Μια περιήγηση στις λέξεις του 2012

OI ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

 επαναδιαπραγμάτευση, συριζαίος, λίστα, χρυσαβγίτης, εγέρθουτου, γκρέξιτ, δραχμαγεδδών, νεοάστεγοι και άλλες

 του Νίκου Σαραντάκου

 

Πάμπλο Πικάσο, «Κορίτσι μπροστά στον καθρέφτη», 1932

Όπως πέρυσι, έτσι και φέτος η στήλη θα υποκύψει στο έθιμο των ημερών και θα έχει χαρακτήρα ανασκόπησης. Αλλού ίσως διαβάσατε για τα βιβλία ή τις κινηματογραφικές ταινίες της χρονιάς, όμως εμείς εδώ λεξιλογούμε, σχολιάζουμε κάθε μήνα τις λέξεις της επικαιρότητας, οπότε λογικό είναι να επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τις λέξεις της χρονιάς, μ’ άλλα λόγια τις λέξεις που σημάδεψαν το 2012, που συζητήθηκαν και ακούστηκαν πολύ, ή και που γεννήθηκαν μέσα στη χρονιά που πέρασε.

Το ίδιο ερώτημα το συζητήσαμε και με τους φίλους επισκέπτες του ιστολογίου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (sarantakos.wordpress.com), που έχει τον ίδιο τίτλο με τη στήλη μας, κι εκείνοι ψήφισαν για Λέξη του 2012 την επαναδιαπραγμάτευση. Λέξη του μισού 2012 θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς, αφού η πολυσύλλαβη αυτή λέξη ακούστηκε κατά κόρον, σε όλες τις πτώσεις και σε όλους τους τόνους, στο πρώτο εξάμηνο της χρονιάς, και ιδίως τον μήνα ανάμεσα στις δυο εκλογικές αναμετρήσεις· κι αφού έγινε το εθνικό σύνθημα που ένωνε τα τρία κόμματα της ημιτρικομματικής μας συγκυβέρνησης, εντελώς ξαφνικά λίγο μετά τις δεύτερες εκλογές η επαναδιαπραγμάτευση (των όρων του μνημονίου, εννοείται) έπαψε απότομα να ακούγεται, τόσο που στο σχετικό μας άρθρο την είχα χαρακτηρίσει «τη συντομότερη εννιασύλλαβη λέξη της ελληνικής γλώσσας», πιο σύντομη κι από το «θα».

Η επαναδιαπραγμάτευση είναι μια από τις σχετικά λίγες σύνθετες λέξεις με τρεις προθέσεις (επί, ανά και διά). Αν προσπαθήσουμε πολύ, θα βρούμε και σύνθετη λέξη με τέσσερις προθέσεις, την επαναδιεκπεραίωση, που είδα να τη χρησιμοποιούν οι μηχανικοί που κάνουν τακτοποιήσεις αυθαιρέτων (επί, ανά, διά και εκ). Ωστόσο, πολύ φοβάμαι πως η κυβέρνηση με τη νέα επιδρομή φόρων που αποφάσισε (και που ακόμα δεν την έχουμε νοιώσει ολόπλευρα στο πετσί μας) έχει διαλέξει για τον ελληνικό λαό μιαν άλλη λέξη που αποτελείται αποκλειστικά από τρεις προθέσεις, την αναπαραδιά!

Σύστημα παραγωγής και καταστροφής

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου

Ξυλογραφία του Constantle Breton, εικονογράφηση για το βιβλίο του Έντγαρ Αλαν Ποε «Η πτώση του οίκου των Ώσερ»

Στη δουλειά του μηχανικού, η κατεδάφιση ενός μοντέρνου μεγάλου κτιρίου δεν γίνεται συμπτωματικά, αλλά με βάση μια συγκεκριμένη για την περίπτωση μελέτη υψηλής τεχνογνωσίας. Ο μελετητής της κατεδάφισης εστιάζεται στους κρίσιμους κόμβους που βοήθησαν την κατασκευή να σταθεί με επάρκεια, τόσο κατά τη διάρκεια της ανέγερσης όσο και της λειτουργίας της. Με κατάλληλους μηχανισμούς καταστροφής, τα στοιχεία αυτά ανατινάζονται και μαζί τους και το κτίριο.

Η μηχανική των επεμβάσεων των συστημάτων εξουσίας στις σύγχρονες κοινωνίες έχει κρίσιμες αναλογίες με τη μηχανική των κατασκευών. Στη σημερινή Ελλάδα το σύστημα καταστροφής που βρίσκεται σε εξέλιξη στοχεύει ακριβώς στους πυλώνες του μεταπολεμικού (όχι μόνο του μεταπολιτευτικού) συστήματος παραγωγής της χώρας: την πολυτραγουδισμένη «ατμομηχανή της οικονομίας», την οικοδομή, το «δημόσιο», τους ελεύθερους επαγγελματίες και, βεβαίως, την παραοικονομία των μικρών και μεσαίων οικονομικά στρωμάτων.

Τί είναι όμως αυτό που έρχεται να αντικαταστήσει, το παλιό, ποια είναι η νέα κατασκευή στην οποία πρόκειται να κατοικήσουμε;

Ανάπτυξη, απο-ανάπτυξη και κρίση: Μια οικοαριστερή προσέγγιση

του Τάσου Χοβαρδά

Άουγκουστ Μάκε, «Κορίτσια κάτω από τα δέντρα», 1914

Από το ξέσπασμα της κρίσης έχει αναφερθεί πολλές φορές η λέξη «ανάπτυξη» ως το βασικό ζητούμενο. Υπό ποιους όρους όμως γίνεται αυτή η επίκληση στην «ανάπτυξη»; Ο νεοφιλελευθερισμός επιβάλλει σήμερα ως λύση αυτό που επιδιώκει εδώ και δεκαετίες. Αντιστρέφει τη φιλελεύθερη αρχή –σύμφωνα με την οποία η κοινωνία χρησιμοποιεί την αγορά ως εργαλείο για την κοινωνική ευημερία– και εργαλειοποιεί την κοινωνία, για να επανεκκινήσει την αγορά. Αντιμέτωπος με τη μνημονιακή αυτή στρατηγική, ο ΣΥΡΙΖΑ αντιδιαστέλλει την οικονομία του κέρδους με την οικονομία των αναγκών. Οι κοινωνικές ανάγκες δεν μπορούν να παραπέμπονται στο μέλλον, δεν γίνεται η κοινωνία να πεθαίνει σήμερα για να ζήσει αύριο. Και για τον ΣΥΡΙΖΑ, όμως, η αύξηση του ΑΕΠ φαίνεται να αποτελεί βασική επιδίωξη, με την οποία συναρτάται μεταξύ άλλων και η εξυπηρέτηση του χρέους που δε θα διαγραφεί με βάση τη ρήτρα ανάπτυξης.

Οποιαδήποτε επιχειρηματολογία ενάντια στην ανάπτυξη θα φάνταζε σήμερα ανεπίκαιρη. Ωστόσο, το 2008, 2010 και 2012 διεξάγονται στο Παρίσι, τη Βαρκελώνη και τη Βενετία παγκόσμια συνέδρια για την αποανάπτυξη, ενώ διεθνή περιοδικά αφιερώνουν στην αποανάπτυξη ειδικά τεύχη (Journal of Cleaner Production, τχ. 18, 2012· Futures, τχ. 44, 2012· Ecological Economics, τχ. 84, 2012). Την ίδια στιγμή, αναπτύσσεται μια κριτική προσέγγιση της αποανάπτυξης από την Οικοαριστερά σε μια έκδοση του Transform (The Left between Growth and Degrowth, 2011, http://transform-network.net/publications/publications-2011.html) και σε ένα τεύχος του περιοδικού Capitalism Nature Socialism (τχ. 23, 2012). Θα εξετάσουμε τις θέσεις της αποανάπτυξης, με στόχο να συμβάλουμε στη συζήτηση της αποανάπτυξης με την Αριστερά και, ειδικότερα, την Οικοαριστερά, και να φωτίσουμε μερικές οικολογικές πτυχές της κρίσης.

Ένα πρώτο σημείο σύγκλισης της αποανάπτυξης με την Αριστερά είναι η στόχευση του καπιταλισμού ως βασικής αιτίας των οικολογικών προβλημάτων. Για τους θεωρητικούς της αποανάπτυξης, ο καπιταλισμός συνιστά μια μη βιώσιμη αλλά συνεχώς αυτοτροφοδοτούμενη παραγωγική βάση. Ένα ακόμη σημείο σύγκλισης αποανάπτυξης και Αριστεράς είναι η επερώτηση της έννοιας «ανάπτυξη». Η Αριστερά αναφέρεται στην παραγωγική ανασυγκρότηση, με στόχο την εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών και όχι σε μια αόριστη «ανάπτυξη». Μάλιστα, όταν η «ανάπτυξη» για την Αριστερά είναι ανταλλάξιμη με την «ανάπτυξη» των μνημονιακών δυνάμεων, συσκοτίζονται οι κοινωνικές σχέσεις ταξικής εκμετάλλευσης. Κοινές θέσεις αποανάπτυξης και Αριστεράς είναι, επίσης, η αναδιανομή του πλούτου, η καθιέρωση ενός βασικού εισοδήματος, η μείωση του χρόνου εργασίας, η υποστήριξη μορφών κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.

Πολλαπλοί χώροι της δημοκρατίας

Συνέντευξη της Ντορήν Μάσσεϋ

Μιλάει για τα κινήματα των πλατειών, την άμεση και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, τη Λατινική Αμερική, την γκραμσιανή έννοια της ηγεμονίας, το πλήθος των Χαρντ-Νέγκρι, το κίνημα Οccupy, τη συνεταιριστική οικονομία

 Η γεωγράφος Doreen Massey, ομότιμη καθηγήτρια στο Open University του Ηνωμένου Βασιλείου, βρέθηκε τον Νοέμβριο στην Αθήνα, με την ευκαιρία της αναγόρευσή της σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου. Επισκεφθήκαμε μαζί της χώρους κοινωνικής αυτοδιαχείρισης, τον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο «Βοτανικός Κήπος» στην Πετρούπολη και το καφενείο του «Ευρωπαϊκού Χωριού» στην Ακαδημία Πλάτωνος. Μας μίλησε για το ενδιαφέρον της για τα αυτοδιαχειριστικά εγχειρήματα, για την ελπιδοφόρα πολιτικοκοινωνική κατάσταση στη Λατινική Αμερική, για το διαρκές ερώτημα της δημοκρατίας.

 Για την πραγματοποίηση της συζήτησης με τη Doreen Massey και την επιμέλεια του άρθρου συνεργάστηκαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: Γιώργος Βελεγράκης, Χάρης Κωνσταντάτος, Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Παναγιώτης Πάντος, Ίρις Πολύζου, Γεωργία Σολδάτου, Αγάπη Τσίκλη, Ευαγγελία Χατζηκωνσταντίνου.

Ρενέ Μαγκρίτ, «Τρία γυμνά σε εσωτερικό χώρο», 1923

Tελευταία ζήσαμε τα κινήματα «των πλατειών», όπου ξανατέθηκε το ζήτημα της άμεσης δημοκρατίας. Παράλληλα, η κρίση της πολιτικής εκπροσώπησης ανοίγει ξανά το θέμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Πιστεύετε ότι πρόκειται για δύο ανταγωνιστικές μορφές δημοκρατίας ή μπορούν να λειτουργήσουν μαζί;

 Βρέθηκα πρόσφατα στη Λατινική Αμερική και θα σας μεταφέρω την εμπειρία μου, που συνδέεται με το ερώτημά σας. Η δύναμη της Δεξιάς εκεί είναι ακόμα τεράστια. Παράλληλα, υπάρχει φοβερή πίεση από την Αριστερά καθώς επίσης από τα χαμηλά εισοδήματα και τους αυτόχθονες πληθυσμούς, που νιώθουν αποκομμένοι από τις αλλαγές που συντελούνται. Πιστεύω ότι, για να προχωρήσει μια αλλαγή, οι διαδικασίες είναι μακροχρόνιες και επίπονες. Αυτό όμως που έχει ενδιαφέρον είναι ένα συνολικότερο αίσθημα μιας ηπείρου που βρίσκεται στον αντίποδα της σημερινής Ευρώπης. Μολονότι για πολλούς από εμάς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε ως δυνατότητα μιας σοσιαλδημοκρατικής εναλλακτικής απέναντι στις ΗΠΑ, αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η αποκρυστάλλωση ενός ουσιώδους κομματιού του μονοπολικού νεοφιλελεύθερου κόσμου μας. Αντίθετα, στη Λατινική Αμερική προσπαθούν να αμφισβητήσουν το νεοφιλελευθερισμό και να χτίσουν νέες μορφές δημοκρατίας. Παράλληλα, καλούνται να αντιμετωπίσουν αρκετά προβλήματα, όπως αυτό της διαφθοράς. Αυτός είναι ένας λόγος που ο Τσάβες, ο Μοράλες κ.ά. ενθαρρύνουν μορφές συμμετοχικής άμεσης δημοκρατίας. Στη Βενεζουέλα, κάθε 400 νοικοκυριά δικαιούνται να οργανώσουν κοινοτικά συμβούλια (consejos comunales), που χρηματοδοτούνται από το κράτος για να διαχειρίζονται το χώρο τους, να σχεδιάζουν και να υλοποιούν προγράμματα δράσης. Πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Άνθρωποι που δεν είχαν φωνή, που δεν ένιωθαν κομμάτι της πόλης, τώρα εισέρχονται στον πολιτικό χάρτη. Βέβαια, οι δομές αυτές έχουν τις δικές τους αντιφάσεις, μιας και η χρηματοδότησή τους έρχεται από το κράτος, το οποίο αντιπροσωπεύει έναν συγκεκριμένο πολιτικό χώρο. Χωρίς την κρατική βοήθεια, τα συμβούλια δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν, όμως η σύνδεσή τους με το κράτος δημιουργεί εντάσεις.

Θρύμματα και κρίματα εις βάρος της ιδιότητας του πολίτη

του Κώστα Θεολόγου

 Στην Καθημερινή (στο φύλλο της 22-23 Δεκ. 2012, σ. 20) δημοσιεύτηκε κείμενο της πρώην υπουργού κ. Άννας Διαμαντοπούλου που αυτοδιαφημίζει την ακράδαντη πεποίθησή της ότι η μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ δίνει έναυσμα για αλλαγές που θα μεταμορφώσουν ριζικά την ελληνική κοινωνία.

Ισχυρίζεται, εκεί, ότι «είναι σαφής […] η εντολή του Έλληνα πολίτη για το τέλος του κομματισμού, των πελατειακών σχέσεων και του καθεστώτος της τυραννίας των μειοψηφιών στα πανεπιστήμια». Παραβλέπει ότι οι πελατειακές σχέσεις και ο κομματισμός δημιούργησαν ατροφικές συνθήκες για την ευδοκίμηση του πολίτη στη χώρα μας και επιμένει ότι η μεταρρύθμιση αλλάζει το τοπίο. Με συλλογιστικά άλματα και ισοπεδωτικές έως ανεκδοτικές απλουστεύσεις, θεωρεί ότι είναι στο χέρι μας «να βγούμε από την κρίση […] με μια εκ θεμελίων φορολογική αναμόρφωση, με […] ανατρεπτική αλλά δίκαιη πολιτική στη διοίκηση, στο κοινωνικό κράτος, στη δικαιοσύνη, με ένα νέο εκλογικό νόμο, […] λιτό και ουσιαστικό Σύνταγμα, […] σαφή δυναμική και πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική, […] μια ανάπτυξη βασισμένη στον τόπο, στους ανθρώπους και στα πλεονεκτήματά τους».

Μα είναι τόσο απλό; Ασφαλώς όχι, διότι γίνεται απλούστερο παρακάτω: με πολιτικό σύστημα που«βασίζεται σε κόμματα που εννοούν αυτό που υπόσχονται και πράττουν αυτό που λέγουν, […] προάγουν και υπερασπίζονται το κοινό συμφέρον […] όχι αυτό των συντεχνιών και των ημετέρων». Και καταντάει ξεκαρδιστικό, όταν τα ευκόλως για την ίδια εννοούμενα που προτείνει, εμπλουτίζονται με τη δραματική «αλλαγή υποδείγματος [paradigm κατά Kuhn] σε όλα τα επίπεδα, αρχίζοντας ο καθένας από τον εαυτό του».

Κυρία Διαμαντοπούλου, προσγειωθείτε στην ελληνική πραγματικότητα ή, μάλλον, μείνετε ακίνδυνη όπου βρίσκεστε: σε κάποιο άμβωνα αυταρέσκειας και ποιμαντικής διάθεσης — έτσι εξηγείται η παράθεση τόσων παραινέσεων προς το παντοιοτρόπως πτωχό ποίμνιο.

Τα εργαστήρια των «τοπικών»: ένας γόνιμος τόπος συνάντησης ιδεών και ανθρώπων

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ 20 ΧΡΟΝΩΝ ΤΩΝ «ΤΟΠΙΚΩΝ» ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΝΗΣΟΣ»

συνέντευξη του Μάκη Κουζέλη και του Παντελή Μπασάκου

Έργο του Πάμπλο Πικάσο, 1912

Τον Απρίλιο του 1994, στην τακτική του επιφυλλίδα στο Βήμα της Κυριακής, ο Δημήτρης Μαρωνίτης έγραφε για μια «απαρατήρητη προς το παρόν, αλλά πολύ αξιόλογη εξαίρεση» στο τέλμα της έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες: «Πρόκειται για τα “εργαστήρια” επιστημονικού διαλόγου υψηλής στάθμης που οργανώνει και διεκπεραιώνει η Εταιρεία Μελέτης των Επιστημών του Ανθρώπου».

Ακόμα και σήμερα, είκοσι χρόνια μετά τη διοργάνωση των δύο πρώτων, τα εργαστήρια των «τοπικών» –έτσι τα ονομάζουν οι οργανωτές τους– γίνονται χωρίς πολλή φασαρία, χωρίς διαφήμιση και μόνο οι ενημερωμένοι προσέχουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων τούς αντίστοιχους τόμους.

Και όμως, πρόκειται για μια από τις πιο σοβαρές και συνεπείς προσπάθειες διεθνούς και διεπιστημονικής συζήτησης που γίνονται στην Ελλάδα, για μια ζωντανή πρωτοβουλία που παράγει νέες ιδέες, κινητοποιεί έρευνα και διεθνείς συνεργασίες, «παιδεύει» νέους επιστήμονες και κυρίως προωθεί τον –τόσο σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα– διάλογο μεταξύ επιστημόνων διαφορετικών ρευμάτων ειδικοτήτων και παραδόσεων.

Με την ευκαιρία της επετείου των είκοσι ετών, που γιορτάστηκε τον Δεκέμβριο από κοινού με το άλλο «τέκνο» της Εταιρείας, τις εκδόσεις «νήσος», μιλήσαμε με δύο από τους πρωτεργάτες του εγχειρήματος, τον Μάκη Κουζέλη (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και τον Παντελή Μπασάκο (Πάντειο Πανεπιστήμιο).

Πού παραπέμπει ο τίτλος «τοπικά» και γιατί ονομάζετε τις συναντήσεις αυτές «εργαστήρια»;

Η όλη προσπάθεια ξεκίνησε το 1992 από μια παρέα νέων ακόμα, τότε, πανεπιστημιακών και ερευνητών, που αναζητούσαμε έναν χώρο δημιουργικής συζήτησης και αντιπαράθεσης ιδεών. Συνειδητοποιούσαμε τότε ότι στην Ελλάδα οι ευκαιρίες γόνιμης επεξεργασίας επιστημονικών θεωριών και πρακτικών είναι ελάχιστες. Οι αντιπαραθέσεις ή αποφεύγονται ή οδηγούνται πολύ γρήγορα σε αδιέξοδες αντιδικίες· πόσο μάλλον που στη δική μας την αντίληψη τα στενά όρια των ειδικευμένων κλάδων αποτελούν συχνά εμπόδιο για την παραγωγή νέων ιδεών. Συνειδητοποιούσαμε, επίσης, ότι αυτό που αντιλαμβανόμασταν ως μια σπάνια ευκαιρία, το χαρακτηριστικό δηλαδή γεγονός ότι οι περισσότεροι προερχόμασταν από σπουδές σε διαφορετικά κράτη και επομένως «μεταφέραμε» διαφορετικές παραδόσεις και ήμασταν εξοικειωμένοι με διαφορετικά «ιδιώματα», αντιπετωπίζεται μάλλον αρνητικά και υπερισχύει μια τάση απομόνωσης και «ακαδημαϊκής καχυποψίας» προς το διαφορετικό.

Αποφασίσαμε λοιπόν να οργανώνουμε μια φορά το χρόνο, όταν βέβαια τα καταφέρνουμε, μια συνάντηση στην οποία να πηγαίνουμε αφενός προετοιμασμένοι κι αφετέρου «ανοιχτοί».

 Τι εννοείτε λέγοντας «προετοιμασμένοι» και «ανοιχτοί»;

Προετοιμασμένοι σημαίνει «διαβασμένοι» και έτοιμοι να συμβάλουμε από τη δική μας επιστημονική σκοπιά. Κι αυτό προϋποθέτει μια ολόκληρη διαδικασία, γιατί πολύ πριν ξεκινήσει ένα εργαστήριο των «τοπικών» ένας μας ή μια μικρή ομάδα ετοιμάζει ένα σύντομο κείμενο θέσεων και ερωτημάτων γύρω από ένα θέμα που στέλνεται σε όλους όσοι ενδιαφέρονται καθώς και σε όσους θα θέλαμε να συμμετάσχουν, επειδή πιστεύουμε ότι η συμβολή τους θα ήταν χρήσιμη. Πέρα από αυτή την προεργασία, η ομάδα των συντονιστών προτείνει κείμενα της διεθνούς βιβλιογραφίας ως βασικές αναφορές και συχνά φροντίζει για τη μετάφρασή τους στα ελληνικά.

Νυν και αεί*

ΡΗΤΩΣ ΛΕΧΘΕΝΤΑ

Τραγωδίες: αριστοτελικές και σημερινές

του Παναγιώτη Παπίδα

 Έστιν οὖν τραγωδία μίμησις πράξεως… Παπαριές, κυρά-Μαρίτσα. Όχι ότι δεν έχω σε υπόληψη τον Αριστοτέλη (κάτι σπουδαίο πρέπει να έγραψε κι αυτός), αλλά, να, φταίει ότι έχω δει τραγωδίες στη ζωή μου. Και η μόνη μίμηση που βρίσκω είναι άλλων τραγωδιών, λες και τις βγάζουν όλες με καρμπόν.

Αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια είναι σαφώς μια τραγωδία, μια τραγωδία με αρχή, χαμένη στο βάθος των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων, αλλά χωρίς ακόμα τέλος. Είναι σίγουρα τραγωδία αυτό που ζούμε — και με την αριστοτελική ερμηνεία, αν το σκεφτείς:

Καταρχάς, έχουμε την αναπαράσταση μιας πολύ σημαντικής πράξης, η οποία μάλιστα τείνει να ολοκληρωθεί: την καταστροφή μιας κοινωνίας, τη μεταμόρφωσή της σε κάτι πολύ εφιαλτικό και μέχρι πρότινος κατακριτέο, στην απόλυτη εξαφάνιση ενός κράτους πρόνοιας για τους υπηκόους του, μιας πρόνοιας που εξασφάλιζε τις βάσεις μιας ευτυχισμένης ζωής.

Ο δε λόγος της είναι σαφώς ηδυσμένος, είναι ο γνωστός υπεύθυνος πολιτικός λόγος: «H ανάγκη προόδου και ανάπτυξης μας οδηγεί στην εφαρμογή αυτών των προσωρινών μέτρων που σκοπό έχουν τον απεγκλωβισμό από τα δεινά του παρελθόντος κ.λπ.

Όσο για τη φόρμα, έχουν επιστρατευτεί τα καλύτερα ειδικά εφέ: σεισμοί, λιμοί, καταποντισμοί και τώρα τελευταία ακούμε και για πολεμική εμπλοκή.

Πώς το FBI σε συνεργασία με τις τράπεζες κατέστειλε το κίνημα Occupy

της Ναόμι Γουλφ

μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

Tελικά, η πραγματικότητα απεδείχθη ανώτερη κάθε φαντασίας. Στοιχεία που μόλις είδαν το φως της δημοσιότητας δείχνουν ότι η βίαιη καταστολή του κινήματος Occupy Wall Street, το φθινόπωρο του 2011 –τόσο σκοτεινήτότε–, δεν συντονίστηκε απλώς από το FBI, το DHI (Τμήμα Εσωτερικής Ασφάλειας) και τις τοπικές αστυνομίες. Την επιχείρηση καταστολής (η οποία περιελάμβανε, όπως ίσως θυμάστε, βίαιες συλλήψεις, διάλυση ομάδων, εκτόξευση δακρυγόνων στα κεφάλια των διαδηλωτών, δέσιμό τους με χειροπέδες τόσο σφιχτά με αποτέλεσμα τον τραυματισμό τους, τον ασφυκτικό αποκλεισμό τους για ώρες, χωρίς να μπορούν καν να ικανοποιήσουν τις σωματικές τους ανάγκες) συντονίστηκε από το FBI και το DHI, σε συνεργασία με τις μεγάλες τράπεζες.

Το Partnership for Civil Justice Fund (PCJF) πέτυχε μια πρώτης τάξης δημοσιογραφική επιτυχία, εξασφαλίζοντας τα τεκμήρια αυτά. Και, βέβαια, τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης θα έπρεπε να ντρέπονται, καθώς αποδείχθηκε, για άλλη μια φορά, ότι οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί είναι οι μόνοι φορείς πληροφόρησης που αναδεικνύουν ζητήματα καταπάτησης της ελευθερίας και των πολιτικών δικαιωμάτων στην Αμερική. Το έγγραφο (βλ. goo.gl/eC95C) αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός τρομακτικού δικτύου, στο οποίο συμμετείχαν το DHS, το FBI, η αστυνομία, αντιτρομοκρατικά κέντρα για τη δίωξη του οικονομικού και πολιτικού εγκλήματος, επιχειρήσεις και υπηρεσίες του ιδιωτικού τομέα — και όλοι οι παραπάνω φορείς ανέπτυξαν τόσο στενή επαφή και συνεργασία μεταξύ τους, ώστε τελικά να δημιουργηθεί μια νέα τερατώδης οντότητα, η οποία, σε κάποιες περιπτώσεις, είχε και όνομα: Domestic Security Alliance Council. Το έγγραφο αποκαλύπτει ότι το έργο αυτής της νέας οντότητας σχεδιαζόταν σε κεντρικό επίπεδο και υλοποιούνταν κατά τόπους. Με λίγα λόγια, τα τεκμήρια δείχνουν πώς η αστυνομία και το DHS εργάζονταν, για λογαριασμό των τραπεζών, και σε συνεργασία μαζί τους, για να εντοπίσουν, να συλλάβουν και να εξουδετερώσουν πολιτικά Αμερικανούς πολίτες που κινητοποιούνταν και διαμαρτύρονταν ειρηνικά.

H έννοια της «ισοελευθερίας» στον Ετιέν Μπαλιμπάρ

Στη συνέντευξη του Ετιέν Μπαλιμπάρ, που δημοσιεύθηκε στα «Ενθέματα» και στo RedNotebook, o όρος «ισοελευθερία», που χρησιμοποιεί ο γάλλος στοχαστής είχε αποδοθεί λανθασμένα στην απομαγνητοφώνηση και τη μετάφραση (η συνέντευξη ήταν προφορική). Αρκετοί φίλοι, με πρώτο τον Γιάννη Αλμπάνη, μας επισήμαναν το λάθος. Τους ευχαριστούμε πολύ. Δεν χαιρόμαστε ασφαλώς με τα λάθη μας, το αντίθετο, χαιρόμαστε όμως που έχουμε προσεκτικούς αναγνώστες. Το σημείωμα του Δημήτρι Βεργέτη και της Βίκης Σκούμπη, που ακολουθεί, εξηγεί τη σημασία και την έννοια του όρου «ισοελευθερία» στη σκέψη του Μπαλιμπάρ.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

του Δημήτρι Βεργέτη και της Βίκης Σκούμπη

Στη συνέντευξη του Ετιέν Μπαλιμπάρ που δημοσιεύτηκε στα «Ενθέματα» της Αυγής και το Red Notebook, την 1.1.2013 ο γάλλος φιλόσοφος υπενθυμίζει έναν ιδιότυπο όρο που κατέχει κομβική θέση στις επεξεργασίες του. Πρόκειται για την έννοια που έχει διατυπώσει στα γαλλικά με ένα σημαίνον ιδίας κοπής, égaliberté, και που ο ίδιος αποδίδει στα αγγλικά «equaliberty».  Προκύπτει από την συναίρεση της ισότητας (égalité) και της ελευθερίας (liberté). Ο δαίμων της γλώσσας την υποκατέστησε στην συνέντευξη με την λέξη equalibrity που αποδόθηκε σε παρένθεση ως ‘εξισορρόπηση’. Είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί ότι πρόκειται για τον όρο equaliberty για να γίνει κατανοητή και η επιχειρηματολογία που αναπτύσσει ο Μπαλιμπάρ στην σχετική παράγραφο όπου πραγματεύεται  τη σχέση ανάμεσα «στις διεκδικήσεις της ισότητας και της ελευθερίας» εστιάζοντας στην ιδιότητα του πολίτη.Η άκρως ενδιαφέρουσα συμβολή του Μπαλιμπάρ συνίσταται εδώ στο ότι εντοπίζει μέσα στις διατυπώσεις που συγκροτούν την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου  και του Πολίτη την ταύτιση της ελευθερίας με την ισότητα –ταύτιση μάλιστα στην οποία προσδίδει καθολική εμβέλεια. Η αρχαιοελληνική πόλις περιχαράκωνε την ισότητα μέσα στα όρια μιας ελευθερίας θεσμικά προσδιορισμένης σε συνάρτηση  με την κοινωνική θέση του ατόμου (κύριος-δούλος, άνδρας-γυναίκα, κλπ). Οι δύο  όροι δεν ήσαν ισοδύναμοι αλλά ιεραρχικά διαφοροποιημένοι. Αντίθετα η «Διακήρυξη δηλώνει ότι η ισότητα είναι ταυτόσημη με την ελευθερία, ίση προς την ελευθερία και αντιστρόφως. Τούτο ακριβώς προτείνω να αποκαλέσουμε με έναν όρο ηθελημένα μπαρόκ,  πρόταση της égaliberté». Αυτή την ταύτιση προάγει ο Μπαλιμπάρ σε έρεισμα  μιας ριζοσπαστικής θέσης που αίρει την σχάση ανάμεσα σε άνθρωπο και πολίτη, την οποία οι κλασσικές αναγνώσεις θεωρούσαν συστατική της Διακήρυξης και της διάκρισης ανάμεσα σε δικαιώματα του ανθρώπου και δικαιώματα του πολίτη, με ανυπολόγιστες πολιτικές συνέπειες – οι «παράνομοι» μετανάστες το γνωρίζουν από πρώτο χέρι.

Υπό το πρίσμα αυτής της άρσης, η έννοια του πολίτη δεν προσδιορίζεται από την σχέση του ανήκειν (appartenance): «δεν πρόκειται για την έννοια ‘ενός πολίτη που ανήκει’  σε ένα κράτος, σε μια πολιτεία, σε μια κοινότητα αλλά από μια άποψη για την έννοια ενός πολίτη θεωρούμενο κατ’ απόλυτο τρόπο» (βλ. Conférences du Perroquet, No 22 και  La proposition de l’égaliberté, PUF).  Αυτή λοιπόν η θεώρηση της égaliberté αποτελεί το έδαφος επαναθεμελίωσης της ιδιότητας του πολίτη (citoyenneté) ως «δικαίωμα στα δικαιώματα» στην προβληματική του Μπαλιμπάρ.
Ο Δημήτρις Βεργέτης είναι ψυχαναλυτής. Η Βίκη Σκούμπη είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού αληthει