Το καινούργιο που είναι ήδη παλιό και η επάνοδος της πολιτικής

του Στρατή Μπουρνάζου

Παρίσι, 14 Ιουλίου 1936. Φωτογραφία: Roger-Viollet

Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, Παρασκευή μεσημέρι, κανείς δεν ξέρει με σιγουριά πόσο ακόμα θ’ αντέξει η κυβέρνηση Παπανδρέου. Δεν έχει μεγάλη σημασία· δεν το λέω  με κυνισμό, ούτε με την απόγνωση του εφημεριδανθρώπου, πολλώ δε μάλλον του εβδομαδιαίου εφημεριδογράφου, που ποιείται την ανάγκη φιλοτιμία, καθώς δεν προλαβαίνει τη βροχή των εξελίξεων. Το πόσο ακριβώς θα αντέξει η κυβέρνηση δεν έχει μεγάλη σημασία, επειδή όλοι ξέρουμε ότι δεν θα αντέξει πολύ. Πιθανότατα μάλιστα, Κυριακή κοντή γιορτή, την ώρα που διαβάζετε το άρθρο να έχει ήδη εκμετρήσει τον βίο.

 Δεν ξέρουμε, ακόμα, πόσο θα αντέξει η επόμενη κυβέρνηση — είτε είναι «συγκυβέρνηση» είτε «εθνικής σωτηρίας» είτε κυβέρνηση «τεχνοκρατών», αυτοδύναμη ή συμμαχική, της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και άλλων (μη) δημοκρατικών δυνάμεων. Δεν ξέρουμε ακριβώς· κι όμως ξέρουμε καλά  ότι ούτε αυτή πρόκειται να αντέξει πολύ: γρήγορα θα δείχνει εξίσου φθαρμένη,  θα φτάσει στο ίδιο  ή  και χειρότερο αδιέξοδο. Και αυτό, ασφαλώς,  έχει μεγάλη σημασία. Μα, ακόμα μεγαλύτερη σημασία έχει ότι η απόφανση αυτή δεν αποτελεί επτασφράγιστο μυστικό, που το κατέχουν οι ειδικοί κι οι εκλογομέτρες, αλλά πεποίθηση διαδεδομένη και εδραιωμένη: ο κόσμος θα πάει στις κάλπες όντας βέβαιος ότι η επόμενη κυβέρνηση θα έχει κοντά πόδια. Δεν μπορώ να σκεφτώ εύκολα πολλές ανάλογες καταστάσεις — και δεν εννοώ το 1964, το 1974 ή το 1981, με τις ελπίδες να συνεπαίρνουν τα μυαλά. Μιλάω για πιο πρόσφατες και πιο πεζές καταστάσεις: την εκλογή Σημίτη το 2000, την εκλογή Καραμανλή το 2004 και το 2007,  του ΓΑΠ το 2009: μπορεί πολλοί να ξέραν ότι στοιχημάτιζαν σε άλογο κουτσό, όχι όμως και ψόφιο.

Το δεδομένο αυτό δημιουργεί μια αστάθεια, αστάθεια που μπορεί να αποδειχθεί είτε ελπιδοφόρα είτε επικίνδυνη — ανάλογα με το ποιες δυναμικές θα γεννήσει, ποιες πολιτικές δυνάμεις θα καταλάβουν το κενό. Η  μπάλα παίρνει και μας­· όχι τόσο με την έννοια της συνυπευθυνότητας της Αριστεράς, της συλλήβδην απαξίωσης του πολιτικού κόσμου· δεν ζούμε αυτή τη συγκυρία. Αλλά με την έννοια ότι τη στιγμή που μοιάζει βέβαιο ότι η κυβέρνηση Βενιζέλου ή Σαμαρά ή Σαμαροβενιζέλου ή Παπαδήμου ή όποιου από μηχανής θεού μέσα σε λίγους μήνες θα παραπαίει (και αυτό δεν έχει σχέση με τις ικανότητες ή ανικανότητες των προσώπων, αλλά με την πολιτική που θα ακολουθήσει), τη στιγμή αυτή λοιπόν  η Αριστερά, όσο κι αν παραμένει υπολογίσιμη δύναμη και ανάχωμα, δεν προβάλλει σαν αντίπαλος πόλος πολιτικής. Γράφει σχετικά ο Νικόλας Σεβαστάκης στην τρίτη σελίδα των «Ενθεμάτων»· και γράφει, όπως πάντα,  ευκρινώς και  ωραία, μιλώντας μας, λ.χ., για τον «ορίζοντα των καταφάσεων» — αρκεί λοιπόν να παραπέμψω σ’ αυτόν.

***

Σήμερα, θα το είδατε, η «Αυγή» και τα «Ενθέματα» κυκλοφορούν με οχτώ παραπάνω σελίδες στις οποίες φιλοξενείται η  «ελληνική έκδοση» της Οccupied Wall Street Journal, κείμενα νέων ελλήνων ερευνητών που βρέθηκαν στη Νέα Υόρκη και αποτιμούν το κίνημα, και άλλη σχετική αρθρογραφία. Δεν πρόκειται ούτε για κεκτημένη ταχύτητα ούτε για την εκπλήρωση μόνο ενός ωραίου σχεδίου, αποτέλεσμα του μόχθου της  Ελληνικής Ομάδα των Μεταφραστών  της OWSJ (που αριθμεί ήδη καμιά σαρανταριά άτομα) και της συνεργασίας με το RedNotebook. Ούτε  μόνο για έμπρακτη εκδήλωση της πάγιας αντίληψής μας πως ό,τι συμβαίνει στον κόσμο δεν αρχίζει και τελειώνει στη χώρα μας. Αν μέσα στις καταιγιστικές ελληνικές πολιτικές εξελίξεις αφιερώνουμε οχτώ σελίδες στο Οccupy Wall Street το κάνουμε επειδή πιστεύουμε ότι δεν είναι καθόλου άσχετες με τα όσα ζούμε τις τελευταίες μέρες. Το αντίθετο, μας φαίνονται απολύτως σχετικές. Και χρήσιμες.

Το 2011 είναι ένα έτος που οι μάζες επανέρχονται ορμητικά στο προσκήνιο: από την Αραβική Άνοιξη μέχρι το διεθνές κίνημα των Αγανακτισμένων και το Occupy, οι άνθρωποι βγαίνουν απ’ τα σπίτια τους,  ξανανοίγοντας τα μεγάλα κεφάλαια της δημοκρατίας, της συμμετοχής, της οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης, της θέσμισης της κοινωνίας. Οι άνθρωποι ξεχύνονται στους δρόμους και  αλλάζουν την πολιτική ατζέντα, διεκδικώντας συλλογικά, αυτοοργανωνόμενοι, επανεπινοώντας συλλογικές διαδικασίες, αναζητώντας εναλλακτικές στην κρίση του καπιταλισμού.

Ζούμε λοιπόν μια εποχή επανάκαμψης του πολιτικού, παγκοσμίως. Στα καθ’ ημάς, κορυφώσεις αυτής της διαδικασίας υπήρξαν αρκετές (η Πλατεία Συντάγματος το καλοκαίρι, οι μεγάλες πορείες και οι αλλεπάλληλες απεργίες των τελευταίων δύο χρόνων, η πρόσφατη έκρηξη διαμαρτυρίας στις παρελάσεις), σε μια διαδρομή που σχετίζεται άμεσα και αιτιωδώς με την κατάρρευση της κυβέρνησης ΓΑΠ. Έτσι λοιπόν, η εμπειρία των αμερικανών συντρόφων είναι για μας ουσιώδης. Μας είναι πολύτιμη, κι ας είναι πολύ διαφορετικά τα δεδομένα και τα μεγέθη, κι ας σαστίζουμε μπροστά στη διαφορά της νοοτροπίας και της πολιτικής κουλτούρας (ο υπογραφόμενος, λ.χ., κόντεψε από τη σαστιμάρα να καταπιεί όχι μόνο τη γλώσσα του αλλά και την ντουντούκα  που κουβαλάει στις διαδηλώσεις, όταν κατάλαβε ότι στο Ζουκότι Παρκ τα μηχανήματα αυτά απαγορεύονται αυστηρώς, κι οι καταληψίες, σεβόμενοι τον νόμο, χρησιμοποιούν το «ανθρώπινο μικρόφωνο», ήτοι επαναλαμβάνουν ανά κύματα τα λεγόμενα του ομιλητή), κι ας μας φαίνεται αφελής συχνά ο λόγος τους. Μας είναι πολύτιμη η εμπειρία τους, όπως μπορεί να τους είναι χρήσιμη κι η δικιά μας. Καλώς ήρθατε, λοιπόν, ξανά στον κόσμο της πολιτικής — είμαστε μόνο στην αρχή της διαδρομής.