Πρωινός καφές αύριο Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου στο εντευκτήριον

Αύριο, Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου η Εκκλησία μας εορτάζει τη μνήμη του οσίου Ιασίμου του θαυματουργού και του Οσίου Ισίδωρου του Πηλουσιώτου. Επίσης, ο καιρός στην Αθήνα θα είναι αίθριος ενώ στον δακτύλιο κυκλοφορούν τα τα επιβατηγά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης και τα φορτηγά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης με μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος μέχρι 2,2 τόνου, που έχουν ζυγό αριθμό.

Richard Diebenkorn, «Kαφές» , 1959

Επίσης, αύριο Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου θα παρατεθεί πρωινός καφές, περί ώρα 11.30 π.μ., στο γνωστό εντευκτήριον των «Ενθεμάτων» (Βαλτετσίου 50-52, 6ος όροφος). Θα προσφερθεί καφές (εκλεκτές ποικιλίες Σάντος και Κολομβίας), τέιον αρωματικόν (Earl Grey πράσινο και μαύρο), βουτήματα, εφημερίδες (αριστερές και αστικές). Κλιμάκιο των Ενθεμάτων και του RedNotebook θα επιμεληθεί των αφεψημάτων.

Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό (θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας)

Επιθυμητή (αλλά όχι απαραίτητη) η γονική  συναίνεση.

Δεκτή η μεσολάβηση γονέων και κηδαιμόνων.

Θα δοθούν βεβαιώσεις συμμετοχής στους συνδαιτηδαίμονες.

με σ.χ.

Η Διαρκής Επιτροπή Καφέδων και Τεΐων Ενθεμάτων και Red

Ο μικρός Δακτύλιος

Οι Καφέδες Ρομπούστα και Αράμπικα

Δικαστήρια και απεργίες: Μια «μονομανής» πρακτική

του Δημήτρη Α. Τραυλού-Τζανετάτου

Nemes Lampérth Jόzsef, «Πλάτη γυμνού κόκκινου
άντρα», 1912

Αποτελεί πια κοινό τόπο, όχι μόνο για τους ειδικούς, ότι το πολύπαθο και «ιερό» δικαίωμα της απεργίας βρίσκεται στη χώρα μας, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, χωρίς υπερβολή, σε «απηνή διωγμό» από τα δικαστήρια. Όπως ήδη έχει καταδειχθεί σε ημερίδα του ΔΣΑ (4.12.2003), περίπου το 95% των δικαστικών αποφάσεων αξιολογούσε τις απεργίες ως παράνομες και ταυτόχρονα(!) καταχρηστικές, διέτασσε δε τη διακοπή τους, καθώς και την παράλειψη των ιδίων ή και «παρομοίων» απεργιών στο μέλλον. Ενδεικτική της άκριτης και ουσιαστικά τυποποιημένης νομολογιακής αυτής «παραγωγής» αποτελεί δικαστική απόφαση που χαρακτήριζε την πρωτομαγιάτικη απεργία ως «παράνομη και καταχρηστική»(!).

Η στάση αυτή της νομολογίας που υιοθετούσε (και εξακολουθεί να υιοθετεί) άκριτες ερμηνευτικές contra legem θέσεις μέρους της θεωρίας είχε ως αποτέλεσμα τη νεκρανάσταση των ασφαλιστικών μέτρων κατά απεργιών που, ωστόσο, ο Ν. 1264/1982 (άρθρο 22 παρ. 4) ρητά έχει απαγορεύσει! Η νομολογιακή αυτή πρακτική κατά του δικαιώματος απεργίας οδήγησε δικαίως σε, έστω μεμονωμένη, πάντως δικαιολογημένη, αυστηρή κριτική και εκ των ένδον. Έτσι ο μεν αρεοπαγίτης Γ. Ρήγος έκανε λόγο για «φαρσοκωμωδία που εκθέτει ανεπανόρθωτα τη δικαιοσύνη» (Δίκη 2006, σ. 169) ο δε πρώην εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Δ. Λινός χαρακτήρισε την απεργία ως το «πιο κακοποιημένο (προφανώς από τα δικαστήρια) δικαίωμα».

Ελλάδα, Τουρκία και Μέση Ανατολή

του Θόδωρου Παρασκευόπουλου

Φωτογραφία του Άγγελου Καλοδούκα, από την έκθεσή του «Όψεις καθημερινότητας», στο Στέκι Μεταναστών (Τσαμαδού 13), μέχρι και τις 9 Φεβρουαρίου.

Ήταν εξαρχής εμφανές ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις, είτε του ΠΑΣΟΚ είτε της Νέας Δημοκρατίας είτε τώρα η τρικομματική, είναι αμήχανες μπροστά στο φαινόμενο του λεγόμενου πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία, όταν αυτό ανέλαβε ευθύνες εθνικής πολιτικής. Αρχικά επικράτησε η ιδέα ότι το φαινόμενο ήταν παροδικό και δεν θα γινόταν ανεκτό από το κεμαλικό κατεστημένο στις Ένοπλες Δυνάμεις και στο κράτος, αλλά και από τις ΗΠΑ που βρίσκονταν τότε στην πιο σκληρή περίοδο των πολέμων εναντίον ισλαμικών χωρών. Ωστόσο, όλα αυτά διαψεύστηκαν. Ούτε επαληθεύτηκε η ελληνική ελπίδα ότι η αποχή της Τουρκίας από αυτούς τους πολέμους και, κατόπιν, τις πιέσεις εναντίον του Ιράν θα αναβάθμιζε τον ρόλο της Αθήνας στην περιοχή: σε σύγκριση με την Τουρκία η Ελλάδα είναι πολύ μικρή, κι αυτή η εκτίμηση των ισχυρών κρατών φαίνεται ότι παραμένει αναλλοίωτη από την ήττα στη Μικρασιατική Εκστρατεία και μετά. Αλλά και η ελπίδα ότι η ενεργοποίηση, το 2007, της ελληνοϊσραηλινής στρατιωτικής συμφωνίας του 1996, που παρέμενε σχετικά ανενεργή, θα απέφερε διπλωματικά οφέλη, διαψεύστηκε. Αντίθετα μάλιστα: η σκληρή στάση της Τουρκίας έναντι του Ισραήλ για το Παλαιστινιακό, με αποκορύφωμα την αντίδρασή της όταν ισραηλινές δυνάμεις κατέλαβαν το καράβι «Μάβι Μαρμαρά» (που συμμετείχε με έγκριση και υποστήριξη της Άγκυρας στον «στολίσκο της Γάζας») και δολοφόνησαν τούρκους πολίτες, άλλαξε άρδην το κλίμα στην κοινή γνώμη των ισλαμικών χωρών, αλλά και στις πρωτεύουσές τους. Η αρνητική στάση της Λιβύης και της Αιγύπτου στο ζήτημα της χάραξης των ορίων της ελληνικής ΑΟΖ με τη δική τους είναι χαρακτηριστική, και ο Κάρολος Παπούλιας είναι ο πρώτος έλληνας Πρόεδρος που αποδοκιμάστηκε από πολίτες στη Ραμάλα.

Μικρό σχόλιο για τον αγώνα στο μετρό

του Γιάννη Αλμπάνη

Roger de La Fresnaye, «Πυροβολικό», 1911

Ξεκινώντας, πρέπει να τονίσω ότι θεωρώ την απεργία στο Μετρό ό,τι πιο σημαντικό έχει γίνει το τελευταίο διάστημα, μιας κι έδωσε τέλος στην κινηματική νηνεμία που ακολούθησε την ψήφιση του τρίτου Μνημονίου. Επιπλέον, επανέφερε με ένταση στο πολιτικό προσκήνιο το κοινωνικό ζήτημα. Ωστόσο, θα ήθελα να μοιραστώ ορισμένες σκέψεις που, αν και δεν συνιστούν συγκροτημένη και ολοκληρωμένη άποψη, ίσως μπορούσαν να αποτελέσουν αφορμή ενός διαλόγου που τον έχουμε ανάγκη στην Αριστερά και το κίνημα.

Στο Μετρό, όπως και πριν ένα χρόνο στη Χαλυβουργία, στον αγώνα δεν ηγούνταν «πουλημένοι και γραφειοκράτες εργατοπατέρες», αλλά καθόλα αγωνιστές συνδικαλιστές. Το ότι και οι δύο αυτοί αγώνες ηττήθηκαν, δείχνει –παρά τις διαφορές, και εκτός όλων των άλλων– ότι ο εξαιρετικά δυσμενής συσχετισμός για τις δυνάμεις της εργασίας δεν έχει να κάνει μόνο με τη γραφειοκρατικοποιημένη συνδικαλιστική ηγεσία. Αναμφίβολα, οι κάθε εποχής Παναγόπουλοι έχουν συμβάλει τα μάλα στην πλήρη αποδυνάμωση των συνδικάτων. Ωστόσο, η συνεχής υποχώρηση της οργανωμένης εργατικής τάξης αποτελεί ζήτημα πολύ πιο σύνθετο και συνολικό, το οποίο χρειάζεται να συζητηθεί διεξοδικά.

Δεύτερον, και στις δύο περιπτώσεις, ενώ οι ίδιοι οι εργαζόμενοι επέδειξαν αξιοσημείωτη αγωνιστικότητα, δεν υπήρχε συνεκτικό σχέδιο για την οργάνωση της αλληλεγγύης. Ας θυμηθούμε μια φράση του Νέγκρι: ο νεοφιλελευθερισμός μετατρέπει κάθε επιμέρους κοινωνική διεκδίκηση σε κεντρική πολιτική μάχη εφ’ όλης της ύλης. Για τον Σαμαρά, στο Μετρό δεν παιζόταν το μισθολογικό των συγκεκριμένων εργαζόμενων, αλλά συνολικά η αξιοπιστία του Μνημονίου. Γίνεται λοιπόν εύκολα κατανοητό γιατί η κυβέρνηση όχι μόνο χρησιμοποίησε έναν λόγο γενικού-εθνικού συμφέροντος για να απονομιμοποιήσει την απεργία, αλλά και γιατί επιστράτευσε τελικά την πιο ακραία μορφή κρατικού αυταρχισμού. Επομένως, η οργάνωση της αλληλεγγύης και η συγκρότηση μιας πλατιάς κοινωνικής-πολιτικής συμμαχίας αποτελούν, για τις απεργίες αυτές, σχεδόν εξίσου σημαντικά ζητούμενα με τη διαμόρφωση αγωνιστικών συσχετισμών εντός του κάθε εργασιακού κλάδου.

Από τη Λέρο στη Λέγκω

της Niemandsrose

Έντβαρντ Μυνκ, «Mαντόνα», 1894-1895

Πρόσφατα  ένα νεογέννητο βρέφος μεταφέρθηκε από τον τόπο κατοικίας του στη Λέρο στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου με συμπτώματα υποθερμίας, δύσπνοιας και πολυοργανικής βλάβης, όπου και κατέληξε. Σύμφωνα με το ιατροδικαστικό πόρισμα το βρέφος πέθανε από υποσιτισμό, ενώ ο ιατροδικαστής δηλώνει σε ρεπορτάζ της τοπικής εφημερίδας :

«Λυπάμαι πολύ στην σημερινή εποχή να υπάρχουν τέτοιοι θάνατοι. Η μητέρα του, αν δεν ήξερε τι έπρεπε να κάνει, μια πόρτα ενός σπιτιού να χτυπούσε, θα της έλεγαν, θα της έδιναν κάποιες συμβουλές»  (εφ. Πατρίς, 25.1.2013)

Όμως όταν γίνεται επίκληση της «σημερινής εποχής» για το αδικαιολόγητο του θανάτου του βρέφους, αφενός δεν μπορεί να επιρρίπτεται η ευθύνη αποκλειστικά στην μητέρα παραβλέποντας την πραγματικότητα του ΕΣΥ και δη σε συνθήκες οικονομικής κρίσης. Αφετέρου δεν μπορεί να προτείνεται ως λύση η υποκατάσταση  της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με τη χρήση τυχόν κοινωνικών δικτύων, δηλαδή συγγενών, γειτόνων, φίλων κλπ. Αυτά δε συνάδουν με τη «σημερινή εποχή» αλλά μάλλον με την προνεωτερική.

Για τα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης: τριήμερο εργαστήριο

(στο τέλος του κειμένου, το αναλυτικό πρόγραμμα του τριημέρου)

των Δημήτρη Μπαλαμπανίδη, Έλενας Πατατούκα & Δήμητρας Σπανού, εκ μέρους της ομάδας encounter Athens

Η αφίσα του τριήμερου εργαστηρίου

Με το ξέσπασμα της κρίσης, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης αντιμετωπίζουν πρωτοφανείς κοινωνικούς, πολιτικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς. Με παρόμοιες ιστορικές, κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές βάσεις, αλλά και με τις δικές τους ιδιαιτερότητες, οι χώρες αυτές συνιστούν σε μεγάλο βαθμό μία περιφέρεια στο περιθώριο της Ευρώπης. Ιδιαίτερα στη συγκυρία της κρίσης, οι ανισότητες εντός του ευρωπαϊκού χώρου φαίνεται να εντείνονται, αναπαράγοντας προηγούμενα μοντέλα άνισης γεωγραφικά ανάπτυξης και θέτοντας στο επίκεντρο τον προβληματισμό γύρω από την έννοια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Ωστόσο, η ίδια η συνθήκη της κρίσης μπορεί να γίνει αντιληπτή ως ένα κοινό πλαίσιο κατανόησης των εξελίξεων στη Νότια Ευρώπη. Αν και εκδηλώθηκε με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε χώρα, οι αιτίες και οι συνέπειές της, καθώς και οι πολιτικές που υιοθετούνται για τη διαχείρισή της φαίνεται να ακολουθούν παρόμοια πρότυπα.

Έπειτα από μια μακρά περίοδο νεοφιλελεύθερων πολιτικών –οι οποίες κατά κύριο λόγο οδήγησαν στη σημερινή κρίση– επιβάλλονται ακόμη πιο επιθετικές μεταρρυθμίσεις από διεθνείς και τοπικούς παίχτες και συμφέροντα, οι οποίες παρουσιάζονται ως «η αναγκαία και αναπόφευκτη λύση». Μέσα σε ένα «καθεστώς εκτάκτου ανάγκης», υιοθετούνται όλο και πιο αυταρχικές πολιτικές, παραβιάζοντας ή καταργώντας ανθρώπινα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα και άλλα κεκτημένα, οδηγώντας σε κοινωνική και οικονομική κατάρρευση.

Η Γκέρντα Λέρνερ (1920-2013) και η Γυναικεία Ιστορία

της Έλενας Πατρικίου

H Γκέρντα Χέντβιτζ Κρονστάιν, κόρη καλής βιεννέζικης εβραϊκής οικογένειας, πέρασε τα γενέθλια των δεκαοχτώ της χρόνων το 1938 στη φυλακή: νεαρή κομμουνίστρια, οργανωμένη στην αυστριακή Αντίσταση, συνελήφθη από τους ναζί και έμεινε κρατούμενη για έξι εβδομάδες. Στη διάρκεια της κράτησής της έπαιρνε, ως Εβραία, μικρότερες μερίδες φαγητό από τις δύο χριστιανές σοσιαλίστριες με τις οποίες μοιραζόταν το ίδιο κελί: «Κάθε μέρα μοιράζονταν το φαΐ τους μαζί μου. Και, στις έξι εβδομάδες της κράτησής μου, με δίδαξαν όσα μου χρειάζονταν για να τα βγάλω πέρα στην υπόλοιπη ζωή μου: μου έμαθαν την αντίσταση, τη συντροφικότητα και όλη την κρυμμένη ιστορία των πραγμάτων που συμβαίνουν όταν οι γυναίκες βοηθούν η μία την άλλη να επιζήσουν».

Η Γκέρντα Λέρνερ, με τον πρώτο άντρα της, Καρλ, στην τελετή απονομής του διδακτορικού της, Columbia University, 1966 (πηγή: «The New York Times»)

Στα δεκαεννιά της, βρέθηκε πρόσφυγας στην Νέα Υόρκη, με όλη την υπόλοιπη οικογένειά της σπαρμένη στην κατεχόμενη Ευρώπη. Δούλεψε ως καθαρίστρια, πωλήτρια, εργάτρια, υπάλληλος γραφείου, σεναριογράφος (με τον πρώτο άντρα της, τον Καρλ Λέρνερ), ως μαμά στο σπίτι… «Το γεγονός ότι πέρασα είκοσι χρόνια της ζωής μου οργανώνοντας τις γυναίκες σε τοπικό επίπεδο μου δίδαξε ότι οι γυναίκες είναι δραστήριες, δυνατές και ξέρουν πώς να χειρίζονται και να ασκούν την εξουσία — και μου δίδαξε πως όσοι ισχυρίζονται ότι αυτό το γεγονός δεν έχει σημασία, πως ιστορικά είναι ασήμαντο, κάνουν λάθος».

Η Γκέρντα Λέρνερ αποφάσισε στα 35 της να γράψει μια μυθιστορηματική βιογραφία για τις αδελφές Γκρίμκε. Αλλά το βιβλίο δεν τελείωσε ποτέ, γιατί συνειδητοποίησε ότι της χρειαζόταν μια πιο συγκροτημένη ιστορική προπαρασκευή, για να ερευνήσει το υλικό του πρώιμου 19ου αιώνα και της γέννησης του πρώτου φεμινιστικού κινήματος στην Αμερική. Έτσι βρέθηκε να σπουδάζει ιστορία. Το 1963, στα 43 της, έγινε δεκτή ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Columbia. Η Σάρα και η Αντζελίνα Γκρίμκε έγιναν το αντικείμενο του διδακτορικού της.

Μια λέξη που θα θέλαμε ν’ ακούμε πιο συχνά

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Αφίσα του Ουώλτερ Κρέιν, τέλη του 19ου αιώνα

Το προηγούμενο άρθρο, που ήταν ανασκόπηση των λέξεων του 2012, τελείωνε με την ευχή να ακουστούν ακόμα περισσότερο μέσα στο 2013 μερικές λέξεις που ήδη ακούστηκαν αρκετά τη χρονιά που μας πέρασε· μια απ’ αυτές ήταν και η λέξη αλληλεγγύη, που θ’ αποτελέσει και το θέμα του σημερινού μας σημειώματος.

Σύμφωνα με τα λεξικά, αλληλεγγύη είναι η σχέση αμοιβαίας (ηθικής και υλικής) στήριξης ανάμεσα στα μέλη μιας κοινωνίας ή κοινωνικής ομάδας ή τάξης, ή, πιο χαλαρά, η συμπαράσταση σε κάποιους που δοκιμάζονται ή αγωνίζονται.

Για να αρχίσουμε από την αρχή, η αλληλεγγύη δεν είναι λέξη της κλασικής αρχαιότητας, αλλά μεταγενέστερη· προέρχεται από την αντωνυμία αλλήλων και το ουσιαστικό εγγύη, που σήμαινε την εγγύηση· άρα η αμοιβαία εγγύηση. Η εγγύη είναι ομηρική λέξη και ετυμολογείται από την πρόθεση εν και το αμάρτυρο πανάρχαιο ουσιαστικό *γύα, που είναι το χέρι και ειδικότερα η κοιλότητα του χεριού: πρόκειται δηλαδή για το τίμημα που δίνουμε στο χέρι του άλλου.

Η ίδια η λέξη αλληλεγγύη χρησιμοποιείται μια φορά όλη κι όλη στη μεταγενέστερη γραμματεία, σε έναν ιταλιώτη βυζαντινό ποιητή του 13ου αιώνα, αλλά το ουσιαστικό το αλληλέγγυον εμφανίζεται στη βυζαντινή νομοθεσία: ήταν ένα φορολογικό μέτρο που θέσπισε ο Βασίλειος ο Β΄ το 1002, που όριζε ότι οι πλούσιοι (οι δυνατοί, όπως τους έλεγαν) οφείλουν να πληρώνουν τον φόρο των μικροϊδιοκτητών (των ταπεινών) που είχαν εγκαταλείψει τα χωράφια τους και αδυνατούσαν να πληρώσουν, χωρίς όμως να μπορούν να τα καρπωθούν.

Τα «στημένα μεταπτυχιακά»: H δίκη για την «υπόθεση Στέλιου Αλεξανδρόπουλου»

της Μαρίνας Δημητριάδου

O αξέχαστος Στέλιος Αλεξανδρόπουλος

Πώς μπορεί μια υπόθεση του πανεπιστημίου να μη φτάνει στα ποινικά δικαστήρια; Και τι μπορεί να περιμένει η ακαδημαϊκή κοινότητα από μια δίκη με κατηγορητήριο που δεν μπαίνει στην ουσία της υπόθεσης; Ποιες είναι οι δικλείδες αντιμετώπισης φαινομένων διαφθοράς και υπέρβασης καθήκοντος εντός του πανεπιστημίου; Μέχρι πόσο και προς τα πού μπορεί να ανοίξει ένα ζήτημα του πανεπιστημίου όταν το ίδιο το πανεπιστήμιο έχει αντιμετωπίσει ως «ζήτημα ρουτίνας» θέματα εργασιακής αξιοπρέπειας (για διδάσκοντες) και αδικίας (για φοιτητές); Ποιοι είναι οι τρόποι υπεράσπισης αυτής καθαυτής της αξιοπρέπειας χωρίς τον κίνδυνο πειθαρχικής δίωξης, σε ένα τοπίο ποινικοποίησης κάθε διεκδίκησης; Και τελικά εμείς τι πανεπιστήμιο θέλουμε να υπερασπιστούμε που θα υπηρετεί τι είδους κοινωνία;

Κράτος, Εκκλησία και φόροι

 της Σίας Αναγνωστοπούλου

Οι κτήτορες της Μονής Διονυσίου, Νήφων ο Β΄, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, και ο βοεβόδας της Βλαχίας Νεαγόκε Μπασαράμπ. Φορητή εικόνα της Μονής Διονυσίου, Άγιον Όρος,16ος αιώνας.

Η πρόταση για τον εκκλησιαστικό φόρο, που διατύπωσε ο Τάσος Κουράκης, μπορεί να δώσει το έναυσμα για έναν ουσιαστικό διάλογο, όπου θα αναδιατυπωθούν μείζονα ερωτήματα, όπως το πολιτικό, ιδεολογικό, κοινωνικό αλλά και εθνικό περιεχόμενο του ελληνικού εκσυγχρονισμού που διεκδικείται σήμερα. Μόνο έτσι τέτοιες προτάσεις αποκτούν το πλήρες νόημά τους. Έτσι, μια ιστορική περιήγηση στις σχέσεις πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας μάς δείχνει ότι το ζητούμενο δεν είναι τόσο η διατύπωση μιας  νέας μεταρρυθμιστικής πρότασης, αλλά η ένταξή της σε μια άλλη θεώρηση των σχέσεων κράτους-κοινωνίας, επομένως και κράτους-Εκκλησίας.

Στις Αυτοκρατορίες, όπως λ.χ. η Οθωμανική, οι σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την εξουσία, μέχρι τον 19ο αιώνα, συγκροτήθηκαν στο πλαίσιο της αυτοκρατορικής αντίληψης περί εξουσίας. Το πρόσωπο και το σπαθί του σουλτάνου  όριζε κατ’ αποκλειστικότητα τις σχέσεις εξουσίας-κοινωνίας: από τον σουλτάνο αντλούσε η θρησκευτική εξουσία το προνόμιο άσκησης εξουσίας επί των Ορθοδόξων, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση της υποταγής τους στον σουλτάνο. Στο προνόμιο άσκησης εξουσίας συμπεριλαμβανόταν και η φορολόγηση των Ορθοδόξων από την ιεραρχία, και μάλιστα με την ενεργό συμπαράσταση του οθωμανικού κράτους, αξιωματούχοι του οποίου βοηθούσαν τους ιεράρχες στην απόσπαση  των φόρων. Αυτό το σύστημα συνέβαλε, με τα χρόνια, στην αυθαίρετη σκληρή φορολόγηση του ποιμνίου και στον πλουτισμό των ιεραρχών, καθώς και στη διαπλοκή της ιεραρχίας με τους πλούσιους Ορθόδοξους (Φαναριώτες), αλλά και τους υψηλά ιστάμενους οθωμανούς αξιωματούχους.

Η μάνα, η μπάνκα

του Sraosha

Theodoor Rombouts, «Oι ταβλαδόροι, 1634

Από το τάβλι μέχρι τη μονόπολη, όποιος κρατάει την μπάνκα ή τη μάνα, κρατάει το παιχνίδι.

Σε παιχνίδια με ασυγκρίτως πιο βαθιές και μακροχρόνιες συνέπειες, όπως η πολιτική, όποιος ορίζει την ατζέντα και τη θεματολογία του δημόσιου διαλόγου κρατάει γερά και το πλεονέκτημα στο παιχνίδι και τις τύχες εκατομμυρίων ανθρώπων.

Η Αριστερά υποτίθεται ότι ανέκαθεν προσελκύει καλλιεργημένους ή έστω ευφυείς ανθρώπους ή τουλάχιστον ευφραδείς και με ευγλωττία. Η Αριστερά υποτίθεται ότι φωτίζεται από το γενικό πρόταγμα της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης, του αδιαπραγμάτευτου δικαιώματος για ελευθερία και αυτοπροσδιορισμό. Η Αριστερά υποτίθεται ότι μεριμνά και αγωνίζεται για την ευημερία των πολλών και όχι για τον πλουτισμό των λίγων.

Μονταζιέρες, νεοθατσερισμός και η στρατηγική της έντασης

του Μάρκου Βογιατζόγλου

Ζωρζ Σερά, «Το τσίρκο», 1891

Τον τελευταίο ενάμιση μήνα, από τα υπόγεια της Συγγρού και του Μεγάρου Μαξίμου ξεδιπλώνεται ένας βρώμικος πόλεμος έναντιον του αγωνιζόμενου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας. Αξιοποιώντας το ολιγόμηνο «μορατόριουμ κακών μαντάτων» που εξασφάλισε από την τρόικα, η κυβέρνηση επιχειρεί να καταλάβει όσο το δυνατόν καλύτερες θέσεις ενόψει του –διαφαινόμενου ζοφερού — 2013. Η επιχείρηση ξεδιπλώνεται σε τρία, προσώρας, μέτωπα· παρότι τα «παπαγαλάκια» των ΜΜΕ επιλέγουν να ομογενοποιούν τα πεδία της σύγκρουσης, εμείς θα πρέπει να τα διακρίνουμε, προκειμένου να προετοιμάσουμε τις αναγκαίες απαντήσεις.

Το πρώτο πεδίο είναι το χιλιοστό επεισόδιο της σαπουνόπερας «Φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ». Το χαρτί αυτό έχει ήδη καεί δημοσκοπικά, ενώ οι ερασιτεχνισμοί των «κοπτοραπτούδων» του Μαξίμου καταλήγουν ενίοτε σε φαιδρά αποτελέσματα, όπως, π.χ. στο μοντάζ των δηλώσεων Διαμαντόπουλου. Η προφανής σκοπιμότητα είναι η μετατόπιση της ατζέντας της επικαιρότητας σε λιγότερο βλαβερή, για την κυβέρνηση, θεματολογία και η παρέλκυση του ΣΥΡΙΖΑ σε θέσεις άμυνας. Δεδομένου όμως ότι το χαρτί «Φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ» παρουσιάζει γεωμετρικά μειούμενη αποτελεσματικότητα σε επαναλαμβανόμενη χρήση, είναι ερώτημα το γιατί οι κυβερνώντες αποφάσισαν να το παίξουν τώρα. Αν αύριο καταρρεύσει η ΔΗΜΑΡ ή το ΠΑΣΟΚ και οδηγηθούμε σε νέες εκλογές, στο Μαξίμου θα τραβάνε τα μαλλιά τους.

Το δεύτερο μέτωπο είναι η –θατσερικού τύπου– προσπάθεια εξουδετέρωσης των συνδικάτων. Είναι ακόμα νωρίς για αναλύσεις και αποτίμηση, όμως δύο σημεία όπου πρέπει να δοθεί προσοχή είναι τα εξής: Πρώτον, προκειμένου να προχωρήσει το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, ορισμένα μάχιμα συνδικάτα θα πρέπει να απονευρωθούν. Δεύτερον, η κυβέρνηση –ορθά– τρέμει μια ενδεχόμενη «επί το ριζοσπαστικότερον» μεταστροφή της πλειοψηφίας στο επερχόμενο συνέδριο της ΓΣΕΕ (Μάρτιος 2013). Ως εκ τούτων,  πρέπει να αναμένουμε ολοκληρωτική επίθεση σε σωματεία και ομοσπονδίες που εμπλέκονται στα παραπάνω.

Το τρίτο σημείο που χρήζει ανάλυσης είναι η αποκαλούμενη στρατηγική της έντασης, την οποία εγκαινίασε ο Ν. Δένδιας μέσα απ’ την επιχείρηση «Βίλλες Ανομίας». Εδώ τα πράγματα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, κυρίως διότι οι κυβερνώντες βαδίζουν σ’ αχαρτογράφητα, γι’ αυτούς, μονοπάτια.

Από τα ιστορικά παραδείγματα και τη βιβλιογραφία προκύπτει πως η στρατηγική της έντασης ανακύπτει σε περιόδους ύφεσης της κινηματικής δραστηριότητας, έπεται δηλαδή  έντονων και συγκρουσιακών κινητοποιήσεων. Αυτό είναι, όντως, το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε, από τον Ιούνιο του 2012 κι έπειτα. Σ’ ετούτο το στάδιο, λοιπόν, όσοι, προερχόμενοι απ’ τα ριζοσπαστικά κομμάτια του κινήματος, θεωρούν εαυτούς ως τους πιο «αφοσιωμένους αγωνιστές», έρχονται αντιμέτωποι μ’ ένα οδυνηρό δίλημμα: Είτε θα πρέπει να γυρίσουν σπίτι τους είτε να επιλέξουν μορφές αγώνα λιγότερο εξαρτημένες από τη μαζική συμμετοχή και την ανοιχτή κοινωνική δράση. Κι εδώ μπαίνει στο παιχνίδι το κράτος και οι εκάστοτε παρακρατικοί μηχανισμοί. Η στρατηγική της έντασης αποτελείται από τα εξής δομικά υλικά: προβοκάτσια, καταστολή (αστυνομική, νομοθετική και δικαστική), παραπληροφόρηση. Και ως μοναδικό στόχο έχει το να λύσει το δίλημμα των «αφοσιωμένων αγωνιστών», εξωθώντας τους στα άκρα. Μια επιτυχημένη στρατηγική της έντασης δημιουργεί ένα εφιαλτικό πεδίο μάχης, όπου όποιος δεν επιστρέψει γρήγορα γρήγορα στον καναπέ του, θα συρθεί σε μια ολοκληρωτική σύγκρουση με το κράτος και τις παραφυάδες του – και, φυσικά, θα χάσει. Ταυτόχρονα, οι –πάλαι ποτέ– σύμμαχοι του «αφοσιωμένου αγωνιστή», ανήμποροι να ακολουθήσουν την απότομη άνοδο του πήχυ της βίας, θα υποχρεωθούν να πάρουν αποστάσεις. Μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια για το κράτος — τουλάχιστον, στη θεωρία.

Η υπόθεση όμως ενδέχεται να εξελιχθεί με ιδιαίτερα προβληματικό τρόπο για την κυβέρνηση — οι μέχρι στιγμής χειρισμοί έχουν παράξει αμφίβολα αποτελέσματα. Παρότι η εκκένωση της Βίλλας Αμαλίας ήταν σημαντικό χτύπημα για τους αναρχικούς, οι δυναμικές που αναπτύχθηκαν συσπείρωσαν σε πρωτοφανή βαθμό τις διάφορες συλλογικότητες του αντιεξουσιαστικού χώρου, επιτάχυναν τις εσωτερικές διαδικασίες ανασυγκρότησής τους, τους ανέδειξαν (στα αριστερά του πολιτικού φάσματος) ως αθώα θύματα της καταστολής και τους έδωσαν άφθονο μιντιακό χρόνο — εν ολίγοις, τους χάρισαν το μομέντουμ που είχαν χάσει εδώ και κάποια χρόνια.

Οι κίνδυνοι, όμως, παραμένουν: αν και οι αναρχικοί παίζουν έξυπνα μέχρι στιγμής, ελλείψει κεντρικής πολιτικής στρατηγικής κι ευπρόσβλητοι, καθώς είναι, στην προβοκάτσια, θα μπορούσαν εύκολα να βρεθούν με την πλάτη στον τοίχο.

Οι μόνοι που δικαιούνται μέχρι στιγμής να πανηγυρίζουν για τις πολιτικές Δένδια είναι οι Χρυσαυγίτες. Όσο διαρκεί η στρατηγική της έντασης, η ατζέντα τους θα παραμένει νομιμοποιημένη στο σύνολο του πολιτικού τόξου που ξεκινάει από αυτούς και φτάνει μέχρι και τη ΔΗΜΑΡ. Δεν πρέπει να αγνοήσουμε, τέλος, τους κινδύνους ενός απρόβλεπτου περιστατικού, π.χ. μιας βόμβας, μιας δολοφονίας ή μιας ανεξέλεγκτης κοινωνικής έκρηξης. Με δεδομένη την πολιτικοποίηση της ΕΛΑΣ, το ρευστό πολιτικό σκηνικό και τη συσσωρευμένη οργή στη βάση της ελληνικής κοινωνίας, οι Χρυσαυγίτες μπορούν να προσδοκούν ότι θα είναι αυτοί που θα δρέψουν τους καρπούς μιας ενδεχόμενης κοινωνικής απαίτησης για αποκατάσταση «του νόμου και της τάξης».  Χρειάζεται προσοχή, λοιπόν, από όλους, καθαρό μυαλό και στρατηγική σκέψη.

Ο Μάρκος Βογιατζόγλου είναι πολιτικός επιστήμονας (European University Institute, Φλωρεντία).