ή ομοιομορφία της καταγωγής  ή της κουλτούρας των Ελλήνων, είναι μοιραίο να είναι πολύ διστακτικοί ή και αρνητικοί. Το θέμα όμως δεν είναι αν το δημόσιο συμφέρον ή η όποια μεταφυσική ουσία του γένους επιβάλλουν πρακτικά ή επιτρέπουν να κάνουμε τους αλλοδαπούς Έλληνες, αλλά το αν υπάρχουν λόγοι δεσμευτικοί, λόγοι δικαιοσύνης για τους οποίους πρέπει να το κάνουμε, ασχέτως συμφέροντος ή εθνοφοβικών ιδεοληψιών. Τέτοιοι λόγοι πιστεύω ότι υπάρχουν και απορρέουν όχι από κάποια υπερβατική ηθική, αλλά από το ίδιο το δημοκρατικό μας πολίτευμα και το Σύνταγμά του.

Η παγίωση της Ιστορίας στη φωτογραφική παράσταση

Ένας εντυπωσιακός τόμος κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες από τις εκδόσεις «Μέλισσα»: Αναπαραστάσεις της Ιστορίας. Η δεκαετία του 1940 μέσα από τα αρχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού της Τασούλας Βερβενιώτη. Υλικό άγνωστο και σημαντικό, που ξεπερνάει σαφώς την έννοια του «λευκώματος»: όχι μόνο χάρη στα εκτενή κείμενα της επιμελήτριας του τόμου Τασούλας Βερβενιώτη που αναδεικνύουν το εικονογραφικό υλικό, αλλά επειδή και καθαυτές οι φωτογραφίες με τον πλούτο, την οπτική και τη θεματολογία τους συγκροτούν μια αυτοτελή αφήγηση για την εποχή. Δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το εισαγωγικό κείμενο του Σπύρου Ι. Ασδραχά, ο οποίος, στοχαστικά, ξετυλίγει την αξία του υλικού, προχωρώντας σε γενικότερες σκέψεις για τη σχέση φωτογραφίας και Ιστορίας. Αφού απονείμει τα εύσημα, για το «συγκλονιστικό έργο», στην Τασούλα Βερβενιώτη (που το σύνθεσε) και τις εκδόσεις Μέλισσα (η αισθητική των οποίων το ανέδειξε), χαρακτηρίζει τον τόμο «προσωπογραφία». Και εξηγεί:

Η παγίωση της Ιστορίας στη φωτογραφική παράσταση

του Σπύρου I. Ασδραχά

Koρίτσι σε καταυλισμό προσφύγων στα
Γιάννενα, Ιούνιος 1949.

Μια «προσωπογραφία» της πείνας, της καταστροφής, κυρίως του θανάτου, της εξασθένησης των ανθρώπων, της καρτερίας, αλλά και των αντιστάσεων. Πρωταγωνιστής, ο έμπειρος φωτογραφικός φακός, δηλαδή ο έμπειρος χρήστης του. Χρησιμοποίησα τον όρο «προσωπογραφία» στη φιλολογική και ιστορική του έννοια: καταγραφή προσώπων, στην κυριολεξία ονομάτων, παρωχημένων χρόνων, καταγραφή κειμενικής προέλευσης. Ωστόσο, ο φακός έδωσε κάτι, κάποτε δραματικό και συνάμα τραγικό, από ό,τι ονομάζουμε προσωπογραφία στη ζωγραφική. Στον τίτλο του βιβλίου προέχει η έννοια της «αναπαράστασης» της ιστορίας: πρόκειται, στο εικονικό πεδίο, για παραστάσεις που, στο σύνολό τους, απολήγουν σε αναπαραστάσεις ενός χρόνου που ανάγεται σε ιστορική περίοδο που συνεχίζεται και μετά την καταληκτήρια χρονιά του βιβλίου, έως το 1974.

Η συγγραφέας Τασούλα Βερβενιώτη αξιοποιεί και προσφέρει στους πολλαπλούς «χρήστες» του βιβλίου το φωτογραφικό υλικό του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, το αναφερόμενο στην τραγική δεκαετία· όχι μόνο το φωτογραφικό αλλά και το κειμενικό υλικό. Ας υπενθυμίσω ότι αυτό το υλικό από την ίδια του τη φύση δεν μπορεί να καλύψει όλες τις εκφάνσεις της ιστορικής αυτής περιόδου: λόγου χάρη τις στιγμές της έξαρσης (που πνίγονται στην απεικόνιση των ομαδικών εκδηλώσεων)· τις στιγμές αυτές φρόντισαν άλλοι φωτογράφοι να αποκρυσταλλώσουν και να σκηνοθετήσουν. Βεβαίως, ο φωτογραφικός φακός του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού δεν μπόρεσε να εμφιλοχωρήσει στις αίθουσες των βασανιστηρίων ούτε να απαθανατίσει πλήθος άλλων περιστάσεων και καταστάσεων της δεκαετίας: με δυο λόγια, η απαθανάτιση είναι εκ των πραγμάτων επιλεκτική, αλλά γι’ αυτό όχι σκοπιμοθηρική· έχει ως πεδίο παρατήρησης ό,τι εμπίπτει στις αρμοδιότητές του, στην έννοια, αλλιώς, για την «τύχη» των πληθυσμών που χρειάζονταν αρωγή για να επιβιώσουν. Αυτό δεν περιορίζει την εμβέλεια της μαρτυρίας. Το ίδιο ισχύει και για τις εκθέσεις που συνέτασσαν οι εντεταλμένοι του. Δεν εμποδίζει, επίσης, την απαθανάτιση των ατομικών παθών — τα πάθη και τα παθήματα. […]

Ποιος είναι Έλληνας; Μετανάστευση, δημοκρατία και ιθαγένεια

Συζητώντας με αφετηρία το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών. Συζητάνε η Λίνα Βεντούρα, ο Γκάζι Καπλάνι και ο Δημήτρης Χριστόπουλος.

Το σχέδιο νόμου για την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών, όπως φαίνεται, αρχίζει να τροφοδοτεί τη δημόσια συζήτηση γύρω από το κομβικό ζήτημα της ιδιότητας του πολίτη στη χώρα μας. Συζήτηση από την οποία δεν μπορεί να είναι απούσα η Αριστερά, όχι μόνο επειδή το νομοσχέδιο αποτελεί τομή που, σε μεγάλο βαθμό τουλάχιστον, δικαιώνει τις διεκδικήσεις της για συμπερίληψη χιλιάδων συνανθρώπων μας στην ελληνική δημοκρατική πολιτική κοινότητα, από την οποία συστηματικά αποκλείονται εδώ και χρόνια παρότι ζουν, μορφώνονται και εργάζονται στον τόπο μας, αλλά και απέναντι στις φοβικές και ουσιαστικά αντιδημοκρατικές αντιδράσεις του δεξιού και ακροδεξιού φάσματος της ελληνικής κοινωνίας και πολιτικής σκηνής.

Στη δημόσια διαμάχη πιστεύουμε ότι καλούμαστε όλοι να πάρουμε θέση, γιατί και από τη δική μας παρέμβαση και στάση κρίνεται όχι μόνο η αποδοχή της πρότασης αλλά και η κατεύθυνση που τελικά θα πάρει. Κρίνεται όμως και κάτι εξίσου σημαντικό: με ποιους όρους και σε ποιο πλαίσιο μπορούμε να σκεφτούμε και να συζητήσουμε, ως κοινωνία, τι σημαίνει να είναι κανείς πολίτης αυτής της χώρας, δηλαδή ισότιμο μέλος της πολιτικής κοινότητας που αποτελεί.

Στο αναγνωστήριο των ΑΣΚΙ, 9.1.2010. Από αριστερά: Γκάζι Καπλάνι, Δημήτρης Χριστό- πουλος, Λίνα Βεντούρα και οι συνεργάτες των «Ενθεμάτων».

Με αυτές τις σκέψεις, προσκαλέσαμε τη Λίνα Βεντούρα (αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου), τον Γκάζι Καπλάνι (συγγραφέα και δημοσιογράφο, που γεννήθηκε στη Λούσνια της Αλβανίας και την τελευταία εικοσαετία ζει στην Ελλάδα) και τον Δημήτρη Χριστόπουλο (επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορία του Παντείου, πρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου),  για να συζητήσουν  τις όψεις της συγκεκριμένης νομοθετικής παρέμβασης, αλλά και τις ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις του μεταναστευτικού φαινομένου στη χώρα μας, εν τέλει τα ζητήματα δημοκρατίας που θέτει η σημερινή συγκυρία. Η συζήτηση έγινε στον πάντα φιλόξενο χώρο του αναγνωστηρίου των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, το Σάββατο 9 Ιανουαρίου.

«Ενθέματα»

Δημήτρης Χριστόπουλος: Συμφωνούμε όλοι, νομίζω, σε αυτό το τραπέζι, ότι το σχέδιο νόμου για την ιθαγένεια στους μετανάστες αποτελεί τομή στα ελληνικά πολιτικά πράγματα, στο βαθμό που επιχειρεί να αλλάξει τα πληθυσμιακά δεδομένα της ελληνικής πολιτικής κοινότητας. Το κρίσιμο, για μένα, είναι αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία να μην απολήξει σε μια περιοριστική εκδοχή, συρμένη από τα δεξιά προς το συντηρητικότερο, αλλά να εκβάλει με αυτοπεποίθηση σε αυτό που όλοι θεωρούμε ότι είναι υγιές, πολιτικά ευκταίο, φιλελεύθερο και δημοκρατικό, στην κατεύθυνση της ελευθερίας και της ισότητας μαζί: στην κατεύθυνση, δηλαδή, της συμπερίληψης ενός μείζονος αριθμού του μεταναστευτικού πληθυσμού στην ελληνική πολιτική κοινότητα. Πιστεύω ότι αυτό είναι το στοίχημα, από εκεί ξεκινάμε, και με βάση αυτή την παραδοχή πρέπει να αποτιμήσουμε το νομοσχέδιο.

Αστοί στο χωριό: Ειρηνική συμβίωση ή σύγκρουση;

Του Αντωνη Μωυσιδη

Διαμαντής Διαμαντόπουλος, «Καρπούζια» (λεπτομέρεια)

Μέρες γιορτών, η ελληνική κοινωνία πληροφορείται ότι μια αποτρόπαια πράξη έλαβε χώρα στο χωριό Άγιος Λαυρέντιος του Πηλίου. Κάποιοι έκαψαν το σπίτι δύο νέων ανθρώπων, κατοίκων από επιλογή τους, εδώ και μερικά χρόνια, του χωριού. Πράξη ακραίας  βίας, πράξη εγκληματική όπως και ο εμπρησμός κατοικίας σε χωριό της Φωκίδας πέρυσι και ο ξυλοδαρμός του ιερέα στον Ασωπό. Μπροστά σ’ αυτά τα βίαια γεγονότα, το λιγότερο που οφείλει κανείς είναι να τα καταδικάσει και να ταχθεί αλληλέγγυος με τους παθόντες. Κοινό στοιχείο που συνδέει τα τρία αυτά γεγονότα είναι η κινηματική δράση των παθόντων για ζητήματα που αφορούν τον τόπο τους. Μια δράση που έρχεται προφανώς σε σύγκρουση με συγκεκριμένα συμφέροντα κάποιων άλλων. Κοινό στοιχείο τους αποτελεί επίσης η υφή των ιδεών και αντιλήψεων των δράσεων αυτών ως καινοτόμων ή και καινοφανών για τη χωρική κοινωνία των, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, παραδοσιακών αξιών και αντιλήψεων.

Ξεκινώντας από την τελευταία επισήμανση και με αφορμή τα παραπάνω ανησυχητικά φαινόμενα στην κοινωνία της υπαίθρου, πιστεύω ότι είναι πια άμεση ανάγκη να εγκύψουμε με μεγάλη προσοχή σε μια σειρά από γενικότερα ζητήματα και ερωτήματα που προκαλούν οι μεγάλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές και αναδιαρθρώσεις των τελευταίων δεκαετιών στη χώρα μας, και ειδικότερα στον αγροτικό χώρο. Για την οικονομία του χώρου θα συνοψίσω τα ζητήματα σε έναν γενικό τίτλο ως έκφραση του κεντρικού προβλήματος: Το πρόβλημα του ιδιότυπου εξαστισμού της χωρικής κοινωνίας και της συμβίωσης αστών (κατοίκων της πόλης) και χωρικών στο χωριό.

Μεταδιδακτορικές σπουδές, έρευνα και διδασκαλία στα πανεπιστήμια

Το πρόβλημα και μια εναλλακτική πρόταση

του Αλεξη Πολιτη*

Τίχανυ Λάγιος, «Σπουδή γυμνού», 1912

Τα όσα εκτίθενται εδώ ανακοινώθηκαν στο «Α΄ Παγκόσμιο Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών» που είχε οργανώσει ο Δήμος Αθηναίων το καλοκαίρι του 2008· τα πρακτικά του δεν έχουν ακόμα εκδοθεί. Καθώς σήμερα φαίνεται να κινείται κάτι στον πανεπιστημιακό χώρο, ξαναρίχνω τη μποτίλια στο πέλαγος. Η ανακοίνωση είχε αφιερωθεί τότε στη μνήμη του Άγγελου Ελεφάντη.

Το πρόβλημα είναι γνωστό, σοβαρό, και δυσεπίλυτο: οι νέοι ερευνητές που μόλις ολοκλήρωσαν μια διδακτορική διατριβή συνήθως στερούνται τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Αν βρουν μια θέση να διδάξουν στα πανεπιστήμια, θα τους δοθεί η ευκαιρία να επεκτείνουν τις γνώσεις και την έρευνά τους, αλλιώς οι πιθανότητες να εγκαταλείψουν την επιστήμη είναι πολλές — οι μόνες ανοιχτές πόρτες είναι στη μέση εκπαίδευση και οι δουλειές του ποδαριού.

Να διδάξουν στα πανεπιστήμια· αυτό κατά τεκμήριο σημαίνει συμβασιούχοι στα περιφερειακά πανεπιστήμια. Εργάζομαι σ’ ένα τέτοιο ίδρυμα· είχα εργαστεί για πολλά χρόνια και σ’ ένα ερευνητικό ίδρυμα, και θα χρησιμοποιήσω την εμπειρία μου στο ζήτημα.

Τηρώντας τους νόμους και τις ακαδημαϊκές συνήθειες, η διδασκαλία των συμβασιούχων είναι αυτόνομη. Ετούτο σημαίνει κάτι παραπάνω από τη λέξη: κανείς δεν τους επιβάλλει τίποτε, όμως και κανείς δεν γνωρίζει τι διδάσκουν και πώς, όπως και κανείς επίσης δεν τους βοηθάει σε τίποτε. Οι συμβασιούχοι δεν συμμετέχουν στην πανεπιστημιακή ζωή, τις συνελεύσεις των τομέων, τις γενικές συνελεύσεις, και μονάχα ιδιωτικά και φιλικά μπορεί να σχηματίσεις κάποια εικόνα της προσωπικότητάς τους. Σπάνια το πετυχαίνουμε στον επιθυμητό βαθμό.

Ένας διάλογος που πρέπει να συνεχιστεί

του Φιλιππου Παππα και του Γιαννη Παπαθεοδωρου

Τις τελευταίες εβδομάδες και με αφορμή την πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης για την «Πολιτική συμμετοχή ομογενών και αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα και μακροχρόνια στην Ελλάδα, αναπτύχθηκε ένας έντονος, συγκρουσιακός αλλά και γόνιμος διάλογος σε γνωστό ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης (Facebook). Το πραγματικά ενδιαφέρον στοιχείο αυτής της διαδικασίας ήταν η πολυπληθής συμμετοχή ενός κόσμου, που ανεξάρτητα από τις πολιτικές του πεποιθήσεις, εξέφρασε αυθόρμητα τη βούλησή του για τη νομοθετική ρύθμιση και τη δημοκρατική κατοχύρωση της ισονομίας και ισοπολιτείας των αλλοδαπών συμπολιτών μας. Ιδιαίτερα σημαντική για τη διάδοση της πρωτοβουλίας αλλά και διαφωτιστική για ειδικότερα ζητήματα της ιθαγένειας και των δικαιωμάτων ήταν η συμβολή μεταναστών και Ελλήνων του εξωτερικού. Με τη συμμετοχή τους στο διάλογο, περίπου 8.000 έλληνες πολίτες έδειξαν πως ο συνταγματικός πατριωτισμός και η ισοτιμία των πολιτών δεν εξαρτώνται από ψευδεπίγραφες φυλετικές μυθολογίες, το «δίκαιο του αίματος» και το «χρώμα του δέρματος» αλλά από τον εκδημοκρατισμό της μεταναστευτικής πολιτικής/νομοθεσίας και τη διεύρυνση των πολιτικών δικαιωμάτων.

Μια φωτογραφία χαρακτηριστική των νέων πραγματικοτήτων της ελληνικής κοινωνίας. Στο διαδίκτυο συγκέντρωσε την μήνιν και τα υβριστικά σχόλια ποικίλων ακροδεξιών, φασιστών και «πατριωταράδων».

Δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα επίσημα ευρωπαϊκά στοιχεία (Migrant Integration Policy Index-MIPEX, έρευνα 2007, βλ. Αυγή, 10/01/10),  η χώρα μας διαθέτει μια από τις δυσμενέστερες νομοθεσίες για την ιθαγένεια και την πολιτική συμμετοχή των νόμιμων μεταναστών, το εν λόγω νομοσχέδιο αποτελεί ένα πρώτο σημαντικό βήμα  για το συντονισμό μας με τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό και τις αντίστοιχες νομοθεσίες των υπολοίπων κρατών-μελών. Όσοι είχαμε την πρωτοβουλία της οργάνωσης του πρόσφατου διαδικτυακού διαλόγου, θα θέλαμε σήμερα να δώσουμε μια νέα ώθηση στους προβληματισμούς μας και να συντονιστούμε με όλους όσους αναζητούν τρόπους για την περαιτέρω προώθηση αντίστοιχων θεσμικών ρυθμίσεων, οι οποίοι θα κατοχυρώνουν την πολιτική «ορατότητα» των μεταναστών και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, στη βάση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη. Οι 8.000 υπογραφές που συγκεντρώθηκαν –και διαρκώς αυξάνονται– αποτελούν δείκτη μιας νέας κοινωνικής ευαισθησίας, που υπερβαίνει τους στερεοτυπικούς τρόπους πρόσληψης της εθνικής ταυτότητας, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Το ελπιδοφόρο μήνυμα της διαδικτυακής συνάντησης μπορεί να αποτελέσει, λοιπόν, μια πρώτη αφετηρία για την έλλογη και αποτελεσματική αντιμετώπιση ενός προβλήματος που διαπερνά όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ωστόσο, πέρα κι έξω από το διαδίκτυο, ο διάλογος αυτός πρέπει να ριζώσει την ίδια την κοινωνία, και μάλιστα εκεί που το μεταναστευτικό πρόβλημα δοκιμάζεται έμπρακτα: στις τοπικές κοινωνίες, στην εκπαίδευση, στην εργασία, στην εκπροσώπηση.

Αντιφιλελευθερισμός ή αντικαπιταλισμός: ζήτημα προσανατολισμού και όχι ορισμού

Ο Ντανιέλ Μπενσαΐντ, από τους πρωταγωνιστές του Μάη του 1968, ηγετικό στέλεχος της Δ΄ Διεθνούς, της Επαναστατικής Κομμουνιστικής Λίγκας και πιο πρόσφατα του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος, μαρξιστής φιλόσοφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, πέθανε το πρωί της Τρίτης 12ης Ιανουαρίου. Στη μνήμη του μεγάλου αγωνιστή και στοχαστή, που προσπαθούσε διαρκώς, με το παράδειγμά του, να γεφυρώνει το χάσμα θεωρίας και πράξης, δημοσιεύουμε ένα παλιότερο κείμενό του, που είχε δημοσιευθεί με τίτλο «Des mots et des choses» στο περιοδικό «Politis», στις 11.11.2007.

Αντιφιλελευθερισμός ή αντικαπιταλισμός: Zήτημα προσανατολισμού και όχι ορισμού

του Ντανιελ Μπενσαΐντ

μετάφραση: Δημήτρης Μπαλαμπανίδης

Ο αντιφιλελευθερισμός είναι ένας τίτλος ευρύτατος, τόσο ευρύς και πολυσήμαντος όσο οι ίδιοι οι φιλελευθερισμοί. Εμπεριέχει το φάσμα των αντιστάσεων στη φιλελεύθερη αντιμεταρρύθμιση οι οποίες εμφανίστηκαν από την εξέγερση των Ζαπατίστας του 1994, τις απεργίες του χειμώνα του 1995 και τις διαδηλώσεις του κινήματος της «ετεροπαγκοσμιοποίησης» του 1999 στο Σιάτλ. Εκφράζει μια σημαντική κοινωνική και ηθική άρνηση, που δεν έχει καταφέρει (ακόμη;) να εξοπλιστεί με πραγματικά εναλλακτικές πολιτικές στρατηγικές. Αφού αναδείχτηκε σε παγκόσμια κλίμακα από τα Κοινωνικά Φόρουμ και έγινε ευρύτερα γνωστός από τα αφοριστικά βιβλία της Βιβιάν Φόρεστερ (Viviane Forrester) ή της Ναόμι Κλάιν, είναι αναμφίβολα η κατάλληλη στιγμή του αρνητικού: «Ο κόσμος δεν είναι εμπόρευμα, ο κόσμος δεν είναι για πούλημα…». Ένας άλλος κόσμος είναι αναγκαίος, αλλά ποιος; Και, κυρίως: Πώς θα γίνει εφικτός;

Ο νεοφασισμός εντός των τειχών

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΗΣ (ΑΚΡΟ) ΔΕΞΙΑΣ ΣΤΗ ΘΑΛΕΙΑ ΔΡΑΓΩΝΑ

του Δημήτρη Χασάπη

Οι επιθέσεις ενάντια στην καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και νυν ειδική γραμματέα του υπουργείου Παιδείας Θάλεια Δραγώνα, οι οποίες ξεκίνησαν με το πρωτοφανές γεγονός της οργάνωσης από το ΛΑΟΣ πορείας διαμαρτυρίας με σύνθημα «Έξω οι ανθέλληνες από το Υπουργείο Παιδείας!» και η αποδοχή –εκφρασμένη ή σιωπηρή– του αιτήματος αυτού από βουλευτές της Ν.Δ., διαμορφώνουν μια ιδιαίτερα επικίνδυνη πολιτική πραγματικότητα. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν έχει ενδώσει μέχρι σήμερα, αλλά και με δεδομένο ότι δεν έχει απαντήσει πολιτικά στη συμβολική τρομοκρατία της ακροδεξιάς, όπως δεν έχουν αντιδράσει ολοκληρωμένα, πέρα από ανακοινώσεις αποδοκιμασίας των γεγονότων, και οι οργανώσεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς (σημειώνω ωστόσο την έγκαιρη αντίδραση της Συσπείρωσης Πανεπιστημιακών Θεσσαλονίκης). Οι επιθέσεις ενάντια στην καθηγήτρια Θάλεια Δραγώνα διαμορφώνουν «ανεπαίσθητα» μια επικίνδυνη πολιτική πραγματικότητα, γιατί υποστασιοποιούν ένα τυπικά νεοφασιστικό πολιτικό σχέδιο δράσης: κατασκευάζουν έναν «εθνικό κίνδυνο» τον οποίο προσωποποιούν, διαστρεβλώνουν απόψεις και αναπαράγουν με συστηματικό τρόπο ψευδή στοιχεία, δημιουργούν μια κατάσταση έντασης με πλαστά διλήμματα και διχαστικές επιλογές, για να καταλήξουν, στο όνομα του εθνικισμού, σε ρατσιστικές επιλογές. Εν προκειμένω, στην αντίθεσή τους στην προβλεπόμενη από το νομοσχέδιο για τους μετανάστες πολιτογράφηση των παιδιών τους. Πρόκειται για το ίδιο πολιτικό σχέδιο το οποίο μερικά χρόνια πριν, με αφορμή τους σημαιοφόρους στις σχολικές παρελάσεις συνέβαλε σημαντικά στη συγκρότηση και την κοινοβουλευτική παρουσία του ΛΑΟΣ. Ένα πολιτικό σχέδιο βασισμένο στον συνδυασμό εθνικισμού και ρατσισμού, ένα συνδυασμό ο οποίος διαχρονικά αποτελεί συστατικό στοιχείο της φασιστικής σκέψης.

Η νέα απειλή για το Θέατρο του Διονύσου

ΑΙΦΝΙΔΙΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ

του Γ. Μ. Σηφάκη

Θέατρο Διονύσου, 1 Δεκεμβρίου 1944. Φωτογραφίες του μεγάλου ουκρανού φωτογράφου
Ντμίτρι Κέσελ, που βρέθηκε στην Ελλάδα, απεσταλμένος του φωτογραφικού πρακτορείου
Time-Life, και απαθανάτισε, μεταξύ άλλων, τα Δεκεμβριανά.

Σε συνέχεια της διαμαρτυρίας 58 αρχαιολόγων, φιλολόγων, ιστορικών, θεατρολόγων κ.ά., για τις εργασίες «αποκατάστασης» στο Θέατρο του Διονύσου –ενώ πρόκειται για μερική (προς το παρόν) ανακατασκευή, όπως θα δούμε– οι οποίες είτε εκτελούνται ήδη είτε προγραμματίζονται για το μέλλον, θα ήθελα να εκθέσω τους λόγους που με έκαμαν να προσυπογράψω το εν λόγω αναγκαστικά ολιγόλογο κείμενο, που δημοσιεύθηκε στην Αυγή («Νέα απειλή για το Θέατρο του Διονύσου», 31.12.2009). Ας λεχθεί, κατ’ αρχήν, ότι την διαμαρτυρία εκείνη προκάλεσε η σωρεία πανηγυρικών ανακοινώσεων, κατά τους δύο τελευταίους μήνες του 2009, εκ μέρους του Υπουργείου Πολιτισμού και του Σωματείου «Διάζωμα», το οποίο έχει αναλάβει μία χωρίς προηγούμενο εκστρατεία «διάσωσης» και «ανάδειξης» των απανταχού της χώρας αρχαίων θεάτρων, μεταξύ των οποίων ξεχωριστή θέση κατέχει το Διονυσιακό θέατρο της Αθήνας, στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Οι ανακοινώσεις αυτές έτυχαν θερμής υποδοχής από το σύνολο του Τύπου και χαιρετίστηκαν σαν πρωτοφανής συνεργασία κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης, μια και το Διάζωμα κατάφερε να εξασφαλίσει αξιόλογα κονδύλια που η τοπική αυτοδιοίκηση υποσχέθηκε να χορηγήσει για τα έργα προστασίας και ανάδειξης (διάβαζε αξιοποίησης) των θεάτρων, μέσω της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Μόνο που σχεδόν κανείς δεν φάνηκε να προσέχει ότι η ροή των χρημάτων μέχρι στιγμής γίνεται αντίστροφα: η κεντρική διοίκηση χρηματοδοτείται από την περιφερειακή αυτοδιοίκηση — και αυτό σε εποχή επίσης πρωτοφανούς οικονομικής δυσπραγίας.