Με αφορμή την απόλυση

Του Στρατή Μπουρνάζου

Πάμπλο Πικάσο, «Οι δεσποινίδες της Αβινιόν»

Πριν ενάμιση μήνα οι εκδόσεις Άγρα απέλυσαν τον Ντίνο Παλαιστίδη. Κατά τoν εκδότη για «αντισυμβατική, αντιδεοντολογική συμπεριφορά και άρνηση εκτέλεσης καθήκοντος»∙ κατά τον απολυμένο και το σωματείο του, επειδή διεκδίκησε τα δικαιώματά του, προσφεύγοντας στην Επιθεώρηση Εργασίας. Ακολούθησαν απεργία των εργαζόμενων, καταγγελίες εναντίον της Άγρας, διαμαρτυρίες. Μέχρις εδώ, για μένα, εκτός από τη διεκδίκηση της επαναπρόσληψης, δεν θα υπήρχε κανένα ζήτημα να σχολιάσω. Ωστόσο, όσα ακολούθησαν, με αφετηρία το κείμενο των 48 διανοουμένων, θέτουν ένα γενικότερο ζήτημα: Με ποια κριτήρια τοποθετούμαστε;

Θεωρώ ότι κριτήριο δεν μπορεί να είναι ούτε η προσφορά του καθενός (η μεγάλη προσφορά της Άγρας και του Πετσόπουλου στα ελληνικά γράμματα ή η αντίστοιχη του Παλαιστίδη στον ανεξάρτητο συνδικαλισμό: είναι ο άνθρωπος που ανάστησε το Σωματείο Βιβλίου-Χάρτου), ούτε ποιον γνωρίζει ο καθένας μας, ούτε μόνο μια επισταμένη διερεύνηση των περιστατικών. Πρέπει να αναζητήσουμε και κριτήρια γενικότερα — άλλωστε όταν μαθαίνουμε καθημερινά για απολύσεις και απεργίες δεν είναι δυνατόν να προβαίνουμε σε εξονυχιστικές έρευνες για τα καθέκαστα, ως προϋπόθεση της τοποθέτησής μας.

***

Μπορώ να καταλάβω, στο διάβημα των 48, τη μέριμνά τους να προστατέψουν την Άγρα από τον διασυρμό. Άλλωστε το γεγονός ότι πρόκειται για διανοούμενους με σοβαρή συμβολή και στα γράμματα και στην υπόθεση της Αριστεράς με κάνει να σκεφτώ διπλά και τριπλά. Κι όμως, βρίσκω δυο μεγάλα «αγκάθια» στο κείμενο.

Πρώτον, οι συνεργάτες ενός εκδοτικού οίκου μπορούν να έχουν εικόνα των εργασιακών συνθηκών σ’ αυτόν. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι μάλιστα γενικότερα γνωστό ότι ο Πετσόπουλος είναι ένας από τους καλύτερους εργοδότες. Αναρωτιέμαι όμως: Είναι τόσο σίγουροι, ξέρουν με τέτοια ακρίβεια τι συμβαίνει, ώστε να αποφανθούν δημόσια, πανηγυρικά και απόλυτα, για τις εργασιακές συνθήκες σε έναν οίκο;

Δεύτερον, το κείμενο, ενώ γράφεται εν μέσω απεργιακών κινητοποιήσεων ενάντια σε μια απόλυση, την προσπερνάει σαν παρωνυχίδα, λέγοντας «με αφορμή την απόλυση εργαζομένου υπό συνθήκες που ασφαλώς θα κριθούν από τα δικαστήρια». Ασφαλώς και θα κριθούν από τα δικαστήρια, όπως και δεκάδες άλλα ζητήματα, μόνο που εδώ δεν πρόκειται για περιουσιακή, κτηματική ή άλλη διένεξη, αλλά για απόλυση: η διαφορά είναι κεφαλαιώδης.

Κι τούτο διότι η απόλυση είναι όπλο του εργοδότη (μονομερές και αποκλειστικό, με ριζικές συνέπειες για τον εργαζόμενο), ενώ η απεργία όπλο του εργαζόμενου. Γι’ αυτό οι αριστεροί είναι, καταρχήν, ενάντια στις απολύσεις, ανεξάρτητα με το πόσο αξιόλογος ή γενναιόδωρος είναι κάθε εργοδότης — κι αυτό, χωρίς να παραδίδω απλά μαθήματα μαρξισμού, ανάγεται εν τέλει σε πολύ βασικούς λόγους όπως η αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας.

Πέρα από τον παραπάνω θεμελιώδη χαρακτήρα όλων των απολύσεων, βάζοντας κάμποσο ρεφορμιστικό νερό στο αριστερίστικο κρασί μου, αντιλαμβάνομαι προφανώς ότι όλες οι απολύσεις δεν είναι ίδιες. Άλλες είναι εξοργιστικές, εκδικητικές και προκλητικές, άλλες περίπου αναμενόμενες ή αναπόφευκτες. Ας υποθέσουμε ότι ο (όποιος) Παλαιστίδης διεκδικεί τα δικαιώματά του υπερβολικά, ξεροκέφαλα, άκομψα, με σκαιότητα, διαταράσσοντας το αγαθό εργασιακό κλίμα. Όμως, ακόμα κι αν κάποιος δεν συμμερίζεται τούτο τον τρόπο διεκδίκησης, μπορεί αυτό να τον κάνει να αποδέχεται μια απόλυση;

Κι ας προχωρήσουμε. Ας πάρουμε μια απόλυση «εύλογη», λ.χ. ενός εργαζόμενου που το αφεντικό του τον κρίνει καταφανώς ακατάλληλο και ασυνεπή (σπεύδω να τονίσω ότι δεν θεωρώ πως αυτή είναι η περίπτωση Παλαιστίδη). Ένας σκεπτόμενος άνθρωπος θα πει ίσως ότι είναι δικαιολογημένη, ότι δεν γινόταν αλλιώς — και θα μιλάει λογικά. Ένας σκεπτόμενος αριστερός όμως είναι αναγκασμένος να σκεφτεί ότι, παρά ταύτα, ο θεμελιώδης χαρακτήρας της απόλυσης δεν αλλάζει: μόνο το αφεντικό μπορεί να απολύσει, ενώ ό,τι και να έγινε δεν αναιρεί την (ουσιώδη) διαφορά εργοδότη-εργαζόμενου. Κι ακόμα, πέρα από τα ειδικά χαρακτηριστικά της, κάθε συγκεκριμένη απόλυση, κάθε συγκεκριμένη απεργία, κάθε συγκεκριμένη κινητοποίηση, εντάσσεται και σε μια γενικότερη κοινωνική διαμάχη, κι έτσι αποπροσωποιείται, προσλαμβάνοντας ευρύτερη σημασία. Για όλα αυτά, χρειάζεται να κάνουμε τις αναγκαίες διακρίσεις και να ιεραρχούμε τις προτεραιότητες, αλλά δεν μπορούμε να μην εναντιωνόμαστε στις απολύσεις.

***

Ξέρω ότι σε αρκετούς εκδοτικούς οίκους επικρατεί όργιο παραβάσεων της εργατικής νομοθεσίας. Ξέρω ότι το τελευταίο διάστημα έγιναν εκατοντάδες απολύσεις που περάσαν στα «ψιλά». Ξέρω ότι πολλά από όσα ειπώθηκαν συλλήβδην εναντίον της Άγρας ήταν άδικα. Ξέρω τη συνεισφορά της στις ιδέες. Όλα αυτά πρέπει να τα ξέρουμε και να τα σκεφτόμαστε, ωστόσο εμένα δεν με πείθουν να άρω την αντίθεσή μου στις απολύσεις και στη συγκεκριμένη απόλυση.

Κείμενο υποστήριξης των εκδόσεων «Άγρα»

Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο έχουμε επί χρόνια συνεργασία με τον Σταύρο Πετσόπουλο και τις Εκδόσεις Άγρα και γνωρίζουμε όχι μόνο τη σπουδαία συμμετοχή τους στα γράμματα αλλά και τις εργασιακές συνθήκες απόλυτου σεβασμού του προσώπου των εργαζομένων και των εργασιακών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων τους που από την ίδρυση του εκδοτικού οίκου επικρατούν σ’ αυτόν. Τις τελευταίες μέρες με οργή και θλίψη διαπιστώνουμε ότι με αφορμή την απόλυση εργαζομένου από τον εκδοτικό οίκο, υπό συνθήκες που ασφαλώς θα κριθούν από τα δικαστήρια, ο εκδοτικός οίκος επιχειρείται να εμφανιστεί ως διώκτης των συνδικαλιστικών ελευθεριών που εκφοβίζει και απολύει εργαζόμενους.

Τίποτα δεν είναι αναληθέστερο από τους παραπάνω ισχυρισμούς και γι’ αυτό αισθανόμαστε την ανάγκη να προβούμε σε δημόσια δήλωση για να προστατέψουμε τις Εκδόσεις Άγρα από τη συκοφάντηση και το διασυρμό.

Δ.Ν. Μαρωνίτης, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Μαρίνα Καραγάτση, Έλγκα Καββαδία, Λεωνίδας Α. Εμπειρίκος, Παντελής Μπουκάλας, Διονύσης Καψάλης, Θεόδωρος Τερζόπουλος, Γιώργος Βέλτσος, Γιώργος Χατζημιχάλης, Κύριλλος Σαρρής, Αλέκος Βλ. Λεβίδης, Αλέξης Κυριτσόπουλος, Ανδρέας Αποστολίδης, Γιάννης Ζέρβας, Στέργιος Δελιαλής, Μαριάννα Κορομηλά, Παναγιώτης Αγαπητός, Ανταίος Χρυσοστομίδης, Γεράσιμος Βώκος, Κώστας Καλφόπουλος, Δημήτρης Κυρτάτας, Νίκος Ξυδάκης, Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Δήμητρα Μπακιρτζή, Πάρις Πετρίδης, Τάκης Σπετσιώτης, Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, Δημήτρης Καλοκύρης, Γιώργος Κοροπούλης, Νάνος Βαλαωρίτης, Αθηνά Δημητριάδου, Ευαγγελία Ανδριτσάνου, Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Μαρίνα Ηλιάδη, Πάνος Αλούπης, Άρις Γεωργίου, Αλέξανδρος Αδαμόπουλος, Λίζυ Τσιριμώκου, Αριστείδης Αντονάς, Ιωάννα Καυτανζόγλου, Γιώργος Χρονάς, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Άρης Μπερλής, Γιάννης Ατζακάς, Γιώτα Ατζακά, Μαρία Αγγελίδου, Στάθης Καββαδάς

Η κρίση που ξέσπασε στον εκδοτικό οίκο «Άγρα», εξαιτίας της απόλυσης ενός εργαζόμενου, συνεχίζεται. Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο αισθανόμαστε την υποχρέωση να δηλώσουμε τα ακόλουθα: Πρώτο: Είμαστε εναντίον των απολύσεων. Η υπεράσπιση των μισθωτών είναι για μας θέμα αρχής. Δεύτερο: Η «Άγρα» δεν είναι μια οποιαδήποτε καπιταλιστική επιχείρηση: Διακρίνεται για την ποιότητα των εκδόσεών της, και τα τριάντα χρόνια της ύπαρξής της δεν έχει προβεί σε απολύσεις. Οι εργαζόμενοι στην «Άγρα» έπαιρναν πάντοτε μέρος στης απεργίες ως σύνολο, χωρίς ποτέ να υπάρξει αντίδραση από την πλευρά της εργοδοσίας. Τρίτο: Λυπόμαστε για το ότι μια σχέση εργοδότη-εργαζόμενου με διαφορές και εντάσεις, κατέληξε σε απόλυση. Αλλά το γεγονός αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για να συζητηθεί το ευρύτερο πρόβλημα των συνθηκών εργασίας στο χώρο του βιβλίου. Αντί γι’ αυτό, γίνεται, γραπτά και προφορικά, μια θορυβώδης και άδικη προσπάθεια απαξίωσης της «Άγρας».

Συνεπώς: Ελπίζουμε ότι το πρόβλημα θα λυθεί με απευθείας συνεννόηση, και όχι από τα δικαστήρια. Με επαναπρόσληψη του εργαζόμενου και με διάλογο με τους εργαζόμενους στην «Άγρα». Η κρίση πρέπει να ξεπεραστεί προς το συμφέρον των εργαζομένων. Ταυτόχρονα πρέπει να σταματήσει η εκστρατεία απαξίωσης, εκστρατεία που εντέλει είναι σε βάρος και των εργαζομένων στην «Άγρα», αλλά και της πνευματικής ζωής της χώρας μας, στην οποία τόσα έχει προσφέρει αυτός ο εκδοτικός οίκος.

Χρίστος Αλεξίου, Γιάννης Αγγέλης, Νάντια Βαλαβάνη, Έκτωρ Κακναβάτος, Άρτεμις Καρδουλάκη, Κώστας Κρεμμύδας, Μαρία Κοκκίνου, Θόδωρος Κουτσουμπός, Γιώργος Μανιάτης, Πέτρος Μαρτινίδης, Κατερίνα Μάτσα, Σάββας Μιχαήλ, Ευτύχης Μπιτσάκης, Αντρέας Παγουλάτος, Γιάννης Πλάγγεσης, Κώστας Σκορδούλης, Έρη Σταυροπούλου, Αλέξανδρος Χρύσης