Δεξιότητες και ακροδεξιότητες

 του Στρατή Μπουρνάζου

Έργο του Φράνσις Μπέικον, 1970

Το 2013 μετράει τη δεύτερη βδομάδα του και η επικαιρότητα εξακολουθεί να καλπάζει. Ξεκινάω από τη λίστα Λαγκάρντ. Αν και τις τελευταίες μέρες κυριάρχησε το –διόλου αμελητέο– γεγονός της αλλοίωσής της, υπάρχει κάτι ακόμα πιο σοβαρό: ότι, εδώ και δυο χρόνια, πέρασε από κάμποσα χέρια (υπουργών, εισαγγελέων, επικεφαλής του ΣΔΟΕ), μένοντας σκανδαλωδώς αναξιοποίητη. Αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος, όλοι αυτοί, καθώς και αρκετοί άλλοι (γιατί είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι διαδοχικοί πρωθυπουργοί λ.χ. είχαν άγνοια), έκαναν το παν, ό,τι περνούσε από το χέρι τους, όχι για να αξιοποιηθεί, αλλά για να θαφτεί. Και αυτό είναι το μέγα σκάνδαλο, πολύ περισσότερο απ’ τα λεφτά αυτά καθαυτά που δεν εισπράχθηκαν από την αξιοποίηση της λίστας. Γιατί, σε συνέχεια του σκανδάλου Siemens, εμπεδώνει και γενικεύει την πεποίθηση ότι οι έχοντες και κατέχοντες, οι πολιτικά και οικονομικά ισχυροί απολαμβάνουν πλήρη ασυλία, ότι οι αληθινοί θεσμοί της χώρας είναι η αδιαφάνεια, η διαφθορά και η προστασία της διαπλοκής. Κι όλα αυτά τη στιγμή που τόσοι και τόσοι χάνουν τη δουλειά τους χωρίς μεγάλες ελπίδες να την ξαναβρούν, βλέπουν τη σύνταξη των 800 ευρώ να μειώνεται, δουλεύουν με 500 ευρώ ή «μαύρα», δεν έχουν να αγοράσουν πετρέλαιο. Δυο κόσμοι, δύο μέτρα και σταθμά: πριν λίγο καιρό, στη Λάρισα, παραπέμφθηκε στο αυτόφωρο ένας φούρναρης επειδή στο φορτηγάκι του μετέφερε τέσσερις τυρόπιτες χωρίς παραστατικά. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μέγας πολιτειολόγος για να καταλάβει ότι η εδραίωση του αισθήματος της προκλητικής αδικίας, απέναντι στην οποία ο πολίτης νιώθει εντελώς ανίσχυρος αποτελεί τη βασιλική οδό, όχι για τη ριζοσπαστικοποίηση, αλλά συνήθως για την έλευση του «τιμωρού», του «φύρερ» που θα καθαρίσει το «διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο».

Η τουρκική πολιτική στη Συρία και οι επιπτώσεις της

του Νίκου Μούδουρου

Το θεωρητικό πλαίσιο

Μιλώντας στη σύνοδο της κοινοβουλευτικής ομάδας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔA), στις 26 Ιουνίου 2012, ο Τ. Ερντογάν υποστήριξε: «Η Τουρκία κατάφερε να ξεπεράσει ένα ένα τα εικονικά σύνορα και τα ψυχολογικά εμπόδια και να μεταφέρει το μήνυμα της αλληλεγγύης και της συνεργασίας σε κάθε χώρα και λαό που έφτασε».[1] Με αυτά τα λόγια, ο τούρκος πρωθυπουργός συμπυκνώνει το ιδεολογικό περίβλημα μέσα από το οποίο η Άγκυρα προωθεί την εξωτερική της πολιτική. Μια πολιτική που, μέσα από την ακύρωση των «εικονικών συνόρων», επιδιώκει την μετατροπή της Τουρκίας σε φορέα ενσωμάτωσης του ισλαμικού κόσμου στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Εξετάζοντας το σημερινό στάδιο αντιπαράθεσης Τουρκίας-Συρίας, είμαστε υποχρεωμένοι να αποκωδικοποιήσουμε το πρίσμα μέσα από το οποίο το τουρκικό πολιτικό Ισλάμ αντιλαμβάνεται τον κόσμο.

Πώς προσμετράται η αντιδημοτικότητα της «τηλεοπτικής αγοραφοβίας»;

 του Παναγιώτη Νούτσου

Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί, αυτές τις μέρες το βιβλίο του Παναγιώτη Νούτσου «Επινοώντας αντίδοτα». Δημοσιεύουμε, σήμερα, ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.

Εδώ και δυόμισι δεκαετίες εισήγαγα τον όρο «πολιτική αγοραφοβία». Επιδιώκω έτσι να προσδιορίσω το είδος της χειραγώ­γησης και συναφώς να καθορίσω τα αίτια της που υφίσταται η προσωπική ζωή μέσω των μηχανισμών υποβολής της εξουσίας. Η συμβολική βία που ασκείται, ας το επαναλάβω, επιμερίζεται σε δύο αλληλένδετες διεργασίες. Από τη μία πρόκειται για την αδυναμία μας να βγούμε μόνοι μας στο δρόμο και επομένως να βρούμε μόνοι μας το δρόμο. Από την άλλη αφορά την ανάγκη, εφόσον ο συνεχής εγκλεισμός εγκυμονεί απροσδόκητους κινδύνους, ενός οδηγού στα βήματα μας, με τα οποία δημοσιοποιούμε στάσεις και αποφάσεις.

Αναζητώντας το «σπασμένο τηλέφωνο»

ΕΠ’ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «LE SYMPTÔMA GREC» ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

H αφίσα του συνεδρίου

Το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Paris 8-Vincennes, St. Dennis, σε συνεργασία με την Ecole Normale Supérieure, διοργανώνει το διεθνές συνέδριο με τίτλο «Le symptôma grec» στο Παρίσι, από τις 18 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου. Όπως λένε οι οργανωτές, «αντιστρέφοντας την πρόταση που θέλει την Ελλάδα άρρωστη και τη νεοφιλελεύθερη θεραπεία αναγκαία, το αντικείμενο αυτής της διεθνούς συνάντησης είναι όχι μόνο η “παγκόσμια κρίση”, σύμπτωμα της οποίας αποτελούν η κατάσταση και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές στην Ελλάδα», αλλά και η αναζήτηση «δυνατοτήτων δράσης σε  διαφορετικούς χώρους, όπως ο καλλιτεχνικός, ο πολιτικός και ο ακαδημαϊκός». Το συνέδριο περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: «Αξία, κοινά αγαθά, νόμισμα», «Μορφές αντίστασης, κινήματα και οργανώσεις», «Φασισμοί και κοινοβουλευτικές καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», «Ευρώπη: σε ποιο καθεστώς;», «Καλλιτέχνες μέσα και απέναντι στην κρίση» και «Ιδέες της κρίσης και ιδεολογική μάχη». Συμμετέχουν στοχαστές, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκοί, αγωνιστές  από χώρες της Ευρώπης, αλλά και από την Τυνησία. Ανάμεσά τους, οι: Alain Badiou, Etienne Balibar, Frédéric Lordon, André Orléan, Jacques Rancière, Sana Tamzini, Rachida Triki, Toni Negri, Γιάννης Αλμπάνης, Γεράσιμος Βώκος, Κώστας Δουζίνας, Μαρία Κακογιάννη, Κατερίνα Κιτίδη, Δημήτρης Κουσουρής, Αλέξανδρος Μαρκέας, Έλσα Παπαγεωργίου, Αναστασία Πολίτη, Μάκης Σολωμός, Γιάννης Σταυρακάκης, Αγγελική Τόμπρου, Άρης Χατζηστεφάνου, Δημήτρης Χριστόπουλος. Με την ευκαιρία αυτή, μιλήσαμε με τη Μαρία Κακογιάννη, που διδάσκει φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Paris 8 και Paris 9, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ρενέ Μαγκρίτ, «Το κλειδί του τοπίου», 1933

 Ο τίτλος περιέχει κάποια ειρωνεία απέναντι στο ιατρικό/κλινικό λεξιλόγιο που κυριαρχεί γύρω από την κρίση. Εξαρχής, τα διάφορα μέτρα-μνημόνια προβλήθηκαν ως «θεραπεία». Υπόθεση του συνεδρίου είναι η συλογική αναζήτηση όχι ενός αντι-λογου που θα έρθει να απαντήσει, αλλά η αναστροφή της λογικής αυτού του κυρίαρχου λόγου.

Πάντως, δεν είναι καινούριο φαινόμενο το πλέξιμο πολιτικού και ιατρικού λόγου. Από την αρχαία Αθήνα εμφανίζεται η φιγούρα του πολιτικού που θα «θεραπεύσει» την κοινότητα. Υπάρχουν ποικίλες μορφές: η νεοφιλελεύθερη θεραπεία του αρρωστημένου κράτους, η νεοφασιστική διάγνωση «όλοι οι άλλοι και όλα είναι σάπια», ενώ ακόμα και η Αριστερά έχει παραγάγει τις δικές της εκδοχές και τους δικούς της «σωτήρες». Απέναντι στους εκκολαπτόμενους θεραπευτές, χρειάζεται να αντιτάξουμε τη δύναμη της κοινότητας.

Η κλεμμένη εφηβεία του Στάνισλας Τόμκιεβιτς

του Γρηγόρη Αμπατζόγλου και του Δημήτρη Πλουμπίδη

Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, από τις εκδόσεις University Studio Press (μετ. Γρ. Αμπατζόγλου) το βιβλίο του ψυχιάτρου Stanislas Tomkiewicz Η κλεμμένη αυτοβιογραφία.  Είναι ένα είδος προσωπικής και επιστημονικής αυτοβιογραφίας, η οποία, ξεκινάει από την εφηβεία του συγγραφέα στο γκέτο της Βαρσοβίας και στο στρατόπεδο Μπέρκεν-Μπέλσεν, την οποία συνδέει με τη μετέπειτα ψυχιατρική του δουλειά με αποκλεισμένους εφήβους. Ως γνωριμία με αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο, δημοσιεύουμε εκτενή αποσπάσματα από το επίμετρο των επιμελητών Γρηγόρη Αμπατζόγλου και Δημήτρη Πλουμπίδη.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ρενέ Μαγκρίτ, «το διπλό μυστικό», 1927

Πρόκειται για ένα βιβλίο που αποκτά μια συναρπαστική επικαιρότητα στις μέρες μας, καθώς θέτει μια σειρά από ζητήματα που αφορούν την κοινωνική, πολιτική και επαγγελματική δέσμευση των επαγγελματιών στον χώρο της ψυχικής υγείας. Αποτελεί, συγχρόνως, μια συναρπαστική αφήγηση, μια ζωντανή μαρτυρία, για μια σειρά από μείζονα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα και την κοινωνική συνείδηση πολλών ανθρώπων, αλλά και μια μελέτη των ψυχολογικών μηχανισμών, χωρίς καμία όμως διάθεση «ψυχολογισμού», που επιτρέπουν σε παιδιά και εφήβους να αντιμετωπίζουν καταστροφικά κοινωνικά γεγονότα και πένθη και να συνεχίζουν τη ζωή τους.

Στα πρώτα κεφάλαια αφηγείται τη ζωή του, του εβραίου εφήβου αστικής καταγωγής, στην κατεχόμενη Πολωνία, στο γκέτο της Βαρσοβίας και στο ναζιστικό στρατόπεδο Μπέρκεν-Μπέλσεν. Πώς επέζησε και βρέθηκε μόνος του στη Γαλλία, μετά τον πόλεμο.

Σπούδασε ιατρική και στη συνέχεια αφιέρωσε την επαγγελματική του ζωή, ως ψυχιάτρου, στη φροντίδα των ανεπιθύμητων της ψυχιατρικής, όπως τα βαριά καθυστερημένα παιδιά και οι παραπτωματικοί έφηβοι.

Με αφορμή τον θάνατο της Γκέρντα Λέρνερ

ως επεξηγηματικός πρόλογος σε ένα επερχόμενο κείμενο για τη ζωή και τα βιβλία της

 της Έλενας Πατρικίου

Τζόρτιζιο ντςε Κίρικο, «Ξαπλωμένο γυμνό», 1929

 Η Γκέρντα Λέρνερ δεν ήταν, ασφαλώς, ούτε η πρώτη ούτε η μόνη γυναίκα ιστορικός του 20ού αιώνα. Ήταν όμως η γυναίκα που ίδρυσε τις «γυναικείες σπουδές» και αγωνίστηκε για να αποτελέσουν οι γυναίκες αντικείμενο της ιστορικής επιστήμης.

Ίσως όμως πρέπει να ξεκινήσω με μία «προσωπική» ιστορία. Ανήκω στην κατηγορία εκείνη των γυναικών ιστορικών που, μέσα στη δεκαετία του ’80, αποφασίσαμε ότι οι «γυναικείες σπουδές» δεν μας ενδιέφεραν. Ξέραμε πως τίποτα δεν μας είχε χαριστεί, πως η σχέση μας με το Πανεπιστήμιο και τους ακαδημαϊκούς θεσμούς προφανώς είχε καθοριστεί από το γεγονός ότι προηγούμενες γενιές γυναικών είχαν ξοδέψει γενναιόδωρα τη ζωή τους προκειμένου οι γυναίκες να κερδίσουν το δικαίωμα εισόδου σ’ αυτούς. Αλλά εμείς –πιστεύαμε πως– θα ανήκαμε πλέον στην «κανονικότητα» και όχι στην εξαίρεση. Οι «γυναικείες σπουδές» φάνταζαν σαν παγίδα, ένα νέο είδος διαχωρισμού: αφήστε τις γυναίκες να γράφουν τη δική τους ξεχωριστή, άρα περιθωριακή, ιστορία, ενώ η ιστορία που «μετράει» θα συνεχίσει να γράφεται από τους ιστορικούς που κάνουν «κανονική» ιστορία: στο κέντρο, όχι στο περιθώριο.

Απλά μαθήματα προπαγάνδας: Οι διεθνείς κατατάξεις των ελληνικών ΑΕΙ στον Τύπο

του Αλέξανδρου Μπαλτζή και του Γιώργου Αγγελόπουλου

Έργο του Jack Levine

Οι διεθνείς κατατάξεις των ΑΕΙ παρουσιάζονται στην ειδησεογραφία τροφοδοτώντας την επιχειρηματολογία για τη λήψη αποφάσεων για την ανώτατη εκπαίδευση. Είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι ο τρόπος με τον οποίο αναφέρθηκαν στις κατατάξεις αυτές βουλευτές που επιχειρηματολόγησαν υπέρ του Ν. 4009.2011 στη σχετική συζήτηση στη Βουλή, παρουσιάζει εκπληκτική ομοιότητα με τον τρόπο με τον οποίο εμφανίζονται οι κατατάξεις στον Τύπο. Μια πρόχειρη αναζήτηση στα πρακτικά των συνεδριάσεων του Κοινοβουλίου δείχνει ότι η ομοιότητα αυτή παρουσιάζεται επί σειρά ετών (π.χ. Π. Σγουρίδης, 31.8.2005, Γ. Παπαντωνίου, Τ. Χυτήρης και Μ. Βαρβιτσιώτης, 10.1.2007, Α. Ροντούλης, 16.11.2009, Δ. Κρεμαστινός, 20.9.2010, Κ. Αϊβαλιώτης, 17.10.2010). Το άρθρο αυτό βασίζεται στην ανακοίνωση μας στο συνέδριο «Διασφάλιση και διοίκηση ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση» (Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 20-21.9.2012). Αφήνουμε εκτός συζήτησης το πλαίσιο ανάπτυξης και εφαρμογής των διεθνών κατατάξεων των ΑΕΙ — ζητήματα που αναλύθηκαν στην ανακοίνωσή μας. Περιοριζόμαστε στην ανάλυση της ανακατασκευής τους από τα ΜΜΕ.

Συριζαίος: Σχόλιο σχετικά με την ιστορία μιας λέξης

(στο τέλος του post, ένα μικρό σχόλιο του Νίκου Σαραντάκου)

της Τζίνας Πολίτη

Σύρριζο Μεσσηνίας

Στο άρθρο του «Μια περιήγηση στις λέξεις του 2012», στα προηγούμενα «Ενθέματα» (6.1.2013), ο Νίκος Σαραντάκος, αναφερόμενος στις λέξεις «της χρονιάς» επισημαίνει και την εμφάνιση της λέξης συριζαίος, την οποία συνοδεύει με τις ακόλουθες παρατηρήσεις:

«[…] μάλλον πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα χρησιμοποιείται η κατάληξη -αίος για οπαδούς ή μέλη κόμματος (κυρίως σε τοπωνύμια την ξέραμε: Λαρισαίος κτλ.). Το “συριζαίος” χρησιμοποιήθηκε μειωτικά στην αρχή, αλλά τώρα ακούγεται και ουδέτερα, ενώ χρησιμοποιείται και από μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, διότι δεν υπάρχει άλλος μονολεκτικός όρος· το συριζίτης που θα ήταν αναμενόμενο (όπως εδαΐτης, κνίτης κτλ.) παραμένει μειοψηφικό. Η στήλη καλεί τα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ να σκεφτούν αν είναι επιθυμητή η οικειοποίηση του όρου Συριζαίος, και αν ναι, να την ενθαρρύνουν».

Στήβεν Ρέσνικ (1938-2013): ένας σημαντικός μαρξιστής οικονομολόγος

του Χάρη Κωνσταντινίδη

Στ. Ρέσνικ

Την Τετάρτη 2 Ιανουρίου έχασε τη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 74 ετών ο αμερικανός μαρξιστής οικονομολόγος Stephen Resnick. Ο Ρέσνικ ήταν ομότιμος καθηγητής των οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μασσαχουσέττης στο Άμχερστ και ήταν γνωστός για τη μαρξιστική προσέγγιση που ανέπτυξε κυρίως μέσα από τη μακροχρόνια συνεργασία του με τον καθηγητή Richard Wolff.

Ο Ρέσνικ σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο ΜΙΤ σε ηλικία 26 ετών. Ξεκίνησε την καριέρα του στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ το 1965, με κύριο αντικείμενο μελέτης του την οικονομική ανάπτυξη και τα διεθνή οικονομικά. Η ριζοσπαστικοποίηση της έρευνάς του κατά την κορύφωση του πολέμου του Βιετνάμ και η αντίθεσή του στην παρουσία έφεδρων αξιωματικών του αμερικανικού στρατού στο Γέιλ τον οδήγησε, για μικρό διάστημα, στο City College of New York.

Κατάθεση μαρτυρίας

του Σάμουελ Μπακ

Σ. Μπακ, «Οικογένεια» (λεπτομέρεια), 1976

Με την ευκαιρία της αντιφασιστικής κινητοποίησης,  το επόμενο Σάββατο 19 Ιανουαρίου, σε δεκατρείς πόλεις του κόσμου, με γενικό σύνθημα «Αθήνα, πόλη αντιφασιστική», ο σημαντικός εβραίος ζωγράφος Σάμουελ Μπακ, επιζήσας του Ολοκαυτώματος, έστειλε έναν σύντομο χαιρετισμό. Ευχαριστούμε θερμά τον Χρήστο Κεφαλή, ο οποίος μας διαβίβασε και μετέφρασε το κείμενο.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Το όνομά μου είναι Σάμουελ Μπακ. Είμαι Εβραίος και ζω στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γεννήθηκα όμως στο Βίλνιους, όταν ανήκε στην Πολωνία. Τη χρονιά που γεννήθηκα, το 1933, ο Χίτλερ κατέλαβε την εξουσία στη Γερμανία. Κύματα βαθιάς δυσαρέσκειας και φρενιασμένου εθνικισμού τον προωθούσαν, και τεράστια πλήθη τον επευφημούσαν, σα να ήταν Θεός. Δεν θέλαν να δουν το ακριβό τίμημα που συνόδευε μια τέτοια επιλογή.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 ήμουν ένα μικρό αγόρι, πέντε-έξι χρονών. Και όλα αυτά τα απειλητικά γεγονότα συνέβαιναν πέρα από τα σύνορα της χώρας μου. Στο όμορφο και φιλικό σπίτι μας, η ζωή συνεχιζόταν όπως πάντα. Καθόμουν σε ένα καλοστρωμένο τραπέζι, περιβαλλόμενος από μια στοργική οικογένεια. Και άκουγα αυτές τις λέξεις: «Αυτό δεν μπορεί ποτέ να συμβεί εδώ…».