Η Κίνηση Κατοίκων στο Έκτο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων

των Γιάννη Βλαχάκη, Ηλία Γιαννίρη, Γιώργου Νίνου

από το μπλογκ kinisikatoikonektou.wordpress.com

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στο κέντρο της Αθήνας. Οι πολίτες νιώθουν εγκαταλειμμένοι από την πολιτεία, το ενδιαφέρον της οποίας εξαντλείται τις περισσότερες φορές στη διατύπωση προθέσεων και προεκλογικών εξαγγελιών. Συνειδητοποιώντας όλο και περισσότερο τις ευθύνες που τους αναλογούν και τη σημασία της συμμετοχής τους, συσπειρώνονται γύρω από μικρούς ή μεγάλους στόχους για τη βελτίωση του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. Εμφανίζονται συνεχώς νέες ομάδες πολιτών που, δηλώνοντας έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για την πόλη μας, ενεργοποιούν τις δυνάμεις τους με οριζόντιες δράσεις για τη διάσωση των λιγοστών ελεύθερων χώρων που έχουν απομείνει, για τα δικαιώματα των πεζών, για τη χρήση του ποδηλάτου, για την κατάργηση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας κ.ά.

Με παρόμοιο σκοπό, δηλαδή την ανάδειξη και αντιμετώπιση των προβλημάτων της γειτονιάς, δημιουργήθηκε τον Νοέμβρη του 2008 η Κίνηση Κατοίκων του 6ου Διαμερίσματος του Δήμου Αθηναίων. Οι περισσότεροι-ες από εμάς συσπειρωθήκαμε αυθόρμητα στην Κίνηση, όταν συντελέστηκε, από την προηγούμενη δημοτική αρχή, το μεγάλο οικολογικό έγκλημα στην περιοχή μας: η κοπή των 42 μεγάλων δέντρων του πάρκου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κύπρου και Πατησίων, τον Ιανουάριο του 2009.

Η περιοχή μας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα που οδηγούν στην υποβάθμισή της: υπερβολική δόμηση, έλλειψη ελεύθερων χώρων, παραβατικότητα, φτώχεια. Έχει, όμως τη δική της ιστορία, έναν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό πλούτο, πολλούς χώρους τέχνης (θέατρα, κινηματογράφους, γκαλερί κ.ά.) και, πάνω από όλα, τους κατοίκους της: έλληνες και ξένους, νεαρούς και πιο ηλικιωμένους, ανθρώπους ενδιαφέροντες, με δυνατότητες και θέληση να ζήσουν στην περιοχή.

Στο πλαίσιο της δράσης μας και της κινητοποίησης των δυνάμεών μας για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στη γειτονιά μας, αποφασίσαμε να καταγράψουμε τα παλιά κτίρια της περιοχής μας, από τα νεοκλασικά του 19ου αιώνα μέχρι τα μεσοπολεμικά κτίρια της δεκαετίας του 1930. Στόχος μας είναι αφενός να γνωρίσουμε και να αναδείξουμε τον αρχιτεκτονικό πλούτο της περιοχής μας και αφετέρου να δραστηριοποιηθούμε για την προστασία του, καθώς πιστεύουμε ότι η συντήρηση και η επανάχρησή του συμβάλλει καθοριστικά όχι μόνο στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης αλλά και στην αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος.

Η καταγραφή ξεκίνησε από την περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα και της πλατείας Βικτωρίας, και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: Σε ένα τόσο επιβαρυμένο αστικό τοπίο, επιβιώνουν πάνω από 400 κτίρια, μάρτυρες της ιστορίας της περιοχής των αρχών του 20ού αιώνα και ιδιαίτερα της περιόδου του μεσοπολέμου.

Το 30% περίπου των κτιρίων βρίσκονται σε κακή ή μέτρια κατάσταση και παραμένουν κενά. Πολλά από αυτά ερειπώνονται, παρόλο που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα και τυπικά προστατεύονται από το νομικό πλαίσιο.

Η εγκατάλειψη όλων αυτών των κτιρίων αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος ή το γκρέμισμά τους αποκαλύπτει την αδυναμία-αδιαφορία των πολιτών, αλλά κυρίως του κράτους για τη διαμόρφωση μιας αρχιτεκτονικής ταυτότητας της Αθήνας μέσα από μια συνεχόμενη, χωρίς χρονολογικά κενά, εξέλιξη της αρχιτεκτονικής. Η καταγραφή των κτιρίων και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της θέτει μια σειρά από ζητήματα όπως:

α) Τη μείωση του συντελεστή δόμησης, σε μια περιοχή ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη, όπου ισχύει ακόμη το κίνητρο της κατεδάφισης των ισόγειων ή ακόμη και τριώροφων κτισμάτων προκειμένου να ανεγερθούν στη θέση τους πολυώροφες οικοδομές.

β) Τη δυνατότητα αξιοποίησης και επανάχρησης του εγκαταλειμμένου κτιριακού δυναμικού με χρήσεις δημόσιου και κοινωφελούς χαρακτήρα, όπως παιδικούς σταθμούς, ξενώνες, ΚΑΠΗ, λέσχες φιλίας, πολιτιστικές δραστηριότητες, υπηρεσίες εξυπηρέτησης των πολιτών κ.ά. Δυνατότητα που μπορεί να συνδυαστεί με τη μετεγκατάσταση λειτουργιών του δήμου ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα, δεδομένου ότι η εμπορική αξία των κτιρίων της περιοχής, στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι μειωμένη.

γ) Τη διερεύνηση απόδοσης κινήτρων για τη συντήρηση και την αποκατάσταση των αξιόλογων κτιρίων από τους ιδιοκτήτες τους αλλά και την απόδοση κινήτρων για την προσέλκυση νέων κατοίκων στην περιοχή.

Τα ζητήματα αυτά, βέβαια, θα πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδιασμού που θα περιλαμβάνει τους δημόσιους ελεύθερους χώρους με προτάσεις που θα βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής μας και δεν θα περιορίζονται σε πολυδιαφημισμένες επαν-αναπλάσεις των πλατειών της περιοχής, όπως αυτές που προβάλλονται στα πολυτελή έντυπα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ). Προτάσεις επιφανειακές που δεν θα έχουν καμία θετική επίπτωση στην καθημερινότητα μας και θα οδηγήσουν σε σπατάλη χρημάτων, τα οποία θα μπορούσαν να διατεθούν σε νέα πάρκα, παιδικές χαρές και κοινωφελείς υπηρεσίες που λείπουν. Εξάλλου, είναι αδιανόητο το «όραμα» του ΥΠΕΚΑ για την περιοχή μας να εξαντλείται σε μερικές πλακοστρώσεις.

Σίγουρα υπάρχουν καλύτερες και πιο πρωτότυπες προτάσεις, και προς αυτήν την κατεύθυνση προσπαθούμε να συμβάλλουμε. Είναι σαφές πως παρόμοιες πρωτοβουλίες, νέες, καινοτόμες και δημιουργικές δίνουν καθημερινά το παρόν σε ζητήματα ποιότητας ζωής και κοινωνικής οικονομίας. Στην προσπάθεια αυτή χρειαζόμαστε την ενεργή συμμετοχή όλο και περισσότερων πολιτών, μακριά από την ιδιώτευση, στο πλαίσιο των αρχών της συνεύρεσης και της δημο-κρατίας.

 

Ο Γιάννης Βλαχάκης είναι αρχιτέκτων. Ο Ηλίας Γιαννίρης είναι αρχιτέκτων, επίκουρος καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης. Ο Γιώργος Νίνος είναι αρχιτέκτων, ΜΔΕ ΕΜΠ «Προστασία Μνημείων». Και οι τρεις είναι μέλη της Κίνησης Κατοίκων.