Στα Ενθέματα στις 10 Ιουνίου

Έργο του Βασίλι Καντίνσκι

Tα αναβολικά του φασισμού: Δημήτρης Ψαρράς

Για ποια χώρα πολεμάμε: Σία Αναγνωστοπούλου

Ιδού, ο νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός: Νίκος Θεοτοκάς

To μεγάλο μας τσίρκο: Μαρία Καλαντζοπούλου

Αν το τραγούδι δεν αντηχεί μες στο σταθμό, τι να το κάνεις το εναλλασόμενο ρεύμα;: Έλενα Πατρικίου

Όχι στην καταπίεση της λιτότητας: Ιγνάσιο Ραμονέ

Το ρίσκο, η επίγνωση και το συλλογικό υποκείμενο της Αριστεράς: Δημήτρης Χριστόπουλος

«Στην Αθήνα κρίνεται το μέλλον της δημοκρατίας και της Ευρώπης»: Στρατής Μπουρνάζος

H Aριστερά μπροστά στην κυβέρνηση της Αριστεράς: Κώστας Αθανασίου

Ti κρίνεται στις εκλογές της Κυριακής; : Αντώνης  Λιάκος

H Aριστερά, η ψυχή και το χρέος της: Κώστας Β.  Μάρκου

O παραδειγματικός χαρακτήρας της ελληνικής κρίσης: Κωνσταντίνος Τσουκαλάς

O χρόνος και η στιγμή: Νικόλας Σεβαστάκης

Τα αναβολικά του φασισμού

του Δημήτρη Ψαρρά

Σκίτσο του Γκαλάν, 1973

Ειρωνεία της τύχης. Έμελλε να είναι βουλευτίνα του ΚΚΕ (η Λιάνα Κανέλλη), η πρώτη που, μαζί με τη βουλευτίνα του ΣΥΡΙΖΑ (τη Ρένα Δούρου), θα γινόταν δημόσιος στόχος της χρυσαυγίτικης βίας. Διαψεύστηκε έτσι με τραγικό τρόπο η προεκλογική βεβαιότητα της Αλέκας Παπαρήγα ότι μόλις μπουν οι ναζιστές στη Βουλή θα φορέσουν γραβατούλες και ταγεράκια και θα γίνουν καλά παιδιά.

Το δυστύχημα είναι ότι χρειάστηκε να δούμε «ζωντανά» στην τηλεόραση αυτό το ελάχιστο δείγμα πολιτικής δράσης της Χρυσής Αυγής για να καταλάβουν ακόμα και οι πιο αδιάφοροι ότι κάτι δεν πάει καλά μ’ αυτό τον «διάλογο» που έχει ανοίξει με τους ναζιστές, κάτω από τους κανόνες που ορίζει για την προβολή των κομμάτων ο εκλογικός νόμος και οι προδιαγραφές του ΕΣΡ.

— Δεν μας έφταναν τα εκατοντάδες θύματα των πογκρόμ που διοργανώνει η ναζιστική συμμορία εδώ και χρόνια.

— Δεν δώσαμε σημασία στις δικαστικές αποφάσεις που αφορούν την ποινική δράση των μελών της ούτε καθ στις δίκες που εκκρεμούν εις βάρος στελεχών της για αδικήματα βίας.

–Αψηφήσαμε ακόμα και την τελεσίδικη απόφαση του Εφετείου Κακουργημάτων που επικυρώθηκε από τον Άρειο Πάγο (απόφαση Ποινικού Τμήματος 1167/2010), σύμφωνα με την οποία δέκα μέλη της οργάνωσης, με επικεφαλής τον υπαρχηγό της, οργάνωσαν δολοφονική απόπειρα εναντίον ενός αριστερού φοιτητή.

Για ποια χώρα πολεμάμε

της Σίας Αναγνωστοπούλου

Στο παρά πέντε των επαναληπτικών εκλογών, το κρίσιμο ερώτημα δεν αφορά το κατασκευασμένο δίλημμα «με την Ευρώπη» ή «εκτός Ευρώπης», «με ευρώ» ή «χωρίς ευρώ». Αυτό το δίλημμα, στη βάση του οποίου η ΝΔ και οι λοιπές δυνάμεις προσπαθούν να δημιουργήσουν «ευρωπαϊκό» ρεύμα εναντίον του «αντιευρωπαϊκού» ρεύματος του ΣΥΡΙΖΑ, υποκρύπτει το πραγματικό ερώτημα των εκλογών της 17ης Ιουνίου. Κι αυτό δεν αφορά την ευρωπαϊκότητα της χώρας, αλλά την ίδια τη χώρα: για ποια χώρα θέλουμε να πολεμήσουμε. Το μεγάλο όραμα το οποίο ενέπνευσε επί δύο σχεδόν δεκαετίες την πολιτική του ΠΑΣΟΚ (η ΝΔ δεν είχε όραμα, σερνόταν και σέρνεται πίσω από το όραμα του ΠΑΣΟΚ) ήταν αυτό της «ισχυρής Ελλάδας», των Ολυμπιακών Αγώνων, του Χρηματιστηρίου, της διαπλοκής, της διαφθοράς και του εύκολου διαύλου του νεοφιλελευθερισμού, στη χώρα αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Επί δύο δεκαετίες, το ΠΑΣΟΚ κυρίως προσπαθούσε να φτιάξει τη «λευκή» Ελλάδα, τις αξίες της οποίας υπαγόρευε η «λευκή» Ευρώπη, ο νεοφιλελεύθερος δηλαδή καπιταλισμός, με μήνυμα διαμεσολάβησης του οράματος τον εκσυγχρονισμό. Σήμερα, τον ρόλο της Ελλάδας  έχει αναλάβει η «λευκή» Τουρκία του Ερντογάν, με δίαυλο διαμεσολάβησης, για την ενσωμάτωση της Ανατολίας και των μουσουλμανικών Βαλκανίων αυτή τη φορά, το Ισλάμ.

Μπαλτύς, “Το παιχνίδι με τις κάρτες”, 1948-50

Το όραμα της «λευκής» Ευρώπης, το οποίο συμμεριζόταν απολύτως η Ελλάδα, έχει στηθεί στη βάση ενός «σύμπαντος» χωρίς γεωγραφία και  επικράτειες. Αυτή η Ευρώπη, ξεχνώντας τι γίνεται στην ίδια την αυλή και τη γειτονιά της, φτιάχνει το «κάστρο» της σε σχέση μόνο με τους μακρινούς, αόρατους φίλους  — τις χρηματαγορές. Αντικαθιστά την πραγματικότητα που παράγει η γεωγραφία και τους δημοκρατικούς θεσμούς που παράγονται εντός των επικρατειών, με την υπεργεωγραφική και υπερεπικρατειακή, επί της ουσίας αντιδημοκρατική, «φυλή» των αγορών. Η τεράστια μετακίνηση πληθυσμών, με τη μορφή της μετανάστευσης, από χώρες εξαθλιωμένες λόγω της «δυτικής» πολιτικής, η φτώχεια και η ανασφάλεια μέσα στον ίδιο τον ευρωπαϊκό χώρο, οι εξεγέρσεις στη γειτονιά της Ευρώπης (Μέση Ανατολή) αποτελούν φαινόμενα τα οποία η «λευκή» Ευρώπη –και η Ελλάδα– απλώς «ξέχασαν». Κατάντησε η Ευρώπη ένας χώρος χωρίς συνείδηση γεωγραφίας, χωρίς συνείδηση των θεσμών και των δικαιωμάτων των ευρωπαϊκών επικρατειών, αλλά με συνείδηση μιας διεθνούς υπεργεωγραφικής και υπεράνω επικρατειών «φυλής», για την οποία εμπόδιο είναι οι απολίστιστοι απανταχού γηγενείς. Η Ελλάδα, στα σύνορα της ευρωπαϊκής γειτονιάς, επομένως στο μάτι του κυκλώνα, προσποιείτο ότι ήταν μέλος της «φυλής», ξεχνώντας ότι η πραγματικότητα του χώρου αλλά και της επικράτειας είναι πανίσχυρη. Το μεγάλο κύμα μετανάστευσης, που έσκαγε στην Ελλάδα, αντί να αποτελέσει μείζον θέμα της ευρωπαϊκής και της ελληνικής πολιτικής, αντιμετωπίστηκε με συνθήκες (Δουβλίνο) που κουκούλωναν ένα από τα δύο μεγαλύτερα προβλήματα του 21ου αιώνα –το άλλο είναι η οικονομική κρίση–, αρκεί να μη λερωνόταν η «λευκότητα» της Ευρώπης. Οι συνθήκες έρχονταν να καλύψουν την απουσία πολιτικής σκέψης, διορατικότητας, αλλά και ανθρωπισμού.

Ιδού, ο νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός

 

του Νίκου Θεοτοκά

Έτσι που ήρθαν τα πράγματα, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι «αντιευρωπαϊκές συνιστώσες του» ιχνηλατούν σήμερα στην Ελλάδα τον μόνο δρόμο στρατηγικής που μπορεί να κρατήσει τη χώρα στην ευρωζώνη και, ακόμα σημαντικότερο, τον μόνο δρόμο στρατηγικής που δεν αντιστρατεύεται την ευρωπαϊκή προοπτική της ίδιας της ενωμένης Ευρώπης.

Φωτογραφία του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, Παρίσι 1951

Ανατροπή, λοιπόν. Ανατροπή στην Ελλάδα, αλλαγή στην Ευρώπη. Την αναφορά σε τούτη την πορεία, κάποιοι την ονομάζουν «θράσος». Κι όλοι οι αντίπαλοι του ΣΥΡΙΖΑ, επενδύοντας σε ρυθμίσεις που θα επιτείνουν το μη βιώσιμο του χρέους, ορίζουν το μνημόνιο ως ιστορικά επιβεβλημένο μονόδρομο. Κι ας οδηγεί, με μαθηματική ακρίβεια, στην ανθρωπιστική κρίση, στην ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, στην επιστροφή στη Δραχμή αλλά και, ως ακούσια συνέπεια, στην παλαιά Ευρώπη και στα εθνικά νομίσματα.

Η έκρηξη των προσδοκιών της κοινωνίας μας ανέδειξε τον ΣΥΡΙΖΑ σε ηγεμονική πολιτική δύναμη, ίσως και σε πρώτο κόμμα των εκλογών της 17ης Ιουνίου. Και ιδού το παράδοξο. Στην πιθανότητα μιας τέτοιας εκλογικής νίκης, οι δυνάμει σύμμαχοι και συμμέτοχοι μιας κυβέρνησης της Αριστεράς φτιάχνουν τοίχους που φαίνεται να αποκλείουν κάθε μετεκλογική συνεργασία.

Κατανοώ απολύτως τις προεκλογικές ανάγκες οροθέτησης της φυσιογνωμίας των Οικολόγων Πράσινων, της ΔΗΜΑΡ και του ΚΚΕ. Μόνο που, εν όψει της θεμιτής ανάγκης αυτών των κομμάτων για την εκλογική τους ενίσχυση ή την εκλογική τους επιβίωση, οι Οικολόγοι Πράσινοι, η ΔΗΜΑΡ και το ΚΚΕ κατασκευάζουν αναχώματα απ’ ό,τι υλικό βρεθεί πρόχειρο τους, για να αποστασιοποιηθούν από τον ΣΥΡΙΖΑ. Έχει ενδιαφέρον ο κοινός τόπος, όπως τον υπαγόρευσε η κυρία Παπαρρήγα: «Ψηφοφόροι, διορθώστε την ψήφο σας. Ο ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί στην καταστροφή». Τελικά, τα κόμματα αυτά, με διαφορετικά επιχειρήματα και διαφορετικές λέξεις, συντονίζονται με τους ανησυχούντες παράγοντες της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας και, τελικά, αναπαράγουν το αντιδραστικό τους επιχείρημα: Η Αριστερά και οι ιδέες της δεν χωράνε στο ευρωπαϊκό μέλλον.

Και καλά η ηγεσία του ΚΚΕ. Δύσκολα βρίσκονται τρόποι να κουβεντιάσει κανείς για την ανθρώπινη κατάσταση με τους καλογέρους που, καθώς το είπε ο Σλάβοι Ζίζεκ, έχουν ξεχάσει να πεθάνουν. Εξαϋλωμένα φαντάσματα, που γυρνούν την πλάτη στα μέλη, στους φίλους, στους ψηφοφόρους αλλά και στην ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος, της ΕΔΑ και του ΕΑΜ. Τι γίνεται, όμως, με τους Οικολόγους Πράσινους και με τη ΔΗΜΑΡ; Οι πρώτοι οδεύουν, δυστυχέστατα, στην εκλογική κατακρήμνιση και κατανοώ πως η αγωνία της επιβίωσης δεν είναι καλός σύμβουλος. Η ΔΗΜΑΡ, όμως;

Το μεγάλο μας τσίρκο

της Μαρίας Καλαντζοπούλου

Αλεξάντερ Τιχομίροφ, Τσίρκο, 1983

Ευτυχώς ή δυστυχώς, ως κοινωνία δεν πάσχουμε τελευταία από την πλήξη της κοινωνικής ειρήνης. Βίαια περιστατικά με επίκεντρο κυρίως τους μετανάστες «κοσμούν» την καθημερινή επικαιρότητα: μια δολοφονία Έλληνα από μετανάστες και άλλη μια αντιστρόφως, επεισόδια εναντίον μεταναστών στην Πάτρα, αντίστοιχα στα γραφεία του ΣΕΚ, τακτικές και συστηματικές επιθέσεις σε μετανάστες και συμπαραστάτες τους μέσα σε βαγόνια του ΗΣΑΠ, επίδειξη δύναμης χρυσαυγιτών με εποχούμενες παρελάσεις και ανοιχτούς και αιματηρούς τραμπουκισμούς σε κεντρικές περιοχές, δολοφονικά καρτέρια και επιθέσεις σε μετανάστες νύχτα με σπαθιά (σε πιστή εφαρμογή μάλλον της αρχαίας συνταγής της «κρυπτείας» που ανοιχτά ευαγγελίζονται οι χρυσαυγίτες). (Και on air χειροδικία και μπουγελώματα από εκλεγμένο χρυσαυγίτη σε εκλεγμένες εκπροσώπους της Αριστεράς,  να διευρύνουμε την εικόνα). Στην αντίστιξη, γαϊτανάκι οι αυτοκτονίες ελλήνων από απόγνωση έναντι της φτώχειας. Όλα αυτά τις τελευταίες μόνο μέρες.

Αν το τραγούδι δεν αντηχεί μες στο σταθμό, τι να το κάνεις το εναλλασσόμενο ρεύμα;

Μικρή συμβολή στις μελλοντικές θέσεις της Αριστεράς για τον πολιτισμό

της Έλενας Πατρικίου

Αμεντέο Μοντιλιάνι, “Ξαπλωμένο γυμνό με το αριστερό χέρι στο μέτωπο” (λεπτομέρεια)

Το γενικό τοπίο. Ήδη τα λιπαρά χρόνια του εκσυγχρονισμού έδειξαν τα πρώτα σημάδια. Αθρόοι οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες εγκατέλειψαν τότε τις κόκκινες γραμμές, για άλλες προσφορότερες. Ήταν ο πασοκικός εκσυγχρονισμός, που έδινε μια άλλη λάμψη (ελληνιστί: γκλαμουριά) σε πρεμιέρες και βιβλιοπαρουσιάσεις· ήταν τα λαμπρά λαμπρακικά μέγαρα με τις κοκκαλικές χορηγείες: ήταν μια σειρά υλικά και άυλα πλεονεκτήματα, φτηνά δωράκια των πολιτικών και οικονομικών εξουσιών προς τις αφοπλισμένες πνευματικές μικροεξουσίες. Ήταν μια σειρά δίκια και άδικα, που συγκεράστηκαν εντέλει σ’ ένα κατάφωρα άδικο αποτέλεσμα.

Κι ύστερα, με την επιστροφή της επαράτου Δεξιάς στο Υπουργείο Πολιτισμού, έκανε τη μεγάλη της επιστροφή η αισθητική της Χούντας στην ζωή μας. Πρόσωπα της ασπρόμαυρης τηλεόρασης και του έγχρωμου Δαλιανίδη που εισέβαλαν στις θέσεις και τις επιτροπές, η λαϊκή εμπορική κουλτούρα του ’60 και του ’70 σε καίριες θέσεις μάχης για την κατάκτηση του 21ου αιώνα. Κι ενώ η βρύση που έσταζε τα πενιχρά ποσά των επιχορηγήσεων άρχισε να κλείνει, άρχισε ταυτόχρονα και η επίθεση προς τους «κρατικοδίαιτους». Οι καλλιτέχνες του θεάτρου, του χορού και του κινηματογράφου, λόγω ίσως των επιχορηγήσεων, ήταν οι πρώτοι στόχοι αυτής της εχθρότητας. Αλλά το βέβαιο είναι πως, προϊούσης της αποκρυστάλλωσης του νεολογισμού «κρατικοδίαιτος» και προϊούσης επίσης της οικονομικής κρίσης, η εχθρότητα αυτή γίνεται διαρκώς εντονότερη.

Εμείς οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ακόμα ως «αριστεροί» είμαστε, ας μη γελιόμαστε, μια ισχνή μειοψηφία: αριθμητικά, αλλά και ως διεκδικητικός πολιορκητικός κριός. Γιατί αυτοπεριοριστήκαμε στη διεκδίκηση «δεδουλευμένων», αφήνοντας τις πραγματικές διεκδικήσεις όχι απλώς σε δεύτερη μοίρα, αλλά στην πραγματικότητα αδιατύπωτες. Από την άλλη μεριά, υπάρχει μια πλειοψηφία που ενσωματώθηκε πλήρως, ή μάλλον (ας σκεφτούμε αυτή την ειρωνεία), αυτοπροτάθηκε ασμένως προς πάσαν προοπτική ενσωμάτωσης, αλλά αφέθηκε εκτεθειμένη και εκκρεμής από την πολιτική εξουσία. Το περσινό κείμενο «των 32», που προσέφερε απόλυτη ιδεολογική και αισθητική κάλυψη στο κόμμα του Μνημονίου, είναι εύγλωττο παράδειγμα αυτής της στάσης, όπως εξίσου εύγλωττες είναι οι ξεχασμένες δηλώσεις λατρείας προς το αλήστου μνήμης ΕΚΕΘΕΧ, την επίσης αλήστου μνήμης Ακαδημία Θεάτρου και άλλα ευαγή ιδρύματα. Κι εδώ υπάρχει στάδιο εξάσκησης λαμπρό, καθώς θα πρέπει απεγνωσμένα να προσπαθήσουμε να διακρίνουμε (ασκώντας τη μέγιστη δυνατή διάκριση) μεταξύ της πραγματικής αξίας ενός εκάστου και της προθυμίας με την οποία, προ κρίσης και μεσούσης της κρίσης, διακηρύχθηκε η επιθυμία ενσωμάτωσης και συστράτευσης με συγκεκριμένες πολιτικές και ιδεολογικές δυνάμεις έναντι υλικών και άυλων ανταλλαγμάτων.

Όχι στην καταπίεση της λιτότητας

 του Ιγνάσιο Ραμονέ

«Η καλύτερη οχύρωση των δυνατών είναι η αδράνεια των λαών»

Μακιαβέλι

Paulo Zerbato,»the weight of oppression», [από τον ιστότοπο crossconnection.net]

Σαν να πνίγονται. Κάπως έτσι αισθάνονται σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι πολίτες που στραγγαλίζονται από τόσους πολλούς περιορισμούς και μειώσεις. Ένα συναίσθημα που εντείνεται από τη διαπίστωση ότι η πολιτική εναλλαγή στην εξουσία δεν αλλάζει τη «λύσσα για λιτότητα»[1] των κυβερνώντων.

Στην Ισπανία, για παράδειγμα, η κοινωνία υπέφερε από τις υπέρμετρες δόσεις που επέβαλε ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Θαπατέρο, από τον Μάιο του 2010. Έτσι, κατά τις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, ο Μαριάνο Ραχόι, υποψήφιος του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος, υποσχέθηκε την «αλλαγή» και την «επιστροφή της ευτυχίας». Τίποτα λιγότερο. Ωστόσο, από την επομένη της εκλογής του κιόλας, με το τσεκούρι ανά χείρας, ξεκίνησε την πιο καταστροφική διάλυση των κοινωνικών κεκτημένων στην ιστορία της Ισπανίας.

Θα μπορούσαμε να δώσουμε κι άλλα παραδείγματα, όπως αυτό της Πορτογαλίας. Στη χώρα αυτή, τον Ιούνιο του 2011, ο πρωθυπουργός Σόκρατες έχασε –όπως αναμενόταν– τις εκλογές, αφού πρώτα επέβαλε τέσσερα μη δημοφιλή προγράμματα «φορολογικής πειθαρχίας» και αφού υποτάχθηκε στο «σχέδιο σωτηρίας» της τρόικας. Παρ’ όλο που άσκησε δριμεία κριτική στα μέτρα προσαρμογής των σοσιαλιστών, ο νέος συντηρητικός πρωθυπουργός, Πέδρο Πάσος Κοέλιο, διαβεβαίωσε, αμέσως μετά την εκλογή του, ότι θα σεβόταν τις απαιτήσεις της Ε.Ε. και θα εφάρμοζε «μια ακόμα μεγαλύτερη δόση λιτότητας».[2]

Τι χρειάζονται, λοιπόν, οι εκλογές, αν στους σημαντικούς τομείς –τα οικονομικά και τα κοινωνικά θέματα– οι νέοι κυβερνώντες εφαρμόζουν την ίδια πολιτική με τους προκατόχους τους; Πώς να μην αμφισβητούμε τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας; Γιατί ο καθένας διαπιστώνει πως, στο πλαίσιο της Ε.Ε., δεν ασκείται έλεγχος από τους πολίτες σε μια σειρά αποφάσεων που καθορίζουν τη δική τους ζωή. Και ότι οι απαιτήσεις –που θεωρούνται ότι έχουν προτεραιότητα– και τις οποίες καθορίζουν οι αγορές, οι οίκοι αξιολόγησης και οι κερδοσκόποι, περιορίζουν σημαντικά τις βασικές αρχές της Δημοκρατίας.[3] Πολλοί κυβερνώντες (της Δεξιάς αλλά και της Αριστεράς) είναι πεπεισμένοι ότι οι αγορές έχουν πάντα δίκιο, όποιες και να είναι οι συνέπειες για τους πολίτες. Στα μάτια τους, οι αγορές είναι η λύση, η δημοκρατία είναι το πρόβλημα.

Όλο και περισσότεροι πιστεύουν ότι στην Ε.Ε. υπάρχει μια «κρυφή ατζέντα», που υπαγορεύεται από τις αγορές και η οποία έχει δύο συγκεκριμένους στόχους: 1) Να μειώσει στο μέγιστο την εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών (σε δημοσιονομικά και φορολογικά θέματα) και 2) να διαλύσει ότι έχει απομείνει από το κράτος πρόνοιας (για να μεταφέρει στον ιδιωτικό τομέα την εκπαίδευση, την υγεία και τα ασφαλιστικά συστήματα). Απόδειξη της ύπαρξης μιας τέτοιας ατζέντας είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του Μάριο Ντράγκι, προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας: «Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο έχει τελειώσει και όποιος οπισθοχωρήσει σε θέματα κοινωνικού προϋπολογισμού, θα δεχθεί αμέσως την τιμωρία των αγορών… Όσο για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Σταθερότητας, πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα μείζον πολιτικό βήμα, γιατί χάρη σ’ αυτό, τα κράτη χάνουν ένα μέρος της κυριαρχίας τους»[4]. Δεν γίνεται να είναι κάποιος πιο ξεκάθαρος.

Στην πραγματικότητα, ζούμε σ’ ένα καθεστώς φωτισμένου δεσποτισμού. Με τον τρόπο που λειτουργεί, η δημοκρατία δεν καθορίζεται τόσο από την ψήφο ή τη δυνατότητα επιλογής, όσο από την υποχρεωτική υποταγή στους κανόνες και τις συνθήκες (Μάαστριχτ, Λισαβόνα, ΕΜΣ,  Σύμφωνο Σταθερότητας…) που υιοθετήθηκαν παλιότερα ή που βρίσκονται σε διαδικασία επικύρωσης, εν μέσω γενικευμένης αδιαφορίας. Τα κείμενα αυτά γίνονται πραγματικές «νομικές φυλακές», απ’ όπου η διαφυγή είναι σχεδόν αδύνατη.

Τι νόημα έχει, λοιπόν, να ψηφίζουμε, αν είμαστε καταδικασμένοι να εκλέγουμε κυβερνήσεις των οποίων η αποστολή περιορίζεται στην εφαρμογή των προκαθορισμένων οδηγιών και των συνθηκών;[5]