Από τη γειτονιά στην πόλη: κενά κτίρια, καταγραφή και επανάχρηση

Η Τόνια Κατερίνη (αρχιτέκτων), εκ μέρους των «Ενθεμάτων», συζητάει με τους αρχιτέκτονες Γιάννη Βλαχάκη, Δανάη Ιωαννίδη, Θάλεια Νινιού, Γιώργο Νίνο και τον εικαστικό Νικόλα Κόσκορο, μέλη της αρχιτεκτονικής ομάδας της Κίνησης Κατοίκων του 6ου Διαμερίσματος (Στην αρχιτεκτονική ομάδα μετέχουν ακόμα η Χρυσάνθη Καστάνη, αρχιτέκτων, και η Ήρα Βλαχάκη  εικαστικός)

 Τόνια Κατερίνη: Πώς συναντήθηκε η Κίνηση Κατοίκων με την αρχιτεκτονική ομάδα;

Γιώργος Νίνος: Η πρωτοβουλία ήταν της Μαρίνας Βήχου. Μετά την ιστορία του πάρκου Κύπρου και Πατησίων, σκεφτόμασταν τι άλλο μπορούσαμε να κάνουμε. Διατυπώθηκε η ιδέα να καταγράψουμε τα αξιόλογα κτίρια του διαμερίσματος, ξεκινώντας από τον Αγ. Παντελεήμονα. Αρχίσαμε την άνοιξη του 2010· στην αρχή μετείχα μόνο εγώ σαν αρχιτέκτονας.

Τόνια: Πώς μπήκαν οι υπόλοιποι;

Μακέτα της αρχιτεκτονικής ομάδας, με τα κενά κτίρια, από την έκθεση στην γκαλερί "Ηώς"

Γιάννης Βλαχάκης: Ήταν κάπως σαν σκυταλοδρομία. Εγώ μετείχα σε μια ομάδα που ετοίμαζε την έκθεση «Κρυμμένη Αθήνα», στο TAF. Περπατώντας στην περιοχή, συνάντησα μια κυρία από την Κίνηση. Είχε τελειώσει η καταγραφή και οργανώσαμε τη συζήτηση «Τα κενά και τα πλήρη της πόλης: η περίπτωση του Αγ. Παντελεήμονα». Η ιδέα προήλθε από ένα γεγονός που μας εντυπωσίασε: από τα 376 καταγεγραμμένα κτίρια, τα 105 ήταν κενά. Έγινε μια πρώτη επεξεργασία από τον Ηλία Γιαννίρη, και στη συζήτηση, που συντόνισα εγώ, συμμετείχαν ο Θόδωρος Ρουμπάνης, ο Ηλίας Γιαννίρης, η Ελένη Πορτάλιου και ο Σταύρος Σταυρίδης. Η συζήτηση έθεσε πολλά ζητήματα σχετικά με την πόλη και την επανάχρηση των κτιρίων. Η πρόκληση ήταν πώς από τη μικρή κλίμακα περνάμε στη μεγάλη, από τη γειτονιά στην πόλη. Το εγχείρημα ξεκίνησε από ένα κίνημα συγκεκριμένων ανθρώπων του διαμερίσματος και προχώρησε και σε πιο θεωρητικό επίπεδο.

Ετοιμάζοντας τις εκθέσεις για την κρυμμένη Αθήνα, σκεφτήκαμε να γίνει μια έκθεση με το ίδιο θέμα για τον Άγιο Παντελεήμονα, όπου επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία της καταγραφής με αρχιτεκτονικά μέσα: σχέδια, χάρτες, μακέτα και στατιστικές ταξινομήσεις. Εκεί δημιουργήθηκε η αρχιτεκτονική ομάδα της Κίνησης Κατοίκων.

Δανάη Ιωαννίδη: Η συγκεκριμενοποίηση της δουλειάς ολοκληρώθηκε με τη δεύτερη έκθεση, στη Χέυδεν. Εκεί άνοιξε μια συζήτηση με τους κατοίκους και τα μέλη της Κίνησης για το τι θα κάνουμε μετά, τι προοπτικές υπάρχουν.

Θάλεια Νινιού: Ο λόγος που επιλέξαμε τον Άγ. Παντελεήμονα ήταν τα κρυμμένα στοιχεία της περιοχής, που δεν φαίνονται πια, ενώ φαίνονται άλλα. Οι άνθρωποι της Κίνησης ήταν εκεί, ενθουσιασμένοι, καθώς στην αρχική καταγραφή δεν είχαν φανεί όλα τα στοιχεία που αναδείχτηκαν με τα διαγράμματα.

Γιώργος: Ήταν πολύ σημαντικό το υλικό της επεξεργασίας μετά την καταγραφή. Οι κάτοικοι το περίμεναν, και περιμένουν και τη συνέχεια, λ.χ. να ασχοληθούμε με ένα επόμενο κομμάτι του διαμερίσματος.

Γιάννης: Στα εγκαίνια έγινε χαμός. Το κοινό ήταν πολύ ευρύτερο από τα μέλη της Κίνησης, και ακόμη περισσότερο στη συζήτηση που οργανώθηκε μετά. Στο TAF το γεγονός ήταν πιο κοσμικό και εικαστικό.

Νικόλας Κόσκορος: Ας μην υποτιμούμε το εικαστικό. Το έκθεμα ήταν υπέροχο, ήταν το κέντρο της έκθεσης και τραβούσε τον κόσμο σαν μαγνήτης. Νομίζω ότι επικοινώνησε πολύ καλά το θέμα. Δεν ξέρω τι συνέπειες είχε, αν υπήρξε κάποια ευαισθητοποίηση, αλλά σίγουρα δεν ήταν ξένο σώμα.

Γιάννης: Η δουλειά μας έχει έναν ακτιβισμό, ο οποίος μπορεί να συνοδεύεται από μια εικόνα εικαστικά ενδιαφέρουσα. Παρ’ όλα αυτά, η παρέμβαση επιτόπου στον χώρο είναι αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο.

Τόνια: Ξέρουμε ότι στην περιοχή υπάρχει μια ένταση. Εισπράξατε κάτι τέτοιο;

Γιώργος: Το αντίθετο. Οι άνθρωποι μας έβαζαν σπίτι τους, μας έλεγαν τις ιστορίες τους, μας έδιναν το τηλέφωνό τους, είχαν μια διάθεση πολύ φιλική που έδειχνε ενδιαφέρον για τη γειτονιά.

Τόνια: Γιατί επιλέξατε αυτό το κομμάτι του διαμερίσματος;

Γιώργος: Κάποιοι μέναμε εδώ και υπήρχε γνώση του κομματιού, και βέβαια γιατί η περιοχή έχει προβλήματα και είναι κάπως φορτισμένη. Θέλαμε να δείξουμε ότι, ανάμεσα στα προβλήματα, υπάρχει και κάτι άλλο που ο κόσμος δεν το ξέρει, να το προβάλουμε και να το διατηρήσουμε.

Τόνια: Έτσι εξηγείται και η επιλογή να καταγράψετε τα κτίρια μέχρι τον Πόλεμο;

Γιώργος: Ναι, αλλά υπάρχει και ένας πρακτικός λόγος: είναι δύσκολο για κάποιον μη ειδικό να καταλάβει αν ένα κτίριο είναι του ’50 ή του ’60.

Τόνια: Σε σχέση όμως με την ιδέα της επανάχρησης, το λέτε και στα κείμενά σας, υπάρχει και στα νεότερα κτίρια ένας εν δυνάμει σημαντικός κοινωνικός εξοπλισμός: άδεια καταστήματα, διαμερίσματα κλπ. Υπάρχει πρόθεση να καταγραφούν;

Θάλεια: Ασφαλώς, υπάρχουν και άλλα που πρέπει να καταγραφούν. Καταρχάς, οι ελεύθεροι χώροι, τους οποίους δεν τους αγνοήσαμε, αλλά προτιμήσαμε να δώσουμε περισσότερη σημασία στα κτίρια. Σκοπός μας είναι να επεκταθεί η καταγραφή σε όλο το εύρος του λανθάνοντος δυναμικού της περιοχής.

Γιάννης: Η ομάδα φτιάχτηκε με αφορμή την έκθεση, η έκθεση έγινε, και κάποια στιγμή αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχουμε. Τότε η ομάδα ξανασυνδέθηκε και αποφασίσαμε να φτιάξουμε μια ψηφιακή εφαρμογή. Συγχρόνως, αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε στην αρχή, ότι αυτή η δουλειά έχει προεκτάσεις και σε πλάτος (π.χ. άλλες περιοχές) αλλά και σε βάθος. Παράδειγμα, όλα αυτά τα μεταγενέστερα κτίρια, που απεικονίζονται με γκρι στη μακέτα, τα απαξιώνουμε; Προφανώς όχι. Υπάρχουν και άλλα θέματα όπως οι ελεύθεροι χώροι, που είπε η Δανάη, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι ακάλυπτοι. Συζητιούνται διάφορες ιδέες ενοποίησης ακάλυπτων χώρων, άδειων οικοπέδων, πεζοδρομήσεις κλπ. Θέλουμε να προχωρήσουμε σε βάθος, για να κάνουμε ολοκληρωμένες προτάσεις.

Δανάη: Επειδή μέχρι τώρα δεν είχαμε ρίξει το βάρος στις άμεσες προτάσεις, σκεφτόμαστε να διατυπώσουμε  ένα αίτημα στην πράξη, σχετικά με το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη.

Γιώργος: Ανακαινίστηκε πρόσφατα από τον Δήμο, ο οποίος σκοπεύει να στεγάσει στον όροφο το αρχείο της Λ. Καραγιάννη. Για το ισόγειο, που δεν υπάρχει κάποια πρόταση, έχουμε την ιδέα να λειτουργήσει σαν αυτόνομο πολιτιστικό κέντρο και χώρος συνάντησης των κατοίκων.

Τόνια: Άρα, στόχος είναι να εντοπίσετε ζητήματα που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διεκδικήσεων;

Γιάννης: Προφανώς. Το όφελος θα είναι πολλαπλό. Ένα σημαντικό, και για μας και για τους κατοίκους, είναι η εξοικείωση με τον δημόσιο χώρο. Στην εποχή μας, λίγο πολύ ο καθένας έχει κλειστεί σπίτι του. Κυρίως λόγω του φόβου, ο οποίος σε ένα βαθμό είναι πραγματικός, αλλά σε έναν άλλο δημιουργείται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, απ’ όλη την παραφιλολογία και την ξενοφοβία που καλλιεργείται. Είναι πολύ σημαντικό να βγούμε από τα σπίτια μας, να δημιουργήσουμε σχέσεις αλληλεγγύης, σχέσεις γειτονιάς, να παρέμβουμε και να απαιτήσουμε συγκεκριμένα πράγματα. Λέγαμε εξαρχής είναι ότι δεν φτάνει μόνο η καταγγελία. Θέλουμε να προτείνουμε, να βιώσουμε κάποια πράγματα με θετικότητα. Γι’ αυτό και είμαστε εδώ.

Γιώργος: Υπάρχουν άδεια κτίρια πού δεν ανήκουν σε ιδιώτες αλλά σε φορείς, π.χ. την Εκκλησία, και μπορούν να αξιοποιηθούν.

Γιάννης: Είναι καλή η περίοδος ακόμα και για να αγοράσει η πολιτεία κάποια αξιόλογα κτίρια.

Τόνια: Υπάρχουν άμεσες καταγεγραμμένες ανάγκες για συγκεκριμένες χρήσεις;

Δανάη: Βέβαια, για παιδικούς σταθμούς και για χώρους συνάντησης για ηλικιωμένους.

Γιάννης: Πριν τις δημοτικές εκλογές, η Κίνηση Κατοίκων έστειλε ένα κείμενο για τις προτεραιότητες του Δήμου Αθηναίων σε όλους τους υποψήφιους, όπου καταγράφονταν τα προβλήματα κατά θέμα: παιδεία, υγεία, συγκοινωνίες, ναρκωτικά, μετανάστες και πρόσφυγες, αναπλάσεις δημόσιων χώρων, συμμετοχικός προϋπολογισμός, δημοκρατικές διαδικασίες στον Δήμο. Για όλες αυτές τις ανάγκες απαιτούνται κτίρια. Υπάρχουν κοντά στα 2.000 άδεια κτίρια στον Δήμο Αθηναίων, που μπορούν να καλύψουν άμεσα τις δημόσιες ανάγκες: παιδικοί σταθμοί, πολιτιστικοί χώροι, λέσχες για την ανάδειξη των διαφορετικών πολιτισμών και βέβαια κοινωνική κατοικία.

Τόνια: Το θέμα της κοινωνικής κατοικίας είναι σημαντικό, γιατί, καθώς έχετε διαπιστώσει, υπάρχει  πληθυσμιακή γήρανση, οπότε είναι σημαντικό να ενισχυθεί ο πληθυσμός αλλά και να καλυφθούν στεγαστικές ανάγκες ανθρώπων που ζουν σε κακές συνθήκες.

Γιάννης: Εδώ ξεφεύγουμε τελείως από την καταγραφή. Όταν το θέμα μπαίνει κοινωνικά, φεύγουμε πια από τα νεοκλασικά και τα μεσοπολεμικά, μιλάμε πια για «κενά» κτίρια. Παρότι δεν έχουμε ακριβή στοιχεία, ξέρουμε ότι τα κενά είναι πάρα πολλά στις πολυκατοικίες, λόγω της μετακίνησης των κατοίκων και της υποβάθμισης της περιοχής. Τα καλά σπίτια στους ψηλούς ορόφους έχουν αδειάσει, ενώ τα ισόγεια και υπόγεια έχουν γεμίσει ασφυκτικά, με απίθανη εκμετάλλευση εις βάρος των μεταναστών από τους έλληνες ιδιοκτήτες. Είναι μια από τις ιδέες για τη συνέχεια της δραστηριότητάς μας.

Γιώργος: Ένας λόγος που τα παλιά κτίρια ερειπώνονται και εγκαταλείπονται είναι η οικονομική αδυναμία των ιδιοκτητών. Είναι παράπονο πολλών ιδιοκτητών ότι το κράτος έχει αφήσει στους ιδιώτες την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι σημαντικό να ενισχυθούν οι κάτοικοι ώστε να παραμείνουν οι ίδιοι στα σπίτια τους, και όχι να αλλάξουν χέρια αφού πρώτα υποβαθμιστούν.

Νικόλας: Θέλω να πω, αν και δεν είμαι αρχιτέκτονας, είναι ότι αυτή η τάση είναι γνωστή σε όλη την Ευρώπη. Δεν πιστεύω ότι η Αθήνα είναι η μέση ή τυπική δυτικοευρωπαϊκή μεγαλούπολη: οι δυνάμεις που δρουν οργανωμένα εδώ είναι λιγότερο οργανωμένες και το κράτος τελεί υπό διάλυση.

Γιάννης: Ας μείνουμε λίγο στο τι γίνεται σήμερα, λ.χ. στον Κεραμικό. Είναι μια άλλη πολιτική, με την οποία διαφωνούμε.

Δανάη: Πράγματα που έχουν γίνει στου Ψυρρή, στο Γκάζι, τώρα γίνονται στο Μεταξουργείο με το Remap και τις κινήσεις real estate του  Ι. Τσάκωνα.

Τόνια: …ο οποίος ήταν ευθέως συνομιλητής με την ΓΓ του ΥΠΕΚΑ στην ημερίδα για το κέντρο της Αθήνας, στο Μουσείο Μπενάκη.

Θάλεια: Εδώ έχουμε μια εντελώς διαφορετική διαδικασία, από τους κατοίκους και εμάς. Μας ενδιαφέρει ο κενός χώρος στην πόλη, τα κέντρα γειτονιάς, ο κάτοικος που μπορεί να διαχειριστεί το χώρο, να τον ενεργοποιεί και να τον ζει, χωρίς να μεσολαβεί η ιδιωτικοποίηση. Ο δημόσιος χώρος είναι άδειος στην Ελλάδα, ενώ όλα είναι ευνοϊκά: ήλιος, κλίμα…

Στον Άγιο Παντελεήμονα είμαστε στη φάση που έχει υποβαθμιστεί η περιοχή και όλα είναι στημένα για να πειστούν οι κάτοικοι, μέσω των ΜΜΕ, ότι υπάρχει πρόβλημα· κάποιοι αρχίζουν να φεύγουν. Αδειάζουν διαμερίσματα και το πεδίο είναι ελεύθερο για να προσελκυστούν επενδυτές. Ελπίζουμε ότι με τη δραστηριότητα της Κίνησης ξεκινάει κάτι ελπιδοφόρο, μια άλλη προοπτική.

Γιάννης: Η κουβέντα που κάνουμε ξεκαθαρίζει και την ταυτότητά μας. Μια καταγραφή είναι, σε ένα βαθμό, κάτι αφηρημένο: το υλικό της αλλά και το υλικό της επεξεργασίας της μπορεί να το χρησιμοποιήσει και ένα καλά οργανωμένο μεσιτικό γραφείο. Εμείς έχουμε μια εντελώς άλλη προοπτική, και εδώ ξεκαθαρίζεται και ο κοινωνικός μας ρόλος: ως επιτροπής κατοίκων, ως αρχιτεκτονικής ομάδας, και, σε τελευταία ανάλυση, ο ρόλος του αρχιτέκτονα.

Δανάη: ..και ο ρόλος του ενεργού πολίτη.

Τόνια: Το μεγάλο ενδιαφέρον αυτής της δουλειάς είναι ότι δίνει το μήνυμα ότι υπάρχει ένας άλλος τρόπος. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός συζητιέται στην Ελλάδα εδώ και τριάντα χρόνια περίπου, με μάλλον πενιχρά αποτελέσματα. Εδώ βλέπουμε μια συνθήκη που δείχνει ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Και πιστεύω ότι το παράδειγμα είναι γενικεύσιμο.

Γιάννης: Σίγουρα, και με την ψηφιακή εφαρμογή και την είσοδό μας στο Ίντερνετ, πρόθεση μας είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο τέτοιων κινήσεων.

Νικόλας: Το ενδιαφέρον είναι ότι σαν αρχιτέκτονες μπορείτε να δώσετε ένα οπτικοποιημένο μοντέλο για το τι μπορεί να γίνει. To κλασικό, π.χ., είναι να γκρεμίζουμε μπλοκ. Εδώ προσπαθούμε να δείξουμε κάτι άλλο: ένα δίκτυο παρεμβάσεων, κι αυτό είναι καλό να το δούμε και σαν εικόνα. Αυτή είναι και η αξία της εφαρμογής.

Θάλεια: Μέσα από το Ίντερνετ ενημερωνόμαστε και για άλλες κινήσεις που υπάρχουν στην πόλη: Πετράλωνα, Κουκάκι, Θησείο, Αγρός Ελληνικού, Εξάρχεια (πάρκο Ναυαρίνου και Κίνηση κατοίκων). Όλα αυτά δείχνουν μια ανησυχία και μια κοινή πορεία κατοίκων, που μπορούν να δικτυωθούν σε κάτι πολύ πιο μαζικό, σε μια προσπάθεια επανοικειοποίησης της πόλης.

Γιάννης: Μας ενδιαφέρει η ανταλλαγή πληροφοριών. Μια ξενάγηση στην περιοχή την προηγούμενη Κυριακή, κυρίως για νέα παιδιά, θα ήταν ενδιαφέρον να προβληθεί και να δούμε την ιστορία των κτιρίων, στοιχεία για την αρχιτεκτονική τους κλπ. Στην Κίνηση Κατοίκων υπάρχει μια ομάδα που ασχολείται με την ιστορία της περιοχής, και έτσι το αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον συντείνουν στον ίδιο στόχο: την εξοικείωση με το χώρο και τη μνήμη του. Η ψηφιακή εφαρμογή θα δώσει δυναμική στο όλο εγχείρημα και μια ευκολία ανεύρεσης και χρήσης της γνώσης.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι πρέπει να ξεκινάμε από τη μικρή κλίμακα, τη γειτονιά, το κατώφλι μας. Πιστεύω ότι τα νέα κινήματα κάπως έτσι θα δημιουργηθούν. Η αρχιτεκτονική ομάδα έχει νόημα μόνο μέσα στο πλαίσιο της Κίνησης Κατοίκων. Το γενικό θα είναι σύνολο των ειδικών, δεν θα ξεκινήσουμε από μια γενική θεώρηση της πόλης για να βρούμε παραδείγματα σε κάποια γειτονιά.

Θάλεια: Όταν περνάς στην πράξη, τα πράγματα είναι ακόμα πιο σύνθετα. Το ξέρω από το πάρκο Ναυαρίνου, όπου συμμετέχω. Εμείς εδώ είμαστε ακόμα στα χαρτιά.

Τόνια: Από τις επαφές που έχει μέχρι τώρα η Κίνηση με τον Δήμο, τι έχετε αποκομίσει;

Γιάννης: Δεν έχουμε έρθει ακριβώς σε επαφή με τον Δήμο, πάντως είναι ενήμεροι γι’ αυτά που κάνουμε.

Δανάη: Οι προθέσεις της πολιτείας είναι τελείως διαφορετικές. Έχω την αίσθηση ότι αν κάνουν κάτι με το υλικό μας θα το χρησιμοποιήσουν για ίδιον όφελος. Ασχέτως αν στη δημοτική αρχή υπάρχουν λίγοι ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι, που διαφωνούν λ.χ. με το σχέδιο ανάπλασης των τριών πλατειών, ουσιαστικά δεν βλέπω κάποιου είδους θετική αντιμετώπιση από τους θεσμικούς φορείς.

Γιάννης: Πάντως, στόχος μας είναι η συνεργασία.

Γιώργος: Νομίζω ότι αυτό θα κριθεί όταν αρχίσουμε να κάνουμε πιο συγκεκριμένες προτάσεις. Ίσως είναι νωρίς να πούμε αν υπάρχει ενδιαφέρον.

Τόνια: Αλλά στα άμεσα, λ.χ. στο θέμα τουαλέτες στον δημόσιο χώρο, το οποίο απαντάει στο ζήτημα της υποβάθμισης της περιοχής λόγω των ανθρώπων που ζουν στο δρόμο, έχετε διατυπώσει αιτήματα;

Γιάννης: Βέβαια. Για παράδειγμα, έχουμε ζητήσει τουαλέτες στις πλατείες Αμερικής και Βικτωρίας από τον Δήμο. Με την πίεση κάτι πετυχαίνουμε, αλλά δεν υπάρχουν υποδομές διαχείρισης. Μπορεί να φτιαχτούν τουαλέτες και σε λίγες μέρες να κλείσουν, λόγω κακής συντήρησης ή γιατί δεν υπάρχει υπάλληλος να τις κρατάει ανοιχτές ή γιατί δεν θεωρεί δουλειά του να πλένει τις τουαλέτες που θα χρησιμοποιήσει ένας μαύρος. Από ένα σημείο και μετά τίθεται ένα ζήτημα εκπαίδευσης. Γενικά, υπάρχει ενδιαφέρον, προς το παρόν μεμονωμένο, από κάποιους ανθρώπους που δουλεύουν στο ΥΠΕΚΑ, τον Οργανισμό Αθήνας ή τον Δήμο. Δεν έχει υπάρξει όμως θεσμικό ενδιαφέρον. Εμείς πάντως πιστεύουμε ότι πρέπει να συνεργαστούμε: να πάρουν το υλικό μας, το οποίο προφανώς το δίνουμε, είμαστε έτοιμοι να πάρουμε από αυτούς και να ανταποδώσουμε, τηρώντας τον κύκλο του δώρου· προφανώς όμως πρέπει να υπάρχει ένας προσανατολισμός στον οποίο να συμφωνούμε. Πιστεύουμε ότι μπορούμε να επηρεάσουμε προς όφελος των πολιτών: έχουμε και την επιχειρηματολογία, αλλά και τη δύναμη, στον βαθμό που μας αγκαλιάζει η περιοχή.

Δανάη: Η κρίση, κοινωνικά, έχει σημάνει πολλά πράγματα. Δεν είναι τυχαίο ότι τους τελευταίους μήνες έχουν αναδυθεί επιτροπές κατοίκων, πρωτοβουλίες, ένας δημόσιος διάλογος μεταξύ ομάδων, σε μια πιο συλλογική βάση. Αυτό δείχνει μια δυναμική που παράγει η ίδια η κατάσταση της κρίσης. Η κρίση είναι μια ευκαιρία και για διεκδικήσεις και για επανατοποθετήσεις ορισμένων αξιών.

Τόνια: Μια τελευταία παρατήρηση, με αφορμή την ημερίδα του ΥΠΕΚΑ, για το Γεράνι. Η δουλειά εκεί παρουσιάζει ορισμένες ομοιότητες με τη δική σας, αλλά και δομικές διαφορές: στο Γεράνι υπήρχε μια καταγραφή της πραγματικότητας, η οποία εμπεριείχε μια θέση…

Δανάη: …ακριβώς, ήταν ιδωμένη μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα…

Τόνια: …ότι αυτή είναι η σκοτεινή, η προβληματική περιοχή της Αθήνας. Εσείς έχετε μια τελείως διαφορετική οπτική: λέτε ότι προσεγγίζουμε τον Άγιο Παντελεήμονα ισότιμα, μας αρέσει, δεν είμαστε εξωτερικοί παρατηρητές. Αυτή είναι μια ουσιώδης διαφορά.

Μια μεγάλη πρόκληση είναι να δει κανείς τους μετανάστες που ζουν σε μια περιοχή, όχι ως πρόβλημα, αλλά ως ομάδες, με τις οποίες πρέπει να δουλέψουμε μαζί. Πιστεύετε ότι είναι εφικτό;

Γιάννης: Σαφώς, για παράδειγμα το Action Congo. Είναι συγκροτημένοι, έχουν το στέκι τους, πρόσφατα έκαναν και μια εκδήλωση στην Αγορά της Κυψέλης. Από την άλλη, οι δυνάμεις που αντιτίθενται σε μια τέτοια προσέγγιση είναι πιο ισχυρές. Πιστεύω ότι όλοι θα πρέπει να αρχίσουν να ξανασκέφτονται και να οργανώνονται σε πυρήνες βάσης της πόλης και των γειτονιών, να συνεργαστούν μεταξύ τους, ασχέτως χρώματος και φυλής. Πολιτισμικά ασφαλώς υπάρχουν διαφορές, οι οποίες είναι ευπρόσδεκτες και αποτελούν θετικό δυναμικό για την περιοχή. Σήμερα βέβαια περνάμε μια πολύ δύσκολη φάση, όπου τίθενται ζητήματα επιβίωσης της γειτονιάς· η αδιαφορία της πολιτείας είναι από μεγάλη μέχρι εγκληματική.

Με την ευκαιρία, θέλω να αναφερθώ στο ζήτημα της ανάπλασης των τριών πλατειών: Αττικής, Αγίου Παντελεήμονα και Αγίου Νικολάου Αχαρνών. Εμείς διαφωνούμε, θεωρούμε ότι είναι μεγάλες, ακριβές επεμβάσεις, μέσα από τη γνωστή διαδικασία του εργολάβου, του ανάδοχου…

Γιώργος: …θα έλεγα ότι είναι μικρές και ακριβές επεμβάσεις…

Νικόλας: Αν κάποιες υπηρεσίες του Δήμου (καθαριότητας, συντήρησης, πρασίνου κ.ά.) συνεργάζονταν, θα μπορούσαμε να έχουμε σπουδαία αποτελέσματα. Θα πρόσθετα και το θέμα της ασφάλειας, μια καλώς εννοούμενη «προστασία του πολίτη». Νομίζω ότι τα τρία τέταρτα των προβλημάτων θα λύνονταν, και μετά θα χρειάζονταν λίγα χρήματα, για να γίνουν παρεμβάσεις τεχνικού κυρίως τύπου.

Δεν νομίζω ότι μπορούμε να λύσουμε συνολικά προβλήματα, όπως το μεταναστευτικό. Έργο μας είναι η συνειδητοποίηση των προβλημάτων. Όλοι είμαστε κατά της εγκληματικότητας ασχέτως φύλου, χρώματος, φυλής. Όλοι πιστεύουμε στα ανθρώπινα δικαιώματα, και δεχόμαστε τη διαφορετικότητα.

Δανάη: Σχετικά με τη συνεργασία μας με ομάδες μεταναστών, είναι πολύ δύσκολο να προσεγγίσεις ανθρώπους που έχουν σοβαρότερα και πιο επείγοντα προβλήματα από την έλλειψη, λ.χ., πρασίνου. Και, επίσης, δεν ξέρω πόσο ταυτίζονται με τη γειτονιά, αφού αύριο μπορεί να μη ζουν εδώ.

Γιάννης: Λεγόμαστε Κίνηση Κατοίκων. Για μένα κάτοικος και συγκάτοικος είναι και κάποιος που κοιμάται σε ένα χαρτόνι δίπλα μου. Τα ζητήματα του δημόσιου χώρου μάς αφορούν όλους, και για μας η ανάγνωση του δημοσίου χώρου είναι πραγματιστική. Η προσπάθεια που κάνουμε, αυτή η ελάχιστη προσπάθεια, έχει στόχο την ενσωμάτωση και την καλύτερη συμβίωση.