Μια πολιτική μάχη που πρέπει να δώσουμε

του Στρατή Μπουρνάζου

Εδώ και δύο μήνες μια μεγάλη ιδεολογική και πολιτική μάχη εξελίσσεται στην ελληνική κοινωνία. Μια μάχη με σημασία, ενδιαφέρον, αλλά και μια ιδιοτυπία. Σ’ αυτήν πολεμάει μονάχα μία πλευρά: η ακροδεξιά.

Νίκος Εγγονόπουλος, «Σύνθεσις (από την Επανάσταση)», 1937

Μιλάω, ίσως το καταλάβατε, για το νομοσχέδιο που αφορά την ιθαγένεια και την ψήφο των μεταναστών. Από τη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε, αποτελώντας βασική προεκλογική εξαγγελία του ΠΑΣΟΚ (ή, για να είμαστε ακριβέστεροι, του Γιώργου Παπανδρέου), η ακροδεξιά, στις ποικίλες εκφάνσεις και διακλαδώσεις της, ξεκίνησε μια συστηματική επίθεση: παρεμβαίνοντας στη δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση, μαζεύοντας υπογραφές για δημοψήφισμα, υποδαυλίζοντας την παραπληροφόρηση και τα φοβικά αντανακλαστικά, πλαισιωμένη βέβαια από τους σύγχρονους ταγούς της εθνικοφροσύνης, μεταξύ των οποίων και «σεσημασμένοι» μητροπολίτες όπως ο Άνθιμος Θεσσαλονίκης ή ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων. Η ακροδεξιά έπαιζε εν πολλοίς μονότερμα, λόγω της απουσίας σχεδόν αντιπάλου. Όσο για την κυβέρνηση, αντί να αναδεικνύει την τομή που σηματοδοτεί το νομοσχέδιο, την υποβάθμιζε διαρκώς, διαβεβαιώνοντας τους «ανησυχούντες» ότι αυτό αφορά πολύ λίγους μετανάστες, ότι θα είναι αμείλικτη με τους λαθρομετανάστες και ότι έχει λάβει τα δέοντα μέτρα για να μην πλακώσει η αραπιά.

Η Αριστερά και το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια

Κριτική στήριξη: και στήριξη και κριτική

του Γεράσιμου Kουζέλη

Tο προσχέδιο νόμου για την ιθαγένεια, το οποίο πρόκειται να κατατεθεί στη Βουλή, αποτελεί προϊόν διαδικασιών που οφείλονται σε μια ιδιότυπη ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς στο συγκεκριμένο πεδίο. H Αριστερά, η ανανεωτική και ριζοσπαστική Αριστερά, είναι εκείνη που καλλιέργησε το κλίμα, απαίτησε και αγωνίστηκε και τελικά επέβαλε τη θεματική και την κατεύθυνση των λύσεων. Eίναι αυτή η Αριστερά που «στρίμωξε» και τις δυνάμεις που τελικά το υιοθέτησαν. Στριμωγμένη έφερε στη συζήτηση η κυβέρνηση το νομοσχέδιο, στριμωγμένη βρέθηκε σε ένα μέτωπο που δεν το ορίζει, στριμωγμένες είναι και αντιδράσεις της. Στο μέτωπο που έχει συγκροτηθεί, η θέση της Αριστεράς είναι δεδομένη και στέρεη.

Πάσχα στους στρατώνες, 9.4.1950 (Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ-Συλλογή Ν.Ε. Τόλη, «Τα παιδιά», Ποταμός, Αθήνα 2001)

Oι υπαναχωρήσεις που σημειώθηκαν, οι κρίσιμες υπαναχωρήσεις του ΠAΣOK και της κυβέρνησης, ενόψει μιας ριζικής αλλαγής που δεν συμβιβάζεται με την ιδεολογία που διέπει τη δική τους εθνοκεντρική πολιτική λογική (και βέβαια την ιδεολογία των πάντα –αλλά ιδιαίτερα τώρα– δυνάμει συμμάχων τους) αποτελούν προσπάθεια εξουδετέρωσης των συνεπειών της αλλαγής αυτής. Oι υπαναχωρήσεις (με πιο σημαντική την απαίτηση νόμιμης παραμονής και των δύο γονέων ως προϋπόθεση της δυνατότητας υποβολής αίτησης πολιτογράφησης παιδιών που έχουν γεννηθεί και ζουν στην Eλλάδα) είναι πράγματι κρίσιμες, καθώς οδήγησαν σε ριζική μείωση του αριθμού όσων μπορούν να πάρουν την ελληνική ιθαγένεια. Eίναι σαφές ότι πρόκειται ακριβώς για προσπάθεια αδρανοποίησης μιας πολιτικής την οποία η κυβέρνηση που αρχικά την πρότεινε δεν τολμά να υποστηρίξει. Κι αυτό είναι νομίζω το σημαντικό για εμάς.

Αριστερά χωρίς αυταπάτες τον καιρό της παγκοσμιοποίησης

Εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές για την κρίση: Αναζητώντας μια αριστερή στρατηγική-1

Δημοσιεύουμε σήμερα τα άρθρα της Ελίζας Παπαδάκη και του Παύλου Κλαυδιανού που εκκινούν από τέσσερα ερωτήματα τα οποία τους θέσαμε σχετικά με την αναζήτηση μιας αριστερής πολιτικής στρατηγικής για την οικονομική κρίση, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (τα ερωτήματα δημοσιεύθηκαν στο προηγούμενο φύλλο των «Ενθεμάτων»). Την επόμενη Κυριακή θα δημοσιευθεί το άρθρο του Γιώργου Ιωαννίδη.

«Ε»

 

της Ελιζας Παπαδακη

Ολοένα συχνότερα το τελευταίο διάστημα η Ελλάδα τροφοδοτεί τα πρωτοσέλιδα και την αρθρογραφία των μεγάλων εφημερίδων του πλανήτη — μέχρι του σημείου να μας αποδίδεται τις προάλλες η πτώση στην Ουώλ Στρητ… Με το ένα σενάριο καταστροφής να διαδέχεται το άλλο, είχαμε την ευκαιρία να αντιληφθούμε «στο πετσί μας» πώς λειτουργούν οι παγκοσμιοποιημένες χρηματοπιστωτικές αγορές, ο καπιταλισμός τούτης της ιστορικής φάσης, όπου εντασσόμαστε, είτε μας αρέσει, είτε όχι. Μα γίνεται μια μικρή οικονομία, η οποία δεν αντιπροσωπεύει ούτε καν το 3% του πλούτου που παράγεται στην ευρωζώνη, να ρίχνει την ισοτιμία του ευρώ, να κλονίζει τη Νομισματική Ένωση, να επηρεάζει και πιο πέρα τα Χρηματιστήρια της Αμερικής και της Ασίας; Και θα πάψει τάχα να αποσταθεροποιεί την ευρωπαϊκή και τη διεθνή οικονομία, εφόσον μειώσει μισθούς και συντάξεις και αυξήσει φόρους, όπως της το υπαγορεύουν τώρα;

Μαξ Μπέκμαν «Ακροβάτης»

Όσο παράλογο και αν ακούγεται, και στα δύο ερωτήματα μπορεί να δοθεί καταφατική απάντηση στο σύστημα όπου ζούμε. Σχετίζεται με την υπερδιόγκωση των παγκόσμιων αγορών κεφαλαίου μετά το 1990, πολλαπλάσια από τον πραγματική οικονομία∙ με τα τεράστια κέρδη που αντλήθηκαν εκεί χωρίς καμία αντιστοιχία προς τα παραγόμενα αγαθά, μέσα από τη μεταπώληση ξανά και ξανά, ακριβότερα κάθε φορά, των ίδιων δανείων σε συσκευασία διαρκώς νέων «παραγώγων», όπως τα εφεύρισκαν τα ιδιοφυή «χρυσά αγόρια» των τραπεζών∙ με τις διογκούμενες έτσι «φούσκες» που έσπασαν κάποια στιγμή το Σεπτέμβριο του 2008 από τον πολύ αέρα, μηδενίζοντας εικονικές αξίες και οδηγώντας τραπεζικούς κολοσσούς στη χρεοκοπία, την πραγματική οικονομία σε πιστωτική ασφυξία, ύφεση και αυξανόμενη ανεργία∙ με την απόφαση των πολιτικών ηγεσιών του κόσμου τότε να διασώσουν το τραπεζικό σύστημα από την πλήρη κατάρρευση, να διαθέσουν για το σκοπό αυτό τεράστιους δημόσιους πόρους, προκειμένου να συγκρατήσουν την οικονομική ύφεση σε βάθος και σε διάρκεια∙ τέλος, τώρα που διαγράφεται κάποια αβέβαιη ανάκαμψη των οικονομιών ενώ τα κράτη έχουν ήδη επωμιστεί μεγάλα χρέη και εξακολουθούν να συντηρούν μεγάλα ελλείμματα, χρεώνονται άρα διαρκώς περισσότερο, με τις ίδιες κερδοσκοπικές πρακτικές να αναπτύσσονται και πάλι στις χρηματοπιστωτικές αγορές, πλήττοντας πλέον κατά πρώτο λόγο κρατικούς τίτλους – των ασθενέστερων όπως εμείς – μέσω αυτών νομίσματα όπως το ευρώ.

Καταδικασμένες οι αδύνατες χώρες της ευρωζώνης, εκτός εάν…

Εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές για την κρίση: Αναζητώντας μια αριστερή στρατηγική-2

του Παυλου Κλαυδιανού

 

Tα περιθώρια άσκησης εθνικής πολιτικής

Βέρνερ Σολτς, «Οι θρηνούντες», 1930

1. Η συζήτηση για τη δημοσιονομική κρίση της Ελλάδας, τα όρια που έχει για να αναζητήσει λύσεις, το πώς αυτά συνδέονται με την αντίληψη περί οικονομικής πολιτικής της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με τη θεσμική πραγματικότητα της Ε.Ε., τη διεθνή κρίση και τα ενδογενή προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, είναι συζήτηση εξελισσόμενη. Είναι ένα ενδιαφέρον σίριαλ γεμάτο με λίγες αλήθειες, ψίθυρους και πολλά ψέματα. Αρχικά, εμφανίστηκε σαν ένα αμιγώς ελληνικό πρόβλημα. Επιπλέον, ως πρόβλημα που λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για το ευρώ. Στη συνέχεια, οι πιο σοβαροί, υποστήριξαν ότι «πρέπει να πάρουμε μέτρα, για να μπορούμε να διεκδικήσουμε τα δίκαιά μας», μετά, στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Τώρα, και επειδή, ιδίως στο Διεθνή Τύπο, η συζήτηση με τη βοήθεια και οικονομολόγων ή οικονομικών αναλυτών μεγάλου βεληνεκούς ισορρόπησε, γίνεται πιο ουσιαστική. Υπάρχει ένα μείζον ζήτημα στη θεμελίωση της ευρωζώνης, συνδεόμενο με την οικονομική πολιτική που εφαρμόζει και με την οικονομική κρίση, το οποίο ανέδειξε με δραματικό τρόπο η ελληνική περίπτωση. Αποδείχθηκε ότι η ευρωζώνη έχει πολλούς αδύνατους κρίκους και παράγει συνεχώς νέους.

Δημήτρης Σακαρέλος. Ένας αγωνιστής του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου που δεν γύρισε ποτέ στην Ελλάδα

Του Δημήτρη Παλαιολογόπουλου

Ο Σακαρέλος (αριστερά με τον μπερέ) και ο Αναγνώστης Δεληγιάννης στο Αλπαθέτε της Ισπανίας, όπου βρισκόταν το κέντρο εκπαίδευσης των εθελοντών.

Είναι γνωστό πως ένας σημαντικός αριθμός αγωνιστών του Iσπανικού Eμφυλίου Πολέμου (1936-1939), που μετά την κατάρρευση της δημοκρατικής Ισπανίας καταφύγανε στην ΕΣΣΔ, δεν έτυχαν και τόσο καλής μεταχείρισης από το τότε σταλινικό καθεστώς. Αυτό φαίνεται πως ίσχυσε και για τους Έλληνες. Εννοώ τους έλληνες κομμουνιστές εθελοντές του Ισπανικού Εμφυλίου, όσους κατόρθωσαν να ξαναγυρίσουν στη Σοβιετική Ένωση. Από εκεί άλλωστε είχαν φύγει για την Ισπανία.

Σε τούτο το σημείωμα θα προσπαθήσω, όσο μπορώ, να ξεδιπλώσω τη ζωή και τη δράση τού επικεφαλής των ελλήνων εθελοντών, του Δημήτρη Σακαρέλου, που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις χαθήκανε κι αυτουνού τα ίχνη στη χώρα που οι κομμουνιστές εκείνου του καιρού ονομάζανε «καρδιά της Γης».

Χαράτσι, χορηγίες και δανικά δάνεια

Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Του Νίκου Σαραντάκου

Το προηγούμενο σημείωμά μας ήταν αφιερωμένο στο χρέος και στα χρήματα και, καθώς η στήλη παρακολουθεί την επικαιρότητα, πολύ φοβάμαι ότι και τα επόμενα σημειώματα εκεί γύρω θα περιστρέφονται. Διότι μας είχαν μεν υποσχεθεί ότι θα γίνουμε νότια Δανία, αλλά προς το παρόν το μόνο… δανικό που έχουμε δει είναι τα δανεικά τα οποία αναγκαζόμαστε να ζητάμε και ως άτομα αλλά, το χειρότερο, και ως ελληνικό κράτος. Και βέβαια η Δανία καμιά ετυμολογική σχέση δεν έχει με τα δάνεια, εκτός από την ομοηχία της, αλλά η χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας υποχρεώνεται δυστυχώς να ξεπληρώνει τα δανεικά της με ληστρικά επιτόκια, που περισσότερο μοιάζουν με χαράτσι.

Aπό ζωγραφικό κάλυμμα κασέλας. Σάμος, 18ος αιώνας (Μουσείο Μπενάκη)

Διάλεξα λοιπόν σαν λέξη γι’ αυτό το μήνα το «χαράτσι». Σύμφωνα με τα λεξικά, το χαράτσι είναι δάνειο από τα τουρκικά (haraç), η δε τουρκική λέξη έχει αραβική αρχή (kharadj). Χαράτσι, λένε τα λεξικά, ήταν ο κεφαλικός φόρος που πλήρωναν οι Χριστιανοί επί τουρκοκρατίας. Να θυμίσω ότι μια από τις πρώτες ενέργειες της Επανάστασης του 1821 ήταν ότι ένοπλα σώματα επιτέθηκαν και σκότωσαν, στα Καλάβρυτα, χαρατζήδες, δηλαδή φοροεισπράκτορες. Όμως επί Τουρκοκρατίας υπήρχαν και κοινοτικοί φόροι, τους οποίους μάζευαν Ρωμιοί κοινοτικοί υπάλληλοι, που σε πολλά μέρη λέγονταν χαρατσήδες ή χαρατσάρηδες, και γι’ αυτό οι λέξεις αυτές επιβιώνουν σήμερα ως επώνυμα.

Δύο άρθρα του Κώστα Αξελού στο περιοδικό της ΕΠΟΝ

Δημοσιεύουμε σήμερα δύο, μάλλον λίγο γνωστά, άρθρα που δημοσίευσε ο Κώστας Αξελός στη Νέα Γενιά, το περιοδικό της ΕΠΟΝ, το 1945. Στο μαχητικό και ελπιδοφόρο κλίμα της Απελευθέρωσης, ο επονίτης Αξελός, είκοσι ενός χρονών τότε, φοιτητής της Νομικής Αθηνών, γράφει στη στήλη «Γύρω στα σπουδαστικά μας προβλήματα». Μεταξύ άλλων, καταγγέλει τους «αρτηριοσκληρωμένους, στείρους, ανεπιστήμονες κι οπισθοδρομικούς» καθηγητές, ζητώντας να γίνει πραγματικότητα το «πρόσταγμα της ηθικής κάθαρσης», ενώ εξαίρει την «ατμόσφαιρα ιδεολογικών ανησυχιών και ζυμώσεων» που επικρατεί. Και ζητάει, ακόμα, τα πανεπιστήμια «να γίνουν ο στίβος της διαλεχτικής πάλης των ιδεών», «για την κατάκτηση της επιστήμης, για την ελεύθερη σκέψη, για την ανοικοδόμηση της πατρίδας».

«E»

Ιδεολογικοί αγώνες των φοιτητών 

Ο Κώστας Αξελός (Λίζα Σκουζέ-Πετρίδη,
«Κουβεντιάζοντας με ανθρώπους που ση-
μάδεψαν τη ζωή μου», Ερμής, Αθήνα
1993)

Στο Πανεπιστήμιο συγκροτήθηκε μία «Ελεύθερη Φιλολογική συντροφιά» που οργάνωσε και μια διάλεξη με θέμα τη φιλοσοφία του Bergson. Στα προαύλια των ακαδημαϊκών χώρων γίνονται έντονες συζητήσεις αρχίζοντας από κοσμοθεωρητικά θέματα και καταλήγοντας σε εκπαιδευτικά και συνδικαλιστικά. Μια ατμόσφαιρα ιδεολογικών ανησυχιών και ζυμώσεων επικρατεί.