Αναζητώντας το «σπασμένο τηλέφωνο»

ΕΠ’ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ «LE SYMPTÔMA GREC» ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ

H αφίσα του συνεδρίου

Το Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Paris 8-Vincennes, St. Dennis, σε συνεργασία με την Ecole Normale Supérieure, διοργανώνει το διεθνές συνέδριο με τίτλο «Le symptôma grec» στο Παρίσι, από τις 18 μέχρι τις 20 Ιανουαρίου. Όπως λένε οι οργανωτές, «αντιστρέφοντας την πρόταση που θέλει την Ελλάδα άρρωστη και τη νεοφιλελεύθερη θεραπεία αναγκαία, το αντικείμενο αυτής της διεθνούς συνάντησης είναι όχι μόνο η “παγκόσμια κρίση”, σύμπτωμα της οποίας αποτελούν η κατάσταση και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές στην Ελλάδα», αλλά και η αναζήτηση «δυνατοτήτων δράσης σε  διαφορετικούς χώρους, όπως ο καλλιτεχνικός, ο πολιτικός και ο ακαδημαϊκός». Το συνέδριο περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: «Αξία, κοινά αγαθά, νόμισμα», «Μορφές αντίστασης, κινήματα και οργανώσεις», «Φασισμοί και κοινοβουλευτικές καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης», «Ευρώπη: σε ποιο καθεστώς;», «Καλλιτέχνες μέσα και απέναντι στην κρίση» και «Ιδέες της κρίσης και ιδεολογική μάχη». Συμμετέχουν στοχαστές, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκοί, αγωνιστές  από χώρες της Ευρώπης, αλλά και από την Τυνησία. Ανάμεσά τους, οι: Alain Badiou, Etienne Balibar, Frédéric Lordon, André Orléan, Jacques Rancière, Sana Tamzini, Rachida Triki, Toni Negri, Γιάννης Αλμπάνης, Γεράσιμος Βώκος, Κώστας Δουζίνας, Μαρία Κακογιάννη, Κατερίνα Κιτίδη, Δημήτρης Κουσουρής, Αλέξανδρος Μαρκέας, Έλσα Παπαγεωργίου, Αναστασία Πολίτη, Μάκης Σολωμός, Γιάννης Σταυρακάκης, Αγγελική Τόμπρου, Άρης Χατζηστεφάνου, Δημήτρης Χριστόπουλος. Με την ευκαιρία αυτή, μιλήσαμε με τη Μαρία Κακογιάννη, που διδάσκει φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Paris 8 και Paris 9, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ρενέ Μαγκρίτ, «Το κλειδί του τοπίου», 1933

 Ο τίτλος περιέχει κάποια ειρωνεία απέναντι στο ιατρικό/κλινικό λεξιλόγιο που κυριαρχεί γύρω από την κρίση. Εξαρχής, τα διάφορα μέτρα-μνημόνια προβλήθηκαν ως «θεραπεία». Υπόθεση του συνεδρίου είναι η συλογική αναζήτηση όχι ενός αντι-λογου που θα έρθει να απαντήσει, αλλά η αναστροφή της λογικής αυτού του κυρίαρχου λόγου.

Πάντως, δεν είναι καινούριο φαινόμενο το πλέξιμο πολιτικού και ιατρικού λόγου. Από την αρχαία Αθήνα εμφανίζεται η φιγούρα του πολιτικού που θα «θεραπεύσει» την κοινότητα. Υπάρχουν ποικίλες μορφές: η νεοφιλελεύθερη θεραπεία του αρρωστημένου κράτους, η νεοφασιστική διάγνωση «όλοι οι άλλοι και όλα είναι σάπια», ενώ ακόμα και η Αριστερά έχει παραγάγει τις δικές της εκδοχές και τους δικούς της «σωτήρες». Απέναντι στους εκκολαπτόμενους θεραπευτές, χρειάζεται να αντιτάξουμε τη δύναμη της κοινότητας.

Ο τίτλος όμως μπορεί να διαβαστεί και με άλλο τρόπο, όχι τόσο ειρωνικό όσο χωροταξικό: με όρους αλλαγής κλίμακας. Το ζήτημα δεν είναι η απομόνωση και η θεραπεία της «ελληνικής» κρίσης, αλλά το να σκεφτούμε σε ποιο βαθμό, με ποιο τρόπο αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα σταθεροποιούν ή αποσταθεροποιούν την τάξη πραγμάτων. Για να χρησιμοποιήσω μια εικόνα, είναι η σχέση ανάμεσα σε ένα πονεμένο πόδι κι ένα κουρασμένο κορμί.

Δεν υπάρχει χειραφέτηση παρά μόνο εκεί που εμφανίζεται μια διεθνιστική στράτευση. Η ιθύνουσα τάξη θα προτιμάει πάντα να απομονώνει το «κακό», παρά να θέτει υπό αμφισβήτηση το όλον.

Τι είχατε κατά νου όταν αποφασίσατε να οργανώσετε το συνέδριο, ποιοι είναι οι βασικοί του στόχοι;

Άνθρωποι από διαφορετικούς χώρους και χώρες,  με διαφορετικές εμπειρίες και διαδρομές να συνευρεθούν, να αναμειχθούν, να ανταλλάξουν εικόνες και λόγια. Απέναντι στις «καθαρές» συνεδριάσεις των τεχνοκρατών στις Βρυξέλλες να αντιπαραβάλλουμε ακάθαρτα μείγματα κοινότητας. Όπου και όπως μπορούμε.

Δεν ξέρω αν μπορούμε να μιλήσουμε με όρους τελικού στόχου. Αποφασίσαμε μάλλον να οργανώσουμε ένα συνέδριο με διαφορετική αφετηρία. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ένα εναλλακτικό συνέδριο που θα στόχευε στην εξεύρεση «εναλλακτικής θεραπείας» από πρωτοπόρους διανοούμενους της Αριστεράς. Κάτι τέτοιο  όμως αναπαράγει την ίδια λογική που θέλει να πολεμήσει. Μου φαίνεται ότι η μάχη δίνεται πρώτιστα όχι στο επίπεδο των λύσεων αλλα στο επίπεδο των αρχών και των αξιών. Όταν οι αρχές και οι αφετηρίες είναι διαφορετικές, οι προτάσεις δεν μπορεί παρά να διαφέρουν εξίσου.

 Διαβάζοντας το πρόγραμμα του συνεδρίου, βλέπουμε ότι οι συνεδρίες καλύπτουν μια μεγάλη γκάμα θεμάτων: τα κοινά αγαθά και το νόμισμα, τις μορφές αντίστασης, τον φασισμό, τις καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, την Ευρώπη κ.ά. Ποιο είναι το κοινό νήμα –αν υπάρχει– που τα συνδέει όλα αυτά;

 Η έξοδος από την απομόνωση. Και τον φόβο, που συνήθως πάει μαζί. Δεν είναι ότι δεν υπάρχουν αντιστάσεις: υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αντιστέκονται σε αυτό που συμβαίνει και εφευρίσκουν νέους τρόπους να σκέφτονται και να πράττουν. Το πρόβλημα είναι μάλλον ότι δεν υπάρχουν «κοινοί χώροι συνάντησης». Δεν μας λείπει ένας καθολικός λόγος που να εξήγει τα πάντα (μάλλον επικίνδυνο)· ψάχνουμε τις μεταφράσεις, τους αμφίβολους επισφαλείς διαλόγους, το «σπασμένο τηλέφωνο» ανάμεσα στις διαφορετικότητες, που μας επιτρέπουν να βγούμε από την απομόνωση.

Τα κοινά αγαθά, τα κινήματα και οι οργανώσεις, ο φασισμός, η τέχνη μέσα και απέναντι στην κρίση κλπ. κλπ., όλα αυτά τα θέματα είναι καίρια,  αλλά συνήθως –αυτή είναι η τάση– εξετάζονται το καθένα ξεχωριστά από μεμονωμένους ειδικούς. Ύστερα ο καθένας πάει σπίτι του. Ή μάλλον δεν έχει βγει ποτέ από αυτό.

 Στο συνέδριο συμμετέχουν  όχι μόνο πανεπιστημιακοί, αλλά και καλλιτέχνες και αγωνιστές, κι αυτό είναι ένα ξεχωριστό, εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο του συνεδρίου. Μέσα από ποιες διαδικασίες, με ποιες προϋποθέσεις μπορούν να συζητήσουν άνθρωποι που ξεκινάνε από διαφορετικές αφετηρίες, πειθαρχίες και διαδρομές;

Νομίζω ότι η αφετηρία είναι να γίνουν δυνατές τέτοιου τύπου συναντήσεις. Το τι θα βγει είναι αβέβαιο. Το να βρεθούν στο ίδιο πάνελ ο Τόνι Νέγκρι, ένας indignados της Puerta del Sol, ένας γάλλος φοιτητής φιλοσοφίας κι ένας άγγλος ακαδημαϊκός είναι ένα στοίχημα που μπορεί να πετύχει, μπορεί και όχι. Δεν μπορεί κανείς να το προκαθορίσει. Αυτό που μπορούμε να προκαθορίσουμε είναι αν θα ακολουθήσουμε μια παλιά συνταγή επιτυχίας ή αν θα επιτρέψουμε τη δυνατότητα για πειραματισμούς και ατυχήματα.

Κατά κάποιο τρόπο, είναι και ένας τρόπος άρνησης της διάκρισης ανάμεσα στα κινήματα από την μία και τη σκέψη από την άλλη. Τα κινήματα σκέφτονται και οι στοχαστές κινητοποιούνται.

Σίγουρα, ένα αμιγές ακαδημαϊκό συνέδριο με πρωτοκλασάτα ονόματα είναι  μια πιο «ασφαλής» μέθοδος. Αλλά νομίζω ότι η συνθήκη θέλει ρίσκο. Δεν μιλάω μόνο για το συνέδριο, αλλά και γενικά. H ανασφάλεια είναι γενικευμένη, και ο μόνος τρόπος να την παλέψουμε είναι βγαίνοντας από την απομόνωση και εγκαταλείποντας τις παλιές συνταγές. Πρέπει να διαλέξουμε ποιο κομμάτι αποτυχίας επιθυμούμε. Ή θα συνεχίσουμε να αποτυγχάνουμε κάνοντας ό,τι κάναμε και ό,τι ξέρουμε να κάνουμε ή θα αποτυγχάνουμε δοκιμάζοντας, τολμώντας και ρισκάροντας προς την κατεύθυνση της συλλογικότητας. Δεν εννοώ με αυτό μια προδιαγεγραμμένη αποτυχία. Η επιλογή  για το κομμάτι αποτυχίας που αναλαμβάνουμε καθορίζει ταυτόχρονα για ποιο είδος επιτυχίας είμαστε ικανοί. Αν υπήρχαν συνταγές και προγράμματα επιτυχίας θα το ξέραμε ήδη. Ας λερώσουμε τα χέρια μας, και να δούμε τι μπορεί να βγει.

Πληροφορίες και ανλυτικά το πρόγραμμα στο http://www.univ-paris8.fr/Le-Symptoma-Grec. Επικοινωνία: p8colloque.gr@gmail.com