Tα περιθώρια άσκησης εθνικής πολιτικής

Εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές για την κρίση: Αναζητώντας μια αριστερή στρατηγική

Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οικονομική και δημοσιονομική κρίση στη χώρα μας με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, που επηρεάζει ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, βρίσκουν την Αριστερά δικαιωμένη για πολλές από τις αναλύσεις της αλλά και ταυτόχρονα σε αμήχανη θέση. Νέα ερωτήματα διατυπώνονται, νέα προβλήματα τίθενται, νέες –και δύσκολες– πολιτικές επιλογές ανοίγονται, ζητώντας απαντήσεις από τις οποίες θα εξαρτηθεί ίσως και η διαμόρφωση μιας αριστερής πολιτικής στη συγκεκριμένη συγκυρία.

Μ’ αυτές τις σκέψεις, επιχειρούμε να ανοίξουμε τη συζήτηση στα «Ενθέματα», ξεκινώντας από αυτή την Κυριακή, με μια σειρά άρθρων οικονομικής και πολιτικής παρέμβασης. Τις σκέψεις και τις απορίες μας προσπαθήσαμε να τις μορφοποιήσουμε στα εξής τέσσερα –επίκαιρα, πιστεύουμε, όπως δείχνουν και οι πρόσφατες εξελίξεις– ερωτήματα: 

1. Στη σημερινή συγκυρία, που η δημοσιονομική κρίση της Ελλάδας προκαλεί ένα καθεστώς ασφυκτικής επιτήρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ποια είναι τα περιθώρια άσκησης εθνικής πολιτικής στο πλαίσιο του ενιαίου ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου;
2. Ποια είναι τα όρια της οικονομικής φιλοσοφίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αναδεικνύονται στη συγκυρία της σημερινής κρίσης, η οποία αφορά όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και μια σειρά περιφερειακές ή λιγότερο περιφερειακές χώρες (Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία);
3. Ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα μια αριστερή πολιτική στρατηγική για την οικονομία στην Ευρώπη, με δεδομένο τον αρνητικό πολιτικό συσχετισμό (κυριαρχία της Δεξιάς στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών-μελών);
4. Η κρίση είναι συνέπεια της μονόδρομης οικονομικής ενοποίησης της Ευρώπης; Αν ναι, με ποιους όρους θα μπορούσε να αποτελεί απάντηση στην κρίση το αίτημα για εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησής της; 

Η συζήτηση ξεκινάει σήμερα με τον Γιώργο Σταθάκη, και συνεχίζεται την επόμενη Κυριακή με τα άρθρα του Παύλου Κλαυδιανού και της Ελίζας Παπαδάκη.

 «Ε»

 

του Γιώργου Σταθάκη 

Χαρακτικό του Δημήτρη Γαλάνη, προμετωπίδα για το βιβλίο του Paul Claudel «Prière pour les paralysèes», Horizons de France, Παρίσι 1944

Η ευρωπαϊκή πολιτική έχει «επανεθνικοποιηθεί» εν μέσω της κρίσης. Η διαδικασία της εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης που είχε επιχειρηθεί με το Ευρωσύνταγμα, τη συνταγματική δηλαδή θεσμοθέτηση των νεοφιλελεύθερων ρυθμίσεων για την οικονομία, η οποία εγκλώβιζε προκαταβολικά την άσκηση εθνικής πολιτικής σε κρίσιμους τομείς, ανεστάλη. Η καταψήφιση του συντάγματος αποτελεί εκ των υστέρων ευλογία. Εάν ίσχυε το Ευρωσύνταγμα, σήμερα το ευρώ θα αντιμετώπιζε πραγματικούς κινδύνους διάλυσης και η ευρωπαϊκή οικονομία θα βρισκόταν σε βαθύτερη ύφεση.

H ιθαγένεια και το πανανθρώπινο δικαίωμα στη μετανάστευση

Συζητώντας με αφετηρία το σχέδιο νόμου για τους μετανάστες

του Απόστολου Καψάλη 

Παιδιά μεταναστών στο Λονγκ Άιλαντ, αρχές του 20ού αιώνα (Carol M. Highsmith-Ted Landphair, «Ellis Island», Crescent Books, Νέα Υόρκη 2000)

Για το σχέδιο νόμου που αναφέρεται στην ιθαγένεια έχουν γραφτεί ήδη πολλά, αρνητικά και θετικά. Το μεγαλύτερο μέρος της αρνητικής κριτικής που ασκείται στο Σχέδιο Νομοθετικής Πρωτοβουλίας (το οποίο η κυβέρνηση υπέβαλε σε ηλεκτρονική διαβούλευση και ήδη κατατέθηκε) εξαντλείται είτε σε ενστάσεις περί αλλοίωσης του εκλογικού σώματος της χώρας είτε σε κινδυνολογίες εθνικιστικού περιεχομένου σχετικά με την παραμόρφωση της ομοιογένειας και της καθαρότητας του ελληνικού πληθυσμού (ελληνικότητα).

Σε ό,τι αφορά στις θετικές κριτικές, αυτές κατά κύριο λόγο εστιάζονται στις προοδευτικές και καινοτόμες ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου, οι οποίες πράγματι κινούνται στην κατεύθυνση των πάγιων αιτημάτων των κινημάτων αφενός, για μια δίκαιη αντιμετώπιση των μεταναστών πρώτης και ιδίως δεύτερης γενιάς και, αφετέρου, για την αναγνώριση πολιτικών δικαιωμάτων στους επί σειρά ετών διαμένοντες μετανάστες.

Ένα βήμα προς το αυτονόητο 

Το εν λόγω σχέδιο νομοθετικής πρωτοβουλίας αποτελεί ένα βήμα προς το αυτονόητο, άσχετα με το αν σε πολλά σημεία του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί άτολμο ή εάν υπάρχουν περιθώρια να υιοθετηθούν πολλές, κατ’ άρθρο, βελτιωτικές παρεμβάσεις. Συνακόλουθα, ακριβώς επειδή συνιστά μια αλλαγή σελίδας στο ζήτημα της παραδοσιακής αποκλειστικότητας του δικαίου του αίματος με την εισαγωγή και την καθιέρωση του δικαίου του εδάφους ως προς την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τον πλην δεξιάς-ακροδεξιάς κοινοβουλευτικό χώρο να μην το ψηφίσει επί της αρχής.

Xάουαρντ Ζιν (1922-2010) ο ιστορικός που δημιούργησε ιστορία

Του Ντεϊβ Ζιριν

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης, Κ. Σπαθαράκης

 

Ο Χάουαρντ Ζιν, ο ήρωάς μου, ο δάσκαλός μου, ο φίλος μου, πέθανε από καρδιακή προσβολή την Τετάρτη στα 87 του. Με τον θάνατό του, χάνουμε έναν άνθρωπο για τον οποίο το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ξαναέγραψε την αφήγηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Χάνουμε έναν ιστορικό ο οποίος δημιούργησε ιστορία.

Όποιος πιστεύει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ανοσία στη ριζοσπαστική πολιτική δεν παρακολούθησε ποτέ του κάποια διάλεξη του Χάουαρντ Ζιν. Δεν έπεφτε καρφίτσα στην αίθουσα, καθώς ολόκληρες οικογένειες, Μαύροι, Λευκοί, Ισπανόφωνοι, κατέφθαναν για να ακούσουν τη δική τους ιστορία, σε τόνους χιουμοριστικούς και ηρωικούς μαζί. «Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ποιος κάθεται στην προεδρική καρέκλα Λευκό Οίκο. Αυτό που έχει σημασία είναι ποιος κάνει καθιστική διαμαρτυρία έξω από αυτόν», θα έλεγε μ’ ένα σκανταλιάρικο χαμόγελο. Και μετά από αυτή τη φιλική  πρόταση πολιτικής ανυπακοής, το πλήθος θα ξεσπούσε σε γέλια και χειροκροτήματα.

Μόνο ο Χάουαρντ μπορούσε να πετύχει κάτι τέτοιο, επειδή ήταν εντελώς αυθεντικός. Όταν μιλούσε κατά της φτώχειας, μιλούσε ως ένας άνθρωπος που αναγκάστηκε να δουλέψει στα ναυπηγεία κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Όταν μιλούσε κατά του πολέμου, μιλούσε ως αεροπόρος σε βομβαρδιστικά αεροπλάνα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου — μια εμπειρία που τον άλλαξε ριζικά. Όταν μιλούσε κατά του ρατσισμού, το έκανε από τη σκοπιά ενός ανθρώπου που δίδασκε στο Spelman College κατά τη διάρκεια του κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα και συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας καθιστικής διαμαρτυρίας με τους φοιτητές του.

Οι παρεξηγημένες έννοιες του αναρχισμού και του σοσιαλισμού

Συνέντευξη του Χαουαρντ Ζινν στον Ντεϊβιντ Μπαρζαμιαν

Μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

* Στο Spelman College και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, διδάσκατε σε παιδιά που μόλις είχαν τελειώσει το Λύκειο. Έρχονταν με ένα βαρύ φορτίο αποσκευών, πολλές παγιωμένες ιδέες. Πόσο δύσκολο ήταν να τα προσεγγίσετε;

Στο Spelman College οι φοιτητές μου ήταν Αφροαμερικανοί, και εγώ ένας από τους λίγους λευκούς καθηγητές. Για τους περισσότερους φοιτητές μου, ήμουν ο πρώτος λευκός καθηγητής που συναντούσαν.

Τζάσπερ Τζονς, «Τρεις σημαίες», 1958

Προσπάθησα να τους κάνω να καταλάβουν ότι οι αξίες και οι ιδέες μου ήταν διαφορετικές από εκείνες της λευκής ρατσιστικής κοινωνίας στην οποία είχαν μεγαλώσει, ότι πίστευα στην ισότητα των ανθρώπων, ότι έπαιρνα την υπόθεση της δημοκρατίας στα σοβαρά. Επιδίωκα να σπάσει το φράγμα μεταξύ μας, με όσα έλεγα στην αίθουσα, αλλά και με τον τρόπο που συμπεριφερόμουν απέναντί τους: προσπαθούσα να μην τους δείχνω ότι το επίπεδο της παιδείας τους ήταν πολύ κακό –παρόλο που πολύ συχνά ήταν– ή να μην τους κάνω να αισθάνονται μειονεκτικά στο Πανεπιστήμιο.

Ακόμα, τους έδειχνα ότι, έξω από την αίθουσα διδασκαλίας, μετείχα στον κοινωνικό αγώνα που αφορούσε τη ζωή τους. Έτσι, όταν αποφάσισαν να πάρουν μέρος σ’ αυτόν τον αγώνα και πήγαν στην Ατλάντα προσπαθώντας να καταργήσουν τους φυλετικούς διαχωρισμούς στη δημόσια βιβλιοθήκη ή όταν αποφάσισαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα των τεσσάρων φοιτητών της Βόρειας Καρολίνας και να κάνουν καθιστική διαμαρτυρία ήμουν μαζί τους, τους υποστήριζα, τους βοηθούσα, ήμουν στις ομάδες περιφρούρησης μαζί τους, διαδήλωνα μαζί τους, μετείχα στις διαμαρτυρίες πολιτικής ανυπακοής. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, προσπαθούσα να δημιουργώ μια ατμόσφαιρα δημοκρατίας στη σχέση μας.

Η επερχόμενη αναταραχή: η Ιταλία μετά τον Μπερλουσκόνι

του Αλεξαντερ Λη

Στα μέσα Δεκεμβρίου, ο Σύλβιο Μπερλουσκόνι δέχτηκε ένα πλήγμα που έφερε όλη τη δριμύτητα της αντίδρασης που έχει δημιουργήσει η πολιτική του. Επρόκειτο για πραγματικό χτύπημα και, καθώς έπεφτε, ακόμα και ο ίδιος ο καβαλιέρε αναγκάστηκε να συνειδητοποιήσει τα βίαια πάθη που έχει γεννήσει η επίμονη άρνησή του να παραιτηθεί.

Η επίθεση βέβαια σωστά καταδικάστηκε, αλλά είναι δύσκολο να μην συμφωνήσει κανείς με τον Αντόνιο ντι Πιέτρο –ηγέτη του κεντρώου κόμματος «Ιταλία των Αξιών»– ότι ο ίδιος ο Μπερλουσκόνι είναι υπεύθυνος για το κλίμα μίσους που οδήγησε στο χτύπημα. Τα ροζ σκάνδαλα, οι δίκες για απάτες και διαφθορά, οι συνταγματικές ατασθαλίες και οι κατηγορίες περί σχέσεων με τη μαφία, έχουν δημιουργήσει τους τελευταίους μήνες μια ατμόσφαιρα βαθιάς αγανάκτησης. Η εμμονή του Μπερλουσκόνι να παραμείνει στην εξουσία κάνει απλώς τα πράγματα χειρότερα.

Ωστόσο, ο ίδιος ο Μπερλουσκόνι είναι μόνο ένα μικρό μέρος του προβλήματος. Απορροφημένοι από την πολιτική θύελλα, λίγοι σχολιαστές στάθηκαν στις βίαιες διαδηλώσεις που προηγήθηκαν της επίθεσης και τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν στην Ιταλία μετά τον Μπερλουσκόνι. Σε αντίθεση με τον τρόπο με τον οποίο προβλήθηκε, η βίαιη επίθεση δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός. Όταν ο αιμόφυρτος πρωθυπουργός έπεσε στο έδαφος, το Μιλάνο είχε ήδη περάσει μια μέρα κοινωνικής αναταραχής και βίαιων συγκρούσεων. Οι συγκρούσεις αυτές ήταν εν μέρει έκφραση της αγανάκτησης που έχει προκαλέσει η διεφθαρμένη και ανίκανη διακυβέρνηση του Μπερλουσκόνι, αλλά συνιστούσαν επίσης και αντανάκλαση μιας βαθιάς ρήξης στο εσωτερικό της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης.

Κάθε ποτάμι και κίνημα

του Γιάννη Παπαδημητρίου

Οι υπέρμαχοι της κατασκευής μεγάλων υδροηλεκτρικών φραγμάτων στην Ελλάδα έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται ικανοποιημένοι. Τι κι αν ο επιστημονικός και πολιτικός διάλογος έχει αναδείξει εδώ και χρόνια ότι τα προβλήματα που δημιουργούν είναι περισσότερα από όσα υποτίθεται πως αντιμετωπίζουν; Τι κι αν η κατασκευή τους έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και το ρεύμα έχει μετακινηθεί προς τον Τρίτο Κόσμο; Τι κι αν οι επιπτώσεις τους στην υγεία των ποταμών, στα οικοσυστήματα, στους υδροφόρους ορίζοντες, στο κλίμα, στη γεωλογία και στους παραποτάμιους πληθυσμούς είναι μη αναστρέψιμες; Τι κι αν έχει τεκμηριωθεί ότι συμμετέχουν στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής με την έκλυση μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα από τη βλάστηση που παγιδεύουν; Τι, τέλος, κι αν διεθνώς δεν θεωρούνται ανανεώσιμη πηγή ενέργειας; Όλα αυτά δεν έχουν την παραμικρή σημασία. Η χώρα μας, ύστερα από μια δεκαετία σχετικής εγκατάλειψης των κατασκευαστικών προγραμμάτων της ΔΕΗ, ανοίγει και πάλι με κάθε επισημότητα το θέμα.

Γέφυρα στην Κεραμίτσα Θεσπρωτίας. Φωτογραφία του Φρεντ Μπουασονά, 1913

Μετά από την αρχική ασάφεια στο καθεστώς της ιδιωτικοποίησης της παραγωγής ενέργειας, οι αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο των υδροηλεκτρικών επιταχύνθηκαν. Μόλις η Ν.Δ. πήρε την εξουσία, φρόντισε με τον νόμο 3468/2006 να αυξήσει το όριο των μικρών υδροηλεκτρικών, που θεωρούνται Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), από 10 MW σε 15. Ακολούθησε, πριν από ένα χρόνο, η έκδοση της Κοινής Υπουργικής Απόφασης για το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η οποία, αν και εξαίρεσε τα μεγάλα φράγματα από το πεδίο εφαρμογής της, έσπευσε ωστόσο να υιοθετήσει τον χαρακτηρισμό «ανανεώσιμες» για όλες συλλήβδην τις μορφές υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Καρόλου Παπούλια συν[κατ]ηγορία…

Του Νικου Κοταριδη

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, σαν από πανουργία της Iστορίας ή του κοινού νου (σε εισαγωγικά όλα αυτά), παρέταξε τον (μεγάλου συμβολικού αλλά μικρού πολιτικού μεγέθους — ίσως γι’ αυτό ακριβώς) θεσμό της Προεδρίας από την πλευρά της εξέγερσης του Δεκέμβρη του 2008, ενάντια σε ένα κλειστό, ανελαστικό και εξαιρετικής «κουφαμάρας» πολιτικό σύστημα, ενάντια στα συγκροτήματα των ΜΜΕ, και βεβαίως στην «καπιταλιστική διεθνή» των Βρυξελλών. Ο Πρόεδρος είπε ό,τι περίπου κι εμείς, παρακάμπτοντας όσους τον ψήφισαν και ρισκάροντας το εάν θα τον ξαναψηφίσουν. Επιπλέον, νομιμοποίησε τα τμήματα εκείνα του πολιτικού συστήματος, δηλαδή μόνον εμάς, που βρεθήκαμε στο μάτι του κυκλώνα, αποφασισμένοι τότε να χάσουμε.

Γιάννης Ψυχοπαίδης, «Διαδήλωση»

Εάν λοιπόν ακολουθούμε μια στρατηγική διεμβολισμού του κλειστού αυτού πολιτικού συστήματος και υποστηρίζουμε την αυτονομία του απέναντι στην «καπιταλιστική διεθνή», εάν έχουμε κατά νου το ξεχαρβάλωμα του δικομματισμού, η υπόμνηση και η ανάδειξη αυτής της «στιγμής Παπούλια» θα μας οδηγούσε στην οικειοποίηση της υποψηφιότητάς του, για εκείνους ακριβώς τους λόγους που οι άλλοι δεν θα τον ψήφιζαν ποτέ. Παπούλιας ταυτισμένος με ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ σημαίνει απόλυτη κυριαρχία του αντιδεκεμβριανού μπλόκ, δηλαδή απόλυτη καταβύθιση των σημασιών δικαιοσύνης που φέρει η εξέγερση, εκ του γεγονότος και μόνον ότι υπήρξε. Αυτό ανήκει σε εδραίες νοοτροπίες της κοινωνίας μας, εξ ου και η συμπόρευση αναρχικών, αναρχοκομμουνιστών, κουκουλοφόρων, Αρχιεπισκόπου και Προέδρου της Δημοκρατίας — εμείς ήμασταν λιγάκι παραδίπλα.