Η ποιητική της αποπομπής

του Φίλιππου Ωραιόπουλου

Έργο του Τίμπορ Πόλυα, 1910

Μπροστά στο συστημικό αδιέξοδο της ευρωπαϊκής οικονομικής συγκρότησης, κατασκευάζεται καθημερινά από την ευρωπαϊκή και την πλανητική ηγεμονική ελίτ (πολιτική, οικονομική και επικοινωνιακή), με τρόπο άτυπο αλλά συστηματικό, περίτεχνο αλλά βίαιο, ως σκιά, ως παράπλευρη, ετεροτοπική και επιφαινόμενη εκδοχή, ένα αρχείο από επίσημους και ανεπίσημους επιτελεστικούς λόγους. Οι λόγοι αυτοί παρουσιάζονται στην ευρωπαϊκή και στην πλανητική σκηνή, συγκροτώντας ένα νέο φαντασιακό ρόλο ως διανοητική κατασκευή γύρω από την εκδοχή της αποπομπής μιας χώρας, εν προκειμένω της Ελλάδας, από την ευρωζώνη.

Αυτή η διανοητική κατασκευή εικονοποιεί με φυσικό τρόπο ένα πρόσωπο με τη μορφή αρνητικού «ειδώλου». Το πρόσωπο αυτό δομείται από λόγους που αιτιολογούν το υπάρχον «Κακό», ως αιτία για τη μη λύση του συστημικού αδιεξόδου. Η θεατρικότητα μιας τέτοιας εξουσιαστικής δομής συγκροτείται από την πλοκή των ρόλων ενός ευρωπαϊκού και παγκόσμιου παιχνιδιού από εκπροσώπους ευρωπαϊκών και παγκόσμιων οργανισμών, κυβερνήσεων και διοικήσεων εθνικών και υπερεθνικών, μέσα στους οποίους το αρνητικό ελληνικό «είδωλο» κατέχει μια ειδική θέση. Το παιχνίδι αυτό είναι υπό συνεχή διαμόρφωση με ταχύτητες διαδικτυακές. Οι όροι του διαμορφώνονται από τη διαχείριση που απαιτούν τα συστημικά αδιέξοδα μιας νεοφιλελεύθερης εκδοχής στο πλαίσιο των εγγενών αδυναμιών και της κατάχρησης της αντιπροσωπευτικής Δυτικής Δημοκρατίας.

Το υπό συνεχή κατασκευή αρχείο επιτελεστικών λόγων στη Δυτική παράδοση αφορά τη διαμόρφωση του ρόλου αυτού που ονομάζεται «απροσάρμοστος», «μη συνεργάσιμος», ακραία «αποδιοπομπαίος» ή «θύμα» (στο πλαίσιο μιας «αρχέγονης θυσίας»), αλλά και «sui generis», πρόκειται ούτε λίγο ούτε πολύ για την ειδωλοποίηση του σύγχρονου «Κακού», ή ακόμα με όρους ανθρωπολογικούς του σύγχρονου «μιάσματος» εν γένει (κάποιες φορές στο πλαίσιο αυτού που η πλανητική πολιτική ηγεμονική ελίτ, τα τελευταία χρόνια, ονομάζει υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων). Επομένως, μια τέτοια διανοητική κατασκευή αυτόματα (άκριτα) δημιουργεί όλες τις διανοητικές προϋποθέσεις για τη δημιουργία του «Κακού παραδείγματος». Αυτό έχει ως συνέπεια την αυτονόητη αποφυγή της μίμησής του. Αυτή πετυχαίνεται από εκείνη τη χρήση λόγων που ανήκει σε μια αρνητική επιτελεστική μιμητολογία, με τελική συνέπεια την «φυσική» αποβολή.

Νομίζω ότι το τελευταίο διάστημα, κυρίως ύστερα από τον αιφνιδιασμό της δημοκρατικής έκφρασης των εκλογών του Μαΐου, αυτού του είδους η επιτελεστική συγκρότηση μιας παγκόσμιας θεατρικής σκηνής έχει δημιουργήσει όλες τις αυτονόητες προϋποθέσεις για την αποβολή της Ελλάδος εκτός ευρωζώνης με έναν τρόπο αυτονομημένο. Το τελευταίο συμβαίνει γιατί το αρχείο των επιτελεστικών λόγων αποπομπής, όπως διατυπώθηκαν παραπάνω, και η σκηνή που καθημερινά συγκροτεί, έχει σχεδόν αυτονομηθεί, σε σχέση με το συστημικό οικονομικό αδιέξοδο. Αυτού του είδους η αθέατη αυτονόμηση μπορεί να προκαλέσει την «εθελούσια» έξοδο (εσείς είστε αιτία, εμείς θέλουμε…), χωρίς να επικαλείται το συστημικό νεοφιλελεύθερο αδιέξοδο, και συγχρόνως να κατασκευάσει ένα είδος αποενοχοποίησής του, ενώ παράλληλα μπορεί να προβάλλει την παραδειγματική τιμωρία και τον εξορκισμό του εν γένει «Κακού».

Σε αυτή την εκδοχή, η φυσικοποίηση και η γενικευμένη προσωποποίηση του «Κακού», που διαμορφώνουν τους αντίστοιχους επιτελεστικούς λόγους και την αντίστοιχη θεατρική σκηνή σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, μπορούν να παράγουν την αυτονόητη/φυσική αποπομπή της Ελλάδος και να κρύψουν ή, το λιγότερο, να σκιάσουν το ίδιο το συστημικό αδιέξοδο. Ασφαλώς, σε ένα τέτοιο ποιητικό επιτελεστικό μοντέλο μπορεί να ενσωματωθεί οποιαδήποτε χώρα και οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα ή εξειδικευμένο «είδωλο». Αυτού του είδους η εφαρμογή αφορά, σχεδόν πάντοτε, μια συγκεκριμένη συγκυρία και δεν μπορεί να είναι παρά μοναδική. Τι μπορεί να κάνει κανείς σε μια τέτοια εκδοχή έγκαιρα; Ίσως να περάσει εξειδικευμένα με λόγους, δράσεις και έργα (τέχνης ή μη) από την ποιητική της αποπομπής στην ποιητική της δημόσιας και κοσμοπολίτικης βεβήλωσης.

Ο Φίλιππος Ωραιόπουλος διδάσκει στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Βόλου