Ανομία, διαστολή και καταστολή

Από το ποινικό δίκαιο της πράξης στο δίκαιο της διάχυτης υποψίας

 της Κλειώς Παπαπαντολέων

Πάμπλο Πικάσο, «Μινώταυρος με νεκρή φοράδα, μπροστά σε μια σπηλιά και ένα κορίτσι με πέπλο», 1936

 Οι διακηρύξεις των εκάστοτε κυβερνώντων περί «μηδενικής ανοχής στην ανομία» έχουν, διαχρονικά και χωρίς εξαίρεση, ένα σύστοιχο: τη διαστολή της έννοιας της ανομίας. Έτσι, έκνομο, άνομο ή παράνομο χαρακτηρίζεται οτιδήποτε παρεκκλίνει, διαφοροποιείται ή αντιτίθεται στην εξουσία, ασχέτως του εάν χαρακτηρίζεται ως τέτοιο –δηλαδή παράνομο– από το ποινικό δίκαιο. Αυτή η διαστολή της έννοιας της ανομίας συμβαίνει κατεξοχήν με το παράδειγμα των καταλήψεων σήμερα: οι ιστορικές αυτές κοινωνικές πρακτικές, ζωντανές μέχρι και σήμερα σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο, αίφνης ανανοηματοδοτήθηκαν και επαναπροσδιορίστηκαν ως «ανομία». Και, πηγαίνοντας ένα κρίσιμο βήμα πιο πέρα, στην κρατική ιεράρχηση για την πάταξη της ανομίας οι καταλήψεις έρχονται πρώτες.

Μεχμέτ Αλί Μπιράντ (1941-2013): Ο άνθρωπος που ήξερε να αλλάζει τη συζήτηση

του Βαγγέλη Κεχριώτη

 Όταν, το 2001, σε μια συζήτηση με έναν τούρκο πολιτικό επιστήμονα, που είχε ζήσει χρόνια στη Γαλλία, του ανέφερα με θαυμασμό το όνομα του Μπιράντ, μου απάντησε: «Όλο τα ίδια λέει, δεν ενημερώνεται για τα νέα ρεύματα, δεν έχει διαβάσει τον Μπουρντιέ». Δεν ήξερα πολλά για την Τουρκία τότε, και κούνησα απλώς το κεφάλι μου. Λίγο καιρό αργότερα μια ρωμιά φίλη, όταν και πάλι έκανα θετικά σχόλια για τον γνωστό τούρκο δημοσιογράφο, με διέκοψε: «Μα δεν βλέπεις πως τους κολακεύει όλους, με όλους καλά τα ’χει». Τι να πω εγώ ο αδαής; Αργότερα, θυμάμαι, σε μια από τις εκπομπές στο CNN Türk που έκανε το 2004, την εποχή που συζητιόταν το Κυπριακό, είχε καλέσει ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους φοιτητές, κι όταν δύο από  τους Τουρκοκύπριους ύψωσαν τον τόνο, τους επέπληξε λέγοντας πως, αν θέλουν να έχουν λόγο, πρέπει πρώτα να ξέρουν πώς να μιλάνε. Είχε πιστέψει ο Μπιράντ, όπως και πολλοί βέβαια, πως θα λυθεί το Κυπριακό, αλλά δεν έζησε αρκετά για να δει την επιθυμία του να εκπληρώνεται.

Εκκλησία και Αριστερά

του Χρυσόστομου Α. Σταμούλη

 Οι  σχέσεις της Εκκλησίας με την Αριστερά στην Ελλάδα έρχονται από μια σκοτεινή μήτρα. Στηρίζονται σε αδιάψευστες ιστορικές πράξεις, σε ανομίες και αστοχίες, που έχουν χαράξει ανεπανόρθωτα το κοινό σώμα, αλλά και σε ένα πλήθος προκαταλήψεων και παρεξηγήσεων –αποτέλεσμα  απουσίας διάθεσης ανοικτού διαλόγου–, που μεγιστοποιεί το χάσμα που επέβαλε η αγριότητα της Ιστορίας. Κάποιες ενδιαφέρουσες και σημαντικές προσπάθειες του νεότερου παρελθόντος κινήθηκαν καθαρά σε θεωρητικό επίπεδο και άφησαν τους λογαριασμούς με την εναρκτήρια διάθεση  ανοικτούς. Μαζί, όμως, και μια παρακαταθήκη για συνέχεια.

Το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, στο πλαίσιο μιας ανειλημμένης ευθύνης απομάκρυνσης από οποιαδήποτε στανική και ως εκ τούτου «ειδωλολατρική» εσωστρέφεια, αποφάσισε, σε συνέχεια άλλων δραστηριοτήτων του, ομόφωνα, τη διοργάνωση επιστημονικού Συνεδρίου με γενικό τίτλο Εκκλησία και Αριστερά. Πράξη που αποδεικνύει τη διαλογική φύση του Πανεπιστημίου γενικότερα, αλλά και της θεολογίας ειδικότερα. Μια πράξη παρεμβατική, η οποία στηρίζεται στην βαθιά πεποίθηση, πως από τον διάλογο κανείς δεν κινδυνεύει. Τουναντίον, η αδυναμία διαλόγου, η άρνηση της συνάντησης, είναι εκείνη η διαβρωτική πραγματικότητα, που ισχυροποιεί τη δαιμονοποίηση και ανακηρύσσει τον δογματισμό σε κυρίαρχο παράγοντα της ενορχηστρωμένης καθημερινότητας.

Στο κρατητήριο

της Μαρίνας Δημητριάδου

Κυριάκος Κατζουράκης, «Φυλακη 2»

«Μικρός χώρος που ουδέποτε καθαρίζεται, όπου στοιβάζονται υπεράριθμοι άνθρωποι χωρίς προσωπική υγιεινή επί 24 ώρες το 24ωρο, σε άθλιες και άκρως επικίνδυνες συνθήκες για ανθρώπινα όντα». Ίσως η πρωτοποριακή απόφαση του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Ηγουμενίτσας, το οποίο αθώωσε τους 17 παρανομοποιημένους μετανάστες που δραπέτευσαν στις 30 Σεπτεμβρίου από τα κρατητήρια της Αστυνομικής Διεύθυνσης Θεσπρωτίας («απέδρασαν για να αποτρέψουν σοβαρό και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο που απειλούσε, χωρίς δική τους υπαιτιότητα, την υγεία τους» […] «για το λόγο αυτό, κρίνεται ότι αίρεται ο αρχικός καταλογισμός της (αρχικώς και τελικώς) άδικης πράξης της απόδρασης που τέλεσαν») έδωσε ακούσια τον ορισμό των κρατητηρίων σε όλη την Ελλάδα…

Σαχτζάτ Λουκμάν, ετών εικοσιεφτά

του Στρατή Μπουρνάζου

Χαρακτικό της Βάσως Κατράκη

Δεν θέλω να μιλήσω πάλι για τον Δένδια. Ούτε για τις ευθύνες της κυβέρνησης. Ούτε για τη ΔΗΜΑΡ που έβγαλε μια ωραιότατη ανακοίνωση και καταδικάζει, λες και είναι κάνας αμέτοχος εμπειρογνώμων. Ούτε για τη ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ που, παρά την… πανστρατιά του εναντίον της Χρυσής Αυγής δεν καταδέχτηκε να βγάλει μια ανακοίνωση. Ούτε για τα «πενήντα φυλλάδια πολιτικού κόμματος» (ποιανού άραγε; Του ΚΚΕ; Των Οικολόγων; Του ΚΟΔΗΣΟ μήπως ή της ΕΡΕ, οπότε έχουν και ιστοριοδιφικό ενδιαφέρον;), που, σύμφωνα με την ΕΡΤ, βρέθηκαν στο σπίτι ενός από τους συλληφθέντες. Ούτε για τα κανάλια που δεν μίλησαν, τούτη τη φορά, για «στυγερό έγκλημα», αλλά για «διαπληκτισμό» πάνω στον οποίο ο «άτυχος νέος» «έχασε τη ζωή του». Τα έγραψε, και τα έγραψε καλά, ο Δημοσθένης στο RedNotebook (rnbnet.gr/index.php). Αντί γι’ αυτά, θέλω μονάχα να σταθούμε ένα λεπτό· να σταθούμε και να σκεφτούμε το γεγονός, γεγονός φοβερό και τρομερό, και που δεν έχει επιστροφή: ένα παλικάρι εικοσιεφτά χρονών, που πήγαινε κάθε πρωί, χαράματα, με το ποδήλατό του, μια ώρα δρόμο, να δουλέψει στο φούρνο για το μεροκάματο, δολοφονήθηκε καταμεσής του δρόμου, στην Τριών Ιεραρχών, στα Πετράλωνα. Επειδή ήταν Πακιστανός. Τον έσφαξαν δυο Έλληνες, τον δολοφόνησε το δηλητήριο που χύνουν καθημερινά οι νεοναζί στην κοινωνία μας.

H γερμανική αστική νομιμότητα… και οι βίλες «Αμαλία και λοιπές»

της Όλγας Μοσχοχωρίτου

Ερίκου Ίψεν, «Ένας εχθρός του λαού», σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάιερ, Schaubühne, 2012

Έχουμε βάσιμους λόγους να πιστεύουμε ότι εάν η γερμανική κυβέρνηση και το αντίστοιχο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης ακολουθούσαν τη γραμμή του κ. Δένδια, μάλλον θα είχαμε στερηθεί τον πιο ρηξικέλευθο σκηνοθέτη της θρυλικής γερμανικής Σαουμπίνε, του μεγαλύτερου και πιο καταξιωμένου θεατρικού οργανισμού αυτής της χώρας.

Μιλάω για τον Τόμας Οστερμάιερ, που έγινε διευθυντής της το 1999, στα 31 του. Tον γνωρίσαμε το 2006, στο Φεστιβάλ Αθηνών, με την ανατρεπτική του «Νόρα» του Ίψεν. Έκτοτε, παρακολουθήσαμε τη σκηνοθετική του προσέγγιση σε πολλά κλασικά κείμενα. Σκηνοθεσίες που έφεραν στη σκηνή την κοινωνική πραγματικότητα, μεταφέροντας μια λεκτική και φυσική βία, συχνά ακραία, περίπου ξεκοιλιάζοντας το έργο και παραθέτοντας σε κοινή θέα τα σωθικά των πασχόντων αλλά και του συγγραφέα.

Η μεταρρύθμιση δεν είναι (απαραιτήτως) απορρύθμιση

Για τον επαναπατρισμό μιας αμφίσημης έννοιας στις δημόσιες πολιτικές

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Ζαν Μέτσινγκερ, «Η Σφίγγα», 1920

Στις μέρες μας, μιλάμε συνέχεια για μεταρρυθμίσεις χωρίς να προσδιορίζουμε για τι συζητάμε.[1] Ξεκινώ λοιπόν από την αυτονόητη παραδοχή ότι ‘μεταρρυθμίσεις’ κενές περιεχόμενου δεν δύνανται να υπάρχουν διότι καμιά διαδρομή δεν έχει νόημα αν δεν αναφέρουμε «από πού προς πού».  Έτσι και η μεταρρύθμιση. Όσο σημαντική όμως είναι η μεταρρύθμιση για το νεοφιλελευθερισμό, διότι με αυτήν καταστρέφει και δημιουργεί, άλλο τόσο είναι για ένα πειστικό πρόγραμμα ανατροπής του. Διότι και αυτό καλείται και να καταστρέψει αλλά κυρίως να δημιουργήσει.

Ποια μεταρρύθμιση;

Η κυρίαρχη περί μεταρρύθμισης αντίληψη κανοναρχεί σε όλα τα πεδία οικονομικής και κοινωνικής ζωής τις νέες αλήθειες της τεχνολογίας του κυβερνείν, με τον ίδιο τρόπο που οι αλήστου μνήμης κεντρικές επιτροπές του ΚΚΣΕ έθεταν τη σοβιετική κοινωνία ενώπιον απίθανων πλάνων παραγωγής με προβολή δεκάδων ετών στο μέλλον και φυσικά ολέθρια αποτελέσματα: όπως ακριβώς ακούμε εδώ και μερικά χρόνια τους ενσαρκωτές του κυρίαρχου μεταρρυθμιστικού λόγου να υπαγορεύουν το μέλλον μας μέσω προβλέψεων που διαρκώς διαψεύδονται.[2]

Οικονομίες της κρίσης

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΤΕΡΙΝΤΑ, 24-26.1.

του Ζακ Ντερριντά

μετ.: Κωνσταντίνος Ηροδότου, επιμ.: Γεράσιμος Κακολύρης

Το κείμενο του Jacques Derrida, «Economies de la crise» δημοσιεύθηκε στο La Quinzaine littéraire, τχ. 399, Αύγουστος 1983, σ. 4-5. Ευχαριστούμε τον Maurice Nadeau, διευθυντή του περιοδικού «La Quinzaine littéraire», για την άδεια που να μεταφράσουμε και να δημοσιεύσουμε το παρόν κείμενο.

 ***

Ανέκδοτο πορτραίτο του Ζακ Ντερριντά (λεπτομέρεια), 1995, έργο των Μονίκ Στομπιενιά και Τιερύ Μπριώ.

Μπορείτε, με αφετηρία το πεδίο σας, αλλά χωρίς να περιοριστείτε σε αυτό, να μας εκθέσετε (σε δυο σελίδες) τι αναπαριστά για σας η ιδέα ότι ο σύγχρονος κόσμος βρίσκεται σε κρίση;

Σε πρώτο χρόνο –  Όχι, αδύνατον, ιδίως σε δύο σελίδες. Αντιθέτως, είναι πολλές οι προκείμενες  που θα έπρεπε να εξεταστούν στις ίδιες τις λέξεις της ερώτησης, σε καθεμία από αυτές.

Σε δεύτερο χρόνο – Κι αν, πέρα από τους καλούς λόγους που μπορούμε πάντα να έχουμε για να μην απαντούμε σε λίγες γραμμές σε μια τέτοια ερώτηση, αυτό το επιχείρημα οικονομικού τύπου πρόδιδε ακριβώς την ουσία αυτής εδώ της «κρίσης»;  Ενδεχομένως, πράγματι, δεν διαθέτουμε πλέον αξίωμα απαντητικού τύπου, έναν λόγο αρκετά σίγουρο για τη νομιμότητά του (θεμέλιο, αξιωματική, ή αλήθεια), που θα επέτρεπε μια απάντηση αξιωματικού τύπου, το τηλεγράφημα: «Με δυο λόγια, για να αποκρυπτογραφήσετε την κρίση, ερευνήστε σε αυτή την κατεύθυνση, ιδού ο μείζων κώδικας, ακολουθεί κείμενο».

Ωστόσο, όμως, γνωρίζουμε. Οι κώδικες και τα προγράμματα, τα προλεγόμενα σε κάθε πιθανό λόγο περί κρίσης, μας παραείναι οικεία. Σε όλα τα «πεδία», μάλιστα: φιλοσοφία, ιστορία των πολιτισμών και των θρησκειών, πολιτική οικονομία, γεωστρατηγική του πολέμου, ιατρική, τεχνοεπιστήμες εν γένει κ.λπ.

Η ηθική και πολιτική φιλοσοφία του Ντερριντά

 του Γεράσιμου Κακολύρη

Στην ηθική και πολιτική σκέψη του Ζακ Ντεριντά είναι αφιερωμένο το συνέδριο που οργανώνουν ο  Τομέας Φιλοσοφίας του Τμήματος ΦΠΨ του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο από την Πέμπτη 24 Ιανουαρίου  έως το Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013. Το συνέδριο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεματικών που άπτονται της ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας του Ντερριντά όπως δημοκρατία, δίκαιο, φιλοξενία, δώρο, συγχώρεση, δικαιοσύνη, απόφαση, ευθύνη, ηθική και ζώα κ.λπ. Το συνέδριο πραγματοποιείται στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών στα Προπύλαια (Πέμπτη 15.00-21.00, Παρασκευή 9.30-17.00, Σάββατο 9.30-21.00). Στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών θα πραγματοποιηθούν οι δύο στρογγυλές τράπεζες του συνεδρίου, με θέμα «Σκεπτόμενοι την κρίση μέσω του Ζακ Ντερριντά» (Παρασκευή 18.00-22.00). Αναλυτικά το πρόγραμμα: http://www.ppp.uoa.gr

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Ανέκδοτο πορτραίτο του Ζακ Ντερριντά (λεπτομέρεια), 1998, έργο των Μονίκ Στομπιενιά και Τιερύ Μπριώ.

Η ομιλία «Από το δίκαιο στη δικαιοσύνη («Du droit à la justice»), στην Cardozo Law School της Νέας Υόρκης τo 1989, σηματοδότησε την αφετηρία μιας περισσότερο ρητής ενασχόλησης του Ζακ Ντερριντά με ηθικά και πολιτικά ζητήματα. Μέχρι τότε, η κυριότερη ίσως κριτική που απευθυνόταν στην αποδόμηση ήταν ότι αποτελούσε μορφή ενός βάναυσου μηδενιστικού κειμενικού ελεύθερου παιχνιδιού, το οποίο απειλούσε να υποσκάψει ανεπανόρθωτα τον ορθολογισμό, τη γνώση, την ηθική, τα δυτικά αξιολογικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων και των δημοκρατικών αξιών εν γένει. Στο συγκεκριμένο κείμενο, ο Ντερριντά προβαίνει σε έναν διαχωρισμό ανάμεσα στη δικαιοσύνη και το δίκαιο ή τον νόμο. Οι νόμοι (π.χ. οι νόμοι του κράτους) είναι ιστορικά θεσμοθετημένοι, αποτελούν δηλαδή ιστορικές κατασκευές που ως τέτοιες υπόκεινται σε αλλαγή, βελτίωση ή και κατάργηση.

H μεταπολίτευση δεν έφτασε στη Θράκη

Θεσμοί και οργανωτικές δομές της τουρκο-μουσουλμανικής μειονότητας

του Κωνσταντίνου Τσιτσελίκη

Βουλγαρική καρτ ποστάλ της Κομοτηνής, 1913

 Την προηγούμενη Τρίτη 15 Ιανουαρίου, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ οργάνωσε σεμινάριο για τους βουλευτές και τους επιστημονικούς συνεργάτες τους, με αντικείμενο τα ζητήματα που ταλανίζουν την κοινωνία της Θράκης, τα οποία εν πολλοίς χρονίζουν και περιμένουν υπομονετικά λύσεις. Παρουσιάστηκαν (από τον υπογράφοντα και τον Γιώργο Μαυρομμάτη, διδάσκοντα στο Πανεπιστήμιο Θράκης) και συζητήθηκαν προβλήματα που εκτείνονται σε ευρύ φάσμα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής, εντός και εκτός της μειονότητας. Τα θέματα αυτά συνέχονται βέβαια με τα ζητήματα που αφορούν την ευρύτερη ελληνική κοινωνία, αλλά βαθαίνουν με τον ιδιαίτερο τρόπο που επιβάλλουν τα «εθνικά ζητήματα», όπως μάθαμε να τα αποκαλούμε, και οι «ευαισθησίες» που οφείλει κανείς να εκδηλώνει σε αυτά.