Τον ακούσατε τον σεισμό;

του Νίκου Σαραντάκου

 Μερικές φορές, και τα κλισέ αποτυπώνουν την αλήθεια· ίσως υπάρχουν κι άλλες, καταλληλότερες, αλλά η λέξη «σεισμός» νομίζω ότι περιγράφει με ακρίβεια τα αποτελέσματα των εκλογών της 6ης Μαΐου. Στις 7 Μαΐου ξυπνήσαμε σε άλλη χώρα, σε ένα πολιτικό τοπίο ριζικά διαφοροποιημένο. Τα δυο πρώην μεγάλα κόμματα, ενώ ανέκαθεν συγκέντρωναν με άνεση το 80% του εκλογικού σώματος, έπεσαν στο 32%. Τίποτε δεν είναι ίδιο με πριν.

Χαρακτικό του Τζιάκομο Πέρι

Η ψήφος της Κυριακής ήταν σε μεγάλο βαθμό ψήφος τιμωρίας. Τα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες υπέστησαν δεινή ήττα. Κι αν η Νέα Δημοκρατία πέτυχε πύρρεια νίκη με το ιστορικά χαμηλό 19%, για το ΠΑΣΟΚ, η απώλεια της δεύτερης θέσης και η καταβαράθρωση από το 44% στο 13% (το ποσοστό που είχε συγκεντρώσει στην παρθενική του εμφάνιση, το 1974) μιλούν τόσο εύγλωττα που δεν χρειάζεται άλλο σχόλιο. Ή μάλλον ένα σχόλιο επιβάλλεται: σε ολόκληρο τον νομό Αττικής, το ΠΑΣΟΚ παίρνει ποσοστό μονοψήφιο!

Χωρίς διάθεση για θριαμβολογία, ο μεγάλος νικητής στις εκλογές ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι μόνο η εκτίναξη των ποσοστών από το 4,5% στο 16,5% ή ο πενταπλασιασμός των εδρών του κόμματος. Είναι επίσης η εξόχως συμβολική ανάδειξη του κόμματος στη δεύτερη θέση, και μάλιστα πολύ κοντά στο πρώτο κόμμα. Οι φιλίστορες θα θυμούνται ότι μόνο μια άλλη φορά είχε αναδειχτεί η Αριστερά σε αξιωματική αντιπολίτευση, το 1958, όταν η ΕΔΑ πήρε τη δεύτερη θέση με 24,5%, ποσοστό σαφώς μεγαλύτερο από το τωρινό του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, τότε το πρώτο κόμμα (η ΕΡΕ) είχε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών και ποσοστό 41%, το παρακράτος τρομοκρατούσε και υπήρχαν ακόμα αριστεροί στις φυλακές και τα ξερονήσια — καμιά σχέση με τον σημερινό συσχετισμό.

Μεγάλο μερίδιο στη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να πιστωθεί προσωπικά στον Αλέξη Τσίπρα και στην ευφυέστατη έμπνευσή του να προβάλει τον στόχο της αριστερής κυβέρνησης, που έδωσε προοπτική και ελπίδα σε πλατιά στρώματα πολιτών. Το ορμητικό ρεύμα των τελευταίων ημερών από αυτή την ελπιδοφόρα προοπτική τροφοδοτήθηκε και γιγαντώθηκε, παρά την απόρριψη της πρότασης Τσίπρα από την άλλη Αριστερά (ή ίσως εξαιτίας της απόρριψης αυτής), παρά τις τρικλοποδιές για την υποτιθέμενη «συνεργασία» με τον Π. Καμμένο.  Ακόμα, ο Αλέξης Τσίπρας είναι ένα λαμπρό, νεανικό πρόσωπο που όχι τυχαία απέσπασε τη συμπάθεια και την ψήφο των νέων — ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε πρώτος στους ψηφοφόρους κάτω των 45 ετών.

Ακόμα, και αυτό είναι εξαιρετικά εντυπωσιακό, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέκτησε την πρώτη θέση σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας: Αθήνα, Πειραιάς, Αττική, Θεσσαλονίκη, Πάτρα! Είναι φανερό ότι στις πόλεις έχουν γίνει περισσότερο αισθητές οι καταστροφικές επιπτώσεις της μνημονιακής λαίλαπας. Ταυτόχρονα, διαψεύστηκε το στερεότυπο που ήθελε την ανανεωτική Αριστερά να ψηφίζεται κυρίως από τα εύπορα ή τα μεσοαστικά προάστια, και όχι από τις λαϊκές γειτονιές. Πράγματι, ο ΣΥΡΙΖΑ πετυχαίνει τα μεγαλύτερα ποσοστά του στη λαϊκή Β΄ Πειραιώς, ενώ από τη Β΄ Αθηνών την πρώτη θέση έχει η εργατική Πετρούπολη (ο μόνος δήμος της χώρας με δήμαρχο του ΚΚΕ).

Για το ΚΚΕ, θα μεταφέρω μόνο κάτι που μου εκμυστηρεύτηκε ένας παλιός φίλος, που για πρώτη φορά δεν το ψήφισε: «Ψήφιζα ανελλιπώς το ΚΚΕ για να υπάρχει ένα εργατικό κόμμα σε μια ώρα ανάγκης. Η ώρα ανάγκης ήρθε, και το ΚΚΕ δεν ήταν εκεί». Ελπίζω ότι η βάση του ΚΚΕ, που νιώθει τον ίδιο καημό για ενότητα, θα δείξει έμπρακτα την ενωτική της διάθεση κόντρα στον αντενωτισμό της ηγετικής του ομάδας, που έγινε ακόμα πιο αισθητός μετεκλογικά.

Είπα πιο πάνω πως τη Δευτέρα ξυπνήσαμε σε άλλη χώρα. Ίσως και σε άλλη ήπειρο, καθώς ταυτόχρονα ηττήθηκε στη Γαλλία ο Σαρκοζί και ίσως έχει αρχίσει να τρίζει η καρέκλα της κυρίας Μέρκελ. Τα πάντα είναι δυνατά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα γίνουν ή ότι είναι  πιθανά. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πάρει ψήφους δανεικές, που δεν του ανήκουν ενλευκώ, ψήφους υπό δοκιμήν. Το 17% μπορεί εύκολα να γίνει 7%, όμως μπορεί και να διπλασιαστεί, τώρα που φάνηκε ότι δεν ήταν υπερβολή η προοπτική της αριστερής κυβέρνησης. Αν μάλιστα επιβεβαιωθεί το παλιό σκακιστικό αξίωμα ότι η απειλή είναι ισχυρότερη από την πραγματοποίησή της, δηλαδή αν περάσουν μερικές μέρες και η χώρα δεν καταστραφεί όπως έχουν προβλέψει οι μάντεις κακών με το αζημίωτο, ίσως ξεφοβηθεί και περισσότερος κόσμος, ιδίως από τις μεγαλύτερες ηλικίες.Αν βγαίνει ένα δίδαγμα από τις εκλογές αυτές είναι ότι επιβάλλεται να αλλάξει ο εκλογικός νόμος, ένας νόμος Φρανκενστάιν που δίνει τερατώδη αποτελέσματα οδηγώντας σε πλήρη στρέβλωση της λαϊκής ψήφου. Δεν είναι μόνο ότι η ΝΔ σχεδόν διπλασιάζει τη δύναμή της χάρη στο μπόνους (58 έδρες παίρνει με το σπαθί της και 50 από το καλπονοθευτικό μπόνους). Είναι ότι διαστρεβλώνεται πλήρως και ο συσχετισμός στις περιφέρειες. Να δώσω ένα-δυο παραδείγματα: Στα Χανιά η ΝΔ παίρνει την πέμπτη θέση με μονοψήφιο ποσοστό, 8,4% — κι όμως αποσπά τη μερίδα του λέοντος των εδρών, 3 στις 4. Ποια νομιμοποίηση έχει ο χανιώτης βουλευτής της ΝΔ; Πώς γίνεται το 75% του πληθυσμού της περιφέρειας να μένει χωρίς εκπροσώπηση; Ή στην Καβάλα, με 24% η ΝΔ αποσπά και τις τέσσερις έδρες της περιφέρειας, αφήνοντας το 76% του πληθυσμού του νομού χωρίς εκπροσώπηση στη Βουλή. Αυτός ο εκλογικός νόμος θα είχε ενδεχομένως λόγο  ύπαρξης όταν το πρώτο κόμμα έχει μεγάλο ποσοστό ή/και μεγάλη διαφορά από το δεύτερο, αλλά σε εκλογικά τοπία όπως το χτεσινό οδηγεί σε τερατογενέσεις. Επιβάλλεται να αλλάξει ο εκλογικός νόμος με κατάργηση του μπόνους (ή έστω να προβλέπεται μικρότερο μπόνους και μόνο αν το πρώτο κόμμα έχει π.χ. πάνω από 36% και >4 μονάδες διαφορά από το δεύτερο). Ακόμα και μια κυβέρνηση ειδικού σκοπού, με αποκλειστικό αντικείμενο να αλλάξει τον νόμο, θα είχε νόημα.

Τη μεγάλη χαρά μου τη σκιάζουν δύο πράγματα. Το ένα είναι ότι ο πατέρας μου, ο Δημήτρης Σαραντάκος, που θα χαιρόταν σαν μικρό παιδί με τ’ αποτελέσματα αυτά, δεν είναι πια δυστυχώς στη ζωή. Το άλλο πράγμα που σκιάζει τη χαρά μου, η μεγάλη κουταλιά μαύρη πίσσα μέσα στο βάζο με το μέλι, είναι το ποσοστό που συγκέντρωσε η ναζιστική συμμορία της Χρυσής Αυγής, 7% που θα καταφέρει να εφοδιάσει με βουλευτική ασυλία 21 μέλη της. Όσο κι αν ο θρίαμβος του ΣΥΡΙΖΑ επισκιάζει τη νίκη των ναζιστών, όσο κι αν η συντριβή του ΛΑΟΣ χρυσώνει το χάπι, δεν πρέπει να τη χάνουμε από τα μάτια μας. Η Χρυσή Αυγή πέτυχε να λεκιάσει τη δημοκρατία μας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το 7% του εκλογικού σώματος έγιναν ξαφνικά θαυμαστές του Χίτλερ όπως τα πρωτοπαλίκαρα της συμμορίας. Στις επόμενες μέρες πιθανόν να δούμε εντάσεις και προβοκάτσιες από πλευράς της συμμορίας — οι δημοκρατικές δυνάμεις πρέπει να κρατήσουν την ψυχραιμία τους και να αρνηθούν κάθε διάλογο με τους νοσταλγούς του Χίτλερ: δεν συζητάμε συνταγές μαγειρικής με ανθρωποφάγους. Όσο για την άνοδο της ΧΑ, ρόλο έπαιξαν επίσης και όσοι πρώτα υπέγραψαν στο Δουβλίνο και μετά έβαλαν στα σαλόνια της δημοκρατίας τους γενόσημους με τα φαιά, εκείνοι που για να συσπειρώσουν τις γραμμές τους τις τελευταίες εβδομάδες και μέρες επιδόθηκαν σε τρομολαγνική εκστρατεία με τη διαπόμπευση των οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών, εκείνοι τέλος οι καθηγητές που εδώ και πολλά χρόνια προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία αθωώνοντας τα Τάγματα Ασφαλείας — με αποτέλεσμα να στέλνουν τα εγγόνια τους στη Βουλή.

***

Στα αχαρτογράφητα νερά των μετεκλογικών διαπραγματεύσεων, ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνει ως τώρα να κρατάει σταθερή την πορεία του, να μη χάνει ούτε την ψυχραιμία του ούτε την επαφή του με τον σφυγμό του λαού, και να κερδίζει καινούργιους φίλους· ακόμα τίποτα δεν έχει κριθεί, αλλά τα πάντα είναι δυνατά!

Ο Νίκος Σαραντάκος είναι συγγραφέας, μεταφραστής και κατοικοεδρεύει στα sarantakos.wordpress.com και www.sarantakos.com