Γιαΐρ Λαπίντ: Η κρυφή γοητεία του κέντρου

 ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

του Κώστα Αθανασίου

Γ. Λαπίντ

Στις πρόσφατες εκλογές στο Ισραήλ, η έκπληξη άκουγε στο όνομα Γιαΐρ Λαπίντ. Ο Λαπίντ είναι ο αρχηγός ενός κόμματος που ήρθε από το πουθενά και πήρε τη δεύτερη θέση στις εκλογές. Συγγραφέας (στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο βιβλία του, αστυνομικά, το Διπλό παιχνίδι, σε μετάφραση Στ. Καββάλου, και το Έκτο αίνιγμα, σε μετάφραση Αλ. Κωσταράκου, από τις εκδόσεις Πόλις), δημοσιογράφος, φωτογενής αστέρας της τηλεόρασης και, πάνω απ’ όλα, κεντρώος. Μη ακραίος δηλαδή. Ούτε δεξιός ούτε αριστερός. Κεντρώος, όπως επιβάλλει σήμερα το σαβουάρ βιβρ της πολιτικής.

Ο Λαπίντ και το κόμμα του θεωρήθηκε ότι εξέφρασαν σε σημαντικό βαθμό το κύμα των «αγανακτισμένων» που το 2011 κατέκλυσε τους δρόμους του Ισραήλ. Ήδη από τότε είχε επισημανθεί από πολλούς αναλυτές ότι το πολιτικό στίγμα των «αγανακτισμένων» του Ισραήλ είχε ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κινήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όσον αφορά το Παλαιστινιακό, το κίνημα αυτό, στο μεγαλύτερο μέρος του, στην καλύτερη περίπτωση σιώπησε.  Η βασική θέση του Λαπίντ περί «ίσης κατανομής των βαρών», που θέλει να επιβάλει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και στους υπερορθόδοξους εβραίους, κατάφερε να συνοψίσει το αίτημα εκκοσμίκευσης που εκφράζει μεγάλο μέρος της νεολαίας και μιας μεσαίας τάξης που έχει πληγεί ιδιαίτερα από την οικονομική κρίση και η οποία βρήκε στις γενικόλογες και αφηρημένες οικονομικές υποσχέσεις του Λαπίντ μια κάποια ελπίδα. Με αυτή την έννοια, όπως είπε ένας αναλυτής, «η επιτυχία του κινήματος των “αγανακτισμένων” ήταν ταυτόχρονα και η αποτυχία του».

Όσον αφορά τους Παλαιστίνιους, ο ίδιος ο Λαπίντ, όταν δεν δείχνει μια σχετική εχθρότητα προς αυτούς, υποστηρίζει γενικόλογα πως πρέπει να αρχίσουν ξανά συνομιλίες. Είναι χαρακτηριστικό, ωστόσο, ότι μιλάει για ενιαία Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, μην κάνοντας, επομένως, καμία παραχώρηση σε ένα βασικό αίτημα των Παλαιστινίων. Επιπλέον, δεν αμφισβητεί ουσιαστικά την πολιτική του εποικισμού, καθώς προτείνει την αναστολή οικοδόμησης νέων οικισμών σε περίπτωση διαπραγματεύσεων, χωρίς όμως να θέτει θέμα για τους ήδη υπάρχοντες, ενώ σιωπά για το θέμα της επιστροφής των προσφύγων.

Σύμφωνα με τον Μισέλ Βαρσάφσκι, ο Λαπίντ δεν λέει τίποτε απολύτως: «Ούτε-ούτε. Αυτή είναι η σύνοψη του εκλογικού προγράμματος του κόμματος του Λαπίντ: ούτε δεξιά ούτε αριστερά, ούτε πόλεμος ούτε ειρήνη, ούτε υπέρ των εποικισμών ούτε εναντίον». Ο Βαρσάφσκι προσθέτει πως «ο Λαπίντ αντιπροσωπεύει την κοινωνική ακομπλεξάριστη Δεξιά και το πραγματικά θλιβερό είναι πως πολύς κόσμος από το κίνημα των “αγανακτισμένων” του περασμένου καλοκαιριού τον ψήφισε». Σύμφωνα με τον Βαρσάφσκι, «μοναδική ιδεολογία αυτού του τμήματος της κοινωνίας είναι η δυτική νεωτερικότητα, η κοινωνική επιτυχία και η κατανάλωση»

Ίσως, υποστηρίζουν κάποιοι, ο «μετριοπαθής» Λαπίντ, χαρακτηριστική φιγούρα των ελίτ των beautiful people, να αποτελέσει εργαλείο και όχημα για να σπάσει η διεθνής απομόνωση του Ισραήλ χωρίς σοβαρές υποχωρήσεις και αλλαγές στην πολιτική του Ισραήλ… Ωστόσο, αν ο Λαπίντ συμμετάσχει στην κυβέρνηση, σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπος με τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της μεσαίας τάξης που τον ψήφισε, μιας και, όπως υποστηρίζουν πολλοί μεταξύ των οποίων και ο Γιούρι Άβνερι, ο Λαπίντ είναι ένας κλασικός νεοφιλελεύθερος, παρά τις γενικολογίες των προεκλογικών του λόγων.

Τελικά, φαίνεται πως αυτό που τράβηξε τη μεσαία τάξη που υποστηρίζει την εκκοσμίκευση ήταν βασικά το μέτωπο του Λαπίντ με τους ορθόδοξους εβραίους, σε συνδυασμό βέβαια με την κρίση αντιπροσώπευσης αυτών των κοινωνικών στρωμάτων και τις αφηρημένες υποσχέσεις του Λαπίντ περί οικονομίας και ανανέωσης του πολιτικού συστήματος. Το ζήτημα των ορθόδοξων εβραίων έτσι κι αλλιώς φαίνεται πως αποτελεί μεγάλη εμμονή του Λαπίντ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο βασικός άξονας στο Διπλό παιχνίδι είναι η διαφθορά που αναπτύσσεται στους κόλπους των ορθόδοξων εβραίων (όπου τελικά ο διεφθαρμένος ραβίνος ηττάται χάρη στη συνδρομή του μη διεφθαρμένου Μεγάλου Ραβίνου). Τα βιβλία του Λαπίντ, τουλάχιστον τα δύο που έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά, αποτυπώνουν κάποιες ενδιαφέρουσες πλευρές της σύγχρονης ισραηλινής κοινωνίας (ιδιαίτερα το Διπλό παιχνίδι) μέσα από την εξέλιξη της αστυνομικής πλοκής, αν και είναι μάλλον φανερό ότι οι χαρακτήρες δεν είναι το ισχυρό όπλο του, κάτι που ισχύει και για το ύφος του, που επιδιώκει να ακολουθήσει κάποιους κλασικούς κώδικες του hard-boiled.

Οι συνομιλίες για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεχίζονται και μπορεί να διαρκέσουν, σύμφωνα με εκτίμηση του ίδιου του Λαπίντ, ακόμα δύο ή τρεις βδομάδες ή και περισσότερο. Και τότε, μπροστά στα πραγματικά διλήμματα του ρυθμιστή «κεντρώου» Λαπίντ, ίσως θυμηθούμε τον τίτλο ενός άρθρου του Γιούρι Άβνερι που αναφέρεται σε αυτόν: «Ουαί τοις νικηταίς!».