Αντώνης Μπριλλάκης: Διαδρομές και αναζητήσεις της Αριστεράς μετά τον Εμφύλιο

Ένας τόμος, ένα οφειλόμενο πολιτικό και ιστορικό χρέος σε μια ξεχωριστή μορφή του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, τον Αντώνη Μπριλλάκη, κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας και τις εκδόσεις Λιβάνη. Η έκδοση, που οφείλει πολλά στην οικογένεια, και ιδιαίτερα στη γυναίκα του Αντώνη Μπριλλάκη Τασούλα, είχε ξεκινήσει πριν χρόνια, με μέριμνα του Φίλιππου Ηλιού, ενώ τη συνέχισαν και την επιμελήθηκαν ο Ηλίας Νικολακόπουλος και η Εύη Ολυμπίτου. Ο τόμος, που περιλαμβάνει  μια εκτενή επιλογή άρθρων του Αντώνη Μπριλλάκη, από την πολύχρονη πολιτική διαδρομή του, περιέχει επίσης, εκτός από τα κείμενα των δύο επιμελητών, ένα λιτό αλλά ουσιαστικό σημείωμα της Τασσούλας Μπριλλάκη και τη σημαντική μαρτυρία του Γιάννη Παπαδημητρίου. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από τα κείμενα του Η. Νικολακόπουλου και της Ευ. Ολυμπίτου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

του Ηλία Νικολακόπουλου

Ο Αντώνης Μπριλλάκης στη Μαραθώνια
Πορεία Ειρήνης, Μάιος 1964. Δίπλα του ο
Μανώλης Γλέζος.

Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου βρήκε την οργανωμένη εγχώρια Αριστερά απολύτως εξουθενωμένη και τον λαό της, αποκλεισμένο, επιτηρούμενο και διωκόμενο. Στις σκέψεις και τις συμπεριφορές των νικητών κυριαρχούσε η επιθυμία του κοινωνικού και πολιτικού εξοβελισμού μιας ενοχλητικής Αριστεράς, η οποία ανδρώθηκε τη δεκαετία του ’40 και με το χειραφετητικό της πρόταγμα διατάραξε τις ισορροπίες του παρελθόντος.

Η γρήγορη ανασύνταξη της Αριστεράς, κάτω από αυτές τις άκρως αντίξοες συνθήκες, αποτέλεσε ένα μοναδικό, σε διεθνές επίπεδο, επίτευγμα, συλλογικό έργο χιλιάδων αγωνιστών λιγότερο ή περισσότερο γνωστών. Ιδιαίτερη πρωταγωνιστική θέση μεταξύ αυτών κατέχει ο Αντώνης Μπριλάκης, ο οποίος συνέδεσε  τη ζωή του με την ταραγμένη ιστορία της Αριστεράς, τις καλές και μελανές της στιγμές, τις αντιφάσεις, τις συγκρούσεις, τις νίκες και τις ήττες της. Υπήρξε σημαντικό ιστορικό στέλεχος της προδικτατορικής ΕΔΑ από την ίδρυσή της (αλλά παράλληλα και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ), μαχητικός πολιτικός με πολύπλευρη κοινοβουλευτική και κομματική δράση στα μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια. Ο ρόλος του υπήρξε σημαντικός -κομβικός σε πολλές περιπτώσεις- για τη διαμόρφωση των επιλογών του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος τόσο πριν όσο και μετά τη διάσπαση του 1968, στο πλαίσιο πλέον του ΚΚΕ (Εσ.). Διακρίθηκε στον πολιτικό στίβο, τιμήθηκε από την Αριστερά με αξιώματα, ενώ πολλές φορές βρέθηκε στο επίκεντρο της πολιτικής επικαιρότητας της εποχής.

Η παρούσα έκδοση αποτελείται από δύο διακριτές ενότητες. Η πρώτη περιέχει ένα σχεδίασμα βιογραφίας και σημειώματα που γράφτηκαν για τον πολιτικό βίο του Αντώνη Μπριλλάκη, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει κείμενα που συνέταξε ο ίδιος. Πρόκειται για αδημοσίευτα και δημοσιευμένα άρθρα, κείμενα ομιλιών, πολιτικών αναλύσεων και παρεμβάσεων σε θέματα επικαιρότητας από τη νεανική αντιστασιακή του δράση και την ΕΠΟΝ, από την εποχή της ΕΔΑ, από τη δράση του Πατριωτικού Μετώπου (ΠΑΜ) κατά τα χρόνια της δικτατορίας καθώς και αποτυπώσεις της πολιτικής του δράσης από τη Μεταπολίτευση μέχρι τον θάνατό του το 1994. Η κατάταξή τους είναι χρονολογική και θεματική, ενώ η επιλογή τους υπακούει σε δύο βασικά κριτήρια: στην παρουσίαση της πολιτικής σκέψης του προσώπου αλλά και στην ανάδειξη ενός αριστερού προβληματισμού σε σημαντικές στιγμές της μακράς αυτής ιστορικής περιόδου. Οι παραλείψεις είναι, αναγκαστικά, πολλές και οι συντμήσεις των εκτενέστερων κειμένων κρίθηκαν απαραίτητες. Ελπίζουμε, ωστόσο, ότι οι επιλογές αποδίδουν μέρος των πολιτικών του προβληματισμών, αλλά και των γενικότερων προσανατολισμών του αριστερού χώρου στον οποίο συμμετείχε και αναδείχθηκε σημαντικό στέλεχός του. Κατά το μεγαλύτερό τους μέρος τα κείμενα που ανθολογούνται προέρχονται από το πλούσιο προσωπικό αρχείο του Αντώνη Μπριλάκη, το οποίο έχει κατατεθεί στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) από την οικογένειά του, και σήμερα έχει ταξινομηθεί και αποδοθεί στην ιστορική έρευνα.