Οι μεταμορφώσεις του Μωυσή

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

του Κωνσταντίνου Τσουκαλά

To νέο βιβλίο του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, Ελλάδα της λήθης και της αλήθειας. Από τη μακρά εφηβεία στη βίαιη ενηλικίωση, με το οποίο εγκαινιάζεται η σειρά «50 χρόνια Θεμέλιο, 1963-2013»,παρουσιάζεται την Τρίτη 18 Δεκεμβρίου, στις 12 το μεσημέρι, στη Στοά του Βιβλίου, από τον Τάκη Καφετζή, τον Αντώνη Λιάκο, τον Ηλία Νικολακόπουλο, τον Γιώργο Σταθάκη (συντονιστής: Παύλος Τσίμας). Ξεκινώντας από τη διάχυτη απόγνωση και τη γενικευμένη οργή του ελληνικού λαού, το βιβλίο επιδιώκει μια διαφορετική ανάγνωση των αιτίων τη κρίσης, εκτιμώντας το ιστορικό πλαίσιο, τις «ιδιαιτερότητες» της ελληνικής κοινωνίας και το μεταλλασσόμενο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Σήμερα, γράφει, «ο κοινωνικός πλούτος ανακατανέμεται υπέρ των ήδη πλουσίων, τα μεσοστρώματα αποσυντίθενται, οι μάζες εξαθλιώνονται, ο κοινωνικός ιστός εκρήγνυται και οι παραδοσιακές συμμαχίες και ισορροπίες καταλύονται. “Λύσεις” μπορεί να προκύψουν μόνο ως αποτέλεσμα ριζικών πολιτικών ανατροπών». Προδημοσιεύουμε σήμερα ένα κεφάλαιο από αυτή τη θερμή συνηγορία υπέρ του κοινωνικού,  της αλληλεγγύης, της «ανθρώπινης κατάστασης» που χάνεται. Γιατί, όπως είπε ο Αντρέ Μαλρώ και μας θυμίζει ο Κ. Τσουκαλάς, «μια ανθρώπινη ζωή δεν αξίζει τίποτε, τίποτε όμως δεν αξίζει όσο μια ανθρώπινη ζωή».

ENΘΕΜΑΤΑ

 

Szilard L. Marossy, «Άγιος Γεώργιος»

O τεχνοκρατικός νεοφιλελεύθερος λόγος δεν είναι μόνο αντιδραστικός και ανιστορικός, αλλά και θεολογικός. Στο εξής άλλοι Θεοί, κυρίως δε νέοι, «άγνωστοι Θεοί», δεν συγχωρείται πλέον ούτε να υπάρχουν ούτε να κάνουν την εμφάνισή τους. Οι αυτόκλητοι Μωυσήδες αρκούνται λοιπόν στο να κηρύσσουν τον ήδη γνωστό και ιδεολογικά αποστεωμένο λόγο του Κυρίου, επικαλούμενοι απλώς ένα προκωδικοποιημένο θέλημα που κανείς δεν δικαιούται να συζητήσει, να αμφισβητήσει ή ακόμα και να ερμηνεύσει. Στο όνομα του μοναδικού Θεού, οι προφήτες δεν έχουν παρά να αποκαλύπτουν και να εντέλλονται. «Ξεχάστε εκείνα που ξέρατε, ανασκουμπωθείτε, εργαστείτε σκληρά, μη διεκδικείτε τίποτε, σοβαρευτείτε, πειθαρχήστε, υποταχθείτε, αποκηρύξτε εκείνα στα οποία είχατε πιστέψει και, κυρίως, μετανοήστε για αυτό που έχετε κάποτε υπάρξει». Όπως θα μπορούσε να έχει πει ο Πιραντέλλο, είστε και πρέπει να είστε εκείνοι που σας λέμε πως είστε, επειδή έτσι μας αρέσει. Ακόμα και ως αόρατος, ίσως μάλιστα επειδή ακριβώς είναι αόρατος, ο Θεός ομιλεί τη μόνη «α-λήθεια».

Κοινωνικό Εργαστήριο Θεσσαλονίκης: Ανοίγοντας το παρόν εναντίον της Χρυσής Αυγής

 του Μιχάλη Μπαρτσίδη

Φράνσις Μπέικον, «Αυτοπροσωπογραφία», 1972

Υπάρχουν γεγονότα αλλά και φαινόμενα στην πολιτική που «εισβάλλουν αιφνιδίως», διακόπτουν τη λογική που είχαμε για να σκεφτόμαστε τα πολιτικά πράγματα, προκαλώντας τουλάχιστον αμηχανία. Έξι μήνες μετά την εκλογική επιτυχία της Χρυσής Αυγής, την ορμητική είσοδο και διάχυσή της σε κάθε πόρο της κοινωνίας, μήπως άραγε είναι αργά για τα μουδιασμένα ερωτήματα «Ποιοι είναι αυτοί και από πού ήρθαν»; Να αφήσουμε τον χρόνο της ανάλυσης και να περάσουμε στον χρόνο της πρακτικής αντίδρασης; Το Κοινωνικό Εργαστήριο, πεπεισμένο ότι είναι απολύτως απαραίτητος ο συνδυασμός των δύο χρόνων, με διαγώνια αντίληψη για τη συγκυρία, διοργάνωσε τη διημερίδα «Αντικείμενο: Χρυσή Αυγή» (7-8.12.2012), με στόχο την κατανόηση του φαινομένου αλλά και τη διατύπωση πολιτικών προτάσεων για την αντιμετώπισή του.

Διαφοροποιούμενοι από άλλες προσεγγίσεις που αναλύουν το φαινόμενο μόνο στην κεντρική πολιτική σκηνή, και εντάσσοντάς το σε ευρύτερες διαδικασίες αναδιάταξης της κοινωνίας, συνεργαστήκαμε με φίλους από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη που ανήκουν τυπικά σε διαφορετικούς χώρους. Ο κόσμος –μεγάλη η συμμετοχή νέων ατόμων– γέμισε επί δύο μέρες την αίθουσα του Μικρόπολις, προβληματίστηκε ομονοώντας αλλά και διαφωνώντας, με πολιτική ευγένεια και ήθος: πολύτιμη εμπειρία για όλους μας. Παρά την ετερότητα των απόψεων, έγινε δεκτό ότι η οικονομική κρίση λειτουργεί περισσότερο ως καταλύτης της εμφάνισης του ναζιστικού φαινομένου το οποίο ανάγεται σε μονιμότερες υπόγειες διαδικασίες και σημαδεύει ένα μετασχηματισμό της ίδιας της πολιτικής με την «άμα τη εμφανίσει» πρακτική βία που ασκεί.

Αγώνας, πολιτική, δημοκρατία και θεσμοί

Ο ΕΤΙΕΝ ΜΠΑΛΙΜΠΑΡ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ  ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

του Ετιέν Μπαλιμπάρ

μετάφραση: Μάνος Αυγερίδης

Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ θα βρεθεί την Τρίτη 18 Δεκεμβρίου στην Αθήνα και θα μιλήσει στις 19.15 στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, κλείνοντας τον φετινό πρώτο κύκλο των «Κρίση-μων Σεμιναρίων» της Πρωτοβουλίας για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας. Τον Μπαλιμπάρ, ο οποίος θα μιλήσει με θέμα «Ποια κρίση, ποια Αριστερά, ποια Ευρώπη;» θα προσφωνήσει ο Στέφανος Πεσμαζόγλου, ενώ τη συζήτηση θα συντονίσει η Έλσα Σταματοπούλου. Με την ευκαιρία αυτή, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από τις απαντήσεις του Etienne Balibar  σε μια παλιότερη συζήτηση (goo.gl/ubZz9) για την πολιτική, τον πόλεμο, την ταξική πάλη, τους θεσμούς, τη δημοκρατία και τη μετανάστευση.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Φελίξ Βαλοτόν, «Η αρπαγή της Ευρώπης», 1908

Στο βιβλίο του Φουκώ Για την υπεράσπιση της κοινωνίας συναντάμε την ιδέα ότι ο πόλεμος έχει πια κοπάσει, όσον αφορά δύο βασικούς τομείς: τη φυλετική και την ταξική πάλη. Και ένα από τα ερωτήματα που θέτει είναι: Η ιστορία, όταν τη συλλαμβάνουμε κατ’ αυτό τον τρόπο (η ταξική και φυλετική πάλη προέρχονται, μιλώντας πάντα σχηματικά, και οι δύο από τα κάτω), πώς θα μπορούσε να γραφεί σήμερα από τα κάτω;

Το Για την υπεράσπιση της κοινωνίας είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο που θέτει σημαντικά ερωτήματα, αλλά δεν μπαίνει σε καλούπια. Ο Φουκώ υποστηρίζει πως πρέπει να αντιστρέψουμε την έκφραση του Κλαούζεβιτς: δεν είναι ο πόλεμος μια συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, αλλά η πολιτική μια συνέχιση του πολέμου. Αυτό, εν συντομία, προϋποθέτει έναν ιδεατό τύπο «καθαρής πολιτικής», με την έννοια ότι είναι εντελώς αυτονομημένη, τόσο από την ιδεολογία όσο και από την οικονομία. Αυτή είναι η ουτοπία του, την οποία εντοπίζει βέβαια στην κλασική εποχή, ή εν πάση περιπτώσει στα περιθώριά της. Δεν μας λέει, ασφαλώς, να επιστρέψουμε εκεί, αλλά να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί απομακρυνθήκαμε απ’ αυτήν.

Για μια αναστοχαστική και κριτική αρχαιολογία

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΟΥ»

συνέντευξη με τον Γιάννη Χαμηλάκη

 

Κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες και στα ελληνικά το βιβλίο του Γιάννη Χαμηλάκη, καθηγητή αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, Το έθνος και τα ερείπιά του: αρχαιότητα, αρχαιολογία και εθνικό φαντασιακό στην Ελλάδα (μετ.: Νεκτάριος Καλαϊτζής, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου· α΄ έκδ: Oxford University Press, 2007). Το βιβλίο παρουσιάζεται την Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου, ώρα 19.00, στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134-136), με ομιλητές τη Δέσποινα Καταπότη (Παν. Αιγαίου), τον Στρατή Μπουρνάζο, τον Δημήτρη Πλάντζο (Παν. Ιωαννίνων), τον συγγραφέα Χρήστο Χρυσόπουλο και τον Γ. Χαμηλάκη. Η προσέγγιση του Χαμηλάκη συνιστά ένα βαθύτατα πολιτικό εγχείρημα, καθώς αποδομεί κυρίαρχους μύθους (με μια γκάμα που ξεκινάει από την κατασκευή μνημειοποιημένων τοπίων όπως η Ακρόπολη, τον ρόλο των «εθνικών αρχαιολόγων» όπως ο Μανόλης Ανδρόνικος, τη χρήση της αρχαιολογία στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου και της αρχαιότητας στη Μακρόνησο, μέχρι τη διαμάχη για τα Ελγίνεια). Με την ευκαιρία αυτή, μιλήσαμε με τον Γιάννη Χαμηλάκη.

Στρ. Μπ.

Γιάννης Τσαρούχης, «Θυσία Ιφιγένειας», 1947-1955

Το βιβλίο επιγράφεται Το έθνος και τα ερείπιά του. Όπως εξηγείς, «το έθνος σπάνια μπορεί (αν μπορεί) να νοηθεί χωρίς ερείπια». Γιατί συμβαίνει αυτό, και πώς εξειδικεύεται στην περίπτωση της σύγχρονης Ελλάδας;

Είναι γνωστό πως κάθε έθνος παράγει την εθνική του γενεαλογία, τον ιδρυτικό του μύθο, βασισμένο σε συγκεκριμένες ιστορικές αφηγήσεις. Προσπαθώ να δείξω ότι αυτό από μόνο του δεν αρκεί, ότι το εθνικό φαντασιακό έχει ανάγκη και από τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος. Και αυτό γιατί η υλικότητα των ερειπίων, η άμεση ενσώματη και αισθητηριακή τους πρόσληψη, οι δεσμοί με το χώμα και το έδαφος, οι δυνατότητες επιτελεστικότητας που παρέχουν, καθώς και για κοινωνικά δρώμενα, αλλά και η αίσθηση της αρχαιότητας και χρονικότητας που ενεργοποιούν προσδίδουν στην εθνική αφήγηση «σάρκα και οστά»: αμεσότητα και οικειότητα, παρέχουν αυθεντικότητα, μια ορατή και απτή «αλήθεια», στοιχεία απολύτως απαραίτητα για να γίνει η εθνική αφήγηση κοινό κτήμα.

Η Ελλάδα δεν συνιστά εξαίρεση στο παραπάνω φαινόμενο, ίσα-ίσα αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις διεθνώς. Κι αυτό γιατί ο «χρυσός αιώνας» πάνω στον οποίο βασίστηκε η εθνική της αφήγηση, δηλαδή η κλασική αρχαιότητα, αποτέλεσε παράλληλα και έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της δυτικής νεωτερικότητας, ιδιαίτερα για την αστική της τάξη. Έτσι, τα αντίστοιχα αρχαιολογικά κατάλοιπα έγιναν τόσο ιεροποιημένες αξίες για το ελληνικό εθνικό φαντασιακό όσο και αντικείμενα του πόθου για τις δυτικές ελίτ, απαραίτητα για την αισθητική και πολιτική τους συγκρότηση. Αυτό δημιούργησε μια σειρά εντάσεις, τις οποίες εξετάζω στο βιβλίο.

Η ψυχωφελής διαδρομή

ΜΝΗΜΗ ΜΙΜΗ ΣΟΥΛΙΩΤΗ (1949-2012)

«Χθες το απόγευμα μια παρέα από εργάτες ανέβαιναν ήσυχα την οδό Μοντέρα, όταν διέκριναν δυο παπάδες να κατεβαίνουν τον ίδιο δρόμο από την άλλη πλευρά. Μπρος σ’ αυτή την πρόκληση…»

Λουίς Μπουνιουέλ, «Η τελευταία πνοή»

 

του Μανόλη Σαββίδη

Ο Μίμης Σουλιώτης αναπαύεται σε ένα φρεσκοσκαμμένο μνήμα στο νέο νεκροταφείο της Φλώρινας, ανάμεσα στην πόλη και τα Βιτώλια, με πλάτη στον Βαρνούντα και με πανοραμική θέα στον κάμπο της Λυγκηστικής και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Η γαλήνη και ένα λεπτό στρώμα χιονιού σκεπάζουν τα πάντα.

Αυτή η ωραία εικών είναι φυσικά πλασματική, και αποσκοπεί στην χειραγώγηση των συναισθημάτων (τα πραγματικά της στοιχεία κάνουν απλώς την απάτη πειστικότερη). Ο Σουλιώτης δεν αναπαύεται πουθενά γιατί πέθανε στην εντατική του «Κυανού Σταυρού» της Θεσσαλονίκης τα ξημερώματα της 27ης Νοεμβρίου 2012. Η σορός του κηδεύτηκε την επομένη σύμφωνα με τα έθιμα της πατρίδας που είχε επιλέξει, μπήκε στο κιβούρι και σκεπάστηκε από χώμα.

Η Φλώρινα δεν είναι η πιο φιλόξενη πόλη των Βαλκανίων. Το κρύο τους περισσότερους μήνες του χρόνου είναι ψηλαφητό και οδηγεί τους ιθαγενείς σε αμυντική στάση προς τη φύση και τη ζωή, ενώ παραδοσιακά οι εχθροί της ορθοδοξίας και του έθνους ελλοχεύουν και οι Φλωρινιώτες γρηγορούν. Οι ξένοι αντιμετωπίζονται με επιφυλακτικότητα (και δικαίως) γιατί ποιος λογικός άνθρωπος θα πήγαινε να μείνει σε αυτήν την πόλη αν δεν ήταν από εκεί;

Το ιδιαίτερο τυπικό της Φλώρινας είχε και νεκρική μπάντα του δήμου και ατέρμονες επικήδειους στη μητρόπολη — ο μακαρίτης ήταν καθηγητής στο τοπικό Πανεπιστήμιο, και η ιδιότητα αυτή έχει την κοινωνική αναγνώριση και τα άτυπα προνόμιά της. (Θυμάμαι την ευχάριστη κατάπληξη του πατέρα μου όταν έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου και οι τελωνειακοί στο Ελληνικό έπαψαν να του ψαχουλεύουν τη βαλίτσα όποτε ερχόταν από το εξωτερικό).

Ποιήματα του Μίμη Σουλιώτη από την ανέκδοτη συλλογή «Αθήνηθεν»

ΜΝΗΜΗ ΜΙΜΗ ΣΟΥΛΙΩΤΗ (1949-2012)

(τα ανέκδοτα ποιήματα  του Μ. Σουλιώτη συνοδεύουν το άρθρο του Μανόλη Σαββίδη, » Η ψυχωφελής  διαδρομή», που δημοσιεύεται στα σημερινά «Ενθέματα»)

Δακρυγόνα 1965

Από τη σελίδα για τον Μίμη Σουλιώτη στο facebook (www.facebook.com/MimisSouliotis)

Μερικοί χωθήκαμε σ’ ένα στενόμακρο σουβλατζήδικο

από την κάτω μεριά του Συντάγματος

με δυνατό τσούξιμο στα μάτια,

το λαρύγγι και το δέρμα μας καίγαν,

ξεπλενόμασταν και με το νερό απόγινε

και το αφεντικό μουρμούριζε στον εαυτό του

για να τον ακούσουμε:

«Δε βγάλαν ποτέ τον αρχηγό μόνοι τους,

έτσι ή αλλιώς αυτωνών

τους τον διορίζαν οι σύμμαχοι».

λουφάζαμε

τότε μπούκαραν οι αστυφύλακες

που μας κοίταξαν για λίγο,

εκείνος έριξε τα κοψίδια στην ζεσταμένη πιτούλα

και κουνώντας την πελώρια τσίγκινη αλατιέρα

τσίχου-τσίχου σαν μαράκες

ρώτησε με επαγγελματικό τόνο

λες και είχε έρθει η σειρά κάποιου

«Κρεμμυδάκι βάζω, κύριος;».

Αποδόμηση, σπουδές των υποδεέστερων και φεμινιστική κριτική: οι κεντρικοί άξονες του έργου της Σπίβακ

 Η ΓΚ. ΣΠΙΒΑΚ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑ

 του Δημήτρη Καλαντζόπουλου

Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς διοργανώνει την έκτη Eτήσια Dιάλεξη στη μνήμη του Ν. Πουλαντζά, με ομιλήτρια την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κολούμπια Γκαγιάτρι Τσακραβόρτι Σπίβακ, μια από τις σημαντικότερες φωνές στον χώρο των μετααποικιακών σπουδών και της φεμινιστικής θεωρίας. Παράλληλα με το πολυσχιδές ακαδημαϊκό της έργο, η Σπίβακ έχει αναπτύξει πλούσια δράση στο κίνημα για την αγροτική εκπαίδευση ιδρύοντας σχολεία και παρέχοντας συνεχή εκπαίδευση σε μαθητές και καθηγητές στη Δυτική Βεγγάλης. Η Σπίβακ θα μιλήσει με θέμα «Η αρπαγή της Ευρώπης από τον ταύρο των αγορών», την Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου, ώρα 19.00, στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας (Ομήρου 14-16). Την ομιλήτρια και το έργο της θα παρουσιάσει η Σίσσυ Βελισσαρίου. Θα υπάρχει ταυτόχρονη μετάφραση.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Η Gayatri Chakravorty Spivak είναι ιδιαίτερα γνωστή για την πολιτική αξιοποίηση σύγχρονων πολιτισμικών και κριτικών θεωριών, για την αμφισβήτηση της κληρονομιάς της αποικιοκρατίας και την προβληματοποίηση της ανάγνωσης, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού. Οι κριτικές παρεμβάσεις της Σπίβακ τέμνουν ένα μεγάλο εύρος θεωρητικών ενδιαφερόντων, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον μαρξισμό, τον φεμινισμό, την αποδόμηση, τη μεταποικιακή θεωρία και την παγκοσμιοποίηση. Η Σπίβακ αμφισβητεί τις κυρίαρχες συμβάσεις της λογοτεχνικής κριτικής και της ακαδημαϊκής φιλοσοφίας, δίνοντας έμφαση σε πολιτισμικά κείμενα ανθρώπων και ομάδων που συνήθως περιθωριοποιούνται από τον κυρίαρχο δυτικό πολιτισμό, όπως οι μετανάστες, η εργατική τάξη, οι γυναίκες και το μετααποικιακό υποκείμενο.