Η Ελβετία, οι ελληνικές οφσόρ και το μοντέλο «Ρούμπικ»

του Γιώργου Καλπαδάκη

Xαρακτικό του Ότο Νίκελ, από το λεύκωμα «Πεπρωμένο», 1930

 Το τελευταίο διάστημα εντείνονται οι διαπραγματεύσεις για μια νέα ελληνοελβετική συμφωνία, με δεδηλωμένο στόχο την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ενώ επίκειται η συνομολόγηση αντίστοιχων διμερών συμβάσεων της Ελβετίας με την Ιταλία, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Όπως δείχνει η αποσπασματική πληροφόρηση, η συμφωνία θα έχει ως κανονιστικό πρότυπο το μοντέλο «Ρούμπικ», που εφαρμόσθηκε στις συμβάσεις της Ελβετίας με τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστρία. Το μοντέλο επινοήθηκε από κύκλους της Ένωσης Ελβετικών Τραπεζιτών (ΕΕΤ) το 2009, ενώ ένα από τα σημαντικότερα ελβετικά λόμπι δημοσίων σχέσεων της βιομηχανίας διαχείρισης πλούτου δεν δίστασε να το χαρακτηρίσει «ιστορικό ορόσημο για τη νομιμοποίηση της εχεμύθειας». Τον περασμένο Αύγουστο, μάλιστα, προκειμένου να καταλαγιάσει τις όποιες ανησυχίες των μελών της ότι μπορεί και να έχει παρέλθει η εποχή των σκανδαλωδών φοροαπαλλαγών, η ίδια η ΕΕΤ αποκάλυψε, με ισχνώς συγκεκαλυμμένους θριαμβολογικούς τόνους, ότι το μοντέλο δεν αποτελεί παρά ένα «ανεξάρτητο αντισχέδιο» που σχεδιάσθηκε ακριβώς για να αποτρέψει την επαπειλούμενη αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών που προβλέπει η κοινοτική οδηγία φορολόγησης εισοδημάτων από αποταμιεύσεις (European Savings Tax Directive – ESTD). Η οδηγία αποβλέπει στην επιβολή ενιαίου φορολογικού καθεστώτος στις χώρες της ΕΕ, ενώ οι τροποποιήσεις αναμένεται να κλείσουν τα υφιστάμενα νομικά ‘παραθυράκια’ τα οποία εμποδίζουν την ανταλλαγή πληροφοριών φορολογικής φύσης για τους καταθέτες τραπεζών.

Έρικ Χομπσμπάουμ: ένας άνθρωπος του 20ού αιώνα

της Βίκυς Καραφουλίδου

 Παρακολουθώντας το έργο του Έρικ Χομπσμπάουμ μπορεί κανείς να ανιχνεύσει μια ιδιαίτερη μέριμνα για την αναζήτηση και τη διασφάλιση μιας αφήγησης συνεκτικής και μεστής νοήματος. Για τον βρετανό ιστορικό, η ιστοριογραφία ως «αίσθηση του παρελθόντος», δηλαδή ως βούληση να κατανοηθεί το χθες με τους δικούς του όρους και να ανιχνευθούν οι αλλαγές και οι μεταμορφώσεις του (E. Hobsbawm, Για την Ιστορία, μτφρ. Π. Ματάλας, Αθήνα 1998, σ. 25), πάντοτε συνδέεται έμμεσα με το παρόν και το μέλλον, με τη θέση μας μέσα στον χρόνο, θέση από την οποία δεν μπορούμε να ποτέ να ξεφύγουμε. Το κατεξοχήν ερώτημα που διαχρονικά διατρέχει τη σκέψη του δεν είναι άλλο –κάθε φορά– από το «πώς φτάσαμε ως εδώ;»

Στον Χομπσμπάουμ, η μαρξιστική μέθοδος ανανεώνει την ιστοριογραφική πρακτική, δοκιμάζει τις προϋποθέσεις της έρευνας, προσανατολίζει εκ νέου τα ζητούμενα της και διευρύνει δυναμικά το πεδίο της επιστήμης. Το αίτημα εξάλλου για μια πρωτίστως οικονομική και κοινωνική, αλλά εν τέλει σφαιρική και καθολική ιστορία, έφερε κοντά τους άγγλους μαρξιστές ιστορικούς του PastandPresent με τα γαλλικά Annales, ως πορείες διακριτές μεν αλλά εφαπτόμενες (στο ίδιο, σ. 220-227).

Προσοχή στα γράδα!

του Χριστόφορου Κάσδαγλη

Έργο του Ζωρζ Μπρακ, 1927

Η απόσταση από το 27% ως το 30% είναι μικρή — και ταυτοχρόνως τεράστια! Ακόμα πιο δύσβατη είναι η απόσταση από το 31% μέχρι τον σχηματισμό κυβέρνησης της Αριστεράς, έτι δε περισσότερο μέχρι τη σταθεροποίησή της, κόντρα σε θεούς και δαίμονες. Ελπίζω να καταλαβαινόμαστε.

Μέσα στον ορυμαγδό των εκλογών επικράτησε η αυταπάτη ότι για να σχηματιστεί αριστερή κυβέρνηση αρκούσε ένα 30% και η κατάληψη της πρώτης θέσης. Φαινόταν απλό ενώ δεν ήταν, παρά το επάρατο μπόνους των 50 εδρών. Λίγους μήνες αργότερα, μια ψύχραιμη ανασκόπηση δείχνει ότι πιθανότερο ήταν το σενάριο της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης. Για παράδειγμα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΔΗΜΑΡ θα εκδήλωνε την προθυμία και την προσαρμοστικότητα που επιδεικνύει με το παρόν σχήμα. Η εικόνα αποκαλύπτει ένα έλλειμμα συμμαχικών προοπτικών για τον ΣΥΡΙΖΑ, μια «μοναχικότητα» που σημαίνει ότι το τρίπτυχο συσχετισμοί-πρόγραμμα-συμμαχίες χρήζει επανεξέτασης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ως νεο-ΠΑΣΟΚ και η Αριστερά: Θέλει; Μπορεί; Έχει σημασία;

του Γιώργου Παπανάγνου

Φωτογραφία του Ανρί Καρτιέ – Μπρεσόν, 1936

Απο τις εκλογές του Ιούνη έχει αρχίσει ένας έντονος διάλογος γύρω από το αν ο ΣΥΡΙΖΑ είναι, μπορεί, ή ακόμα και αν θα έπρεπε να προσδοκά να γίνει το νέο ΠΑΣΟΚ. Για πολλούς, η ενδεχόμενη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα νεο-ΠΑΣΟΚ είναι κάτι αναπόφευκτο, κυρίως επειδή δείχνει να το θέλει. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης συνήθως προβάλλουν με χαιρεκακία την υιοθέτηση από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ ορισμένων παραδοσιακών σημαινόντων του πολιτικού λόγου του ΠΑΣΟΚ, επισημαίνοντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να γίνει συστημικό κομμάτι του πολιτικού σκηνικού. Από τη άλλη, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να γίνει νεο-ΠΑΣΟΚ, είτε διότι (για μερικούς) παραμένει στην «άκρα» κινηματική Αριστερά είτε επειδή (για άλλους) οι εποχές δεν είναι οι ίδιες. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι κρίσεις αυτές αποτελούν συνάρτηση του πώς αντιλαμβάνεται κανείς το ΠΑΣΟΚ ως πολιτικό μόρφωμα. Για μια καλύτερη εικόνα, μια σφαιρικότερη προσέγγιση είναι απαραίτητη.

Προληπτικές προσαγωγές, δηλαδή ολιγόωρες συλλήψεις

 της Κλειώς Παπαπαντολέων

H πρακτική των  μαζικών «προληπτικών προσαγωγών» εισήχθη επί υπουργίας Χρυσοχοΐδη και έκτοτε εφαρμόζεται συστηματικά τις παραμονές κάθε μεγάλης κινητοποίησης — και όχι μόνο. Την Τρίτη 9 Οκτωβρίου, κατά την επίσκεψη Μέρκελ στην Αθήνα, είχαμε περισσότερες από 100 τέτοιες προσαγωγές, χωρίς πλέον το πράγμα να προκαλέσει σοβαρή αίσθηση ή αντίδραση.  Όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Παντελής Μπουκάλας στην Καθημερινή («Προλήψεις και συλλήψεις», 10.10.2012) «μπορεί κάποια στιγμή, έτσι χαλαρά όπως αντιμετωπίζουμε πράγματα πνιγηρά για τη δημοκρατιούλα μας, να φτάσουμε ν’ ακούμε σε ειδικό δελτίο ότι “αύριο θα γίνουν προληπτικές συλλήψεις στο Παγκράτι, μεθαύριο στη Νίκαια, παραμεθαύριο στο Χαϊδάρι”».

Καθώς η πρακτική έχει πλέον παγιωθεί, ζητήσαμε από την Κλειώ Παπαπαντολέων, δικηγόρο και  γενική γραμματέα του Δ.Σ. της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ),  να  τη σχολιάσει, εξηγώντας μας κατά πόσον είναι νόμιμη και τι νομικά ερείσματα μπορεί να έχει.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Έργο του Εδουάρδου Σακαγιάν

Σύμφωνα με το Π.Δ. 141/1991, στο Αστυνομικό Τμήμα οδηγούνται για εξέταση «άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περιστάσεων και της συμπεριφοράς τους δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέργειας. Τα προσαγόμενα στο αστυνομικό κατάστημα άτομα δέον όπως μη παραμένουν σε αυτό πέραν του χρόνου ο οποίος είναι απολύτως αναγκαίος για το σκοπό για τον οποίο προσήχθησαν». Συνεπώς, η προσαγωγή ατόμου που κατέχει αποδεικτικό στοιχείο της ταυτότητάς του επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που η συμπεριφορά του, και όχι απλώς ο τόπος, ο χρόνος και οι περιστάσεις, κινεί υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος. Η προσαγωγή πρέπει κάθε φορά και για κάθε πρόσωπο χωριστά να είναι επαρκώς αιτιολογημένη, με αναγωγή σε εξατομικευμένες υπόνοιες τέλεσης συγκεκριμένου ποινικού αδικήματος.  

Για την αντιφασιστική δράση: το κράτος, το μεταναστευτικό και ο «δρόμος»

του Νίκου Γιαννόπουλου

Στα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου. «Καθαρίστε τους φασίστες της χώρας μας». Αφίσα του 5ου Συντάγματος, 1937

 Θα κινηθώ σε τρεις άξονες. Ο πρώτος είναι η παρέμβασή μας, όσον αφορά το κράτος. Ο δεύτερος είναι πώς εμπλέκεται το μεταναστευτικό με τον φασισμό και ο τρίτος είναι η στάση μας στον δρόμο και μια αντιφασιστική πολιτική καμπάνια.

Σε ό,τι αφορά το πρώτο ζήτημα. Νομίζω ότι, σε αυτή τη φάση, με τους δεδομένους συσχετισμούς και τις αγκυρώσεις των φασιστών στον κοινωνικό ιστό, η στρατηγική μας απέναντι στο κράτος πρέπει να είναι η πίεση για την άρση της ασυλίας των φασιστών. Δεν πρέπει να είναι μια στρατηγική –την οποία δεν την απορρίπτω συνολικά, αλλά δεν την προτείνω σήμερα– συρρίκνωσης της αστικής νομιμότητας για τους φασίστες, δηλαδή διακρίσεων σε βάρος τους, στη λογική «καμιά ελευθερία για τους εχθρούς της ελευθερίας». Με αυτή την έννοια, ζητάμε από το κράτος να καταστείλει τη ρατσιστική βία, όχι γενικά τον λόγο ή τα έντυπα που εκπέμπουν ρατσιστικά μηνύματα, ούτε να κλείσει τα γραφεία της Χρυσής Αυγής, να τη θέσει εκτός νόμου. Αυτή είναι μια διαφορετική προσέγγιση μιας άλλης εποχής.

Προχωρώντας, θεωρώ ότι πρέπει να ξεπεράσουμε οριστικά μια προσέγγιση που ταλάνισε την Αριστερά και το κίνημα τα προηγούμενα χρόνια και φάνηκε πολύ και στις προηγούμενες δύο εκλογές: να κρύβουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί, στη λογική μην ενταχθούμε και εμείς στα άκρα ή να μην τους δώσουμε δημοσιότητα και να τους κάνουμε «μάγκες». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η κρίση και η επίθεση, η ίδια η κοινωνικοταξική πόλωση, δημιουργεί άκρα και να αναλάβουμε την ευθύνη του άκρου που μας αντιστοιχεί. Όχι με αυθαίρετο τρόπο, αλλά παίρνοντας την ευθύνη: η Αριστερά θα κερδίσει τους φτωχούς αν αποδειχθεί το αποτελεσματικότερο «άκρο», αν είναι χρήσιμη σήμερα και θα αποδεικνύει ότι μπορεί το αύριο που επαγγέλλεται να το χτίζει από σήμερα.

Παντού, από τα βρέφη έως τα θέατρα

του Στρατή Μπουρνάζου

Γκουίντο Ρένι, Η σφαγή των νηπίων, 1611 (λεπτομέρεια).

«Ηρώδη» χαρακτήρισαν τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής Ηλία Παναγιώταρο, αρκετά άρθρα σε εφημερίδες και στα social media, τη βδομάδα που μας πέρασε. Aιτία, η ερώτησή του, με την οποία ζητάει από τον υπουργό Εσωτερικών τα στοιχεία των «αλλοδαπών βρεφών και νηπίων ανά χώρα προέλευσης που εξυπηρετούνται στους παιδικούς σταθμούς» της χώρας μας. Και πολύ καλά έκαναν: και Ηρώδη και θηριώδη και άλλα τόσα άξιζε να τον αποκαλέσουν. Γιατί είναι φανερό ότι ο Χρυσαυγίτης βουλευτής δεν ζητάει στοιχεία προκειμένου να προβεί σε κοινωνιολογικές έρευνες, ούτε εζήλωσε αίφνης τη δόξα των Μπουρντιέ και Πασερόν. Τα ζητάει για να ξεκινήσει μια εκστρατεία «εκκαθάρισης» των βρεφονηπιακών σταθμών — και μια τέτοια εκστρατεία δεν θα περιοριστεί σε ρατσιστικές κραυγές, εντός και εκτός Βουλής: θα πάρει και πιο «πρακτικές» μορφές, όπως μας δείχνει η πολιτεία της Χρυσής Αυγής, το τελευταίο διάστημα.

Ανατριχιαστικό, σίγουρα. Ακόμα πιο ανατριχιαστική όμως βρίσκω την άμεση ανταπόκριση του Υπουργού Εσωτερικών. Αντί να αρνηθεί, ως στοιχειωδώς θα όφειλε, να δώσει τα στοιχεία αυτά

Το κέντρο της Αθήνας, τοπική εκδοχή της παγκόσμιας πόλης

ΝΕΕΣ ΥΒΡΙΔΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

της Φωτεινής Μαργαρίτη

Σύμφωνα με την Σάσκια Σάσεν (Κοινωνιολογία της παγκοσμιοποίησης, 2007), η παγκοσμιοποίηση ως αλληλεξάρτηση αλλά και ως πλέγμα παγκόσμιων θεσμών και νέων σχηματισμών, που παράγουν πολύπλοκα και πολυσθενή αστικά στιγμιότυπα, εγκατοικεί στο εθνικό.

Στο Χουαξί, ένα χωριό 2.000 κατοίκων ΒΔ της Σαγκάης. 35.000 εσωτερικοί μετανάστες εργάζονται χωρίς άδεια παραμονής, αναγκασμένοι να διαμένουν έξω από τα όρια του.

Η πόλη είναι πλέον ένα στρατηγικό πεδίο όπου πολλαπλές υπερεθνικές πολιτικές και υπερσυνοριακές διαδικασίες διασταυρώνονται και παράγουν νέους χωρικούς σχηματισμούς.

Σ’ αυτή την κατεύθυνση, η μετάλλαξη του κέντρου της Αθήνας δεν συνιστά απλώς μια τοπική ιδιομορφία αλλά σε μεγάλο βαθμό την τοπικοποίηση του παγκόσμιου.

Μετανάστευση και υβριδικές μορφές του αστικού χώρου. Το παγκόσμιο κεφάλαιο και η νέα εργατική δύναμη των μεταναστών είναι δύο σημαντικές περιπτώσεις υπερεθνικών φορέων σήμερα. Η μετανάστευση αποτελεί αιχμή της παγκοσμιοποίησης. Ως εργαλείο προσέγγισης του αστικού χώρου, επιτρέπει να εντοπίσουμε πρωτόγνωρες υβριδικές μορφές, οι οποίες εξελίσσονται σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στο κέντρο της Αθήνας.

Η παράνομη μετανάστευση, η βιομηχανία του σεξ ή το εξωθεσμικό εμπόριο, αποτελούν, σύμφωνα με την Σάσεν, φαινόμενο συστημικό, ισοδύναμο της απορρύθμισης στα ανώτατα επίπεδα της οικονομίας και συνιστούν «ρυθμιστικά χάσματα», αντί του εγκλήματος και της παραβατικότητας.

Το φαινόμενο καθίσταται ιδιαίτερα περίπλοκο, καθώς οι παραπάνω επικερδείς δραστηριότητες διευθύνονται από υπερεθνικά παγκόσμια δίκτυα, που εύκολα, λόγω των τεχνολογιών επικοινωνίας, διαφεύγουν της «επιτήρησης». Καταγράφονται μεν στο «περιθώριο» της θεσμικής παγκόσμιας οικονομίας, αλλά βρίσκονται σε στενή διαπλοκή μ’ αυτήν και τις αναλαμβάνει ένας πολυπληθής μετακινούμενος πληθυσμός που ζει σε καθεστώς συνεχούς μετάβασης στις πόλεις.

Ο ξένος, Ι: Στα σύνορα Μεξικού και ΗΠΑ. «Στον τόπο που δεν ξέρω το όνομά μου. Στον τόπο που είμαι, και δεν είμαι», λέει χαρακτηριστικά ο Κάρλος Φουέντες μιλώντας για τα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ.

Ένα εισαγγελικό παιχνίδι χωρίς κανόνες

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Στις 29 Ιουνίου 2002  καταγράφεται  η έκρηξη πυροκροτητή στα χέρια αγνώστου στην Ακτή Μιαούλη. Στον Ευαγγελισμό, όπου μεταφέρθηκε ο άγνωστος, οργανώθηκε ένας αγώνας δρόμου για να σωθεί. Με τίτλο «Μην χάσετε το δώρο» αποδίδονταν στα Νέα (1.7.2002) οι συστάσεις του τότε πρωθυπουργού προς την Αντιτρομοκρατική. Το «δώρο», βέβαια, δεν χάθηκε…

Από το σημείωμα νοσηλείας του Ευαγγελισμού προκύπτει η κατάστασh του πολυτραυματία: «1. Τραυματικός ακρωτηριασμός δεξιάς άκρας χειρός με σημαντική αιμορραγία, κάταγμα ωλένης, 2. Θλάσεις πνευμόνων με πνευμονορραγία, 3. Θερμικά χημικά εγκαύματα προσώπου, θώρακος, άνω κοιλίας, μασχάλης, μηρών και κνήμης και θλαστικά τραύματα προσώπου, 4. Κακώσεις οφθαλμών. 5. Κάταγμα σπλαχνικού κρανίου ρινικών οστών, δ. ιγμόρειου και αρ. ζυγωματικού, ρινορραγία, 6. Υφολική ρήξη τυμπάνου άμφω».  Στην κατάσταση αυτή, ο ταυτοποιημένος πλέον Σάββας Ξηρός αποσωληνώθηκε πρόωρα στις 4 Ιουλίου με αιτιολογία τα σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα (πήγματα ξερού αίματος στους πνεύμονες) που θα έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή του.

Μανιέλι, «Εργάτες στην καρότσα», 1914

Όπως προκύπτει από  αφιέρωμα του ΒΗΜΑGAZINO στον εισαγγελέα Ι. Διώτη (2.3.2003), όπου η δημοσιογράφος Ι. Μάνδρου φαίνεται να αναπαράγει σε τρίτο πρόσωπο συνέντευξη μαζί του, ο εισαγγελέας εξηγεί ότι οι γιατροί ενεργούσαν με δική του παρέμβαση. Το ίδιο επιβεβαιώθηκε από τις καταθέσεις των γιατρών στο ακροατήριο. Επί πέντε μέρες ο Ξηρός ανακρίνεται. Στις 11 Ιουλίου αρχίζει να απολογείται χωρίς συνήγορο. Στις 8 Αυγούστου, έπειτα από 40 ημέρες κράτησης, εκδίδεται ένταλμα σύλληψης και ανατίθεται η υπόθεση στον ανακριτή όπου  παίρνει το δρόμο μιας κανονικής ποινικής διαδικασίας. Μέχρι τότε οι αρχές δηλώνουν ότι δεν είναι κρατούμενος «με την έννοια του νόμου» όπως λέει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και ο εκπρόσωπος τύπου της Ελληνικής Αστυνομίας.

Ο ανακριτής Λ. Ζερβομπεάκος ανακοίνωσε στον κρατούμενο το κατηγορητήριο στις 8 Αυγούστου και τον κάλεσε να απολογηθεί.  Για πρώτη φορά επιτράπηκε παρουσία συνηγόρου. Η δικογραφία άλλωστε αριθμούσε πλέον  δεκάδες χιλιάδες σελίδες. Στις 11 Αυγούστου, ο Σάββας Ξηρός απολογήθηκε στον ανακριτή, παρουσία ενόπλων. Στη δίκη, που ξεκίνησε στις 3 Σεπτεμβρίου 2003, ο Ξηρός, με συνοπτική προδικασία ανακάλεσε τις απολογίες του και κάλεσε το δικαστήριο να εξετάσει το «έγκλημα του Ευαγγελισμού». Το δικαστήριο απέρριψε τις σχετικές ενστάσεις.

Από τα προηγούμενα και χωρίς να προχωρήσει κανείς σε εμβριθείς  νομικές αναλύσεις, προκύπτει πως ο Σάββας Ξηρός κρατήθηκε παράνομα χωρίς ένταλμα σύλληψης επί 40 ημέρες, τέθηκε σε καθεστώς απόλυτης απομόνωσης παρότι βαριά τραυματίας, εμποδίστηκε παράνομα να έχει πρόσβαση σε δικηγόρο, υποβλήθηκε σε ολονύκτιες συνεχείς ανακρίσεις παρότι ετοιμοθάνατος και υποχρεώθηκε να απολογηθεί χωρίς καν γνώση της δικογραφίας. H παραπάνω ιστορία δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία παραβίαση δικονομικών εγγυήσεων στην Ελλάδα, μολονότι σαράντα μέρες σε κράτηση χωρίς κατηγορία αποτελούν σίγουρα μοναδικό γεγονός  στα ποινικά χρονικά της μεταπολίτευσης.

Γιατί όμως την ξαναφέρνω στη μνήμη μας; Ο αναγνώστης μάλλον έχει καταλάβει. Ο ίδιος εισαγγελέας, με αφορμή τη μη χρήση της λίστας Λαγκάρντ ως αποδεικτικό μέσο, δηλώνει ευθαρσώς σήμερα πως «στη δημοκρατία δεν αρμόζουν οι ρουφιανολίστες» και πως «η εξιχνίαση των εγκλημάτων […] θα πρέπει να γίνεται με φανατική προσήλωση στη νομιμότητα» (Τα Νέα , 6-7.10.2012).

Oι απολογίες των Pussy Riots

Κάτια Σαμούτσεβιτς, Μάσα Αλεξίνα, Ναντιέζντα Τολοκονίκοβα

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

 Την Τετάρτη το Εφετείο της Μόσχας επικύρωσε την πρωτόδικη καταδίκη δύο μελών του φεμινιστικού πανκ συγκροτήματος Pussy Riots για χουλιγκανισμό και υποδαύλιση θρησκευτικού μίσους, λόγω του δρώμενού τους εναντίον του Πούτιν στον ναό του Σωτήρος (η τρίτη, η Κ. Σαμούτσεβιτς, αφέθηκε ελεύθερη). Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα από τις απολογίες τους στο πρωτόδικο δικαστήριο, ένα φλογερό κήρυγμα ελευθερίας. Τα πλήρη κείμενα, μεταφρασμένα στα αγγλικά, είναι προσιτά στο n+1 magazine. Οι τίτλοι είναι των «Ενθεμάτων».

EΝΘΕΜΑΤΑ

Aπό παλιότερη διαμαρτυρία των Pussy Riots εναντίον του Πούτιν στο Κρεμλίνο

Ο πολιτισμός της Ορθοδοξίας μπορεί να συμπορευθεί με την εξέγερση

 Όταν ο Κύριλλος Γκουντιάγιεφ, παλιός συνάδελφος του Πούτιν στην KGB, ανέβηκε στον θρόνο του πατριάρχη, ο καθεδρικός ναός του Σωτήρος άρχισε να αποκτά σημαίνουσα συμβολική σημασία για το ρωσικό κράτος. Μετατράπηκε σε ένα φανταχτερό σκηνικό για τις επιδιώξεις των δυνάμεων Ασφαλείας, οι οποίες και αποτελούν την κύρια πηγή της εξουσίας στη σημερινή Ρωσία.

Ναός του Σωτήρος, Μόσχα

Γιατί ο Πούτιν αισθάνεται την ανάγκη να εκμεταλλευθεί την ορθόδοξη θρησκεία και την αισθητική της; Ας θυμηθούμε ότι η Ορθοδοξία συνδέεται στενά με την ακμή της τσαρικής Ρωσίας, όταν η εξουσία δεν πήγαζε από δημοκρατικές εκλογές και την κοινωνία των πολιτών, αλλά από τον Θεό τον ίδιο. Πώς το πέτυχε αυτό ο Πούτιν; Προφανώς, οι αρχές εκμεταλλεύτηκαν ένα δεδομένο της σοβιετικής εποχής, όταν η Ορθοδοξία απέκτησε μια αύρα χαμένης Ιστορίας, μιας θρησκείας που είχε συντριβεί από το ολοκληρωτικό καθεστώς, και ως εκ τούτου συνιστούσε μια αντιπολιτευόμενη κουλτούρα. Οι αρχές αποφάσισαν να οικειοποιηθούν αυτή την ιστορική αίσθηση της απώλειας, προκειμένου να προωθήσουν ένα πολιτικό σχέδιο για την αποκατάσταση των χαμένων πνευματικών αξιών της Ρωσίας, εγχείρημα που ελάχιστη σχέση έχει με τη γνήσια ανησυχία για τη διαφύλαξη της Ιστορίας και του πολιτισμού της ρωσικής Ορθοδοξίας.

Η εφαρμογή αυτού του καλοστημένου πολιτικού σχεδίου απαίτησε μπόλικο επαγγελματικό φωτισμό και εξοπλισμό βιντεοσκόπησης, άφθονο τηλεοπτικό χρόνο για πολύωρες ζωντανές μεταδόσεις και πάμπολλες ηθικοπλαστικές ιστορίες, με τον Πατριάρχη να νουθετεί το ποίμνιο, οδηγώντας το στη σωστή πολιτική επιλογή, σε μια προεκλογική συγκυρία δύσκολη για τον Πούτιν. Επιπλέον, ο τηλεοπτικός βομβαρδισμός πρέπει να είναι διαρκής: οι εικόνες πρέπει να εντυπωθούν στο μυαλό και να ανανεώνονται συνεχώς, δημιουργώντας την αίσθηση ότι πρόκειται για κάτι φυσικό, μόνιμο και υποχρεωτικό.

Το μουσικό μας δρώμενο, στον καθεδρικό του Σωτήρος, με το τραγούδι «Μητέρα του Θεού, διώξε τον Πούτιν», διερρήγνυε αίφνης τη μηντιακή εικόνα, την οποία το κράτος τόσο καιρό φιλοτεχνούσε, αποκαλύπτοντάς την ψευτιά της. Τολμήσαμε, χωρίς την ευλογία του Πατριάρχη, να συνδέσουμε οπτικά την κουλτούρα της Ορθοδοξίας με την κουλτούρα της διαμαρτυρίας. Γιατί πιστεύουμε ότι ο ορθόδοξος πολιτισμός δεν ανήκει μόνο στη Ρωσική Εκκλησία, τον Πατριάρχη και τον Πούτιν, αλλά μπορεί κάλλιστα να συμμαχήσει και να συμπορευθεί με την εξέγερση των πολιτών, με το πνεύμα της διαμαρτυρίας στη Ρωσία.

Κάτια Σαμούτσεβιτς

Οι Ρώσοι δεν αισθάνονται πια πολίτες τούτης της χώρας

Αφίσα του freestyle (Μichael Thompson) από το flickr

 Για μένα, το πιο εκπληκτικό είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνονται εντελώς ανήμποροι, δεν πιστεύουν ότι μπορούν να επηρεάσουν, με κανέναν τρόπο, την κατάσταση. Στις πικετοφορίες και τις διαδηλώσεις, τον χειμώνα και την άνοιξη του 2012, καθώς μάζευα υπογραφές διαμαρτυρίας, πολλοί με ρωτούσαν –και το έκαναν με πλήρη ειλικρίνεια– γιατί επιτέλους να τους αφορά εκείνο το μικρό δασάκι στο Κρασνοντάρ — ακόμη και αν αυτό είναι πανάρχαιο και μοναδικό στη Ρωσία. Γιατί να σκοτίζονται αν η γυναίκα του πρωθυπουργού μας Ντμίτρι Μεντβέντεφ θέλει να χτίσει εκεί το εξοχικό της, καταστρέφοντας έναν μοναδικό οικότοπο για τα άγρια κυπαρίσσια; Η στάση τους επιβεβαιώνει, για μια ακόμα φορά, ότι δεν αισθάνονται πια πως τούτη η χώρα ανήκει σε εμάς, τους πολίτες της. Δεν αισθάνονται πλέον πολίτες. Νιώθουν ρομπότ, κομμάτια μιας μάζας.

Με ενοχλεί πραγματικά που το κατηγορητήριο κάνει λόγο για τη «δήθεν» σύγχρονη τέχνη. Μια πολύ παρόμοια τακτική είχε χρησιμοποιηθεί και στη δίκη του Ιωσήφ Μπρόντσκι. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονταν «δήθεν» ποιήματα. Οι απολογίες μας, επίσης, χαρακτηρίζονται «δήθεν» απολογίες — κάτι πολύ προσβλητικό. Για μένα, αυτή η δίκη είναι μια «δήθεν» δίκη. Δεν σας φοβάμαι. Δεν φοβάμαι τα ψεύδη και τις χαλκευμένες κατηγορίες, την έντεχνη απάτη, όπως θα εκφραστεί στην ετυμηγορία αυτού του «δήθεν» δικαστηρίου.

Γιατί το μόνο που μπορείτε να μου στερήσετε είναι η «δήθεν» ελευθερία. Είναι, άλλωστε, το μόνο είδος ελευθερίας που υπάρχει σήμερα στη Ρωσία. Κανένας όμως δεν μπορεί να μου στερήσει την εσωτερική μου ελευθερία. Η ελευθερία αυτή ζει μέσα στις λέξεις, θα συνεχίσει να ζει χάρη στη διαφάνεια [γκλάσνοστ], όταν τα λόγια αυτά θα τα διαβάσουν και θα τα ακούσουν χιλιάδες άνθρωποι. Ζει μέσα σε κάθε άνθρωπο που δεν αδιαφορεί, που μας ακούει σ’ αυτή τη χώρα, μέσα σ’ όλους όσοι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε τούτη τη δίκη, όπως παλιότερα τον αναγνώριζαν στον Φραντς Κάφκα και τον Γκυ Ντεμπόρ. Αγαπάω την τιμιότητα και τη διαφάνεια, διψάω για την αλήθεια· κι αυτά μας κάνουν, όλους και όλες μας, λίγο πιο ελεύθερους.

Μάσα Αλεξίνα

Οι λέξεις θα διαπεράσουν το τσιμέντο

Στον ναό του Σωτήρος

Τα τραγούδια και οι παραστάσεις μας είναι μια πολιτική πράξη ενάντια στην ανελευθερία και την καταπίεση ενός ευνοιοκρατικού πολιτικού συστήματος, που ασκεί τη εξουσία του ενάντια στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ενάντια στις ατομικές και τις πολιτικές ελευθερίες.

Το πάθος, η απόλυτη ειλικρίνεια και η αθωότητα θα αποδειχθούν ισχυρότερες από την υποκρισία, την ψευδολογία και την ψευτομετριοφροσύνη που χρησιμοποιούνται για τη συγκάλυψη των εγκλημάτων. Οι αποκαλούμενοι ηγέτες του κράτους στέκονται ευλαβικά στον καθεδρικό του Σωτήρος, παριστάνοντας τους δίκαιους· κι όμως, καθώς επιδίδονται σε κάθε είδους πανουργία, οι αμαρτίες τους είναι πολύ μεγαλύτερες από τις δικές μας.

Ακούστε τα λόγια μας, και όχι αυτά που λέει για μας στην τηλεόραση ο Αρκάντι Μάμοντοφ [δημοσιογράφος, υποστηρικτής του Πούτιν]. Μη διαστρεβλώνετε και μην παραποιείτε τα λεγόμενά μας. Επιτρέψτε μας να πάρουμε μέρος στη συζήτηση, να μιλήσουμε σ’ αυτή τη χώρα, η οποία είναι και δική μας, κι όχι μονάχα η επικράτεια του Πούτιν και του Πατριάρχη. Όπως ακριβώς και ο Σολζενίτσιν, πιστεύω ότι, εν τέλει, οι λέξεις θα καταφέρουν να διαπεράσουν το τσιμέντο.

Από τη δίκη των Pussy Riots

Μπορεί να μας φυλάκισαν, την Κάτια, τη Μάσα και εμένα, αλλά δεν μας έχουν νικήσει. Ακριβώς όπως δεν κατάφεραν να νικήσουν τους «αντιφρονούντες»· παρόλο που τους έχωσαν σε ψυχιατρεία και μπουντρούμια, αυτοί ανακοίνωναν θαρραλέα την ετυμηγορία τους για το καθεστώς. Η τέχνη να δημιουργείς την εικόνα μιας εποχής δεν γνωρίζει νικητές και ηττημένους. Το ίδιο ισχύει και για τους ποιητές της ομάδας Oberiu (Ένωση Αληθινής Τέχνης), οι οποίοι παρέμειναν καλλιτέχνες μέχρι το τέλος, ανεξήγητα και ακατανόητα. «Εκκαθαρισθείς» το 1937, ο Αλέξανδρος Βεντένσκι έγραφε: «Το ακατανόητο μας χαροποιεί, το ανεξήγητο είναι φίλος μας». Οι Pussy Riot είμαστε μαθήτριες και κληρονόμοι του Βεντένσκι.