Ντουμπλ φας

του Στρατή Μπουρνάζου

Η Πέμπτη μαύρισε, εκτός όλων των άλλων, από το θάνατο του διαδηλωτή Δημήτρη Κοτσαρίδη, μέλους του Συνδικάτου Οικοδόμων Βύρωνα και στελέχους του ΠΑΜΕ. Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν πέθανε «απλώς» από την καρδιά του ή από χημικά. Επειδή η ανθρώπινη ζωή είναι πράγμα ιερό, δεν θέλουμε να πούμε παραπάνω λόγια, να παίξουμε με τον θάνατο. Λέμε, μόνο, ότι τον θεωρούμε νεκρό του κινήματος (στην πορεία κατέβηκε, όχι για να πιει καφέ στο Ζάππειο), συλλυπούμενοι θερμά την οικογένεια και τους συντρόφους του.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Παρίσι, 1936. Φωτογραφία του Ρόμπερτ Κάπα

Tετάρτη 19 Οκτωβρίου. Από το πρωί ακούω φίλους και συντρόφους να τσακώνονται πανευτυχείς: –Διακόσιες χιλιάδες! –Όχι, παραπάνω! –Η αστυνομία δίνει εβδομήντα, άρα ήταν πεντακόσιες χιλιάδες! –Μη γράψουμε με τίποτα κάτω από τετρακόσιες! –Μην το παρακάνουμε, αλλά τριακόσιες χιλιάδες ήταν σίγουρα! –Σε όλη τη χώρα πάνω από εκατομμύριο… Μεταφέρω λίγους μόνο από τους διαλόγους του κόσμου που κατέφθανε, γεμάτος έξαψη και χαρά, στο «στρατηγείο» της Βαλτετσίου 50-52, όπου, με διαρκή ροή ειδήσεων (και τσικουδιάς), καλύπταμε, μαζί με το RedNotebook, τη διαδήλωση.

Τα νούμερα ήταν τεράστια. Μπορεί ίσως να μετρήσει κανείς τις 10.000, τις 20.000, άντε και τις 100.000 σαν τάξη μεγέθους. Από κει πάνω όμως χάνουμε το λογαριασμό. Είναι πιο φρόνιμο να πούμε απλώς ότι ήταν μια από τις μεγαλύτερες μεταπολιτευτικές διαδηλώσεις: η λέξη λαοθάλασσα αποδίδει πιστά το μέγεθος καθώς και το όλο κλίμα, στους δρόμους της Αθήνας αλλά και όλης της χώρας.  Από ένα σημείο και πάνω, ο αριθμός, αυτός που δεν μπορεί να μετρηθεί, συνιστά, αυτός καθαυτός, πολιτικό γεγονός. Αυτή η  λαοθάλασσα, ειρηνική, μαζική και μαχητική, έκανε τα όποια «επεισόδια» ασήμαντα, έκανε να χαλαρώνουν οι διαχωρισμοί και οι κατακερματισμοί (εννοώ κυρίως τις χωριστικές πορείες και τους σιδηρούς κλοιούς του ΚΚΕ).

Μια επιμέρους σημαντική ψηφίδα της Τετάρτης ήταν η πολύ συγκρατημένη στάση της αστυνομίας: καμία σχέση με την μπρούτα βαρβαρότητα του τελευταίου διαστήματος, ιδίως της 28ης Ιουνίου. Απόδειξη τρανή, ότι τα ΜΑΤ είναι απολύτως ελέγξιμα, και ότι, όποτε αφηνιάζουν, η δράση τους είναι ελεγχόμενα ανεξέλεγκτη.

Ποια ιδεολογία;

του Μάνου Αυγερίδη

«Το πτυελοδοχείο του Μπακούνιν το χυτό,

συντρόφια, μήπως βρέθηκε κι εκείνο,

να φτύσω μέσα με οργή που οι νέες εποχές

με κάνουνε να μοιάζω με κρετίνο»

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

έργο του Αντρέ Μασόν από το λεύκωμα «Σφαγές», 1933

Τελικά αμαυρώθηκε η πραγματικά μεγαλειώδης συγκέντρωση. Όχι, όμως, όπως θα την «αμαύρωναν» με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στους πηχυαίους τίτλους τους τα κανάλια και οι μεγάλες εφημερίδες κατά την προσφιλή τους συνήθεια (Βλ. «Άργησαν αλλά αμαυρώθηκαν», Red Notebook, 19.10.2011), προκαλώντας εκνευρισμό ή ειρωνικά χαμόγελα σε όσους συμμετείχαν. Αμαυρώθηκε αληθινά· μέσα μας: μαύρισε η ψυχή μας.  Δεν μου αρέσουν οι συμψηφισμοί, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν μπορώ να κάνω πολύ διαφορετικά. Όποτε γέρνω από τη μία ή την άλλη πλευρά του στρατοπέδου –στην κυριολεξία, δυστυχώς, στρατοπέδου– προσπαθώντας να σταθμίσω τα πράγματα ή να δικαιολογήσω τα αδικαιολόγητα νιώθω πως είναι λάθος, όσο εξοργιστική κι αν είναι, πλέον, η μόνιμα καταστροφική και ανεξαρτήτως προθέσεων προβοκατόρικη τακτική της τυφλής βίας και του μπάχαλου. Πολλοί φίλοι και σύντροφοι μιλούν για (σχεδιασμένη ή μη) επίθεση σε ένα κομμάτι του κινήματος. Ακόμα κι αν έχουν δίκιο, ο προβληματισμός μου παραμένει. Θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.

Η γενική γραμματέας του ΚΚΕ, ανάμεσα στα όσα δήλωσε την Πέμπτη, κατακεραύνωσε –εκτός απ’ τον ΣΥΡΙΖΑ και τον ρ/σ «Στο Κόκκινο»–  τον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται για ιδεολογική αντιπαράθεση στο εσωτερικό του κινήματος, όπως αναφέρθηκε σ’ αυτόν. Στη συνέχεια, είπε κι άλλα, βολικά για όλους μας, περί «πρακτόρων» και «αναρχοφασιστών», αλλά σ’ εκείνο το πρώτο πρώτο σημείο θα ήθελα να σταθώ και, κυρίως, θα ήθελα να μπορώ με ευκολία να συμφωνήσω. Ελπίζω και εύχομαι, δηλαδή, να μην εντάσσεται στην ιδεολογία τους αυτό που παρακινεί ένα μέρος των μελών του ΠΑΜΕ να συμπεριφέρονται συχνά ως κοινοί τραμπούκοι, δυο μέρες τώρα, απέναντι σε όποιον επιχειρεί να προσεγγίσει το σημείο το οποίο έχουν καταλάβει ή απλώς να διέλθει από αυτό και έχει επιτρέψει σε πολύ κόσμο να τους συγκρίνει (καθ’ υπερβολή ίσως) με τις δυνάμεις καταστολής. Ελπίζω, επίσης, βέβαια, να μην αποτελεί απόχρωση ή τάση κάποιας αναρχικής ιδεολογίας η φετιχοποίηση της βίας και η πλήρως αντικοινωνική, αντισυντροφική και ενίοτε δολοφονική δράση (με τελευταίο κρούσμα τις προχθεσινές ρίψεις μολότοφ κυρίως προς τα, εφοδεύοντα μεν, μέλη του ΠΑΜΕ, αλλά ωστόσο εντός της διαδήλωσης)˙ η συστηματική διάλυση των πορειών και των συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας από ομάδες ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως αναρχικοί.

Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα

της Τόνιας Κατερίνη

Έργο του Αντρέ Μασόν από το λεύκωμα «Σφαγές», 1933

Με μεγάλο ενδιαφέρον παρακολούθησα τις συζητήσεις, τις αντεγκλήσεις, ακόμα και τον διχασμό απόψεων που προκάλεσε η «περιφρουρημένη» παρουσία του ΚΚΕ στη συγκέντρωση της 20ής Οκτωβρίου (σε διάρκεια πολύ μεγαλύτερη από τις συνηθισμένες εμφανίσεις του στο Σύνταγμα) και οι συγκρούσεις που επακολούθησαν ανάμεσα στον κόσμο του ΠΑΜΕ και ομάδες «μπάχαλων». Οι απόψεις κάλυπταν μια ευρύτατη γκάμα, από τη θέση ότι ΠΑΜΕ και ΜΑΤ είναι ένα πράγμα, μέχρι τη γνώμη ότι το ΚΚΕ πολύ καλά έκανε, και μακάρι να κάναμε κι εμείς το ίδιο.

Δεν θα ολισθήσω στην απλοϊκή ταύτιση της βίας του ΠΑΜΕ με την βία της αστυνομικής καταστολής, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που δεν ταυτίζω τις εκρήξεις βίας της άγριας νεολαίας με τη δράση παρακρατικών, που σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε πια να αποκλείσουμε ότι λειτουργούν μέσα στις συγκεντρώσεις μας. Αντίθετα, θα μιλήσω για μια άλλη ταύτιση λειτουργίας: του ΠΑΜΕ με τους «μπάχαλους». Μπορεί να ακούγεται αρχικά παράδοξο να μιλάς για ταύτιση δύο χώρων που λίγες ώρες πριν έλυναν τις διαφορές τους με ρόπαλα και πέτρες. Ωστόσο, ακριβώς η κοινή πολιτική λογική, εν τέλει, είναι αυτή που δημιούργησε και τη σύγκρουση της Πέμπτης. Γιατί και οι δύο χώροι κινούνται από αντίστοιχα κίνητρα και μετέρχονται συναφείς μεθοδολογίες.

Η Ευρώπη χωρίς επιστροφή

του Χρήστου Λάσκου και του Ευκλείδη Τσακαλώτου

Τις ημέρες αυτές κυκλοφορεί, από τις εκδόσεις ΚΨΜ, το βιβλίο των φίλων, συντρόφων και συνεργατών των «Ενθεμάτων», Χρήστου Λάσκου και Ευκλείδη Τσακαλώτου, Χωρίς επιστροφή: Από τον Κέυνς στη Θάτσερ. Καπιταλιστικές κρίσεις, κοινωνικές ανάγκες, σοσιαλισμός. Ένα βιβλίο πολύ επίκαιρο, που αναλύει τα χρόνια από την κρίση της μεταπολεμικής εποχής  μέχρι τις μέρες μας ως ενιαία περίοδο. Όπως λένε οι συγγραφείς, φιλοδοξία τους ήταν το έργο, χωρίς να του λείπει βέβαια η τεκμηρίωση,  να αποτελέσει κυρίως «ένα βοήθημα πολιτικής παρά μια εκτεταμένη τεχνική ανάλυση», προσιτό στον μη ειδικό αναγνώστη. Τους ζητήσαμε λοιπόν ένα σύντομο άρθρο, το οποίο να συνοψίζει την προβληματική του βιβλίου. Ας σημειώσουμε ότι το βιβλίο θα παρουσιάσουν, την Τρίτη 25 Οκτωβρίου, στις 7.00 μ.μ., ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο Γιάννης Δραγασάκης και ο Τάσος Παππάς, στο καφέ floral (Πλατεία Εξαρχείων).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

"H αρπαγή της Ευρώπης". Ψηφιδωτό του 3ου π.Χ. αιώνα

Τρία χρόνια μετά το ξέσπασμα της μεγαλύτερης καπιταλιστικής κρίσης από το 1930, είναι προφανές πως η Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως και να πνέει τα λοίσθια. Η αδυναμία των κυρίαρχων κύκλων να κάνουν οτιδήποτε περισσότερο από ανθρωποθυσίες σε βάρος της εργατικής τάξης, των εργαζόμενων γενικότερα, είναι πολύ πιθανό πως προοιωνίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό μια διαλυτική έκβαση με τεράστιες συνέπειες για τη σύνολη μοίρα του αναπτυγμένου καπιταλισμού.

Ας θυμηθούμε πώς φτάσαμε ως εδώ. Εν αρχή ήταν η προσπάθεια για το περίφημο Ευρωσύνταγμα. Και μετά τα διάφορα φιάσκο της συνταγματικής συνθήκης, στις αρχές του 2009 ήρθε σε εφαρμογή η Συνθήκη της Λισαβόνας. Οι ελίτ της Ευρώπης δεν αναζήτησαν νέους τρόπους για να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες πολιτικές και οικονομικές προκλήσεις της εποχής. Αντιθέτως, η βαθύτατη επιθυμία τους ήταν να συνεχίσουν όπως τα προηγούμενα χρόνια. Πράγμα που σημαίνει να μην αλλάξει η ρότα, να μη διαταραχτεί το τόσο αποτελεσματικό για τα καπιταλιστικά συμφέροντα νεοφιλελεύθερο πλαίσιο. Ακόμη περισσότερο, να ενισχυθούν τα βασικά του στοιχεία, που αρθρώνονται κυρίως γύρω από την όλο και εντονότερη –σε ακραίο και πρωτοφανή βαθμό– εκμετάλλευση της εργασίας. Και από τότε ζούμε τις συνέπειες αυτής της επιλογής, με όλο και πιο δραματικό τρόπο.

H «ελληνική έκδοση» της Occupied Wall Street Journal

H πρώτη σελίδα της πρωτότυπης έκδοσης

To πρώτο φύλλο της Occupied Wall Street Journal, της εφημερίδας του κινήματος Occupy Wall Street, κυκλοφόρησε στις αρχές του Οκτώβρη σε 50.000 αντίτυπα και εξαντλήθηκε σε δύο μέρες. Το  δεύτερο φύλλο, μία βδομάδα μετά, κυκλοφόρησε σε 100.000 αντίτυπα και η φιλοδοξία των εκδοτών είναι το επόμενο να κυκλοφορήσει σε όλη την Αμερική.

Η  Occupied Wall Street Journal δεν αποτελεί επίσημη έκδοση ή όργανο του κινήματος, εκφράζει ωστόσο πολύ χαρακτηριστικά το πνεύμα του. Μια ματιά στα άρθρα, τις αναλύσεις, τα σχόλια και τις μικρές ειδήσεις που φιλοξενεί, αποδίδει το κλίμα του κινήματος καλύτερα από πολλές αναλύσεις. Γι’ αυτό ακριβώς αποφασίσαμε να κυκλοφορήσουμε σήμερα στα ελληνικά αυτό το τετρασέλιδο εφημεριδάκι, κάνοντας μια επιλογή από τα δύο πρώτα φύλλα της Occupied Wall Street Journal. Αποφύγαμε κείμενα που ήδη έχουν κυκλοφορήσει  στα ελληνικά (όπως λ.χ. της Ναόμι Κλάιν) και το στήσαμε ακριβώς όπως το πρωτότυπο — με τις ίδιες γραμματοσειρές, τις ίδιες φωτογραφίες, το ίδιο κασέ. Σε παρένθεση, κάτω από κάθε άρθρο, δηλώνουμε από ποιο φύλλο προέρχεται.

Κάτι τελευταίο: οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες θα διαπιστώσουν ότι το ελληνικό κίνημα είναι παρόν στις σελίδες της Occupied Wall Street Journal· μάλιστα το μισό σχεδόν πρωτοσέλιδο του πρώτου φύλλου, με τίτλο «Μαθαίνοντας από τον κόσμο», είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στην Ελλάδα, ενώ στο Χρονολόγιο των μέσα σελίδων υπάρχουν και άλλες αναφορές. Παρά τη σχετική αφέλεια ή και ανακρίβεια κάποιων διατυπώσεων, αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι το σπουδαίο γεγονός ότι, την εποχή της παγκοσμιοποίησης, τα κινήματα διαβαίνουν τα σύνορα.

Δημοσιεύουμε στη συνέχεια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από δηλώσεις τριών βασικών στελεχών της Occupied Wall Street Journal: του Jed Brandt, του Arun Gupta και του Michael Levitin. Δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και συγγραφείς με μακρά θητεία στην αμερικανική (εναλλακτική και μη) δημοσιογραφία, μας περιγράφουν το στίγμα και τους στόχους της έκδοσης.

Και η πρώτη σελίδα της "ελληνικής" έκδοσης

Στρ. Μπ.

Mια εφημερίδα που κυκλοφορεί χέρι-χέρι, μια χειροπιαστή ενημέρωση

Εκτιμήσαμε ότι η κατάληψη ό τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν θα κάλυπταν ιδιαίτερα την κατάληψη, και θεωρήσαμε πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα δικό μας μέσο, που να αντανακλά και να αναδεικνύει τις «υπόγειες» διαδρομές. Μια εφημερίδα είναι κάτι απτό, κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις και οδηγεί σε διάβασμα πιο προσηλωμένο σε σχέση με το διαδίκτυο.

Η κυκλοφορία χέρι με χέρι και ο αναγνώστης που δίνει την εφημερίδα σε κάποιον άλλον είναι κάτι πολύ σημαντικό. Θέλαμε να φτιάξουμε ένα φύλλο όμορφα σχεδιασμένο και καλογραμμένο, που να κάνει χειροπιαστή την ουσία, τις υπόγειες διαδρομές των πραγμάτων.

Είναι καταπληκτικό. Η έκδοση μνημονεύθηκε στα μέσα ενημέρωσης όλου του πλανήτη. Είναι διασκεδαστικό, και νομίζω δείχνει την προσαρμοστικότητα του συστήματος ενάντια στο οποίο παλεύουμε το γεγονός ότι πρόκειται για ένα φύλλο που διανέμεται δωρεάν και παράγεται με πολύ περιορισμένα μέσα, κι όμως ήδη πουλιέται στο Ebay σαν σουβενίρ!

Arun Gupta

Λέξεις στο χαρτί που συνεπαίρνουν τον αναγνώστη

Οι άνθρωποι διαβάζουν την Occupied Wall Street Journal στο μετρό, στα πάρκα, στο δρόμο· μεγαλύτεροι σε ηλικία, άνθρωποι που έχουν την περιέργεια, που άκουσαν κάτι –υπάρχει πολύς θόρυβος και λέγονται πολλά σχετικά με τη Γουόλ Στριτ– ρωτάνε: Περί τίνος πρόκειται; Χρειάζεσαι λέξεις τυπωμένες στο χαρτί που να συνταράσσουν τον αναγνώστη, να συνεπαίρνουν τη σκέψη του.

Τα μεταφρασμένα στα ελληνικά κείμενα του Occupied Wall Street Journal

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

Την «ελληνική έκδοση» (με  επιλογή άρθρων από τα φύλλα 1 και 2) του Occupied Wall Street Journal επιμελήθηκαν οι συντακτικές ομάδες των «Ενθεμάτων» και του RedNotebook. Γραφιστικά το επιμελήθηκε, ακολουθώντας πιστά το πρωτότυπο, ο Παναγιώτης Παπίδας.

Τα κείμενα μετάφρασαν οι: Γιώργος Βελεγράκης, Ιωάννα Βόγλη, Ελένη Βουγιουκλάκη, Ελένη Καλαμπάκου, Δώρα Κομματά, Παύλος Καζακόπουλος, Χαρά Κούκη, Δάφνη Λάππα, Φάνης Παπαγεωργίου, Χρήστος Σίμος, Ντίνα Τζουβάλα, Δώρα Χονδροπούλου.

Συντονισμός: Στρατής Μπουρνάζος

Η απίστευτη επιτυχία του Occupy Wall Street

του Ιμάνουελ Βαλερστάιν

μετάφραση: Γιώργος Σουβλής

 Το κίνημα Occupy Wall Street –διότι τώρα αποτελεί  κίνημα–  είναι το πιο σημαντικό πολιτικό γεγονός στις Ηνωμένες Πολιτείες από τις εξεγέρσεις του 1968, των οποίων συνιστά άμεσο απόγονο ή συνέχιση.

Για ποιον λόγο ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες τότε που ξεκίνησε –και όχι τρεις μέρες, τρεις μήνες, τρία χρόνια νωρίτερα ή αργότερα– δεν θα το μάθουμε ποτέ με σιγουριά. Οι προϋποθέσεις υπήρχαν: όσοι υπέφεραν οικονομικά αυξάνονταν ραγδαία, και δεν ήταν μονάχα εκείνοι που είχε πλήξει πραγματικά η φτώχεια αλλά και για το ολοένα μεγαλύτερο τμήμα των φτωχών εργαζόμενων (γνωστών και  ως η «μεσαία τάξη»)· πρωτοφανής υπερβολή (εκμετάλλευση, πλεονεξία) του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού των Ηνωμένων Πολιτειών («Γουόλ Στριτ»)· το παράδειγμα των εκρήξεων αγανάκτησης σε όλο τον κόσμο (η «Αραβική Άνοιξη», οι ισπανοί αγανακτισμένοι, οι χιλιάνοι φοιτητές, τα συνδικάτα στο Γουισκόνσιν, και μια μακρά λίστα άλλων). Στην πραγματικότητα, δεν έχει μεγάλη σημασία ποια ήταν η σπίθα που προκάλεσε την φωτιά. Αλλά ότι ξεκίνησε.

Στο πρώτο στάδιο –τις πρώτες μέρες–  το κίνημα ήταν μια χούφτα τολμηρών, κυρίως νέων, ανθρώπων που προσπαθούσαν να διαδηλώσουν. Ο Τύπος τους αγνόησε παντελώς. Τότε ορισμένοι ανόητοι αστυνομικοί σκέφτηκαν πως λίγη βία θα έθετε τέρμα στις διαδηλώσεις. Καταγράφηκαν σε βίντεο, που  γρήγορα κυκλοφόρησε στο YouΤube.

Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς: ένας προστάτης άγιος του Occupy Wall Street

της Nina Martyris

 Ενόσω οι διαδηλώσεις του κινήματος Occupy Wall Street ανθίζουν σε όλη την Αμερική, θα τις παρακολουθεί, αναμφίβολα, από ψηλά, ο  προστάτης  άγιος της πολιτικής ανυπακοής της χώρας. Ο Μπάρτλεμπυ,  ήρωας του  έργου Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς: Μια ιστορία της Γουόλ Στριτ, αυτής της  βαθιά αμφίσημης ωδής του Μέλβιλ στην παθητική αντίσταση που εκδόθηκε στα 1853, δεν έκρουσε τα κύμβαλα, δεν ντύθηκε χίπικα ούτε διαδήλωσε στο Μανχάταν, κρατώντας μια πικέτα που έγραφε «Eat the Rich». Εντούτοις,  κατέλαβε όντως τη Γουόλ Στριτ. Και την κατέλαβε ήσυχα, με την επιμονή της ηρεμίας του και χωρίς την παραμικρή τηλεοπτική κάμερα τριγύρω.

Αλλά ενώ ο Μπάρτλεμπυ είναι ένας πρόσφυγας που δραπετεύει από το Αμερικάνικο Όνειρο, ο μέσος διαδηλωτής του Occupy Wall Street αποζητά απεγνωσμένα να του δώσουν πίσω αυτό το Όνειρο. Οι σημερινοί διαδηλωτές θα μπορούσαν να μάθουν κάτι από την ιστορία του Μπάρτλεμπυ, ακόμα και αν, εν τέλει, το μοντέλο αντίστασής του είναι ανεπαρκές.

Επαναπροσδιορίζοντας το ευάλωτο την εποχή της κρίσης

της Δήμητρας Μακρυνιώτη

Το άρθρο του Δημήτρη Χριστόπουλου «Πόσο αυτόνομος μπορεί να είναι ο αγώνας για τα δικαιώματα σε συνθήκες κρίσης» (25.9.2011) εγκαινίασε, στα «Ενθέματα», τη συζήτηση για τα δικαιώματα την εποχή της κρίσης. Ακολούθησε το κείμενο του Γεράσιμου Κουζέλη «Δικαιώματα και ευκαιρίες σε κρίση» (9.10.2011). Το κείμενο της Δήμητρας Μακρυνιώτη που δημοσιεύουμε σήμερα συνεχίζει τη συζήτηση για το κρίσιμο αυτό νομικό και πολιτικό ζήτημα. Και αυτό, όπως και τα δύο που προηγήθηκαν, βασίζεται σε ανακοίνωση στη Διημερίδα  «Εκπαίδευση και δικαιώματα σε συνθήκες κρίσης» που οργανώθηκε από το κοινό μεταπτυχιακό πρόγραμμα  του ΤΕΑΠΗ, του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Institute of Education του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (Αθήνα, 23-24.9.2010).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Φερνάν Λεζέ, «Μεγάλος Ιούλιος», 1945

Τα τελευταία δύο χρόνια γίναμε μάρτυρες αλλά και αποδέκτες έντονων, ραγδαίων, αλυσιδωτών και πολυεπίπεδων ανατροπών, όπως αυτές συμπυκνώνονται στη λέξη κρίση, και κληθήκαμε να διαχειριστούμε τις συχνά απρόσμενες και σίγουρα οδυνηρές επιπτώσεις τους, τόσο σε συλλογικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Τα δεδομένα με βάση τα οποία μπορούσαμε να προσλάβουμε το παρόν και να σχεδιάσουμε το μέλλον αποδιαρθρώθηκαν. Η καθημερινότητα διαποτίστηκε από αισθήματα απώλειας, επισφάλειας, τρωτότητας, θλίψης, θυμού αλλά ταυτόχρονα κατακλύστηκε από νέες μορφές δράσης και αντίστασης που οδήγησαν στην ανάδυση νέων συλλογικοτήτων και εναλλακτικών μορφών πολιτικού και κοινωνικού ανήκειν.

Μέσα σε συνθήκες νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, η κρίση αφορά ένα παγκόσμιο περιβάλλον, που δεν διέπεται αποκλειστικά και μόνον από τους νόμους της αγοράς αλλά διατρέχεται από σχέσεις εξουσίας και κοινωνικές ανισότητες και επηρεάζεται απο τις μεταβαλλόμενες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες σε τοπικό/εθνικό επίπεδο. Η παραδοχή αυτή σημαίνει ότι είναι πρακτικά αδύνατον να μιλήσει κανείς για την ελληνική κρίση ως αυτόνομη και αυτοφυή, παρά τις όποιες ιδιαιτερότητές της.

Εργοτέλης, 1919-2009: ψηφίδες αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας

με αφετηρία το βιβλίο του Γιάννη Ζαϊμάκη, «Εργοτέλης 1929-2009: Ψηφίδες της αθλητικής και κοινωνικής ιστορίας ενός φιλοπρόοδου σωματείου», Αλεξάνδρεια, 2010

 του Θοδωρή Σπύρου

1. Εργοτέλης και ΟΦΗ στον πρώτο τελικό μετακατοχικής ποδοσφαιρικής διοργάνωσης (Κύπελο Νίκης 1945) στο ιστορικό γήπεδο του Ηρακλείου «Χάνδαξ», που έπαψε να λειτουργεί το επόμενο έτος.

Ο αθλητισμός, και ακόμα περισσότερο το ποδόσφαιρο, κατέχουν περιθωριακή θέση στις κοινωνικές επιστήμες. Μέχρι πρόσφατα, είχαμε μια μάλλον φτωχή βιβλιογραφία σχετικά με την ιστορική συγκρότηση και εξέλιξη, αλλά και τις συγχρονικές κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις του ποδοσφαιρικού φαινομένου. Ωστόσο, με αφετηρία τη δεκαετία του 1990, παρατηρούμε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις διαστάσεις αυτές, διεθνώς, και σταδιακά, αν και δειλά, και στη χώρα μας.

Ο εξοστρακισμός του ποδοσφαίρου στο περιθώριο του κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος προκαλεί καταρχάς έκπληξη, δεδομένου ότι αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολλαπλής κοινωνικής και πολιτισμικής παραγωγής. Επιπλέον, γιατί ως κυρίαρχο σπορ του 20ού και του 21ου αιώνα, συνδέεται προνομιακά με την νεωτερική εννοιολόγηση και διαχείριση του «ελεύθερου χρόνου». Έτσι, τίθεται, λ.χ., το ερώτημα γιατί οι μαρξιστές αγνόησαν το ποδόσφαιρο, έστω ως στοιχείο του «εποικοδομήματος» που συνδέεται με την παραγωγή και αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας, αλλά και ως πεδίο παραγωγής κυριαρχούμενων μορφών κουλτούρας και υποκουλτούρας, συνεπώς ως μέσο υπαγωγής και πειθάρχησης. Από την άλλη, και η πλειονότητα των εμπνεόμενων από «αστικές» θεωρίες κοινωνικών επιστημόνων δεν θεώρησαν άξιο για την άρθρωση επιστημονικού λόγου ένα χώρο που βρίθει κοινωνικών λειτουργιών, συμβολισμών, αναπαραστάσεων και πρακτικών, και μέσω του οποίου αναπαράγεται η κοινωνική δομή και συνοχή ή επιτελείται η ατομική δράση και η υποκειμενικότητα.