Στο εξοχώτατο φύλλο της 18.12

Διορθώθηκε το πρόβλημα που είχε εμφανιστεί με τα λινξ των άρθρων του Χ. Παπαδόπουλου, του Κ. Αθανασίου και του Σ.Ι. Ασδραχά!

 

Το ΔΝΤ στην Ελλάδα: η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια: Κώστας Δουζίνας

Μια μικρή ψηφίδα σε μια μεγάλη εικόνα: Χριστόφορος Παπαδόπουλος

Η Συλλογική Κουζίνα στη Χαλυβουργία. Μια ανάσα αντίστασης και αλληλεγγύης: Κυριακή Κλοκίτη

Η βία  κατά των γυναικών στο Μεξικό — η σιωπή και οι ρωγμές: Κώστας Αθανασίου

Ο Νίκος Σβορώνος, η Λευκάδα και οι Λευκαδίτες: Σπύρος Ι. Ασδραχάς

Η γλώσσα του σοσιαλισμού. Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα: Βίκυ Καραφουλίδου

Από την κοινωνική τάξη στην ουτοπία: η επιστημονική και πολιτική διαδρομή του Ράιτ: Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος

Προτάσεις για μια ρεαλιστική ουτοπία της Αριστεράς: Έλικ Όλιν Ράιτ

Το χριστουγεννιάτικο διήμερο των ΑΣΚΙ. Γιορτάζοντας μέσα στην κρίση: Αγγελική Χριστοδούλου

Το ΔΝΤ στην Ελλάδα: η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια

 

του Κώστα Δουζίνα

Νταβίντ Μπουρλιούκ, "Γυμνό", 1914

Κατά τη διάρκεια μιας επίσημης επίσκεψης στο London School of Economics, τον Νοέμβριο του 2008, η βασίλισσα Ελισάβετ ρώτησε έναν καθηγητή γιατί οι οικονομολόγοι δεν είχαν προβλέψει την οικονομική κρίση, το πιο δραματικό γεγονός στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Δεν ξέρουμε τι της απάντησε ο καθηγητής. Ένα χρόνο αργότερα, σε ένα σεμινάριο της Βρετανικής Ακαδημίας, διαπρεπείς οικονομολόγοι απάντησαν στο ερώτημα, μιλώντας για «την αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού πολλών ευφυών ανθρώπων, τόσο σε αυτή τη χώρα όσο και διεθνώς, να συλλάβει τους κινδύνους για το σύστημα στο σύνολό του».

Την Τετάρτη, η έκθεση του ΔΝΤ ανέφερε ότι η ελληνική οικονομία σημείωσε «μια ακόμα επιδείνωση», παρά τις προηγούμενες προβλέψεις του. Η πρόβλεψη για την ανάπτυξη  αναθεωρήθηκε προς τα κάτω από  το μείον 4% στο μείον 6% για το 2011, και στο μείον 3% για το 2012. Το έλλειμμα του 2011, το οποίο η πρόβλεψη το εκτιμούσε στο 7,5% του ΑΕΠ, αναθεωρήθηκε στο 9%, ενώ έλληνες αξιωματούχοι αναμένουν ότι θα υπερβεί το 10%. Το δημόσιο χρέος ανερχόταν στο 130% του ΑΕΠ το 2009. Το ΔΝΤ προβλέπει τώρα ότι θα κορυφωθεί στο 187% το 2013 και θα πέσει στο 152% του ΑΕΠ μέχρι το 2020, κι αυτό εφόσον επιτύχουν όλα τα μέτρα που έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο όμως είναι απίθανο. Το ξεπούλημα των περιουσιακών στοιχείων που έχουν απομείνει στο δημόσιο έχει αποφέρει ελάχιστα, και οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες πιστωτές, οι οποίοι κλήθηκαν να αποδεχθούν το  κούρεμα κατά 50% με βάση την απόφαση της ΕΕ τον Οκτώβριο, έχουν βαλτώσει. Θα χρειαστούν δέκα χρόνια, σημειώνει το ΔΝΤ στην έκθεσή του, προκειμένου η Ελλάδα να μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα της ανταγωνιστικότητας. Θα χρειαστεί όμως πολύ λιγότερος χρόνος για να καταστρέψει την Ελλάδα που ξέρουμε.

Το ΔΝΤ αποδέχεται ότι οι προβλέψεις του διαψεύστηκαν πλήρως και μέμφεται την ελληνική κυβέρνηση που δεν ακολούθησε πιστά το πρόγραμμα, τα θεσμικά και νομικά εμπόδια για τη μεταρρύθμιση, καθώς και την έλλειψη σθεναρής βούλησης στην είσπραξη των φόρων. Σύμφωνα με τον Πωλ Τόμσεν, τον επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΔΝΤ στην Ελλάδα, το ΔΝΤ δεν ευθύνεται για  την αποτυχία του πακέτου μέτρων λιτότητας που επέβαλε. Αλλά, σε αντίθεση με τους συνομιλητές της βασιλίσσης, το ΔΝΤ δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτή η αποτυχία ήταν ξαφνική  ή απρόβλεπτη. Αυτό θα είναι το πέμπτο διαδοχικό έτος ύφεσης, με την ελληνική οικονομία να συρρικνώνεται μέχρι και κατά 20% στη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ωστόσο, το ΔΝΤ ανακοίνωσε την αύξηση της δοσολογίας του ίδιου φαρμάκου, ακολουθώντας τη ρήση της Mae West  (ποτέ δεν χορταίνει κανείς ένα καλό πράγμα). Περαιτέρω λιτότητα με περικοπές δημοσίων δαπανών που θα φτάσουν στα 20 δισ. ευρώ θα επιβληθεί μεταξύ 2012 και 2015. Περίπου 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι θα χάσουν τη δουλειά τους, η ανεργία θα αυξηθεί στο 19% (αλλά ποιος πιστεύει πια τις προβλέψεις του ΔΝΤ;), ενώ οι ήδη συρρικνωμένοι μισθοί, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες θα συρρικνωθούν ακόμα περισσότερο. Ο κατώτατος μισθός θα μειωθεί και θα καταργηθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Αυτή είναι μια εικόνα Κόλασης, που πλασάρεται ως η λεωφόρος προς τον Παράδεισο.

Το ΔΝΤ έχει παραδεχθεί την αποτυχία των προβλέψεών του, αλλά δεν αποδέχεται την ευθύνη του. Πόσο περισσότερο πρέπει να αποτύχουν οι πολιτικές του για να  παραδεχτεί ότι η θεραπεία είναι πιο επικίνδυνη από την ασθένεια; Δεν χρειάζεται να είσαι κάτοχος του Νόμπελ Οικονομίας για να  αντιληφθείς ότι αν  παίρνεις χρήματα από ανθρώπους που οδηγούνται στη φτώχεια (οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων έχουν μειωθεί μέχρι και 50%) θα βαθύνεις την ύφεση και θα καταστρέψεις κάθε προοπτική ανάκαμψης. Αλλά οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ αδυνατούν να παραδεχτούν ότι οι θεωρίες τους φανερώνουν μια «αποτυχία του συλλογικού φαντασιακού».

Μια μικρή ψηφίδα σε μια μεγάλη εικόνα

 του Χριστόφορου Παπαδόπουλου

Αμεντέο Μοντιλιάνι, "Γυμνό με κολιέ", 1917

Το ευρώ, όπως το ξέραμε, χαροπαλεύει και η ευρωζώνη τρίζει συθέμελα. Αυτή είναι η κοινή διαπίστωση πολιτικών αναλυτών και πρωτοσέλιδων μεγάλων εφημερίδων. Η κρίση χρέους δεν αγκαλιάζει πλέον μόνο τον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά εγκαθίσταται και στις ηγέτιδες δυνάμεις του Βορρά, οι μηχανισμοί αντιμετώπισης της κρίσης απαξιώνονται προτού ακόμα τεθούν σε εφαρμογή. Κανένα θεσμικό σχήμα δεν μπορεί να «καθησυχάσει» τις αγορές, πόσο μάλλον όταν οι πολιτικές ελίτ είναι εντελώς απρόθυμες να περιορίσουν την κερδοσκοπία, να αμφισβητήσουν δηλαδή την «οικονομία του χρέους», ενώ οι ενδοευρωπαϊκές διαφορές κάνουν αβέβαιη οποιανδήποτε ενδιάμεση λύση βραχυπρόθεσμης διαχείρισής της.

Οι αντιθέσεις για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τα ευρωομόλογα, το ευρώ των δύο ταχυτήτων κλπ., εικονογραφούν περισσότερο αντιθέσεις μερίδων του κεφαλαίου και λιγότερο κρατικές ιδεοληψίες.Οι διαφωνίες στη διαχείριση της οικονομικής κρίσης δεν στέκουν εμπόδιο στις συμφωνίες για τη διαχείριση της κρίσης της πολιτικής. Με σύμπνοια, οι πολιτικές ελίτ συνομολογούν την αναστολή της δημοκρατίας στο θεσμικό οικοδόμημα της Ε.Ε., με την ενίσχυση της «διακυβερνητικής» έναντι της αντιπροσώπευσης –αρχιτεκτονική που ο Χάμπερμας ονομάζει «πολιτικό δεσποτισμό»–, τη θεσμοθέτηση των δημοσιονομικών ελέγχων από το «Διοικητικό Συμβούλιο» των Βρυξελλών και της Φραγκφούρτης, με την τροποποίηση των ιδρυτικών συμφωνιών της Ένωσης.

Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, αναφερόμενος στην ολιγαρχική σκλήρυνση των ευρωπαϊκών θεσμών, μιλάει για την «προληπτική στρατηγική» των αρχουσών τάξεων, μια «επανάσταση από τα πάνω», που συντελείται με το μαστίγιο της «αναγκαιότητας», υπό τον φόβο του χάους από την κατάρρευση του ενιαίου νομίσματος. Εκτιμά όμως ότι αυτή η στρατηγική δεν λαμβάνει υπόψη της σημαντικές παραμέτρους, που μπορούν υπό όρους να την ακυρώσουν. Παραμέτρους όπως η παγκοσμιοποίηση της καπιταλιστικής κρίσης, οι ενδοευρωπαϊκοί ανταγωνισμοί και, η πιο σημαντική,η επιστροφή των μαζών στην πολιτική, η ειρηνική «επανάσταση των πολιτών» που ξεδιπλώνεται όχι μόνο στη γηραιά ήπειρο, αλλά και στις μητροπόλεις του καπιταλισμού, και, βεβαίως, την Αφρική και την Ασία.

Η Συλλογική Κουζίνα στη Χαλυβουργία. Μια ανάσα αντίστασης και αλληλεγγύης

Από το μπλογκ του Σκύλου της Βάλια Κάλντα, valiacaldadog.blogspot.com

της Κυριακής Κλοκίτη

 Τα συνθήματα «H αλληλεγγύη είναι το όπλο μας» και «Kανείς μόνος του στην κρίση» είναι ωραίο να παίρνουν σάρκα και οστά. Αυτό έγινε το προηγούμενο Σάββατο, 10 του Δεκέμβρη, στο εργοστάσιο της Χαλυβουργίας. Με πρωτοβουλία της Συλλογικής Κουζίνας (elChef!) του Στεκιού Μεταναστών-Κοινωνικού Κέντρου στα Εξάρχεια, διοργανώθηκε μια γιορτή έμπρακτης αλληλεγγύης στους απεργούς της Χαλυβουργίας (σήμερα, Κυριακή 18.12, συμπληρώνουν 49 μέρες απεργίας). Κατεβήκαμε αρκετός κόσμος από την Κουζίνα και το Στέκι, στήσαμε σε συνεννόηση και με τη βοήθεια του σωματείου της Χαλυβουργίας μια εξέδρα για μουσική και ένα χώρο για το μαγείρεμα· και βιώσαμε όλες και όλοι τι σημαίνει, στην πράξη, αντίσταση, αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη. Οι εργαζόμενοι στη Χαλυβουργία μας έδειξαν, στην μεγαλύτερη απεργία που θυμόμαστε εδώ και πολλά χρόνια, τι σημαίνει αγώνας. Η επαφή μας εκεί με έναν κόσμο που δεν είναι αυτός που συναναστρεφόμαστε κάθε μέρα, για πολλούς λόγους, ήταν μια πολύ δυνατή εμπειρία που σε κάνει βιωματικά να καταλάβεις πόση δύναμη μπορεί να βγαίνει αν υπάρχει αποφασιστικότητα σε έναν αγώνα, αλλά και πόση σημασία έχουν τα κινηματικά δίκτυα αλληλεγγύης.

Ζούμε στην εποχή των τεράτων; Ίσως. Ζούμε στην εποχή της κρίσης; Σίγουρα. Και όλα τα μαντάτα είναι άσχημα, όλες οι αναλύσεις απαισιόδοξες. Στη Χαλυβουργία όμως το Σάββατο μαζέψαμε πολλή ενέργεια και αισιοδοξία από δύο εντυπωσιακά συμβάντα. Το ένα είναι το πώς λειτούργησε όλη αυτή η πρωτοβουλία που πήρε η Κουζίνα και ήρθαν σε επαφή χώροι που δύσκολα βρίσκονται. Το δεύτερο, πόσος κόσμος πέρασε, όλες τις ώρες που μείναμε εκεί, για να αφήσει τρόφιμα και άλλα είδη που χρειάζονται οι απεργοί.

Η βία κατά των γυναικών στο Μεξικό: η σιωπή και οι ρωγμές

ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

του Κώστα Αθανασίου

Αυτές τις μέρες στο Μεξικό συμπληρώνονται πέντε χρόνια θητείας του Φελίπε Καλδερόν, ενός «πετυχημένου» (λένε κάποιοι) προέδρου, που από την πρώτη στιγμή έθεσε στόχο τη νίκη στον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών», τον οποίο ανέθεσε στον στρατό που, υποτίθεται, θα ήταν σε θέση να επιβληθεί στα καρτέλ. Μια πενταετία μετά, ο απολογισμός: 50.000 νεκροί, 10.000 εξαφανισμένοι/ες, 230.000 εκτοπισμένοι/ες, δολοφονίες πολιτών από τον στρατό, συλλήψεις, βασανιστήρια κ.λπ., κ.λπ. Και τα καρτέλ;… Ακλόνητα.

Όλη αυτή η ιστορία έδειξε πόσο αδιέξοδη είναι η προσπάθεια να αντιμετωπιστεί με στρατιωτικούς όρους ένα τέτοιο ζήτημα («η ρίζα του προβλήματος των ναρκωτικών βρίσκεται στις ΗΠΑ, όχι στο Μεξικό», λέει ο Τσόμσκι), αλλά και το πώς ο «πόλεμος κατά των ναρκωτικών» μετατράπηκε πολλές φορές στο τέλειο άλλοθι της γενικευμένης καταστολής. Έτσι κι αλλιώς, οι ιστορίες όλων αυτών των ανθρώπων θα μείνουν για πάντα στο σκοτάδι.

 Επίσης στο σκοτάδι μένει μια συγκεκριμένη (και διαφορετική) πτυχή της βίας που ενδημεί τα τελευταία χρόνια στο Μεξικό: η γενικευμένη βία κατά των γυναικών, με κορυφή του παγόβουνου τις μαζικές δολοφονίες γυναικών στον βορρά της χώρας. Οι περιοχές κοντά στη μεθόριο με τις ΗΠΑ είναι το βασίλειο των μακιλαδόρας, των βιοτεχνιών συναρμολόγησης/επεξεργασίας/παραγωγής που ανήκουν σε μεγάλες πολυεθνικές και λειτουργούν με ειδικό ευνοϊκό καθεστώς· εισήχθηκαν στο Μεξικό το 1965 και σήμερα είναι χιλιάδες. Η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων είναι γυναίκες και οι συνθήκες εργασίας στις μακιλαδόρας είναι τρομακτικές και περιλαμβάνουν από υποχρεωτικές περιοδικές εξετάσεις για εγκυμοσύνη, η οποία πρακτικά απαγορεύεται, μέχρι εξαντλητικά ωράρια, ανθυγιεινές συνθήκες, μέχρι περιορισμό στην πόση νερού, ώστε οι εργάτριες να μην πηγαίνουν στην τουαλέτα. Ερευνητές αποκαλούν τις μακιλαδόρας σύγχρονη έκφραση των στρατοπέδων υποχρεωτικής εργασίας, στο πλαίσιο ενός συστήματος εκμετάλλευσης που θεωρεί τις εργαζόμενες αναλώσιμες και το γυναικείο σώμα «ανταλλακτικό νόμισμα ανάμεσα στους ισχυρούς που ελέγχουν την περιοχή».

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Η γλώσσα του σοσιαλισμού

 Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα

της Βίκυς Καραφουλίδου

 Τα «Ενθέματα», με ιδιαίτερη χαρά,  αναγγέλλουν την κυκλοφορία της μελέτης της Β. Καραφουλίδου Η γλώσσα του σοσιαλισμού. Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα (εκδ. Βιβλιόραμα), που θα βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία την επόμενη Πέμπτη. Με χαρά, όχι τόσο επειδή η συγγραφέας τυγχάνει φίλη, αλλά επειδή πρόκειται για ένα βιβλίο προικισμένο: ένα απαιτητικό και συνάμα εξόχως ενδιαφέρον θέμα, ένα φιλόδοξο ερευνητικό σχέδιο,  πραγματώνονται με το απαιτούμενο θεωρητικό εύρος και την κατάλληλη πραγματολογική τεκμηρίωση, χαρίζοντάς μας μια άρτια μελέτη. Δεν μένει παρά να το διαπιστώσετε, ιδίοις όμμασι.

Στρ. Μπ.

Horace Vernet (χαράκτης: J. P. M. Jazet), «Μάστιγες του 19ου αιώνα: σοσιαλισμός και χολέρα». Επιχρωματισμένη χαλκογραφία. Από το εξώφυλλο του βιβλίου (μακέτα: Εριφύλη Αράπογλου)

 Στη δημιουργία ενός πυκνού πλέγματος επιχειρημάτων κατά του σοσιαλισμού και της νεωτερικής ταξικής διαστρωμάτωσης, κοντά στα μοτίβα αμφισβήτησης της βιομηχανίας, της ύπαρξης προλεταριάτου και της απόρριψης του εθνικά επιζήμιου εμφυλίου πολέμου, έρχονταν να προστεθούν και άλλες δύο καθοριστικές αρνήσεις, αυτές της επιστήμης και του δυτικού πολιτισμού. […] Ο «σοσιαλισμός» συγκαταλεγόταν χλευαστικά στις επιστημονικές θεωρίες της [ευρωπαϊκής] μόδας και περιγραφόταν ως ξένες έγνιες και παράξενες έννοιες. Το διακύβευμα πάντως διαφαινόταν ακόμα καθαρότερα, όταν ο Κ. Χατζόπουλος στηλίτευε ακριβώς αυτόν τον στρουθοκαμηλισμό απέναντι στον ευρωπαϊκό κόσμο. Η Ελλάδα ανήκε στη Δύση και έπρεπε κάποια στιγμή να το πάρει οριστικά απόφαση: Κ’ εμείς ενώ απ’ τόνα μέρος πασχίζομε να συγκοινωνήσωμε και σιδηροδρομικώς με την Ευρώπη, απ’ τ’ άλλο θέλομε ν’ αντισταθούμε στην εξέλιξη, που θα μας φέρη κατ’ ανάγκη η στενότερη συνάφειά μας τον πολιτισμό της. […] Κινέζικη τακτική […] Ο πολιτισμός αυτός, θέλοντας και μη θα σας κατακτήση. Στο πλάι του, και στην υποστήριξη μιας Ευρώπης-προτύπου, με τον πολιτισμό και τις επιστήμες της, στρατεύονταν όχι μόνο οι δηλωμένοι σοσιαλιστές, αλλά και όλοι οι δημοτικιστές που είχαν υπερασπιστεί, άμεσα ή έμμεσα, τον Σκληρό. Πιο γλαφυρός ανάμεσά τους, ο Φώτος Πολίτης, διατρέχει με το βλέμμα μια Γερμανία που γνωρίζει αρκετά καλά για να τη ζηλέψει βαθιά, συγκρίνοντάς την ανηλεώς με τις ανεπάρκειες της «θλιβερής» του πατρίδας. Εκεί, εργασία, μόρφωση, βιβλιοθήκες, φοιτήτριες, ζωντανές συζητήσεις, πολιτική: Η θρησκεία, ο σοσιαλισμός, το ζήτημα της χειραφέτησης, είναι θέματα από καθημερνές διαλέξεις. […] για όλα τα κοινωνικά ζητήματα. Κι’ ο εργάτης, κι’ ο μπακάλης, κ’ η δούλα, πάνε το βράδυ κι ακούνε. Εδώ, τεμπελιά, το καφέ του Ζαχαράτου, αρχαιολογία και πατριαρχικά ράσα, επικίντυνη επιπολαιότητα, φοβισμένα κορίτσια που κρατάνε το φουστάνι της μάννας τους: Είναι αστείο να λέμε πως είμαστε έξυπνη φυλή, όταν μας λείπει το  δ η μ ι ο υ ρ γ ι κ ό   π ν ε ύ μ α […] ο  χ α ρ α κ τ ή ρ α ς λείπει από κάθε έργο μας […] Κι’ αν τολμήση κανείς καμμιά φορά ν’ ανοίξη μια χαραμάδα, για να φυσήξη ελαφρά μέσα ο καθαρός αγέρας […] θαν τον πνίξουν οι καλοθελητάδες του έθνους και θα σπάσουν τις καμπάνες τους οι εκατόν ογδόντα πέντε εκκλησίες που λειτουργάνε στην Αθήνα, φωνάζοντας το λαό ν’ αποτελειώση τον προδότη.

Σε αυτόν τον μακρύ διάλογο, οι κομβικοί άξονες της διαμάχης είχαν γίνει ξεκάθαροι: νεωτερικότητα/Δύση/βιομηχανία/επιστήμη/ταξική κοινωνία. Από τη μία πλευρά, η δυσπιστία. Από την άλλη, ο θαυμασμός. Στο ενδιάμεσο, η συμβιβαστική τακτική του εκδότη, που αγκάλιαζε με φροντίδα όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά του, φωτισμένα μυαλά […] και ψυχές φιλελεύτερες […] σοσιαλίστες και νατσιοναλίστες, εξίσου: θα δώσουνε στο τέλος τα χέρια κ’ έτσι σιγά σιγά θα γεννηθεί στην πατρίδα μας ένας καινούριος σοσιαλισμός που να ταιριάζει και με την ψυχή μας, και με τη ζωή μας, και με το κλίμα μας, ακόμα και με τα όνειρά μας τα εθνικά, ένα είδος να πούμε  Ρ ω μ α ί ϊ κ ο ς  σ ο σ ι α λ ι σ μ ό ς. Η προσδοκία δεν ευοδώθηκε. Αντίθετα, φαίνεται πως, με αφορμή το διάλογο πάνω στο έργο του Σκληρού, η ασθενής συζυγία σοσιαλισμού και δημοτικισμού έφερε στο φως κάτι άλλο. Το πρόπλασμα ενός ευρύτερου προοδευτικού χώρου, που θα υπερασπιζόταν την κοινωνική ευαισθησία, την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, την εξυγίανση των κοινωνικών, πολιτικών και εκπαιδευτικών δομών, τη χειραφέτηση από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, την ευθυγράμμιση με την Ευρώπη. Σε μια αρκετά καλά υπολογισμένη ανταλλαγή, όπως τουλάχιστον τη βλέπει κανείς εκ των υστέρων, οι σοσιαλιστές προσέφεραν κοινωνικό έρεισμα, οι δημοτικιστές δημόσιο ακροατήριο και πολιτική νομιμοποίηση. Και οι δύο από κοινού σμίλευαν το πρώτο μόρφωμα μιας ευρύτερης «αριστεράς». Μιας αριστεράς που δεν θα συμφωνούσε πάντα στις προτεινόμενες λύσεις του κοινωνικού ζητήματος, αλλά θα στήριζε συστηματικά κάθε απόπειρα που έκρινε πως διευκόλυνε την προοδευτική κίνηση του ανθρώπινου χρόνου. Από τη στιγμή αυτή και πέρα, ο «σοσιαλισμός», ως γενικότερη απελευθερωτική διαδικασία δίχως ευκρινές τέλος, έμπαινε στη δημόσια πολιτική, ανοίγοντας δειλά το δρόμο τόσο για τη συνεργασία με τον Βενιζέλο, όσο και για τις αλλεπάλληλες στρατηγικές και θεωρητικές διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό του μέχρι πρότινος συμπαγούς κοινωνικού λόγου.

Ο Νίκος Σβορώνος, η Λευκάδα και οι Λευκαδίτες

Η Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών μας χάρισε πρόσφατα έναν ωραίο τόμο, φτιαγμένο με γνώση, τέχνη και αγάπη: τα Μελετήματα για τη Λευκάδα και τους Λευκαδίτες, του Νίκου Γ. Σβορώνου, με επιμέλεια του Σπύρου Ι. Ασδραχά και του Κώστα Γ. Τσικνάκη. Το βιβλίο απαρτίζεται από δύο μέρη, όπως σημειώνει στο εισαγωγικό σημείωμα ο Σπ. Ασδραχάς: «Στο πρώτο, συνοδευόμενο από εικαστικά και γενεαλογικό τεκμήρια, συγκεντρώνονται όσα από τα γραφτά του αφιέρωσε ο Νίκος Γ. Σβορώνος (1911-1989) στη Λευκάδα και στους Λευκαδίτες. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει την εργογραφία και τη βιβλιογραφία του Νίκου Σβορώνου, εμπλουτίζοντας και, κυρίως, επεκτείνοντας την εργογραφία που διαδοχικώς είχε παρουσιάσει ο συντάκτης της, ο Κ. Τσικνάκης». Δημοσιεύουμε σήμερα το εισαγωγικό σημείωμα του Σπ. Ασδραχά, κείμενο που, εκκινώντας από τα «λευκαδικά» του Νίκου Σβορώνου, έχει ευρύτερη αξία για τη μελέτη του έργου του Ν. Σβορώνου.

EΝΘΕΜΑΤΑ

του Σπύρου Ι. Ασδραχά

Ο Νίκος Σβορώνος, σε νεαρή ηλικία στην Αθήνα, με τις θείες του Ρίτα (αριστερά) και Κυράννα.

Ο Νίκος Σβορώνος δεν επικέντρωσε τα ενδιαφέροντά του στην ενεγκαμένη: ό,τι έγραψε γι’ αυτή είχε την αφορμή του σε ορισμένα αρχειακά ευρήματα και σε προσκλήσεις να πάρει το λόγο σε κάποια εκδήλωση, να κρίνει ένα βιβλίο, να συμμετάσχει σε έναν αφιερωματικό τόμο. Τα φιλολογικά καθέκαστα εκτίθενται στην οικεία θέση και περιττεύει η επανάληψή τους σε τούτο το σύντομο σημείωμα.

Δεν θα περίττευε να υπομνήσω ότι ο Σβορώνος σπανίως μιλούσε χωρίς γραπτό κείμενο· τούτο ισχύει και για τη διδασκαλία του στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (4ο τμήμα) στο Παρίσι και αλλού. Βεβαίως, όταν η εκδήλωση στην οποία συμμετείχε διαβάζοντας το χειρόγραφό του συνεπαγόταν το διάλογο, αφηνόταν στην προφορικότητα: ο προφορικός του λόγος, χωρίς ποτέ να γίνεται ρητορικός, αποδέσμευε τις εκφραστικές του ικανότητες, που σε πιο «χαλαρές» συζητήσεις έγγιζαν τα όρια της λογοτεχνικής αφήγησης. Ωστόσο, τα αποθησαυριζόμενα εδώ κείμενά του ήταν όλα τους γραπτά, με εξαίρεση τα λίγα αποσπάσματα από συνεντεύξεις του που εμφιλοχωρούν στο πρώτο μέρος του βιβλίου.

Τα λευκαδίτικα μελετήματα του Σβορώνου γράφηκαν σε διαφορετικές στιγμές και με διαφορετική τεχνική: αντικαθρεφτίζουν, κατά κάποιο τρόπο, τη ζωή του. Τα δυο πρώτα είναι «ακαδημαϊκά», γλωσσικώς (όπως επιβαλλόταν από την αθηναϊκή, τουλάχιστο, θεσμοθετημένη έρευνα): καθαρολόγα γραφτά ενός δημοτικιστή. Τη διπλή παράδοση δημοτικής και καθαρόλογης διατύπωσης θα την ενστερνισθεί σε έκκεντρες, εκτός θεσμοθετημένου ακαδημαϊκού πλαισίου, συγγραφές, στη μετάφραση, λόγου χάρη, του βιβλίου για τον βυζαντινό πολιτισμό του Karl Roth (1949), όταν δηλαδή βρίσκεται από το 1945 στη Γαλλία. Δεν είναι το μοναδικό δείγμα της αθηναϊκής του περιόδου, κυρίως της μετακατοχικής. Όταν γράφει για τους αρματολούς και κλέφτες και για τους Χιώτες πρόσφυγες στη Λευκάδα (1939-40, οι χρονίες αναφέρονται στη δημοσίευση, όχι στη συγγραφή), είναι ήδη ένας διαμορφωμένος ιστορικός και φιλόλογος. Έχει διευρύνει τα πεδία παρατήρησής του και τον ενδιαφέρει, ανάμεσα στα άλλα, ο φαναριωτισμός στις Ηγεμονίες. Προϋπόθεση, η γνώση της ρουμανικής γλώσσας: εντάσσεται στο αίνιγμα της γλωσσομάθειάς του. Θα ξαναγυρίσω στο ζήτημα αυτό «καταστρέφοντας» –όπως έλεγαν οι παλιότεροί μας– το λόγο μου. Εξυπακούεται ότι τα αρχειακά τεκμήρια των δύο πρώτων μελετημάτων δεν τα ανίχνευσε κατά τα μαθητικά του χρόνια, αλλά σε κάποια από τα ταξίδια του στη Λευκάδα, μάλλον μετά το πέρας (ή και κατά τη διάρκεια) των πανεπιστημιακών του σπουδών (1933-1935).

Από την κοινωνική τάξη στην ουτοπία: η επιστημονική και πολιτική διαδρομή του Ράιτ

O MΕΓΑΛΟΣ ΜΑΡΞΙΣΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΕΡΙΚ ΟΛΙΝ ΡΑΪΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

του Λουδοβίκου Κωτσονόπουλου

Το έργο του Έρικ Όλιν Ράιτ εκτείνεται σε τέσσερις δεκαετίες και διακρίνεται από μια συνεχή προσπάθεια δημιουργικής ανανέωσης στα πεδία των κοινωνικών τάξεων, του κράτους και προσφάτως της κοινωνικής θεωρίας. Η ερευνητική πορεία που ακολούθησε μπορεί να χωριστεί σε δύο κύκλους, καθένας εκ των οποίων αντιστοιχεί σε μια διαφορετική επιστημονική και πολιτική φάση.

Ο πρώτος κύκλος ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και εκτείνεται ως τις αρχές του 1980. Ξεκινώντας τη διαδρομή του στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Ράιτ συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη, μαζί με τον James O’ Connor (συγγραφέα του εξαιρετικά επίκαιρου βιβλίου Η δημοσιονομική κρίση του κράτους), του περιοδικού Kapitalistate και της Ένωσης Μαρξιστών Κοινωνικών Επιστημόνων. Ο κύκλος του Kapitalistate φέρνει σε επαφή τους αμερικανούς κοινωνικούς επιστήμονες με την προβληματική του κράτους, όπως αυτή αναπτύσσεται εκείνη την περίοδο σε διάφορες τάσεις στην Ευρώπη. Οι τάσεις αυτές είναι κυρίως τρεις: ο γαλλικός δομομαρξισμός, η γερμανική σχολή της μεθοδικής παραγωγής του κράτους από τη λογική του κεφαλαίου και, τέλος, οι επεξεργασίες της ύστερης Σχολής της Φραγκφούρτης, όπως αυτές αποτυπώνονται στα έργα των Όφφε και Χάμπερμας. Αξίζει να σημειωθεί ότι τη μεταπολεμική περίοδο το ηγεμονικό παράδειγμα στα τμήματα των κοινωνικών επιστημών των αμερικανικών πανεπιστημίων ήταν ο δομολειτουργισμός, ο οποίος είχε εξοβελίσει τους όρους κράτος και κοινωνική τάξη από το λεξιλόγιό του ως μεταφυσικές αντικαθιστώντας τους με τους όρους κυβέρνηση και κοινωνικός ρόλος. Συνεπώς, ο στοχασμός για το κράτος με μαρξιστικούς όρους αποτελούσε, με τα δεδομένα της εποχής, μια πράξη σχεδόν επαναστατική.

Προτάσεις για τη ρεαλιστική ουτοπία της Αριστεράς

 συνέντευξη του Έλικ Όλιν Ράιτ

* Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η πιο αποτελεσματική πολιτική στρατηγική για την Αριστερά απέναντι στις νέες προκλήσεις που δημιουργούνται λόγω της κρίσης;

* Παραμένω στρατευμένος στην υπόθεση του σοσιαλισμού και πιστεύω ότι τα δεινά που έχει φέρει ο καπιταλισμός καθιστούν αναγκαίο τον εκ θεμελίων μετασχηματισμό του. Με τον όρο «σοσιαλισμός» εννοώ το οικονομικό σύστημα στο οποίο τα μέσα παραγωγής και η οικονομική δραστηριότητα βρίσκονται κάτω από πραγματικό δημοκρατικό έλεγχο. Στην ουσία, η έννοια του σοσιαλισμού ταυτίζεται με το ριζικό εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Τι σημαίνει όμως αυτό για τον κόσμο στον οποίο ζούμε; Τι συνεπάγεται για την Αριστερά το να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση;

 Στο τελευταίο μου βιβλίο Envisioning Real Utopias (Οραματιζόμενοι ρεαλιστικές ουτοπίες), αναφέρω ότι η Αριστερά συνολικά οργανώνεται στη βάση ενός στρατηγικού πλαισίου που διέπεται από τρεις διαφορετικές λογικές μετασχηματισμού: τη στρατηγική της ρήξης, τη μέση οδό και αυτό που έχω ονομάσει «συμβιωτική» στρατηγική. Με λίγα λόγια, η στρατηγική της ρήξης είναι εκείνη που οραματίζεται την οικοδόμηση του σοσιαλισμού μέσα από κάποιου είδους ριζοσπαστική σύγκρουση, μια ριζική ανατροπή του καπιταλισμού. Παραδοσιακά, η στρατηγική αυτή συνδέεται πιο στενά με την έννοια της επανάστασης. Η μέση οδός επιχειρεί να δημιουργήσει νέους θεσμούς στα σημεία διάρρηξης του παρόντος οικονομικού συστήματος. Οι εργατικοί συνεταιρισμοί και μια σειρά πρωτοβουλιών στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας αποτελούν τέτοιου είδους παραδείγματα. Τέλος η «συμβιωτική» στρατηγική προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τους βασικούς θεσμούς που έχουν αναπτυχθεί στην κοινωνία, και ιδιαίτερα το κράτος, για να λύσει πρακτικά προβλήματα με σκοπό την προετοιμασία του εδάφους για μελλοντικούς μετασχηματισμούς.

Αυτές είναι οι λεγόμενες μη ρεφορμιστικές μεταρρυθμίσεις που προέκρινε η ευρωκομμουνιστική Αριστερά της προηγούμενης γενιάς, και οι οποίες έχουν ενσωματωθεί σε πρωτοβουλίες όπως ο συμμετοχικός προϋπολογισμός ως τρόπος μετασχηματισμού της τοπικής διακυβέρνησης.

Γιορτάζοντας μέσα στην κρίση

 Το χριστουγεννιάτικο διήμερο των ΑΣΚΙ

 της Αγγελικής Χριστοδούλου

Εκδηλώσεις, συναντήσεις, βιβλία και ιδέες, χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα –όσο ταιριάζει στον καθέναν  μας, την εποχή αυτή–, λαχνοί και βεβαίως τα απαραίτητα κεράσματα με μελομακάρονα και τσίπουρο Πηλίου! Και φέτος τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), μαζί με τους σταθερούς τους συνοδοιπόρους, τους Φίλους των ΑΣΚΙ, αποφασίσαμε να σας καλέσουμε τα Χριστούγεννα, κόντρα στην συρρίκνωση των πάντων και στην κατήφεια που μας περιβάλλει.

Για τον λόγο αυτό διοργανώνουμε, για δεύτερη συνεχή χρονιά, την Πέμπτη 22 και την Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου ένα διήμερο γεμάτο εκδηλώσεις στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων μαζί με το καθιερωμένο παζάρι βιβλίων. Από τις 11 το πρωί έως τις 9 το βράδυ λοιπόν, θα είμαστε εκεί για να ανταμώσουμε, να μοιραστούμε, να κουβεντιάσουμε και να ευχηθούμε μια καλύτερη χρονιά, που όλοι εξάλλου την έχουμε ανάγκη. Παράλληλα, να διατρέξουμε και να αγοράσουμε, στο παζάρι, παλιές και νέες εκδόσεις βιβλίων, λευκωμάτων και περιοδικών. Φέτος ειδικά, χάρη στην γενναιόδωρη ανταπόκριση πολλών φίλων των ΑΣΚΙ, το παζάρι βιβλίων εμπλουτίστηκε με νέες θεματικές ενότητες, εκτός της πολιτικής και της ιστορίας, όπως η λογοτεχνία, οι εικαστικές τέχνες, ο κινηματογράφος, οι κοινωνικές επιστήμες και, ιδίως, σπάνιες και εξαντλημένες εκδόσεις για τη σύγχρονη ιστορία και την ιστορία της Αριστεράς στην Ελλάδα. Εξάλλου, και αυτό θα μας το επιβεβαιώσουν οι  περσινοί τυχεροί της λαχειοφόρου αγοράς, αξίζει τον κόπο να «τζογάρουμε» έναντι ενός ελάχιστου ποσού, για να κερδίσουμε εξαιρετικές σειρές λευκωμάτων και βιβλίων, προσφορά εκδοτικών οίκων και φορέων που ανταποκρίθηκαν γενναιόδωρα, στο κάλεσμα των ΑΣΚΙ.

Κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων θα έχουμε την δυνατότητα να φυλλομετρήσουμε και να αγοράσουμε τα νέα βιβλία που θα παρουσιαστούν, αλλά και το ημερολόγιό μας, συνέκδοση των ΑΣΚΙ και της Αυγής, για το 2012. Ημερολόγιο που συγκεντρώνει γελοιογραφίες από την κρίση του 1893 έως σήμερα, συλλογή και καρπό μιας σκωπτικής διάθεσης απέναντι στην (οικονομική και πολιτική) κρίση και σύνδεσής της με το παρελθόν, για να μην ξεχνάμε ότι και σε άλλες εποχές δυστυχώς επτωχεύσαμεν. Στις εκδηλώσεις θα δούμε ντοκιμαντέρ και θα συζητήσουμε, συνδέοντας τη μνήμη με τον σύγχρονο στοχασμό, την επιστήμη με την τεχνολογία, το γέλιο με το «γελοίο». Θα γιορτάσουμε δηλαδή, θα ανταλλάξουμε ιδέες και θα συναντηθούμε παλιοί και νέοι, γνωστοί και συμπάσχοντες, σε μια συγκυρία που δεν αφήνει τίποτα ανεπηρέαστο και πλήττει τις συλλογικότητες, ανάμεσά τους και τα Αρχεία. Τα ΑΣΚΙ, οδεύοντας προς τα είκοσί τους χρόνια, χρειάζονται περισσότερο από ποτέ τη στήριξη όλου αυτού του κόσμου στον οποίον τόσα χρόνια ακούμπησαν. Τους ζητάνε και πάλι τα λίγα, τα ελάχιστα εκείνα όμως που συναθροισμένα όλα μαζί μπορούν να τα βοηθήσουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους στις ιστορίες και στις μνήμες των ανθρώπων.

Η Αγγελική Χριστοδούλου είναι ιστορικός, μέλος και συνεργάτρια των ΑΣΚΙ

22 και 23 Δεκεμβρίου, 11.00-21.00

Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50)

ΠΕΜΠΤΗ 22 Δεκεμβρίου

12.30 Παρουσίαση του νέου κόμβου των ΑΣΚΙ. Ακολουθεί συζήτηση με θέμα Ιστορίες στο διαδίκτυο. Ομιλητές: Νίκος Ξυδάκης, Μιχάλης Παναγιωτάκης, Δημοσθένης Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Νίκος Σαραντάκος. Συντονιστής: Βαγγέλης Καραμανωλάκης.

16.00 Προβολή του ντοκιμαντέρ του Φερνάντο Σολάνας Μνήμες λεηλασίας (2004) για την οικονομική κρίση του 2001 στην Αργεντινή. Σχολιάζουν η Μαρία Δαμηλάκου και ο Χρήστος Λούκος.

19.00 Συζήτηση με θέμα: Οικονομική κρίση και γελοιογραφία. Ομιλητές: Γιάννης Καλαϊτζής,  Βασίλης Καρδάσης,  Προκόπης Παπαστράτης, Νίκος Φίλης. Συντονιστής: Τάσος Σακελλαρόπουλος.

 

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 Δεκεμβρίου

12.30. Παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Κέντρου Ο Εμφύλιος στη Φλώρινα της σειράς Μαρτυρίες (ΑΣΚΙ-Βιβλιόραμα). Χαιρετισμός: Στρατής Μπουρνάζος. Ομιλητές: Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Νίκος Κωνσταντόπουλος, Ιωάννα Παπαθανασίου και η κόρη του συγγραφέα Ανδριάνα Κέντρου. Συντονίστρια: Κατερίνα Πορφυρογένη.

18.00  Προβολή των δύο πρώτων επεισοδίων της νέας σειράς ντοκιμαντέρ του Φώτου Λαμπρινού Χούντα είναι. Θα περάσει; Ακολουθεί συζήτηση (19.00) με ομιλητές τον Γιάνη Γιανουλόπουλο, τον Φώτο Λαμπρινό και τον Ηλία Νικολακόπουλο. Αμέσως μετά θα γίνει η κλήρωση της λαχειοφόρου αγοράς και πολλές εκπλήξεις.

 Πληροφορίες:  ΑΣΚΙ,  210-3223062, www.askiweb.eu.