Ο νεοφασισμός εντός των τειχών

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΗΣ (ΑΚΡΟ) ΔΕΞΙΑΣ ΣΤΗ ΘΑΛΕΙΑ ΔΡΑΓΩΝΑ

του Δημήτρη Χασάπη

Οι επιθέσεις ενάντια στην καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και νυν ειδική γραμματέα του υπουργείου Παιδείας Θάλεια Δραγώνα, οι οποίες ξεκίνησαν με το πρωτοφανές γεγονός της οργάνωσης από το ΛΑΟΣ πορείας διαμαρτυρίας με σύνθημα «Έξω οι ανθέλληνες από το Υπουργείο Παιδείας!» και η αποδοχή –εκφρασμένη ή σιωπηρή– του αιτήματος αυτού από βουλευτές της Ν.Δ., διαμορφώνουν μια ιδιαίτερα επικίνδυνη πολιτική πραγματικότητα. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση δεν έχει ενδώσει μέχρι σήμερα, αλλά και με δεδομένο ότι δεν έχει απαντήσει πολιτικά στη συμβολική τρομοκρατία της ακροδεξιάς, όπως δεν έχουν αντιδράσει ολοκληρωμένα, πέρα από ανακοινώσεις αποδοκιμασίας των γεγονότων, και οι οργανώσεις της ριζοσπαστικής Αριστεράς (σημειώνω ωστόσο την έγκαιρη αντίδραση της Συσπείρωσης Πανεπιστημιακών Θεσσαλονίκης). Οι επιθέσεις ενάντια στην καθηγήτρια Θάλεια Δραγώνα διαμορφώνουν «ανεπαίσθητα» μια επικίνδυνη πολιτική πραγματικότητα, γιατί υποστασιοποιούν ένα τυπικά νεοφασιστικό πολιτικό σχέδιο δράσης: κατασκευάζουν έναν «εθνικό κίνδυνο» τον οποίο προσωποποιούν, διαστρεβλώνουν απόψεις και αναπαράγουν με συστηματικό τρόπο ψευδή στοιχεία, δημιουργούν μια κατάσταση έντασης με πλαστά διλήμματα και διχαστικές επιλογές, για να καταλήξουν, στο όνομα του εθνικισμού, σε ρατσιστικές επιλογές. Εν προκειμένω, στην αντίθεσή τους στην προβλεπόμενη από το νομοσχέδιο για τους μετανάστες πολιτογράφηση των παιδιών τους. Πρόκειται για το ίδιο πολιτικό σχέδιο το οποίο μερικά χρόνια πριν, με αφορμή τους σημαιοφόρους στις σχολικές παρελάσεις συνέβαλε σημαντικά στη συγκρότηση και την κοινοβουλευτική παρουσία του ΛΑΟΣ. Ένα πολιτικό σχέδιο βασισμένο στον συνδυασμό εθνικισμού και ρατσισμού, ένα συνδυασμό ο οποίος διαχρονικά αποτελεί συστατικό στοιχείο της φασιστικής σκέψης.

Η νέα απειλή για το Θέατρο του Διονύσου

ΑΙΦΝΙΔΙΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ

του Γ. Μ. Σηφάκη

Θέατρο Διονύσου, 1 Δεκεμβρίου 1944. Φωτογραφίες του μεγάλου ουκρανού φωτογράφου
Ντμίτρι Κέσελ, που βρέθηκε στην Ελλάδα, απεσταλμένος του φωτογραφικού πρακτορείου
Time-Life, και απαθανάτισε, μεταξύ άλλων, τα Δεκεμβριανά.

Σε συνέχεια της διαμαρτυρίας 58 αρχαιολόγων, φιλολόγων, ιστορικών, θεατρολόγων κ.ά., για τις εργασίες «αποκατάστασης» στο Θέατρο του Διονύσου –ενώ πρόκειται για μερική (προς το παρόν) ανακατασκευή, όπως θα δούμε– οι οποίες είτε εκτελούνται ήδη είτε προγραμματίζονται για το μέλλον, θα ήθελα να εκθέσω τους λόγους που με έκαμαν να προσυπογράψω το εν λόγω αναγκαστικά ολιγόλογο κείμενο, που δημοσιεύθηκε στην Αυγή («Νέα απειλή για το Θέατρο του Διονύσου», 31.12.2009). Ας λεχθεί, κατ’ αρχήν, ότι την διαμαρτυρία εκείνη προκάλεσε η σωρεία πανηγυρικών ανακοινώσεων, κατά τους δύο τελευταίους μήνες του 2009, εκ μέρους του Υπουργείου Πολιτισμού και του Σωματείου «Διάζωμα», το οποίο έχει αναλάβει μία χωρίς προηγούμενο εκστρατεία «διάσωσης» και «ανάδειξης» των απανταχού της χώρας αρχαίων θεάτρων, μεταξύ των οποίων ξεχωριστή θέση κατέχει το Διονυσιακό θέατρο της Αθήνας, στη νότια πλευρά της Ακρόπολης. Οι ανακοινώσεις αυτές έτυχαν θερμής υποδοχής από το σύνολο του Τύπου και χαιρετίστηκαν σαν πρωτοφανής συνεργασία κυβέρνησης και τοπικής αυτοδιοίκησης, μια και το Διάζωμα κατάφερε να εξασφαλίσει αξιόλογα κονδύλια που η τοπική αυτοδιοίκηση υποσχέθηκε να χορηγήσει για τα έργα προστασίας και ανάδειξης (διάβαζε αξιοποίησης) των θεάτρων, μέσω της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Μόνο που σχεδόν κανείς δεν φάνηκε να προσέχει ότι η ροή των χρημάτων μέχρι στιγμής γίνεται αντίστροφα: η κεντρική διοίκηση χρηματοδοτείται από την περιφερειακή αυτοδιοίκηση — και αυτό σε εποχή επίσης πρωτοφανούς οικονομικής δυσπραγίας.

Η Βίβλος ως κόμικ: Ο Γιαχβέ συναντά τον Ρ. Κραμπ

του Χάρολντ Μπλουμ

μετάφραση: Θοδωρής Δρίτσας και Κώστας Σπαθαράκης

Τον Ρόμπερτ Κραμπ θα τον ξέρουν οι περισσότεροι αναγνώστες από τα κόμικ που δημοσίευαν η Βαβέλ και το Παραπέντε, τη δεκαετία του 1980. Αρκεί, άλλωστε, μια ματιά στις εικόνες του δισέλιδου για να θυμηθούν τις χαρακτηριστικά χοντροκομμένες φιγούρες του και τον αντικομφορμιστικό σαρκασμό που τον έκαναν θρύλο του αμερικάνικου αντεργκράουντ κόμικ. Τον Οκτώβριο του 2009, έπειτα από τέσσερα χρόνια δουλειάς, κυκλοφόρησε το τελευταίο έργο του: το βιβλίο της Γενέσεως της Παλαιάς Διαθήκης υπό μορφή κόμικ (The Book of Genesis, εικονογράφηση R. Crumb, Norton, Νέα Υόρκη 2009). Στο κλίμα των ημερών, δημοσιεύουμε στη συνέχεια το δοκίμιο που έγραψε ο πολύς Χάρολντ Μπλουμ, ένας από τους μεγάλους της σύγχρονης λογοτεχνικής θεωρίας, με αφετηρία το τελευταίο αυτό και ήδη πολύκροτο έργο του Κραμπ. Δημοσιεύτηκε στο New York Review of Books (τόμ. 56, τχ. 19, 3.12.2009). Οι μεσότιτλοι και οι σημειώσεις είναι των μεταφραστών.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Η εικονογράφηση της εβραϊκής Βίβλου υπήρξε πάντοτε ένα εγχείρημα μείζονος σημασίας για τους ζωγράφους, με τον Μιχαήλ Άγγελο και τον Τιντορέττο να αποτελούν ίσως τις κορυφαίες στιγμές αυτής της αναζήτησης. Μια απόδοση της Γενέσεως υπό μορφή κόμικ θα ήταν, ιδεωδώς, μια παράδοξη ανάμειξη Ρέμπραντ και Ουίλλιαμ Μπλαίηκ. Αλλά δεν θα ήταν δίκαιο να χρησιμοποιήσουμε αυτό το κριτήριο για να εκτιμήσουμε το τόλμημα του Κραμπ να ασχοληθεί με το βιβλίο της Γενέσεως. Οι γυναίκες και οι άνδρες της Γενέσεως του Κραμπ μου θυμίζουν αόριστα το περιοδικό Mad. Στο μη ασκημένο βλέμμα μου η δουλειά του Κραμπ θυμίζει εκείνο το ύφος, όμως συγχρόνως μοιάζει να προσεγγίζει αυτό που θυμάμαι από το σκληρό προλεταριακό στυλ του Μπεν Σαν.[1] Αν μη τι άλλο, τα σκίτσα του Κραμπ έχουν εκ πρώτης όψεως το προτέρημα της ανοικείωσης στην απεικόνιση των πατριαρχών και των γυναικών του πρώτου βιβλίου της Εβραϊκής Βίβλου.

Η «ανοικείωση» είναι ένας πολύπλοκος και πλούσιος όρος, και χρειάζεται εδώ να τον εξειδικεύσουμε. Οι άνθρωποι της Γενέσεως μέσα από το βλέμμα του Κραμπ είναι πράγματι γραφικοί αλλά και απεικονίζονται με μια πανίσχυρη ασχήμια. Δεν με στενοχωρούν τόσο οι άντρες όσο οι γυναίκες, από την Εύα ώς τη Ραχήλ· είναι τόσο απαίσιες που με γεμίζουν λύπη. Η ασχήμια τους δεν δικαιολογείται ούτε αν προσπαθήσει κανείς να υπερασπιστεί τον Κραμπ αποδίδοντάς του έναν υγιή ρεαλισμό. Αν ένας θαυμαστής του Κραμπ μου έλεγε «Μα έτσι δεν ήταν στ’ αλήθεια τότε;», θα του απαντούσα αυθόρμητα: «Μα δεν υπάρχει “τότε”». Η Γένεσις, όπως η Έξοδος και οι Αριθμοί μετά από αυτήν, είναι μια υπέροχη αφήγηση, και όχι ιστορικά γεγονότα. Θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε μύθο, ή οτιδήποτε άλλο πιστεύουμε ότι ταιριάζει καλύτερα στο παραμύθι της φυλής.

Ας ξαναφανταστούμε την πολιτική μας κοινότητα

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ, ΜΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΕΚΛΕΓΕΙΝ ΚΑΙ ΕΚΛΕΓΕΣΘΑΙ

του Μίλτου Παύλου

 

Αυτές τις μέρες το ελληνικό διαδίκτυο έχει πάρει φωτιά από μια ιδιότυπη αναγέννηση της πολιτικής συμμετοχής. Σε κάθε περίπτωση, μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας επιλέγουν να μη σιωπήσουν και, πάνω απ’  όλα, να θέσουν υπό συζήτηση τον εαυτό τους, δηλαδή την ίδια τη συγκρότηση της ελληνικής πολιτικής κοινότητας.  Ακόμη και οι παρανοήσεις και οι διαστρεβλώσεις ανθρώπων, οι οποίοι, χειραγωγημένοι και παραπληροφορημένοι ή θλιβερά κατευθυνόμενοι, βλέπουν να καταρρέει η εικονική πραγματικότητα μιας εθνοθρησκευτικά –ή ακόμα και φυλετικά– «καθαρής» Ελλάδας που έμαθαν(;) από παιδιά, συμβάλλουν σε μια πρωτόγνωρη διαδικασία κάθαρσης και αναστοχασμού.

Αυτή η μοναδική στιγμή στη σύγχρονη πολιτική μας ιστορία οφείλεται σε μια αναπόφευκτη έκφραση του μεταναστευτικού φαινομένου: όσο κι αν κρυφτεί για χρόνια κάτω από το χαλί, η μετανάστευση έχει ολικό και μεταμορφωτικό αντίκτυπο στις κοινωνίες που συναντά και μετασχηματίζει.

Kυριάκος Κατζουράκης, «Νυχτερινή περίπολος» (λεπτομέρεια). Από το λεύκωμα «Ο δρόμος προς τη Δύση. Η περιπέτεια της μετανάστευσης με ζωγραφική, κείμενα και ντοκουμέντα», Μεταίχμιο, Αθήνα 2001.

Η σφοδρή αντίδραση κάποιων μελών της κοινωνικής πλειοψηφίας των ελλήνων πολιτών απέναντι στις προτεινόμενες διατάξεις περί ιθαγένειας και πολιτογράφησης δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε ελλιπή γνώση, παραπληροφόρηση ή προκατάληψη. Τα αξιακού τύπου επιχειρήματα και οι αφορισμοί ή οι γενικεύσεις (π.χ. «είναι ρατσιστές») δεν απαντούν από μόνα τους στην ανάγκη για γνώση της πραγματικότητας αυτή την κρίσιμη στιγμή, ενώ συμβάλλουν μόνο σε μια διχαστικού τύπου πόλωση, συχνά γύρω από τους παραδοσιακούς πόλους της Δεξιάς και Αριστεράς. Μακάρι η διαφαινόμενη αναγέννηση της αντίθεσής αυτής να παραγάγει και πολιτικά αποτελέσματα, και όχι μόνο ρητορική.

Μιχάλης Μπεζαντάκος

Ο πιο τραγουδισμένος Έλληνας κομμουνιστής που χάθηκε στις σταλινικές εκκαθαρίσεις

του Δημήτρη Παλαιολογόπουλου

Ο Μιχάλης Μπεζαντάκος. Η φωτογραφία από την «Ακρόπολι», 6.3.1932, όπου δημοσιεύεται πρωτοσέλιδη η είδηση της απόδρασής του από τις Φυλακές Συγγρού (Βιβλιοθήκη ΕΛΙΑ).

Διαβάζοντας στην Kυριακάτικη Αυγή, στις 25 του Δεκέμβρη του 2009, το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Βλάση Αγτζίδη για τους αντιρατσιστικούς αγώνες του σοβιετικού ελληνισμού, αλλά και για το τραγικό τέλος πολλών Ελλήνων κομμουνιστών (παραθέτει και πίνακα 20 δολοφονημένων ανωτάτων στελεχών του ΚΚΕ), θυμήθηκα για άλλη μια φορά τον Μιχάλη Μπεζαντάκο ή Μπεζεντάκο. Είναι το παλικάρι που δραπέτευσε κατά τρόπο μυθιστορηματικό το 1931 από τις φυλακές Συγγρού και η απόδρασή του έγινε ένα από τα πιο αγαπημένα τραγούδια της Αριστεράς, που τραγουδιέται ώς τα σήμερα. Δεν ξέρω όμως πόσοι από εκείνους που το τραγουδούν γνωρίζουν για τον τραγικό χαμό του στις αφιλόξενες στέπες της Σιβηρίας.

Ο Μιχάλης Μπεζαντάκος ήταν ένας νέος Μανιάτης που κατοικούσε με την οικογένειά του στα Ταμπούρια του Πειραιά. Δούλευε εργάτης-τεχνίτης σε εργοστάσιο καρφιτσοβελονοποιίας. Από πολύ νωρίς ενστερνίστηκε την κομμουνιστική ιδεολογία και στην αρχή εντάχθηκε στον χώρο των τροτσκιστών. Ήταν γύρω στο 1930, τότε που στο ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα διεξαγόταν η «φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές». Τότε ο Τρότσκι είχε δηλώσει πως το καλύτερο τμήμα των οπαδών του ήταν εκείνο της Ελλάδας… Όταν μάλιστα την ίδια περίοδο ο δεύτερος, μετά τον Λένιν, δημιουργός της Οκτωβριανής Επανάστασης έφευγε κυνηγημένος ζητώντας καταφύγιο στη Δύση και πέρασε από το λιμάνι του Πειραιά, οι οπαδοί του στην Ελλάδα τον υποδέχθηκαν θερμά. Μαζί και ο Μιχάλης Μπεζαντάκος με την αδερφή του Κρυστάλλω, η οποία –όπως διηγείται αργότερα– του φίλησε και το χέρι…