O Γκυ Μπυρζέλ και το έργο του

WEB ONLY

με την ευκαιρία της αναγόρευσης του σήμερα σε επίτιμο δρ του ΕΜΠ

του Μηνά Αγγελίδη, της  Σοφίας Αυγερινού-Κολώνια και του Νίκου Μπελαβίλα

Ο διάσημος πολεοδόμος και γεωγράφος Γκυ Μπυρζέλ  αναγορεύεται αύριο Δευτέρα Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου και ώρα 17.30 επίτιμος διδάκτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ στην αίθουσα εκδηλώσεων του Κτιρίου Αβέρωφ. Η εκδήλωση ξεκινάει με ομιλία της  διευθύντριας του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας Σοφία Αυγερινού-Κολώνια για το έργο του τιμώμενου, συνεχίζεται με συζήτηση με θέμα «Η Αθήνα σε κρίση» (Μηνάς Αγγελίδης, Άγις Αθανασιάδης, Θωμάς Μαλούτας, Νίκος Μπελαβίλας, Γιάννης Τσιώμης) και ολοκληρώνεται με ομιλίατου τιμώμενου Γκυ Μπυρζέλ με θέμα «Διάρκεια και αλλαγές στην ελληνική πρωτεύουσα». Με την ευκαιρία αυτή, τα «Ενθέματα» δημοσιεύουν την εισήγηση του Μηνά Αγγελίδη, της   Σοφίας Αυγερινού-Κολώνια και του Νίκου Μπελαβίλα προς τον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας, με βάση την οποία ο Γκυ Μπυρζέλ αναγορεύεται επίτιμος διδάκτωρ. Το κείμενο αναφέρεται στην συνολική επιστημονική συνεισφορά  του Μπυρζέλ, με ιδιαίτερη αναφορά στην ενασχόλησή του με την Ελλάδα, ενώ στο τέλος περιέχει αναλυτική εργογραφία του.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

 Ο Guy Burgel, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris Χ – Nanterre, έχει μια εξαιρετικά σημαντική συνεισφορά στις επιστήμες της πολεοδομίας και γεωγρα­φίας. Διετέλεσε Καθηγητής αστικής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Paris X – Nanterre και θεμελίωσε τη συλλογή συγκριτικών μελετών του περιοδικού «Villes en parallèle» το 1980, η έκδοση του οποίου συνεχίζεται έως σήμερα. Διηύθυνε για μεγάλο διάστημα το Εργαστήριο αστικής γεωγραφίας (Laboratoire de géographie urbaine) του Πανεπιστημίου Paris X – Nanterre.Έχει συγγράψει πολύ μεγάλο αριθμό εργασιών για την πόλη, οι οποίες είχαν μεγάλη απήχηση στην διεθνή επιστημονική κοινότητα αλλά και σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό.Του έχει απονεμηθεί ο τίτλος της γαλλικής «Académie d’architecture».

 Η έρευνα για την Ελλάδα

Ο καθηγητής Guy Burgel αφιέρωσε πολύ μεγάλο μέρος της επιστημονικής δραστηριότητάς του στην Ελλάδα. Συμμετείχε σε μεγάλο αριθμό σημαντικών ερευνών για την Αθήνα, τις ελληνικές πόλεις και γενικότερα τον ελληνικό χώρο, οι οποίες κα­τέληξαν σε βιβλία και δημοσιεύσεις επηρεάζοντας παράλληλα σε σημαντικό βαθμό την επιστημονι­κή σκέψη για την ελληνική πόλη και περιφέρεια για δεκαετίες.

Ειδικότερα, ο Guy Burgel, στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, μέσα από μια σειρά συστηματικών ερευνών του μετασχηματισμού του αστικού όσο και του αγροτικού χώρου στην Ελλάδα, ανέλυσε συστηματικά τους πολυδιάστατους μηχανισμούς σχηματισμού της Αθήνας, μιας ιδιότυπης μεσογειακής μητροπολιτικής περιοχής, μέσα από διαδικασίες αποδυνάμωσης των περιφερειακών και τοπικών αναπτυξιακών και κοινωνικών δομών και των πολιτιστικών ταυτοτήτων που προϋπήρχαν. Μέσα από πρωτότυπες μεθόδους ανάλυσης των διασυνδέσεων ανάμεσα στο τοπικό και το υπερτοπικό, ανάμεσα στην οικονομία, την κοινωνία και τον καθημερινό βίο των ανθρώπων, επέτυχε να αναλύσει ολοκληρωμένα τους ιδιαίτερους μετασχηματισμούς των πόλεων και της υπαίθρου στην Ελλάδα. Η έμφαση στην ολοκληρωμένη προσέγγιση και στην εμβάθυνση στις ελληνικές ιδιαιτερότητες αποτέλεσαν ουσιαστική καινοτομική συνεισφορά του Guy Burgel  σε σχέση με την έως τότε εργογραφία για τις ελληνικές πόλεις.

Στα Ενθέματα την Κυριακή 9 Δεκεμβρίου

Πολυκοσμία: Μάκης Κουζέλης

Με αφορμή τα Δεκεμβριανά του 2008 – Βία και κοινωνική δράση στην Ελλάδα και την Αργεντινή: Μαρίνα Πρεντουλή

ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και άλλα δαιμόνια: Χρήστος Λάσκος, Ευκλείδης Τσακαλώτος

Τουρκία 2012: η αυταρχική και ελιτίστικη πολιτική κουλτούρα κυριαρχεί και εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό: Μπούσρα Ερσανλί

Συνέδριο του «Ιστορείν» για τη Μεταπολίτευση: το πρόγραμμα

Kοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: Οι λέξεις και τα πράγματα: Φώτης Τερζάκης

Λαϊκιστικός και τεχνοκρατικός λόγος στις παρυφές της Αριστεράς: Λίνα Θεοδώρου, Φάνης Παπαγεωργίου

Ο Χρυσαυγίτης, ο αντιφασίστας και ο δημόσιος χώρος: Δώρα Κοτσακά-Καλαϊτζιδάκη

Η θεολογία της απελευθέρωσης: Γκουστάβο Γκουτιέρρες

 

 

Πολυκοσμία

Roger de La Fresnaye, «Οι λουόμενοι», 1912

του Μάκη Κουζέλη

Πολύς κόσμος στην πανελλαδική συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ. Κανένας που γνωρίζει αυτό τον «χώρο» από παλιότερα δεν θα φανταζόταν ένα στάδιο γεμάτο συνέδρους! Δείχνει πώς άλλαξε ο «χώρος», πώς έγινε αξιωματική αντιπολίτευση, πώς επανασύνδεσε απομακρυσμένους, πώς κινητοποίησε και πάλι όσους είχαν απογοητευτεί από το περιθώριο των μικρών ποσοστών, τι σήμανε η πειστική διεκδίκηση της εξουσίας για την Αριστερά, για τις δυνάμεις της εργασίας. Κανείς πράγματι δεν θα φανταζόταν πως στις πλαϊνές αίθουσες, εκεί όπου παλιότερα γίνονταν τα συνέδρια, τώρα με δυσκολία θα χωρούσαν οι «τάσεις» και οι «συνιστώσες».

Πολύς κόσμος παντού, σε μια πρωτοφανή για τη μετεμφυλιακή ελληνική Αριστερά ταυτόχρονη συνύπαρξη εργασιών συνδιάσκεψης, συνεδριάσεων οργάνων και ομάδων, συζητήσεων, «πηγαδιών» κάθε μεγέθους, σχολιασμών και αντιπαραθέσεων. Πολύς δραστήριος, προβληματισμένος αλλά και χαρούμενος κόσμος, κόσμος έτοιμος να δράσει, να συμβάλει, να συμμετάσχει, κόσμος εν αναμονή εξελίξεων, κόσμος που επιδιώκει και προετοιμάζει εξελίξεις.

Με αφορμή τα Δεκεμβριανά του 2008: Βία και κοινωνική δράση στην Ελλάδα και την Αργεντινή

Έργο της Λένιας Οικονόμου. Μολύβι σε χαρτί, 250 x 150 (λεπτομέρεια), 2010.

της Μαρίνας Πρεντουλή

Τέσσερα χρόνια μετά τα Δεκεμβριανά του 2008, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς κρίσης και τα περιστατικά εξεγερσιακής βίας, αν και όχι γενικευμένα ακόμα, είναι πιθανόν να πληθύνουν. Τον Δεκέμβρη του 2008, τα κυβερνητικά κέντρα και τα ΜΜΕ κατηγόρησαν τον ΣΥΡΙΖΑ ως υποκινητή-υπερασπιστή της «άλογης», κατ’ εκείνους, βίας. H δολοφονία του νεαρού Γρηγορόπουλου από αστυνομικό, γεγονός όχι πρωτοφανές για την ελληνική πραγματικότητα, πυροδότησε τότε κύμα διαδηλώσεων, καταλήψεων και χάπενινγκ, βίαιων και μη. Τα βίαια επεισόδια, αυτά που κέρδισαν περισσότερο τηλεοπτικό χρόνο και την κατακραυγή των υπερασπιστών του καθεστώτος, άρχισαν το βράδυ της δολοφονίας στα Εξάρχεια, συνεχίστηκαν την επομένη, Κυριακή 7 Δεκεμβρίου με την πορεία προς τη ΓΑΔΑ, ενώ έως τη Δευτέρα είχαν επεκταθεί γεωγραφικά και διευρυνθεί ποιοτικά, αφού σημειώθηκαν πλήθος μαθητικών καταλήψεων και επιθέσεων σε αστυνομικά τμήματα, σε πολλές συνοικίες της Αθήνας και άλλων πόλεων. Με αφορμή την επέτειο του Δεκέμβρη, και ενώ η πολιτική λιτότητας στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει εντείνει την πολιτική και κοινωνική κρίση, το θέμα της συλλογικής βίας παραμένει στο προσκήνιο.

ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ και άλλα δαιμόνια

του Χρήστου Λάσκου και του Ευκλείδη Τσακαλώτου

Βέρνερ Σολτζ, «Οι θλιμένοι», 1930

Είναι πολλές οι φορές, τα τελευταία χρόνια, που το ΚΚΕ μας άφησε άφωνους με πράξεις και παραλείψεις του. Η στάση του τον Δεκέμβρη του 2008 είναι, από αυτή την άποψη, εμβληματική. Την ώρα που, ως πρελούδιο αυτών που έμελλε να ζήσουμε στην περίοδο της κρίσης, ευρύτατα τμήματα της νεολαίας –και όχι μόνο– έβγαιναν στο δρόμο και απείλησαν τους κυρίαρχους σε έκταση και με ένταση σχεδόν πρωτοφανή ιστορικά, το ΚΚΕ είδε και κατήγγειλε… κουκουλοφόρους. Επιβεβαίωσε, τότε, πόσο απέναντι βρίσκεται πάντοτε στα πραγματικά κινήματα, δηλαδή στα κινήματα τα οποία δεν τα ελέγχει το ίδιο. Και, βέβαια, το σύστημα πολύ χάρηκε τότε με την απομόνωση των… αριστεριστών. Σήμερα, μετά την τοποθέτηση της Αλέκας Παπαρήγα στη Βουλή για τον προϋπολογισμό, η χαρά και η «εκτίμηση» προσλαμβάνει ασύλληπτες διαστάσεις. Ο Αλέξης Παπαχελάς ένιωσε την υποχρέωση να γράψει πόσο σοβαρή και συγκροτημένη υπήρξε η γ.γ. του ΚΚΕ — σε αντίθεση με τον παλιοΣΥΡΙΖΑ, προφανώς.

Τουρκία 2012: η αυταρχική και ελιτίστικη πολιτική κουλτούρα κυριαρχεί και εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΙΣΤΟΡΕΙΝ» ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ, 14-16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ

συνέντευξη της Μπούσρα Ερσανλί στον Βαγγέλη Κεχριώτη

Η Μπ. Ερσανλί μιλάει τη δημοκρατία, την πρόσφατη φυλάκισή της, την αυτολογοκρισία στα πανεπιστήμια, το Κουρδικό, το νέο τουρκικό Σύνταγμα

Από την Παρασκευή μέχρι την Κυριακή (14-16 Δεκεμβρίου) το περιοδικό Ιστορείν σε συνεργασία με το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (και την οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Friedrich Ebert) οργανώνει συνέδριο με θέμα «Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση;». Σκοπός του, να αναλύσει το φαινόμενο της μεταπολίτευσης πέρα από τα στερεότυπα και τις αφηγήσεις της κρίσης. Στο συνέδριο παίρνουν μέρος πενήντα μελετητές από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Α

νάμεσά τους, και η τουρκάλα πολιτικός επιστήμων Büşra Ersanlı. Η Ersanlι έχει διδάξει ως επισκέπτρια σε πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ενώ τα τελευταία χρόνια διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μαρμαρά. Το πιο γνωστό της βιβλίο είναι: Εξουσία και Ιστορία: Το δόγμα της «επίσημης Ιστορίας» στην Τουρκία (1992). Εδώ και χρόνια μετέχει στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ το 2009 εξελέγη στο συντονιστικό του φιλοκουρδικού Κόμματος Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP). Τον Οκτώβριο του 2011 φυλακίστηκε, εννέα μήνες, για «συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση». Η δίωξή της συνεχίζεται. Ο Βαγγέλης Κεχριώτης, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου, τη συνάντησε στην Κωνσταντινούπολη και μίλησε μαζί της για την κοινωνία και την πολιτική στη σημερινή Τουρκία.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Πώς θα περιγράφατε, εν συντομία, τις ομοιότητες και τις διαφορές της εμπειρίας Ελλάδας και Τουρκίας τα τελευταία 40 χρόνια;

Η Μπ. Ερσανλί σε δηλώσεις της στα τουρκικά μέσα αμέσως μετά την αποφυλάκισή της, τον Ιούλιο που μας πέρασε.

Οι ομοιότητες βρίσκονται, λίγο-πολύ, στα αποτελέσματα του εκδημοκρατισμού και του αυταρχισμού. Κυρίως, όμως, έχουμε διαφορές, οι οποίες είναι πιο εμφανείς και σημαντικές. Οι διαφορές αυτές σχετίζονται πρωτίστως με την κυρίαρχη πολιτική κουλτούρα του τουρκικού καθεστώτος. Θεωρώ πως το πολιτικό, θεσμικό και γραφειοκρατικό στρατιωτικό κατεστημένο και οι τρόποι άσκησης εξουσίας έχουν ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο σε σχέση με την Ελλάδα. Έχει δημιουργηθεί μια πολιτική κουλτούρα που δυστυχώς προκρίνει τη μονολιθικότητα, σε μια χώρα που συγκροτείται από πολλές πληθυσμιακές ομάδες, με σοβαρές διαφορές. Έτσι, το σύστημα εξουσίας γίνεται ολοένα και πιο απρόσιτο.

Σχετικά με το τελευταίο. Φυλακιστήκατε τη δεκαετία του 1970, αλλά και τη χρονιά που μας πέρασε, για εννιά μήνες. Πώς σας επηρέασε αυτή η εμπειρία και πώς εκτιμάτε την απόσταση που έχει διανυθεί όσον αφορά τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας;

Παρατηρώ ότι και στη δική μου ζωή, όπως και στο αριστερό κίνημα εντός του οποίου βρέθηκα, εντός και εκτός, όλο αυτό το διάστημα, το σύστημα εξουσίας και η κυρίαρχη ελίτ εμφανίζονται με ένα διπλό πρόσωπο. Σαν μια τραμπάλα: εκδημοκρατισμός-αυταρχισμός και τούμπαλιν. Η πολιτική δύναμη που μας φυλάκισε τη δεκαετία του 1970 αντιμετώπιζε ως εχθρό οτιδήποτε σχετιζόταν με τον σοσιαλισμό, τη μαζικοποίηση, τον εκδημοκρατισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον κομμουνισμό. Σήμερα, ο εχθρός δεν είναι πια ο κομμουνισμός (το 1991 ο νόμος εναντίον του κομμουνισμού άλλαξε), αλλά η ίδια πρακτική συνεχίζεται μέσω της πολύ βολικής έννοιας της «τρομοκρατίας», έννοια η οποία έχει ενταχθεί στο νομικό σύστημα των ΗΠΑ και πολλών άλλων χωρών. Έτσι, ο εχθρός διαχέεται ακόμα περισσότερο. Στο παρελθόν ήταν ιδεολογίες όπως ο κομμουνισμός και ο αναρχισμός, σήμερα είναι, ουσιαστικά, μια στάση: ο όρος «τρομοκρατία» χρησιμοποιείται εύκολα για κάθε μορφή αντίστασης. Αυτό που παραμένει απαράλλακτο είναι το συσσωρευμένο μίσος για κάθε είδος αντίστασης· κι αυτό είναι το τρομακτικό. Στην τραμπάλα αυτή, λοιπόν, ο απολυταρχισμός σηκώνεται πάντα ψηλότερα, ενώ ο εκδημοκρατισμός, αν και υπάρχουν περίοδοι που επιχειρεί να ισορροπήσει, όπως κατά τη διάρκεια της προσέγγισης με την Ε.Ε. (1999-2005), στο τέλος κάμπτεται, διότι η ιδέα της ηγεμονίας της κυρίαρχης ταυτότητας παραγκωνίζει κάθε άλλο κίνητρο άσκησης πολιτικής.

Θεωρείτε λοιπόν ότι μπορούμε να ανιχνεύσουμε περισσότερες συνέχειες παρά τομές μεταξύ της κυβέρνησης του AKP και των προηγούμενων;

Υπάρχει μια ισχυρή συνέχεια, που εξηγείται από την πολιτική μας κουλτούρα: βαθιά αυταρχική και ελιτίστικη –ακόμα κι αν το περιεχόμενο του ελιτισμού μεταβάλλεται στον χρόνο–, μονολιθική, εργαλειακή. Έτσι, είναι πολύ δύσκολο να κατηγορήσει κανείς συγκεκριμένες ιδεολογίες ή θεσμούς, τον στρατό, τη γραφειοκρατία, το Ισλάμ, την αντίδραση, την προοδευτικότητα, την επαναστατικότητα. Όλα τους βρίσκονται εντός αυτής της πολιτικής κουλτούρας.

 Προσεγγίζοντας συγκεκριμένες όψεις αυτής κουλτούρας, θα ήθελα τη γνώμη σας για το ζήτημα της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Είστε μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας και η δίωξή σας δεν αφορούσε μόνο την πολιτική σας ένταξη, αλλά και την ιδιότητά σας αυτή. Πώς επηρεάζει ο αυταρχισμός που περιγράψατε την πανεπιστημιακή ζωή;

Κανένας δεν παρενέβη ευθέως στην ερευνητική μου δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ακαδημαϊκής μου ζωής, η οποία αριθμεί πια πάνω από δύο δεκαετίες. Ωστόσο, πάντα ένιωθα πως συγκεκριμένα θέματα και προσεγγίσεις δεν θα γίνονταν αποδεκτά. Έτσι, εγώ και οι συνάδελφοί μου, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, έπρεπε να έχουμε διαρκώς στο μυαλό μας τις ισορροπίες και μια «ευελιξία», όσον αφορά τις έννοιες και τις ερευνητικές εστιάσεις μας, ώστε η δουλειά μας να «περάσει» και να εκδοθεί. Βιώναμε μια πολύ αυστηρή αυτολογοκρισία, που οριζόταν από όσα ζητήματα το κράτος θεωρούσε ευαίσθητα, επικίνδυνα ή απειλητικά γι’ αυτό.

Η διατριβή μου είναι ένα καλό παράδειγμα. Έκανα ό,τι μπορούσα, προσπαθώντας να αναδείξω τη μονολιθικότητα των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας στα πρώτα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας. Δεν μπορούσα όμως να αναφερθώ στην ταυτότητα και τις ονομασίες των πληθυσμών, να κατονομάσω την κουρδική ή άλλες μειονότητες, να μιλήσω για τον πλουραλισμό αυτόν ως κεντρικό παρονομαστή της χώρας. Μπορούσα μόνο να εστιαστώ στο ζήτημα της μονολιθικότητας μέσα απ’ τα εγχειρίδια. Αυτό ήταν το κεντρικό μου επιχείρημα, αλλά θα ήθελα να περιγράψω και το έδαφος στο οποίο αναπτύσσεται — αυτό το έδαφος όμως δεν μπορούσα να το αποδώσω σε όλες του τις αποχρώσεις.

Μια ιστορική φωτογραφία. Η Mπ. Εσρανλί, λίγο μετά την αποφυλάκισή της, μαζί με φίλους, μέλη του Group Ιnternationale de Travail, μιας οργάνωσης για την υπεράσπιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Μιλώντας για τους Κούρδους, οι κατηγορίες εναντίον σας βασίστηκαν στη συμμετοχή σας στα σεμινάρια που οργάνωσε το Κόμμα Ειρήνης και Δημοκρατίας (BDP), στο οποίο ανήκετε.

Συμμετέχω στο BDP, το οποίο αποτελεί τη συνέχεια του πολιτικού αγώνα των Κούρδων, αγώνα για την ελευθερία, για να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, για να το πούμε απλά. Είναι η πρώτη φορά που έγινα, στα 58 μου, μέλος κόμματος, γιατί πιστεύω πως αποτελεί τη μόνη διέξοδο για τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας. Διότι τον χρειάζονται περισσότερο απ’ τον καθένα. Έτσι, έχουν γίνει πιο δημιουργικοί και προωθημένοι σε ζητήματα όπως η συμμετοχή των γυναικών, η οικολογία, η ένταξη περιθωριοποιημένων πληθυσμών, το εργατικό κίνημα. Επιχειρούν να τα αναδείξουν μαζί με το Κουρδικό. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για το πιο αυθεντικό κίνημα στη χώρα. Γι’ αυτό συμμετέχω, αν και είμαι πολύ πιο «ακαδημαϊκή» στις σκέψεις μου, τη ζωή και τα συναισθήματά μου.

Συνέδριο του «Ιστορείν» για τη Μεταπολίτευση: το πρόγραμμα

Μεταπολίτευση: Από τη μετάβαση στη δημοκρατία στην οικονομική κρίση; Ινστιτούτο Γκαίτε (Ομήρου 14-16)

Το αναλυτικό πρόγραμμα και οι περιλήψεις των ομιλιών στο http://www.historein.gr/

Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου

Εισαγωγή (9.30): Α. Λιάκος.

1. Πολιτικές κληρονομιές του παρελθόντος (10.00): Μ. Φυτιλή, Χ. Φλάισερ, Β. Δαλκαβούκης.

2. Οι κινητοποιήσεις στη Μεταπολίτευση (11.45): Γ. Δούκουρη, Όλ. Καρυώτη, Στ. Κουτρουβίδης, Ν. Σερντεδάκις.

3. Ανάμεσα στον αντιαμερικανισμό και τον εξευρωπαϊσμό (15.00): Ζ. Λιαλιούτη,Έ. Γαζή, Γ. Μπαλαμπανίδης, Κ. Μπότσιου.

4. Μορφές πολιτικής συμμετοχής (17.15): Δ. Κοτσακά-Καλαϊτζιδάκη, Κ. Λαμπρινού, Ν. Παπαδογιάννης, Π. Ζεστανάκης.

Ομιλία (19.30): Cornel Ban.

Σάββατο 15 Δεκεμβρίου

1. Κράτος και δημόσιες πολιτικές (9.00): Α. Μαλκοπούλου, Λ. Κωτσονόπουλος, Κ. Παπανικολάου, Δ. Χριστόπουλος, Ι. Γιαννάκος.

2. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης Ι (12.15): Μ. Νικολοπούλου, Έλ. Χαμαλίδη, Μ. Πεχλιβάνος.

3. H κουλτούρα της Μεταπολίτευσης ΙΙ (15.00): Κ. Καραβίδας, Χρ. Μάης, Β. Καραμανωλάκης.

4. H κουλτούρα της Μεταπολίτευσης ΙΙΙ (5.00): Αλ. Ευκλείδης, Ελ. Κούκη, Τρ. Μπαμπίλης.

5. Το «πολιτικό» και η κρίση της Μεταπολίτευσης (19.00): Μ. Σημίτη, Κ. Καλαντζής, Λ. Κοτρωνάκη, Σ. Σεφεριάδης.

Κυριακή 16 Δεκεμβρίου

Οι συγκριτικές διαστάσεις των μεταπολιτεύσεων (10.00): Θ. Κυριάκης, Κ. Κορνέτης, B. Ersanlι.

Συζήτηση: Ποιος φοβάται τη Μεταπολίτευση; (12.10): Ν. Αλιβιζάτος, Αθ. Αθανασίου, Π. Βόγλης, Γ. Μοσχονάς, Ηλ. Νικολακόπουλος, Ν. Σεβαστάκης, Κ. Τσουκαλάς, Α. Λιάκος.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΙΣΤΟΡΕΙΝ

Kοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία: Οι λέξεις και τα πράγματα

του Φώτη Τερζάκη

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας, αυτές τις μέρες, των βιβλίων «Υπαρκτός καινούργιος κόσμος. Κοινωνική/αλληλέγγυα και συνεργατική οικονομία» του Γιώργου Λιερού και «Εισαγωγή στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Το μετέωρο βήμα μιας δυνατότητας» του Τάκη Νικολόπουλου και του Δημήτρη Καπογιάννη (Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων) η δημοτική συνεργασία «Αντίσταση με τους Πολίτες του Χαλανδρίου» οργανώνει εκδήλωση για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Oμιλητές, ο Γιώργος Σταθάκης (βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ), Νίκος Χρυσόγελος (ευρωβουλευτής Οικολόγων Πρασίνων), Νώντας Σκυφτούλης (Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας), με συντονίστρια την Αφροδίτη Πολίτη («Εφημερίδα των Συντακτών). Η εκδήλωση γίνεται την Παρασκευή 14 Δεκεμβρίου, ώρα 19.00 στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου Χαλανδρίου (Αντιγόνης και Δαναΐδων). Με την ευκαιρία, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από τον Πρόλογο του Φώτη Τερζάκη, στο βιβλίο του Τ. Νικολόπουλου και του Δ. Καπογιάννη. Ο τίτλος είναι των «Ενθεμάτων».

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

Έργο του Μαρκ Σαγκάλ, 1938

«Κοινωνική οικονομία», «αλληλέγγυα οικονομία», «συνεργατική οικονομία», «συμμετοχική οικονομία»… Τι σημαίνει άραγε αυτός ο ραγδαίος πολλαπλασιασμός των προσδιορισμών, που κανένας σχεδόν δεν είναι καινούργιος, αλλά όλοι τους μοιάζουν να ηχούν με διαφορετικό τρόπο σήμερα γύρω από έναν όρο που νομίζαμε ότι ξέρουμε καλά τη σημασία του — τον όρο «οικονομία»;

Κατά τη γνώμη μου, δύο πράγματα. Εν πρώτοις, έναν πρωτοφανή κλονισμό του επιστημολογικού καθεστώτος της έννοιας. Ανακαλύπτουμε ξαφνικά ότι η οικονομική επιστήμη που διδάσκεται ακόμα στα πανεπιστήμιά μας, η ειδημοσύνη μιας πολυάριθμης τάξης ειδικών που έχουν επίλεκτες θέσεις στα κλιμάκια των συμβούλων κυβερνήσεων όσο και μεγάλων επιχειρήσεων, είναι ένας πίνακας αφαιρέσεων, που έχει όλο και μικρότερη σχέση με τον πρακτικό συλλογικό βίο, ανταποκρίνεται όλο και λιγότερο δηλαδή στα πραξεολογικά προβλήματα τα οποία προοριζόταν να διατυπώσει και, ει δυνατόν, να λύσει.

Λαϊκιστικός και τεχνοκρατικός λόγος στις παρυφές της Αριστεράς

της Λίνας Θεοδώρου και του Φάνη Παπαγεωργίου

Αντρέ Ντεραίν, «Βάρκες», 1906

Ο πολιτικός λόγος, στην περίοδο της οικονομικής και πολιτικής κρίσης, εμφανίζεται συχνά με τη μορφή ενός διπόλου: σχηματικά, στο ένα άκρο τίθεται ο λαϊκισμός και στο άλλο ο «ορθός λόγος» και ο τεχνοκρατισμός. Θεωρούμε ότι και οι δύο παραπάνω προσεγγίσεις έχουν κοινές μεθοδολογικές αφετηρίες και πολιτικές απολήξεις. Ας τις δούμε, σε αδρές γραμμές.

Από τη μία, ο λαϊκισμός μπορεί να αναχθεί σε ένα σχήμα που λέει «ο λαός ξέρει» και αυταξιακά έχει εγγεγραμμένη την έννοια της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, μιλώντας από τον λαό για τον λαό, καταλήγοντας να εμφανίζεται, χονδροειδώς, ως λαϊκό αίσθημα. Αυτός ο πολιτικός λόγος εκφράζεται προνομιακά από τους Ανεξάρτητους Έλληνες, αλλά και τμήματα της Αριστεράς, έχει στοιχεία αντιιμπεριαλισμού, συνεχείς αναφορές στο έθνος και ομοιότητες με τον λόγο του ΠΑΣΟΚ του 1980. Βέβαια, ας σημειωθεί ότι υπάρχουν πολλές εκδοχές λαϊκισμού· ορίζοντας τον λαϊκισμό με αυτό το σχήμα τον τοποθετούμε σε αντιδιαστολή με την έννοια του αριστερού λαϊκισμού όπως έχει αναλυθεί μεταξύ άλλων, λ.χ., από τον Νικόλα Σεβαστάκη: «Από την άλλη, η λαϊκή έκκληση της Αριστεράς φέρει μαζί της κάτι ουσιωδώς αντιδημαγωγικό και “διανοητικό” μαζί της. Εμπεριέχει δηλαδή μια ηθική και πολιτισμική απαίτηση, το κάλεσμα για απομάκρυνση του λαού από τις αυθόρμητες δοξασίες, από την αυτονόητη “λαϊκή ιδεολογία”» (N. Σεβαστάκης, «Το πιο δύσκολο στοίχημα. Σκέψεις με αφορμή τις γαλλικές εκλογές», «Ενθέματα», Η Αυγή, 29.4.2012).

Ο Χρυσαυγίτης, ο αντιφασίστας και ο δημόσιος χώρος

της Δώρας Κοτσακά-Καλαϊτζιδάκη

πηγή: theanimalarium.blogspot.gr

Ο εκφασισμός προκύπτει κάπως σαν κοινωνικός αυτοματισμός για ένα τμήμα της κοινωνίας που έχασε βίαια τα «πατήματα» της καθημερινότητάς του. Καθώς αυτή η διαπίστωση ενέχει μια ισχυρή ψυχολογική διάσταση, προκύπτει το ερώτημα κατά πόσον αφορά αυτούς τους ανθρώπους άλλο ένα συνέδριο, ημερίδα ή ανοιχτή εκδήλωση με θέμα –στις διάφορες παραλλαγές του– τον «κίνδυνο εκφασισμού της κοινωνίας». Ασφαλώς, δεν υποστηρίζω ότι τέτοιες εκδηλώσεις δεν είναι ωφέλιμες: ήταν απαραίτητες ως πρώτη αντίδραση, προκειμένου να τεκμηριώσουμε και να μοιραστούμε τα επιχειρήματά μας, να νιώσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι/ες, να νικήσουμε το φόβο, ενδυναμώνοντας το αντιφασιστικό μέτωπο. Αυτά έγιναν και συνεχίζουν να γίνoνται με επάρκεια, μαζικότητα και σοβαρότητα.

Η ένστασή μου είναι ότι μια τέτοια δραστηριότητα απευθύνεται στους ήδη πεισμένους, στους αντιφασίστες. Έτσι όμως απλώς χαλυβδώνεις τις δικές σου τάξεις, ενόσω οι κάθε λογής Χρυσαυγίτες δουλεύουν με τη στρατηγική του κεντήματος, βελονιά-βελονιά, σε καφενεία, σχολεία, γήπεδα, γυμναστήρια, γειτονιές. Όσο εμείς μαζευόμαστε σε αίθουσες συνεδριάσεων, εκείνοι διεκδικούν τον δημόσιο χώρο. Έρχονται σε επαφή με το κομμάτι του πληθυσμού που τείνει ευήκοον ους στα διαγγέλματα μίσους που εξαπολύουν, στην καθημερινότητά του, κάθονται δίπλα τους, και όχι σε κάποιο πάνελ, τους μιλάνε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν.

Η θεολογία της απελευθέρωσης

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

του Γκουστάβο Γκουτιέρρες

μετάφραση: Κωσνταντίνος Παλαιολόγος

Alfredo Rostgaard, « Ο Χριστός αντάρτης», 1969

Συνδέουμε συνήθως την Καθολική Εκκλησία με έναν γενικότερο συντηρητισμό σε ζητήματα ηθικής και πολιτικής — και όχι άδικα, αν σκεφτούμε ιδίως την αντικομμουνιστική της στρατηγική τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 υπό τους πάπες Παύλο ΣΤ΄ και Ιωάννη Παύλο Β΄. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1960, στους κόλπους της, αναπτύχθηκε ένα θεολογικό και πολιτικό κίνημα, εντοπισμένο σε μεγάλο βαθμό στη Λατινική Αμερική, που προσπάθησε να τη στρέψει προς τα άμεσα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα: η «θεολογία της απελευθέρωσης». Το ρεύμα αυτό δεν αποτελεί απλή θεωρητική έκφραση ενός κοινωνικού κινήματος ούτε μια εύκολη πολιτικοποίηση της πίστης, αλλά συνολικό αναπροσανατολισμό του θεολογικού λόγου προς τα κρίσιμα προβλήματα. Η έννοια της απελευθέρωσης, ξεκινώντας από τη Βιβλική απελευθέρωση από τη δουλεία της Αιγύπτου, συναντά τα μεταπολεμικά αντιαποικιακά κινήματα και τη μαρξιστική κριτική στον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό, συνδέοντας την απελευθέρωση από τη δομή της αμαρτίας με την πολιτική και κοινωνική απελευθέρωση, και φέρνοντας στο επίκεντρο του θεολογικού στοχασμού το πρόβλημα της φτώχειας και της εκμετάλλευσης. Η θεολογία της απελευθέρωσης δεν είναι ένα αμιγώς πνευματικό κίνημα, αλλά γεννήθηκε μέσα στην επαναστατική διεργασία που βίωσε και βιώνει η Λατινική Αμερική: «Όλες οι πολιτικές θεολογίες, της ελπίδας, της επανάστασης, της απελευθέρωσης, δεν αξίζουν όσο μία αυθεντική χειρονομία αλληλεγγύης με τις κατατρεγμένες κοινωνικές τάξεις». Το κίνημα ανέδειξε σπουδαίους θεολόγους (Gustavo Gutierrez, Leonardo Boff, Jon Sobrino, Juan Luis Segundo), ενέπνευσε μεγάλες συζητήσεις και προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Congregatio pro Doctrina Fidei της Καθολικής Εκκλησίας, και του σημερινού πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄, που το καταδίκασαν για τη χρήση «μαρξιστικών εννοιών».

Η Θεολογία της απελευθέρωσης του περουβιανού κληρικού Γκουστάβο Γκουτιέρρες (γεννήθηκε το 1929 στη Λίμα, σπούδασε ιατρική και λογοτεχνία στην πατρίδα του, φιλοσοφία και ψυχολογία στη Λουβαίν και θεολογία στη Λυών, ενώ το 1959 έγινε ιερέας σε μια φτωχογειτονιά της Λίμας, γεγονός που επηρέασε καθοριστικά τη θεολογική του σκέψη) κυκλοφόρησε το 1971, μεταφράστηκε σε περισσότερες από 20 γλώσσες και αποτέλεσε έργο αναφοράς του κινήματος. Από αύριο θα βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία η ελληνική έκδοση (μετάφραση Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, επιμέλεια Θοδωρής Δρίτσας), από τον Άρτο Ζωής, ο οποίος μας δίνει, έτσι, ένα ακόμα ωραίο δείγμα της εξωστρεφούς δραστηριότητάς του (θυμίζουμε, την προηγούμενη Δευτέρα, την εκδήλωσή του εναντίον του νεοναζισμού).

«ΕΝΘΕΜΑΤΑ»

Τοιχογραφία του Cerrero Barredo (του κατεξοχήν ζωγράφου της θεολογίας της απελευθέρωσης). στον καθεδρικό ναό της πόλης Sao Felix do Araguaia (Βραζιλία).

«Το μοναδικό μέλλον της θεολογίας», έχει γράψει ο Χ. Κοξ, «είναι να μετατραπεί σε θεολογία του μέλλοντος». Αλλά αυτή η θεολογία του μέλλοντος θα πρέπει αναγκαστικά να είναι μια κριτική ανάγνωση της ιστορικής πράξης, του ιστορικού γίγνεσθαι, υπό την έννοια που προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε.

Ο Γ. Μόλτμαν λέει ότι οι θεολογικές έννοιες «δεν υστερούν σε σχέση με την πραγματικότητα […] αντίθετα φωτίζουν το δρόμο δείχνοντάς της προκαταβολικά το μέλλον της», αλλά στη δική μας προσέγγιση το να στοχαστείς με τρόπο κριτικό την απελευθερωτική πράξη δεν σημαίνει «αδιαφορία» για την πραγματικότητα. Το παρόν της απελευθερωτικής πράξης εγκυμονεί κατά βάθος το μέλλον· η ελπίδα αποτελεί μέρος της παρούσας ιστορικής στράτευσης. Η θεολογία δεν τοποθετεί εξαρχής αυτό το μέλλον στο παρόν, δεν δημιουργεί από το τίποτε τη ζωτική στάση της ελπίδας, ο ρόλος της είναι πιο ταπεινός: εξηγεί ή ερμηνεύει και τα δύο ως το πραγματικό στήριγμα της ιστορίας. Το να στοχάζεσαι γύρω από μια πράξη που προβάλλεται στο μέλλον σημαίνει ότι δεν έχεις το βλέμμα σου στραμμένο στο παρελθόν, ότι δεν είσαι το τελευταίο βαγόνι του παρόντος: σημαίνει ότι ξεδιαλύνεις μέσα στη σύγχρονη πραγματικότητα, στην κίνηση της ιστορίας, αυτό που μας ωθεί προς το μέλλον.