Ραντεβού τον Σεπτέμβρη

Η «Ριβιέρα», από τη βεράντα των «Ενθεμάτων», 26.7.2012. Φωτογραφία της Ιωάννας Μεϊτάνη

Φίλοι-ες και αναγνώστες-ριες των «Ενθεμάτων», η κυριότερη λειτουργία του ενθέτου μας τον Αύγουστο θα είναι η απουσία του. Επίσης, η κυριότερη λειτουργία του γνωστού και αγαπημένου εντευκτηρίου των «Ενθεμάτων», πάλι κατά τον Αύγουστο, θα είναι ότι από τη βεράντα του, στην οποία δεν θα είναι κανείς, φαίνεται σε κάτοψη (και ωραία άποψη) ο θερινός κινηματογράφος «Ριβιέρα», όπου θα μπορείτε να απολαμβάνετε γρανίτες, μπίρες και τέρψη των αισθήσεων. Όπως λένε και τα ψάρια που έχουν μόλις βγει από τη φλεγόμεη γυάλα, ευτυχώς προλάβαμε και σωθήκαμε.

Ραντεβού το Σεπτέμβρη με νέες περιπέτειες. Από τα βάθη της διανόησης όλης της Σ.Ο. των «Ενθεμάτων», με φίλια αισθήματα, καλή απαγκίστρωση.

Στα τελευταία θερινά Ενθέματα, Κυριακή 29 Ιουλίου

Η «Ριβιέρα», από τη βεράντα των «Ενθεμάτων», 26.7.2012. Φωτογραφία της Ιωάννας Μεϊτάνη

ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΤΟΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ

Θερινό σημειωματάριο – Πολιτική και συναίσθημα: Νικόλας Σεβαστάκης

Ιστορίες από μια ανθρώπινη Κυψέλη: Θανάσης Καλαφάτης

Μπορούν να πετάξουν οι άνθρωποι; Χριστόφορος Παπαδόπουλος

Από την «επανάσταση του αυτονόητου» στη «μάχη του πρωτοφανούς»: Γιώργος Κατσαμπέκης

Το τέλος της γιορτής: Στρατής Μπουρνάζος

Το βαθύ ποτάμι: Ιωάννα Μεϊτάνη

Διαπραγμάτευση, κοινωνικός συνασπισμός, πολιτική συμμαχία, ηγεμονία: Θανάσης Μποχώτης

Για τον πολιτισμό: Κάποιες πρώτες, κι ελπίζω όχι πολύ σκόρπιες, σκέψεις: Νίκος Πολίτης

Πώς γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις οι καλές: Άγγελος Τσέκερης

ΘΕΡΙΝΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ: Πολιτική και Συναίσθημα

 του Νικόλα Σεβαστάκη     

 

Μαξ Μπέκμαν, «Η Κάθυ, ντυμένη στα γαλάζια, μέσα σε μια βάρκα», 1926

H ανακύκλωση του «φιλελεύθερου Κέντρου». Διαρκής και λυπηρή απομάκρυνση της «μεταρρυθμιστικής» και «υπεύθυνης Αριστεράς» από την Αριστερά. Ήδη όμως από τις μέρες της κυβέρνησης Παπαδήμου, στα διαδικτυακά στέκια αυτού του χώρου, παρατηρούσε κανείς να νεκρανασταίνονται μια μια οι ευρεσιτεχνίες του μπλερισμού ή της «προοδευτικής» συνέχειας του θατσερισμού. Να, για παράδειγμα, οι προ εικοσαετίας αναλύσεις περί ύπαρξης δύο κοινωνιών, της καθυστερημένης και αργόστροφης και της άλλης, της κοινωνίας των παραγωγικών και ευφυών που δεν τους αφήνουν να διακριθούν και να ηγηθούν. Τώρα ωστόσο τα ίδια ξόρκια επαναλαμβάνονται σε συνθήκες μακάβριας πτώσης της μεσαίας τάξης και οικονομικής εξάντλησης για μεγάλα τμήματα του λαού. Και σε ένα περιβάλλον επανεμφάνισης των συσσιτίων και με 1.200.000 ανέργους ξενίζει ακόμη περισσότερο ο υπερβατικός οίστρος των οπαδών του «δυναμικού Κέντρου». Ενώ μαζί με αυτήν επιστρέφει και ο μύθος της ευεργετικής ιδιωτικοποίησης ως να μην υπήρξε καμιά μεγάλη κρίση, κανένας ισχυρός κλονισμός στα δόγματα και στις λειτουργίες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Η λύση του κοινωνικού προβλήματος επαφίεται στη φαντασίωση της ανεμπόδιστης ροής ιδιωτικών επενδύσεων πίσω από την οποία κρύβεται δυστυχώς αυτό που δήλωσε προ κάποιων εβδομάδων η Μέρκελ: ότι για τους αποτυχημένους της νότιας Ευρώπης το πρότυπο θα έπρεπε να είναι η… Ινδονησία! Έτσι λοιπόν ο όψιμος ευρωπαϊσμός φτάνει στο σημείο της θλιβερής του αυτοαναίρεσης. προτρέποντας στη γενική εκποίηση όλων όσων άξιζαν στην ευρωπαϊκή κληρονομιά.

Ιστορίες από μια ανθρώπινη Κυψέλη

του Θανάση Καλαφάτη

Βάσω Κατράκη, «Κορίτσια στο μπαλκόνι», 1942

Η προφορική ιστορία έχει τη δική της ιστορία, σύντομη αλλά ενδιαφέρουσα — και αρκετά συζητημένη. Μετά την πρώτη και πολλά υποσχόμενη εμφάνισή της σαν μια καινούργια επιστημονική πειθαρχία, τα τελευταία χρόνια, και αφού πέρασε μια περίοδο κάμψης, η προφορική ιστορία επανέρχεται σήμερα, για να συμπληρώσει και να δώσει απαντήσεις εκεί που η γραπτή ιστορία των τεκμηρίων και των αρχείων έχει τις δικές της δυσκολίες. Γνωστές είναι και οι αδυναμίες της προφορικής ιστορίας· ο διάλογος και οι αντιπαραθέσεις συνεχίζονται.

Η προφορική ιστορία έχει και στη χώρα μας συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των πανεπιστημιακών τμημάτων, κυρίως των κοινωνικών σχολών, αλλά και ερευνητικών κέντρων και αρχειακών οργανισμών, και υπάρχουν ήδη οι πρώτες συμβολές προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν σήμερα άγραφες ιστορίες κοινωνικών ομάδων που βρίσκονται στη σκιά και ο λόγος τους είναι σιωπηλός: θυματοποιημένες γυναίκες, μάνες, κόρες, παιδιά που συμπαρίστανται σε έγκλειστες πολιτικούς κρατούμενους ή ποινικούς, νέοι μη πολιτικοποιημένοι που κάνουν τη δική τους εξέγερση στο σχολείο, την οικογένεια, τον στρατό, άτομα χωρίς ταυτότητα που εργάζονται περιθωριοποιημένοι χωρίς δικαιώματα και ίδιο λόγο κ.ά.

Μπορούν να πετάξουν οι άνθρωποι;

του Χριστόφορου Παπαδόπουλου

 Μπορεί ο Ράφτης της Ουλμ να γκρεμοτσακίστηκε στα σκαλιά του Επισκόπου όταν η μηχανή που είχε φτιάξει για να πετάξει απέτυχε, όμως μερικούς αιώνες αργότερα, όπως σημειώνει ο Μπρεχτ, οι άνθρωποι κατάφεραν να πετάξουν. Είναι γνωστό ότι την παραπάνω αλληγορία χρησιμοποίησε ο Ινγκράο όταν διατύπωνε τις αντιρρήσεις του στη μετεξέλιξη του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και την εγκατάλειψη της κομμουνιστικής ταυτότητας, για να πείσει ότι κόμματα που προσεγγίζουν την εξουσία, λόγω μαζικότητας και προγράμματος, πρέπει να διατηρούν στο καταστατικό τους DNA την ουτοπία, το στρατηγικό τους όραμα.

Είναι επίσης γνωστές οι συγκρούσεις που προηγήθηκαν της συντηρητικής μετεξέλιξης του Εργατικού Κόμματος της Αγγλίας στους Νέους Εργατικούς και της προγραμματικής εγκατάλειψης του σοσιαλισμού (και των συνδικάτων), όπως είναι γνωστή, στο βαθμό μάλιστα που πολλοί από τους τότε πρωταγωνιστές είναι εν ζωή και αρκετοί πολιτικά δραστήριοι στον ΣΥΡΙΖΑ, η σύγκρουση για το «Κ» στο ΚΚΕ εσωτ., που οδήγησε στη διάσπαση και στη δημιουργία της ΕΑΡ και του ΚΚΕ εσωτ. Αν. Αρ.

 Ανασυνθετικά εγχειρήματα: πολιτική ενότητα και ιδεολογικές ταυτότητες.Ο Συνασπισμός αποτέλεσε ένα πρωτοπόρο ανασυνθετικό εγχείρημα –μετά από εκείνο της προδικτατορικής ΕΔΑ–, που συνάρθρωσε τα δύο βασικά κομμουνιστικά ρεύματα, τους προερχόμενους από το ΚΚΕ, το ΚΚΕ εσωτ. και την ΕΑΡ, παράλληλα βεβαίως με τους ανέντακτους και μικρές τροτσκιστικές ομάδες·τα ζητήματα όμως της ιδεολογικής ταυτότητας επιλύθηκαν ιδρυτικά διαμέσου του συμβιβασμού των κυρίαρχων τάσεων, με τη δημιουργία κόμματος πολιτικής ενότητας — δηλαδή, χωρίς ρητές αναφορές στις παράγωγες ιδεολογίες, παρόλο που στο Καταστατικό και τα ιδρυτικά κείμενα υπήρχαν άτακτες αναφορές στον σοσιαλισμό και τον δημοκρατικό δρόμο.

Από την «επανάσταση του αυτονόητου» στη «μάχη του προφανούς»

του Γιώργου Κατσαμπέκη

 

 Η πρώτη μάχη που πρέπει να δώσει αυτή η κυβέρνηση είναι η μάχη του προφανούς, του αυτονόητου.

Μαν Ρέι, «Το ποτάμι», 1912

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Αντώνη Σαμαρά και προέρχονται από την ομιλία του στις προγραμματικές δηλώσεις της (συγ)κυβέρνησης των «τριών προθύμων». Μια ομιλία η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να φέρει τον υπότιτλο «η αφόρητη πλήξη της νεοφιλελεύθερης κοινοτοπίας». Γιατί, αλήθεια, τι καινούριο μας είπε ο πρωθυπουργός, το οποίο να μη μας το έχουν ξαναπεί και οι προκάτοχοί του τα τελευταία 15-20 χρόνια; Ήδη από την οχταετία του «εκσυγχρονισμού» (για να μην επιστρέψουμε ως την τριετία Μητσοτάκη) οι κυβερνήσεις της σύγχρονης ελληνικής μεταδημοκρατίας (της «ύστερης» μεταπολίτευσης, όπως εύστοχα την οριοθετεί ο Χριστόφορος Βερναρδάκης στο τελευταίο του βιβλίο, Πολιτικά κόμματα, εκλογές και κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010), η μία μετά την άλλη, δίνουν τη μάχη του «αυτονόητου», του «στεγνού» πραγματισμού και της αλήθειας ενάντια στο υπερφίαλο ψεύδος και τον οραματικό ουτοπισμό των ανεύθυνων λαϊκιστών.

Το τέλος της γιορτής

του Στρατή Μπουρνάζου

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. 23.7.1974. Ημέρα αναγεννήσεως». Αφίσα του Αλέκου Φασιανού, για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (Σπύρος Καραχρήστος, «Ελληνικές αφίσες», Κέδρος, Αθήνα 2003).
.

Η «γιορτή της δημοκρατίας» δεν πραγματοποιήθηκε φέτος στους κήπους του Προεδρικού Μεγάρου. Οι αιτιολογίες ήταν δύο. Μια επίσημη, «η δοκιμασία που περνά ο Ελληνικός Λαός», όπως λέει η ανακοίνωση της Προεδρίας. Και μια ανεπίσημη, το πρόβλημα που θα δημιουργούσε η παρουσία βουλευτών της Χρυσής Αυγής, αφού ως κοινοβουλευτικό κόμμα –τρομάρα μας!– έπρεπε να προσκληθούν. Ως προς την πρώτη, νομίζω ότι φαιδροποιούμε την έννοια της εξοικονόμησης δαπανών αν εννοούμε το κόστος των προσκλήσεων και της πορτοκαλάδας — κυριολεκτώ, αφού, ήδη από πέρσι, η Προεδρία της Δημοκρατίας είχε περιορίσει τα προσφερόμενα στη δεξίωση σε χυμούς. Ως προς τη δεύτερη, αν ισχύει, αντιπροσωπεύει τη λογική «πονάει δόντι, κόβει κεφάλι». Με βάση αυτή, θα ’πρεπε να καταργήσουμε κι ένα σωρό άλλα, με αποκορύφωμα το ίδιο το Κοινοβούλιο, για να παρακάμψουμε το αγκάθι της παρουσίας εκεί Χρυσαυγιτών.

***

Γιατί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή, ορθότερα, η κυβέρνηση (αφού είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι μια τέτοια απόφαση την έλαβε ο ανεύθυνος πολιτικά, κατά το Σύνταγμα, ανώτατος πολιτειακός άρχων) αποφάσισε τη ματαίωση της γιορτής; Κατά τη γνώμη μου, το γεγονός σχετίζεται άμεσα με τη συστηματική και ενορχηστρωμένη επίθεση, όλα τα τελευταία χρόνια, εκ μέρους του κυρίαρχου πολιτικού και μηντιακού μπλοκ, στη μεταπολίτευση. Αν η μεταπολίτευση, όπως κανοναρχούν, είναι η πηγή όλων των δεινών (της φαυλοκρατίας, του λαϊκισμού, της ασυδοσίας) που μας οδήγησαν στον τωρινό γκρεμό, τότε αρμόζει να την εορτάζουν κάποιοι γραφικοί, αριστεριστές και συριζαίοι, σε τίποτα γούπατα ή λαγούμια των Εξαρχείων, και πάντως όχι η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας, στους κήπους της Ηρώδου του Αττικού.

Το βαθύ ποτάμι

της Ιωάννας Μεϊτάνη

 

Από την ταινία «Μεσοτοιχίες»

Η οθόνη του θερινού δεν σε μετέφερε κάπου αλλού, μετατρεπόταν σε παράθυρο κι έβλεπες από μέσα την πόλη πίσω του: μες στην Αθήνα, εκεί, πίσω από τη Ριβιέρα, είναι το σύγχρονο Μπουένος Άιρες. Τα πρώτα πλάνα, πολεοδομική σπουδή. Αρκεί μια συρραφή από λήψεις κτιρίων για να φτιαχτεί ένα πλέγμα που σου φωτίζει την ίδια παρανοϊκή δόμηση, την ίδια απαξίωση για το βλέμμα και την αισθητική, τον ίδιο παραλογισμό που στριμώχνει στο οπτικό μας πεδίο τοίχους, πολλούς τοίχους, ατάκτως εγερμένους, αμετακίνητους, σκληρούς, αναπόδραστους. Κτίρια άσχημα, βίαια, παράλογα. Που μας κλείνουν μέσα τους και μας αφήνουν να βγαίνουμε με το δελτίο — κυρίως για να πάμε κάπου, όχι απλώς για να βγούμε. Που μας αναγκάζουν να κοιτάμε από μέσα τούς παράταιρους και παράλογους τοίχους τους και να βλέπουμε τη μοναξιά μας, σαν μπαλάκι του πινγκ-πονγκ, να χτυπάει μια από δω και μια από κει. Μα κι απέξω, απ’ το δρόμο, είναι οι τοίχοι ανάλγητοι με τη ματιά και τις ψυχές μας. Την ώρα που περπατάμε στο πεζοδρόμιο, περιορισμένοι απ’ τις ευθείες τους, μικροί και στον οριζόντιο και στον κάθετο άξονα.

Διαπραγμάτευση, κοινωνικός συνασπισμός, πολιτική συμμαχία, ηγεμονία

 του Θανάση Ν. Μποχώτη

 Προεκλογικά, ο προγραμματικός λόγος του ΣΥΡΙΖΑ επικεντρώθηκε εύλογα στην ακύρωση του Mνημονίου, στη νομική της υπεράσπιση και στα δημοσιονομικά μέτρα με τα οποία η αριστερή κυβέρνηση θα άντεχε στην πίεση που θα της ασκούσαν η ευρωζώνη και η τρόικα για να αποτρέψουν μια τέτοια εξέλιξη. ΄Ετσι, δεν αναδείχθηκε η ανάγκη μιας αναπτυξιακής πολιτικής στηριζόμενης και σε εσωτερικούς πόρους, που θα ενίσχυε τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στις πιέσεις και θα σταθεροποιούσε τον κοινωνικό συνασπισμό των ανέργων, επισφαλώς εργαζομένων, δημοσίων υπαλλήλων και μικροϊδιοκτητών, ο οποίος αποτελεί τη δύναμη που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στην ανάκαμψη και συνιστά πλέον την κοινωνική βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι παρατηρήσεις που ακολουθούν μπορεί να διατυπώνονται κάποτε απερίφραστα, γιατί έχουν  στόχο να τονίσουν την ανάγκη η ιδεολογία του νέου ΣΥΡΙΖΑ των πολλών ψηφοφόρων να συνδέει οργανικά τη διεθνή θέση της Ελλάδας με έναν ισχυρό κοινωνικό συνασπισμό εξουσίας, που να μετατρέψει το κόμμα και την παράταξη της Αριστεράς στον κεντρικό παράγοντα του ελληνικού πολιτικού συστήματος για τις επόμενες δεκαετίες.

Για τον πολιτισμό: Κάποιες πρώτες, κι ελπίζω όχι πολύ σκόρπιες, σκέψεις

του Νίκου Πολίτη

Έργο του Νίκου Εγγονόπουλου

Αφορμή για τούτο το σημείωμα στάθηκε η πρόσκληση του Παύλου Κρέμου να μιλήσω την Κυριακή 10 Ιουνίου στον «Εύμαρο», μαζί μ’ άλλους, για το θέμα. Συνήθως τέτοιες ημερίδες είναι λίγο ως πολύ αναμενόμενες, άρα λίγο ως πολύ βαρετές. Εκείνη τη φορά όμως ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε, την επόμενη μέρα απ’ τις εκλογές, να ’χει πρόγραμμα και για τον πολιτισμό. Αυτό λειτούργησε ως πρόκληση, αφού επί πολλά χρόνια ήμασταν αυτοί που αιτούνται και φωνάζουν –ή λαμβάνουν και προσωρινώς ησυχάζουν–, ενώ τώρα θα πρέπει εμείς οι ίδιοι να διαμορφώσουμε μια συνολική πρόταση. Αφορμή επίσης μού δίνει και το εννεασέλιδο φυλλάδιο του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό. Σημειώνω πως στη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος, για τον πολιτισμό δεν ακούστηκε κουβέντα. Επίσης σημειώνω πως διέφυγε αυτή η παράλειψη απ’ όλους τους επικριτές του ΣΥΡΙΖΑ, λυσσασμένους και μη. Ας είναι. Ή μάλλον ας διορθώσουμ’, έστω και λίγο, αυτή την αντίληψη.

Πώς γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις οι καλές

του Άγγελου Τσέκερη

«Πείτε μας επιτέλους μια ιδιωτικοποίηση στην οποία δεν είστε αντίθετοι…»

 

Σχέδιο του Δημήτρη Μεγαλίδη (από το βιβλίο «Αλιβέρι», έκδ. της ΔΕΗ, 1950). Από το μπλογκ του πενταθέσιου δημοτικού σχολείου Αγίου Ιωάννη Αλιβερίου (dim-ag-ioann.eyv.sch.gr).

Στην πολυκατοικία μας αποφασίσαμε να αναμετρηθούμε με τις μεγάλες ιστορικές προκλήσεις και να ιδιωτικοποιήσουμε τον ανελκυστήρα.

Τις εποχές που ζούσαμε πάνω από τις δυνατότητές μας, ο ανελκυστήρας ήταν δημόσιο αγαθό. Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν τζάμπα. Τον πληρώναμε κάθε μήνα στα κοινόχρηστα, για να βγουν τα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης. Ο διαχειριστής, ο κ. Πουρνάρας, μας άνοιξε τα μάτια. Η παραχώρηση της λειτουργίας του ανελκυστήρα σε ιδιώτες ήταν μια συμφέρουσα αναπτυξιακή πρόταση. Θα μας γλύτωνε από μια μέση μηνιαία επιβάρυνση της τάξης των 20 ευρώ ανά διαμέρισμα, που αντιστοιχεί σε τρία πακέτα μακαρόνια, δύο μπουκάλια γάλα και μια κάρτα κινητής τηλεφωνίας για κάθε οικογένεια. Ταυτόχρονα θα καλύπταμε το έλλειμμα της πολυκατοικίας, δημιουργημένο από αντιπαραγωγικές καταστάσεις του παρελθόντος, από τις οποίες βασικός ωφελημένος ήταν ο ίδιος ο κ. Πουρνάρας.

Στην επικύρωση της απόφασης συνέβαλλε και η καλοπροαίρετη αδιαφορία των ενοίκων. Ούτε η μείωση του ελλείμματος, ούτε η προοπτική να γλυτώνουμε κάνα εικοσάρικο από τα κοινόχρηστα μας δυσαρεστούσε. Έτσι η ιδιωτικοποίηση προχώρησε με ελάχιστες αντιδράσεις. Για να γίνει μάλιστα ανταγωνιστικός ο ανελκυστήρας, και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των επενδυτών, αποφασίσαμε να εκχωρήσουμε μόνο τη λειτουργία και να κρατήσουμε υπό δημόσιο έλεγχο τη συντήρηση.