Στα Ενθέματα στις 3 Ιουνίου

 

Χουάν Μιρό, Η ελπίδα, 1946.

Πυρά καταιγιστικά, αλλά άσφαιρα: Σταύρος Κωνσταντακόπουλος

Η κυβέρνηση της Αριστεράς και το ΚΚΕ: Χρήστος Κεφαλής

Στιγμιότυπα από ένα συνέδριο: Καλλιόπη Γερωνυμάκη

Αναιμικό καρότο, τσουχτερό μαστίγιο: Νίκος Σαραντάκος

Oροθετικές γυναίκες ή, μήπως, οροθετικοί λόγοι; Αγγέλικα Ψαρρά

Πυρά καταιγιστικά, αλλά άσφαιρα

του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου

Xαρακτικό του Roger de La Fresnaya, 1911

Είναι πραγματικό δύσκολο να απαντήσεις στον καταιγισμό κριτικών που δέχεται αυτές τις μέρες ο χώρος της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς. Όταν υπάρχει καταιγισμός πυρών, ευλόγως διαλέγεις να προφυλαχθείς και να ανασυγκροτήσεις τις δυνάμεις σου, ώστε, όταν έλθει η κατάλληλη στιγμή, να αντεπιτεθείς με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας.

Μια από τις κριτικές που δέχεται ο ΣΥΡΙΖΑ, μια κριτική με προέλευση ευρέος φάσματος, είναι εκείνη που τον υποδεικνύει ως έναν δημαγωγικό χώρο, ο οποίος επιμένει να αγνοεί τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής κοινωνίας και να αναλώνεται σε εύκολες, λαϊκίστικες κορώνες που, αν υλοποιηθούν, δεν μπορούν παρά να έχουν δραματική για τον «τόπο» κατάληξη. Είναι τέτοια η υποτιθέμενη άγνοια από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ των όσων πραγματικά συμβαίνουν στην πατρίδα μας, που οι πολέμιοί μας απορούν πώς κατορθώνουμε ακόμα και στεκόμαστε και δεν έχουμε πάρει των ομματιών μας. Παρότι δεν μπορούν όμως να εξηγήσουν την επιμονή της ύπαρξής μας, πιστεύουν ότι μπορούν να ερμηνεύσουν την αιτία της τύφλωσής μας. Η τελευταία, κατ’ αυτούς, κατοικοεδρεύει στην ιδεοληπτικού χαρακτήρα εμμονή μας με τον άχρηστο πλέον ή, εν πάση περιπτώσει, χειμαζόμενο μαρξισμό. Χωρίς να έχουμε την απαιτούμενη προς τούτο άδεια από το ΚΚΕ, επιμένουμε να θεωρούμε την ελληνική κοινωνία ως μια κοινωνία διαιρεμένη σε τάξεις.

Η κυβέρνηση της Αριστεράς και το ΚΚΕ

του Χρήστου Κεφαλή

Roger de La Fresnaya, «Δεν αντέχω άλλα βάρη στους
ώμους μου», 1911

Η πρόταση για κυβέρνηση της Αριστεράς συνέβαλε καταλυτικά στην επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στις 6 Μάη. Βοήθησε έναν κόσμο ριζοσπαστικοποιημένο από την κρίση και απογοητευμένο από τα μνημονιακά κόμματα να βρει έναν ριζοσπαστικό δρόμο. Έκανε ορατή τη δυνατότητα μιας προοδευτικής διεξόδου από τις αντιλαϊκές πολιτικές, φέρνοντας την Αριστερά στο κέντρο.

Η πρόταση διατυπώθηκε πρόσφατα, όταν η δυνατότητα μιας τέτοιας κυβέρνησης έγινε ρεαλιστική, με την κατάρρευση των δυο παραδοσιακών κομμάτων εξουσίας. Έτσι μπορεί να παρουσιάζει κενά, αδυναμίες και ασάφειες, όντας ανοικτή σε κριτική. Ωστόσο, σε αντίθεση με άλλες

 δυνάμεις της Αριστεράς, το ΚΚΕ της επιφύλαξε ριζική απόρριψη, θεωρώντας την εξαρχής ανεπίτρεπτη, δείγμα συμβιβασμού με το εγχώριο κατεστημένο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε πλήθος ομιλίες ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ, άρθρα στον Ριζοσπάστη κλπ. προβλήθηκε η άποψη ότι μια κυβέρνηση της Αριστεράς δεν θα διαφέρει διόλου από τις κυβερνήσεις του κατεστημένου και ο ρόλος της θα είναι να ενσωματώσει τους εργαζόμενους. Η γ.γ. του ΚΚΕ μάλιστα ισχυρίστηκε πως το να στηρίξει ή να συμμετάσχει το ΚΚΕ σε αυτήν θα σήμαινε να πουλήσει το λαό για υπουργικές καρέκλες (Α. Παπαρήγα, Έθνος, 29.4.2012).

Στιγμιότυπα από ένα συνέδριο

της Καλλιόπης Γερωνυμάκη

Πέρασαν μόλις λίγες ημέρες από τη λήξη του Διεθνούς Συνεδρίου Προφορικής Ιστορίας στον Βόλο (25-27 Μαΐου). Τρεις ημέρες με πυκνό πρόγραμμα εισηγήσεων, τρεις ημέρες επιστημονικών ανταλλαγών από την Αθήνα ως τη Βρετανία και από την Τουρκία έως την Τσεχία. Ιστορικοί, ψυχοθεραπευτές, κοινωνιολόγοι και εκπαιδευτικοί περιηγήθηκαν στα μονοπάτια ενός νέου και πολλά υποσχόμενου ερευνητικού πεδίου.

Τι είναι όμως η προφορική ιστορία; Ένα ιδιαίτερο «ζωντανό» αρχείο, μπορούμε να απαντήσουμε. Μέσα από τις συνεντεύξεις, ο ερευνητής συγκροτεί ένα σώμα αφηγήσεων ζωής. Μ’ αυτό τον τρόπο αναδύονται στην επιφάνεια όψεις της κοινωνικής ζωής εν π

Μαξ Μπέκμαν, «Παγοπελιδρόμοι»

ολλοίς αθέατες για την επίσημη ιστοριογραφία. Ο κλάδος της προφορικής ιστορίας αναπτύχθηκε κυρίως στον αγγλοσαξωνικό χώρο, με αφετηρία τη δεκαετία του 1970. Στην Ελλάδα μεταφυτεύτηκε με καθυστέρηση: η πίστη στην παραδοσιακή αρχειακή έρευνα προέβαλε ισχυρή αντίσταση. Η λαογραφία, παρότι δούλευε με αφηγήσεις ζωής, συνήθως τις τοποθετούσε έξω από τα ιστορικά τους συμφραζόμενα. Η στροφή πραγματοποιήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, αφού βέβαια η είσοδος της κοινωνικής ανθρωπολογίας είχε προλειάνει το έδαφος.

Στις τριήμερες εργασίες του συνεδρίου, ήταν εμφανείς οι πειραματισμοί, οι απόπειρες ιχνηλάτησης και οριοθέτησης της προφορικής ιστορίας. Παρ’ όλα αυτά, τα ερωτήματα είναι συγκεκριμένα. Τι κομίζει στις συλλογικότητες η προφορική ιστορία; Πώς αλληλεπιδρά με τα ολοένα αναπτυσσόμενα ψηφιακά μέσα; Πώς απαντά στην παρούσα οδυνηρή συγκυρία; Πόσο ικανή είναι να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές μέσα από τα σχολικά προγράμματα;

Αναιμικό καρότο, τσουχτερό μαστίγιο

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Διάβασα τις προάλλες στην Αυγή ότι επιχειρείται να σταλεί στην Ελλάδα ένα μήνυμα «καρότου και μαστιγίου», ενώ αλλού θα είδατε τίτλους για «Μαστίγιο και καρότο στη σύνοδο κορυφής» ή «Καρότο και μαστίγιο από τους εταίρους», μια έκφραση που ακούγεται συχνά τον τελευταίο καιρό σαν χαρακτηρισμός της τακτικής που ακολουθούν οι εταίροι της Ε.Ε. απέναντι στην Ελλάδα και που μ’ αυτήν θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας σημείωμα.

Την έκφραση με το μαστίγιο και το καρότο πρέπει να την έχουμε δανειστεί τις τελευταίες δεκαετίες· λέμε επίσης για «καρότο και ραβδί», μια κάπως λιγότερο συχνή παραλλαγή, που δεν πρέπει να είναι η αρχική, παρόλο που αυτή ακριβώς αντιστοιχεί στην αγγλική stick and carrot, που φαίνεται να είναι και η αρχαιότερη, αφού έχει καταγραφεί από το 1880, αν και μόνο μεταπολεμικά έγινε ευρέως γνωστή. Βέβαια, είτε με ραβδί είτε με μαστίγιο, η σημασία της έκφρασης δεν αλλάζει. Λέγεται για μια τακτική πειθάρχησης ή διαπαιδαγώγησης που συνίσταται στην εναλλάξ χρησιμοποίηση επιβραβεύσεων ή δελεαστικών μέσων (το καρότο) και τιμωρίας ή απειλών (το μαστίγιο ή το ραβδί). Η έκφραση με το ραβδί βέβαια αναφέρεται και σε μια συναφή μέθοδο παρακίνησης υποζυγίων: δένουν με σπάγγο ένα καρότο στην άκρη ενός ραβδιού και το κρεμάνε μπροστά στη μουσούδα του γαϊδάρου, ο οποίος υποτίθεται ότι θα τρέχει όλο και πιο γρήγορα (και μάταια) για να το πιάσει, αν και βέβαια τα πραγματικά υποζύγια δεν είναι τόσο ανόητα.

Οροθετικές γυναίκες ή, μήπως, οροθετικοί λόγοι;

ΔΙΑΦΟΡΙΔΙΑ- ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ

της Αγγέλικας Ψαρρά

Λόβις Κόρινθ, «Η αρπαγή των γυναικών», 1904

Είναι αλήθεια ότι δεν απομένουν να ειπωθούν και πολλά για την αδιανόητη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών που παρακολουθήσαμε να κλείνει πανηγυρικά –όσο και συμβολικά– την προεκλογική εκστρατεία βασικών στελεχών της κυβέρνησης Παπαδήμου.

Παραμένει, ωστόσο, ένα κρίσιμο ζήτημα στο οποίο θα ήθελα να σταθώ: φοβούμαι πως η καταγγελία του συγκεκριμένου γεγονότος δεν αρκεί, αν δεν συνοδεύεται από μια προσπάθεια αποκρυπτογράφησης των συμφραζομένων που το κατέστησαν δυνατό — και, το χειρότερο, πολιτικά αποδοτικό. Εξηγούμαι: παρά τον πράγματι εξωφρενικό χαρακτήρα της, η διαπόμπευση δεν πρέπει να προσληφθεί ως προϊόν στιγμιαίας έμπνευσης κάποιου άρρωστου υπουργικού εγκεφάλου. Θα έλεγα ότι υπήρξε η συμπύκνωση πολιτικών για το κέντρο της Αθήνας που προηγήθηκαν, η οποία ήρθε να προστεθεί σε σειρά ομοειδών κινήσεων, εξίσου προεκλογικών. Προεκλογικό θέαμα που «απέδωσε»: οι υπουργοί που το σκηνοθέτησαν διασώθηκαν, παρά τη συντριβή του κόμματός τους στη Β΄ περιφέρεια της Αθήνας.

Δεν πρέπει έτσι να αποσυνδέσουμε τις ανατριχιαστικές εικόνες που παρακολουθήσαμε από τους λόγους που επιστρατεύονται για να τις νομιμοποιήσουν: ότι, δηλαδή, οι «αλλοδαπές ιερόδουλες φορείς του AIDS» συνιστούν απειλή για την ελληνική κοινωνία, καθώς το πρόβλημα «ξέφυγε από το γκέτο» και πλέον «μολύνει τις ελληνικές οικογένειες». Κι ας μην υποτιμήσουμε την εμβέλεια των ισχυρισμών αυτών του όποιου Α. Λοβέρδου. Της ιδέας, για παράδειγμα, ότι η δημόσια υγεία είναι μια έννοια που προϋποθέτει αποκλεισμούς, ότι αφορά αποκλειστικά τους εκτός «γκέτο» αυτόχθονες.