ΑΦΙΕΡΩΜΑ-OWS: Κέντρα και επίκεντρα

του Λεωνίδα Καρακατσάνη

Φωτογραφία του Λεωνίδα Καρακατσάνη«Όλος ο κόσμος μας κοιτά» (The whole world is watching us) ήταν ένα από τα πρώτα συνθήματα που τράβηξε την προσοχή μου ανάμεσα στην πληθώρα μηνυμάτων και αυτοσχέδιων πλακάτ που περιφέρονταν στα χέρια χιλιάδων ανθρώπων οι οποίοι συνέρρεαν στην Τάιμς Σκουέρ της Νέας Υόρκης το Σάββατο 15 Οκτωβρίου για να συμμετάσχουν στην παγκόσμια ημέρα δράσης για την υποστήριξη του κινήματος Occupy Wall Street.

Ήταν η μέρα που το κίνημα έφτανε σε μια σημαντική πρώτη κορύφωση. Αν και οι καταλήψεις πλατειών με αιχμή τα αιτήματα για κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη είχαν ήδη εξαπλωθεί σε πολλές άλλες αμερικάνικες πόλεις, εκείνο το Σάββατο ήταν η πρώτη φορά που στη Νέα Υόρκη το κίνημα θα επεκτεινόταν πέρα από το επίκεντρο του, την Λίμπερτι Πλάζα στην περιοχή της Γουόλ Στριτ, για να διεκδικήσει παρουσία σε άλλα συμβολικά «κέντρα» της πόλης.

Ήδη από νωρίς το πρωί, έξω από τo κτίριο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης (NYU) στην Ουάσιγκτον Σκουέρ, όπου φιλοξενούταν το 22o Συμπόσιο Νεοελληνικών Σπουδών της Αμερικής (MGSA), είχε οργανωθεί μια γεμάτη παλμό προσυγκέντρωση και γενική συνέλευση των νεοϋορκέζων φοιτητών, με ομιλίες και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις, προετοιμάζοντας την κορύφωση εκείνης της μέρας: την πρωτόγνωρη «κατάληψη» της Τάιμς Σκουέρ από χιλιάδες κόσμο.

Η Τάιμς Σκουέρ είναι η καρδιά της «τουριστικής» Νέας Υόρκης και μια από τις πιο προβεβλημένες «βιτρίνες» της πόλης. Είναι ένας χώρος που επιβάλλεται στο βλέμμα μέσα από τα εκτυφλωτικά και φαντασμαγορικά διαφημιστικά συνθήματα που καλύπτουν τις προσόψεις των ουρανοξυστών που την περιβάλλουν. Το απόλυτο σύμβολο-κέντρο μιας παγκόσμιας κουλτούρας κατανάλωσης δίχως όρια και σύνορα.

Γύρω στις έξι το απόγευμα, το «κέντρο» αυτό είχε πλημμυρίσει από χιλιάδες Νεοϋορκέζους, εκατοντάδες πλακάτ με συνθήματα κατά του καταστροφικού καπιταλισμού και της λογικής του άπληστου κέρδους, από χιλιάδες φωνές που ενώνονταν για να κραυγάσουν «Είμαστε το 99%» ή να αρθρώσουν –με την τεχνική του «ανθρώπινου μικροφώνου» που μετέφερε τον ήχο δεκάδες μέτρα μακριά σε ομόκεντρους κύκλους– λόγους κατά της οικονομικοκοινωνικής ανισότητας και ιδέες δράσης.

Η παρουσία αυτού του ετερόκλητου αλλά πολυπληθούς και δυναμικού κινήματος στο καταναλωτικό κέντρο της πόλης επιτελούσε μια απρόσμενη ανατροπή νοημάτων και μηνυμάτων: τα ίδια τα διαφημιστικά συνθήματα που λαμπύριζαν στους πλαϊνούς τοίχους των ουρανοξυστών αντηχούσαν ως κριτική του συστήματος που τα παρήγαγε: «Ομάδα της αλλαγής», «Οι μεγάλες στιγμές βρίσκονται μπροστά μας», «Οι ιδέες είναι οι το πιο πρωτοποριακό μέσο δράσης», «Τώρα είναι η δική μας στιγμή».

Από την άλλη, και πιο ουσιαστικά, μέσα από την παρουσία του κινήματος εκεί, στα «κέντρα», στη Γουόλ Στριτ και την Τάιμς Σκουέρ, οι ίδιοι οι χώροι επανανοηματοδοτούνταν: από κέντρα-ναοί του παγκόσμιου κεφαλαίου σε επίκεντρα της κριτικής.

Η Τζούντιθ Μπάτλερ στην ομιλία της προς το κίνημα της κατάληψης της Wall Street τόνισε ότι αν η ελπίδα για κοινωνική ισότητα και οικονομική δικαιοσύνη είναι αιτήματα «ανέφικτα» –όπως δηλαδή σχολιάζουν οι επικριτές του κινήματος– τότε πρέπει να «διεκδικήσουμε το ανέφικτο». Μήπως όμως και το γεγονός ότι η «Γουόλ Στριτ» ξαφνικά αντηχεί ως χώρος αντίστασης, το ότι η Αμερική της κριτικής βγαίνει στο προσκήνιο και καταλαμβάνει πλατείες και δρόμους, και το ότι οι διαφημίσεις στην Τάιμς Σκουέρ μπερδεύονται με τα πλακάτ ενός παγκόσμιου αντικαπιταλιστικού κινήματος δεν είναι επανανοηματοδοτήσεις και επιτελέσεις που λίγο καιρό πριν έμοιαζαν «ανέφικτες»;

«Όλος ο κόσμος μας κοιτά». Επιστρέφω στις λέξεις που κυκλοφορούσαν ως σύνθημα στα χέρια ενός διαδηλωτή στη Τάιμς Σκουέρ. Σύνθημα ούτε καινούργιο, ούτε πρωτότυπο. Αντηχούσε ήδη στις διαδηλώσεις του 1968 στην Αμερική, για να περάσει από τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις για το Ιράκ το 2003.

Την ώρα όμως που η Ελλάδα έχει μετατραπεί στο «κέντρο» πειραματισμού αντιφατικών και αντανακλαστικών θεραπειών-σοκ που επιβάλλονται από τις νεοφιλελεύθερες ελίτ των διαφόρων παγκόσμιων «κέντρων», το σύνθημα πάνω στο πλακάτ μοιάζει να αντηχεί, να συνηχεί και να διαχέει την ηχώ του από τους δρόμους της Νέας Υόρκης στους δρόμους των ελληνικών και των ευρωπαϊκών πόλεων «Ο κόσμος μας κοιτά». Φαίνεται ότι όλο και πιο πιεστικά οι εξελίξεις απαιτούν από εμάς το να μετατρέψουμε τα «κέντρα» του «προβλήματος» σε επίκεντρα απαντήσεων αντίστασης.

Λεωνίδας Καρακατσάνης (lkarak@gmail.com)