Οβελίας, αρνάκι, τσουρέκι και άλλες πασχαλιάτικες λέξεις

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Πάσχα στους στρατώνες, 9.4.1950 (Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ-Συλλογή Ν.Ε. Τόλη)

Μια και το έφερε η σύμπτωση να γράψω στο πασχαλιάτικο φύλλο, σκέφτηκα, μέρα που είναι, για μια φορά να μην παρακολουθήσω την πολιτική επικαιρότητα, μη μας πιάσει η ψυχή μας χρονιάρα μέρα, αλλά να λεξιλογήσω σχετικά με την ημερολογιακή επικαιρότητα, παναπεί να εξετάσουμε εδώ τις λέξεις του Πάσχα.
Και πρώτα-πρώτα το ίδιο το Πάσχα, που είναι λέξη άκλιτη, δάνειο από το αραμαϊκό pasha και αυτό από το εβραϊκό pesah (πέσαχ είναι το σημερινό εβραϊκό Πάσχα), από τον αόριστο ενός ρήματος που σημαίνει «αυτός προσπέρασε»। Και το «προσπέρασε» μας πηγαίνει στην Παλαιά Διαθήκη, στην Έξοδο, όπου στη δέκατη πληγή του Φαραώ ο άγγελος Κυρίου θανάτωσε τους πρωτότοκους γιους των Αιγυπτίων· πέρασε γραμμή τα σπίτια και έσπειρε τον όλεθρο, είχε όμως προηγουμένως ειδοποιήσει τους Εβραίους να σφάξουν ένα αρνάκι και να βάψουν την πόρτα του σπιτιού τους για να τα προσπεράσει. Ή, όπως το λέει στην Έξοδο: και παρελεύσεται κύριος πατάξαι τους Αιγυπτίους και όψεται το αίμα επί της φλιάς και επ’ αμφοτέρων των σταθμών, και παρελεύσεται κύριος την θύραν και ουκ αφήσει τον ολεθρεύοντα εισελθείν εις τας οικίας υμών πατάξαι. Άγρια πράγματα τα παλαιοδιαθηκικά, αλλά από εκεί θαρρώ προήλθε το αρνάκι που σουβλίζουμε – βέβαια με νέα σηματοδότηση μετά τη σταύρωση του Χριστού που ήταν ο αμνός ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου.

Η Αριστερά και η κρίση: Προλεγόμενα σε μια συζήτηση για την οικονομική κρίση

του Χρήστου Μήλιου

Ανρί Ματίς, "Ο παράξενος χορός της φαραντόλα", 1938

Η ερμηνεία της κρίσης για την Αριστερά είχε πάντα μεγάλη σημασία, καθώς καθόριζε για μεγάλες περιόδους τις πολιτικές της και μιαν αντίληψη για την ιστορική εξέλιξη. Οι εκδοχές που υποστηρίχθηκαν κατά καιρούς μπορούν να καταταχθούν, εν τέλει, σε δύο γενικές θέσεις: αυτήν που υποστήριζε την «κατάρρευση του συστήματος» (Τρίτη Διεθνής) και εκείνη που πρέσβευε τον «διαρκή εξελικτισμό του» (Δεύτερη Διεθνής).

Η πρώτη έθετε συνεχώς το ζήτημα της επικαιρότητας της επανάστασης, ενώ η δεύτερη αναζητούσε τρόπους «προοδευτικής διαχείρισης» του συστήματος (και των κρίσεών του). Και οι δύο ιστορικά δοκιμάστηκαν και οδήγησαν την Αριστερά, η καθεμιά με τον τρόπο της, σε ανάλογα αδιέξοδα.

Ξανά για τον «νεοελληνικό Διαφωτισμό»

του Παναγιώτη Νούτσου

Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησαν τα Πρακτικά του διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου που οργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου για τη ζωή και το έργο του Ευγένιου Βούλγαρη (Αθήνα 2009, 601 σελίδες). Τι θα μπορούσε να ξαναγράψει κανείς γι’ αυτή την πλούσια συγκομιδή και για ό,τι συναφώς την κυοφόρησε; Δίδονται αρκετές ευκαιρίες να γνωρίσεις και να αποτιμήσεις την επιστημονική εμβέλεια ενός πανεπιστημιακού τομέα ή τμήματος, δημόσιου προφανώς. Για παράδειγμα, όταν μετέχεις στην εκλογή ενός νέου μέλους ΔΕΠ ή στην «εξέλιξη» ενός παλαιότερου. Επίσης, όταν μετέχεις στην επταμελή εξεταστική επιτροπή υποψηφίου διδάκτορα ή, ακόμη καλύτερα, στην τριμελή συμβουλευτική επιτροπή για την εκπόνηση της διατριβής του. Ή όταν λαμβάνεις μέρος ως εισηγητής σε επιστημονικό συνέδριο και μελετάς, στη συνέχεια, τα Πρακτικά του ή κάποιο άλλο συλλογικό δημοσίευμα. Πρόδηλα, όταν συντρέχουν όλες αυτές οι αφορμήσεις και με κάποια συχνότητα επαναλαμβάνονται, ώστε η εικόνα να καθίσταται πληρέστερη και διαρκέστερη. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ικανοποιούνται τα κριτήρια εφαρμογής των «evaluation studies», όχι πάντως αυτών που τελευταία προωθούνται και στη χώρα μας, με γνώμονα ποσοτικούς δείκτες.

Στάση πληρωμών-έξοδος από την ευρωζώνη: φόβητρο ή αρχή διεξόδου από την κρίση;

του Θανάση Μποχώτη

Τελευταία δημοσιεύθηκαν στην Αυγή και την Ελευθεροτυπία προτάσεις του Τ. Φωτόπουλου και του Δ. Καζάκη για τη διέξοδο της Ελλάδας από την οικονομική κρίση·[1] προτάσεις πρακτικές, που η αποδοχή τους από έναν έστω από τους κύριους πολιτικούς φορείς της αριστεράς θα εξασφάλιζε, σε μεγάλο βαθμό, ότι οι κοινωνικοί αγώνες του επόμενου διαστήματος θα είχαν πραγματική προοπτική και δεν θα διεξάγονταν υπό συνθήκες φόβου, απογοήτευσης και παραίτησης.

Κοινωνική καταγωγή, πολιτισμικό κεφάλαιο και σχολείο

του Θανάση Αλεξίου

Δημοτικό σχολείο, 1954 (Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ-Συλλογή Ν.Ε. Τόλη)

Εδώ και δεκαετίες,  έρευνες από τον χώρο της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης καταδεικνύουν ότι η επίδοση των μαθητών στο σχολείο, και πιο συγκεκριμένα στο λύκειο, είναι ανεξάρτητη από τις εκπαιδευτικές πρακτικές του σχολείου, τόσο για τα παιδιά με γονείς εργάτες όσο και για τα παιδιά που προέρχονται από την αστική τάξη και τα μεσαία στρώματα. Σύμφωνα με τις ίδιες έρευνες, η σχολική επίδοση εξαρτάται όμως σχεδόν απόλυτα από εξωεκπαιδευτικούς (ταξικούς) παράγοντες: κοινωνική τάξη, πολιτισμικό κεφάλαιο κ.ά.[1] Το γεγονός αυτό σχετικοποιεί και τη θέση ότι το εκπαιδευτικό σύστημα, και πιο συγκεκριμένα το ελληνικό, αποτελεί εφαλτήριο διαταξικής κοινωνικής ανέλιξης.