Ανεργία: η δύσκολη εξίσωση

της Μαρίας Καραμεσίνη

Έργο από την έκθεση ζωγραφικής «4 Κύματα και 120 σημειώσεις για το νερό» της Λένιας Οικονόμου στην αίθουσα τέχνης «αγκάθι – κartάλος» (Μηθύμνης 12 και Επτανήσου, Πλ. Αμερικής), που εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 11 Μαρτίου 2013, στις 8 το βράδυ. (Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 22 Μαρτίου. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως και Σάββατο 11:30-13:30, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή, 11.30-13.30 και 19:00 – 20:30)

Από τις εκλογές του Ιουνίου μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για την ανεργία δεν έχει τύχει περαιτέρω εμβάθυνσης, αν και η από μήνα σε μήνα κατάρριψη νέων ιστορικών ρεκόρ από το ποσοστό ανεργίας προκαλεί ανατριχίλα σε όσους γνωρίζουν ότι η υπέρμετρη ποσοτική διόγκωση της ανεργίας προκαλεί αύξηση της μέσης διάρκειάς της, δυσκολεύοντας αφάνταστα την αντιμετώπισή της. Η απώλεια δεξιοτήτων, η αποθάρρυνση, η παθητικοποίηση και η αποστασιοποίηση των ανέργων από την εργασία αυξάνονται με τη διάρκεια της ανεργίας, καθιστώντας δύσκολη την επανένταξή τους. Σήμερα στη χώρα μας οι μακροχρόνια άνεργοι αποτελούν το 63% του συνόλου και οι άνεργοι με πάνω από δύο χρόνια ανεργίας 36%, ενώ το γενικό ποσοστό ανεργίας έχει ξεπεράσει το ρεκόρ των ΗΠΑ στη Μεγάλη Ύφεση.

Συντακτική ή Αναθεωρητική;

Ο Γιώργος Κατρούγκαλος γράφει για τον χαρακτήρα της επόμενης Βουλής, με αφετηρία το άρθρο του Δημήτρη Χριστόπουλου στα προηγούμενα «Ενθέματα». Η ανταπάντηση του Δημήτρη Χριστόπουλου στο τέλος του ποστ.

του Γιώργου Κατρούγκαλου

Χαρακτικό του Καρλ Σμιντ-Ρότλουφ

Ξεκίνησε ήδη η συζήτηση στην Αυγή γύρω από το χαρακτήρα που θα πρέπει να έχει η επόμενη Βουλή, με την ευκαιρία της πρότασης που έχω διατυπώσει στο πρόσφατο βιβλίο μου Κρίση και διέξοδος και επανέφερα με την ομιλία μου στην Επιτροπή για τις αλλαγές στο κράτος και το πολιτικό σύστημα του ΣΥΡΙΖΑ, στις 21.2.2013. Το ξεκίνημα δεν έγινε με τους καλύτερους όρους, δεδομένου ότι ο συνάδελφος Δημήτρης Χριστόπουλος στο άρθρο του στα «Ενθέματα» της περασμένης Κυριακής με τίτλο «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του συνταγματικού βερμπαλισμού» επέλεξε να αρθρογραφήσει κυρίως με χαρακτηρισμούς (περί «ελαφρότητας», «ανούσιας φλυαρίας» κλ.π.) παρά με επιχειρήματα. Προφανώς, καθένας μας διαλέγει το ύφος και το ήθος που θέλει να τον προσδιορίζουν, φοβάμαι όμως ότι ο αρθρογράφος δεν έχει καταλάβει την άποψή μου, με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνει και τι γράφει προς αντίκρουσή της.

Ισόβια Παπαγεωργόπουλου: Ο αναποτελεσματικός μπαμπούλας των ισοβίων

ΙΣΟΒΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

 της Κλειώς Παπαπαντολέων

Η καταδίκη των τριών του Δήμου Θεσσαλονίκης σε ισόβια προξένησε μεγάλη συζήτηση, εγείροντας έναν γενικότερο νομικό και πολιτικό προβληματισμό. Σε αδρές γραμμές, η μία άποψη, στάθηκε στην ικανοποίηση ενός αισθήματος δικαίου και την απόδοση δικαιοσύνης, που στηρίζει τους θεσμούς,  σε αντίθεση με την ατιμωρησία που τρέφει λογικές αυτοδικίας και την ακροδεξιά. Η αντίθετη άποψη στάθηκε στον εξοντωτικό χαρακτήρα της ποινής, στο ότι οι καταδικασθέντες λειτουργούν σαν εξιλαστήρια θύματα, καθώς και στο ότι μια νοοτροπία εξόντωσης και εκδικητικότητας οδηγεί σε επικίνδυνες λογικές για τη δημοκρατία.  Απευθυνθήκαμε λοιπόν σε δύο φίλους, έγκριτους νομικούς, ζητώντας την άποψή τους.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 Οι καταδίκες σε ισόβια των τριών του Δήμου Θεσσαλονίκης αφήνει μια γεύση αμηχανίας, παρά το ότι κάποιοι αναφώνησαν «επιτέλους, δικαιοσύνη». Σε αυτό το «επιτέλους» όμως κρύβεται και η απλή παραδοχή ότι η δικαιοσύνη πάσχει.  Δεν λέω, φυσικά, ότι δεν χρειαζόταν η καταδίκη. Τουναντίον: κάποια στιγμή οι καταχραστές του δημόσιου χρήματος που πούλαγαν χρηστοήθεια και κοσμική ανωτερότητα πηγαίνουν –και αυτοί, μαζί με όλους τους κατατρεγμένους, Έλληνες και μη– φυλακή. Αλλά αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Πήρε ο Δήμος Θεσσαλονίκης πίσω κανένα ευρώ από τα κλεμμένα; Μήπως επειδή πολιτικά, ιδεολογικά και αισθητικά αποστρεφόμαστε τους κομψευάμενους λιμοκοντόρους της βαριάς σαλονικιώτικης Δεξιάς αυτό δικαιολογεί τα ισόβια; Ή μήπως το βλέπουμε συμψηφιστικά, «αφού βάζουν χειροπέδες στους “δικούς” μας ας βάλουν και στους “δικούς τους” μια φορά»;

Ο Ν. 1608/1950, με τον οποίο καταδικάστηκε η ομάδα Παπαγεωργόπουλου, προβλέπει ότι «αν συντρέχουν ιδιαζόντως επιβαρυντικές περιστάσεις, ιδίως αν ο ένοχος εξακολούθησε επί μακρό χρόνο την εκτέλεση του εγκλήματος ή το αντικείμενό του είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, επιβάλλεται η ποινή της ισόβιας κάθειρξης». Με δεδομένο ότι προφανώς συνέτρεχαν και τα δύο στοιχεία, ο μόνος τρόπος  να έσπαγαν τα ισόβια ήταν πράγματι το ελαφρυντικό  του προτέρου εντίμου βίου που απορρίφθηκε. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αυτό που «διαβάζουμε»  κάτω από την απόφαση είναι:

Ισόβια Παπαγεωργόπουλου: Μια δικαστική κρίση που πείθει

ΙΣΟΒΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ: ΝΑΙ ή ΟΧΙ;

του Γιάννη Κωνσταντίνου

Η καταδίκη των τριών του Δήμου Θεσσαλονίκης σε ισόβια προξένησε μεγάλη συζήτηση, εγείροντας έναν γενικότερο νομικό και πολιτικό προβληματισμό. Σε αδρές γραμμές, η μία άποψη, στάθηκε στην ικανοποίηση ενός αισθήματος δικαίου και την απόδοση δικαιοσύνης, που στηρίζει τους θεσμούς,  σε αντίθεση με την ατιμωρησία που τρέφει λογικές αυτοδικίας και την ακροδεξιά. Η αντίθετη άποψη στάθηκε στον εξοντωτικό χαρακτήρα της ποινής, στο ότι οι καταδικασθέντες λειτουργούν σαν εξιλαστήρια θύματα, καθώς και στο ότι μια νοοτροπία εξόντωσης και εκδικητικότητας οδηγεί σε επικίνδυνες λογικές για τη δημοκρατία.  Απευθυνθήκαμε λοιπόν σε δύο φίλους, έγκριτους νομικούς, ζητώντας την άποψή τους.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Κανένας δεν θεωρείται ένοχος μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο· και το αντίθετο θεωρείται ότι έχει αποδειχθεί όταν αυτός καταδικάζεται αμετάκλητα. Μέχρι την αμετάκλητη κρίση, δηλαδή μέχρι την απόφαση του Αρείου Πάγου, μπορεί να μην είμαστε σίγουροι για τον ένοχο, γνωρίζουμε όμως, κατά κανόνα, ποιο είναι το έγκλημα. Στην υπόθεση Παπαγεωργόπουλου το έγκλημα είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος (17 εκατομμύρια ευρώ) και χρονική διάρκεια (επί 12 χρόνια) υπεξαίρεση στην ιστορία του ελληνικού κράτους. Αντικείμενο της υπεξαίρεσης είναι τα χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων (δηλαδή λεφτά που λείπουν από συντάξεις και υγειονομικές παροχές), τα οποία μέχρι την καταβολή τους στα ταμεία βρίσκονταν στα χέρια προσώπων που υπηρετούσαν ή διοικούσαν το Δήμο Θεσσαλονίκης. Δεν χρειάζεται επιχειρηματολογία για την πολιτική διάσταση μιας τέτοιας υπεξαίρεσης: στην πραγματικότητα, συνιστά μια εκτροπή από τη δημοκρατική ομαλότητα. Οι δημοκρατικοί θεσμοί αυταπόδεικτα υπονομεύονται όταν δεν μπορούν να υπερασπιστούν τα δημόσια αγαθά.

Για την «Ουτοπία», τον μαρξισμό και την ενότητα της Αριστεράς

 ΕΚΑΤΟ ΤΕΥΧΗ «ΟΥΤΟΠΙΑ»

«Αφού λοιπόν όλοι οι αριστεροί θέλουμε τον  σοσιαλισμό, ας αρχίσουμε να λέμε καλημέρα.Οι αριστεροί να βρεθούμε μαζί στους καθημερινούς αγώνες. Να συνομιλήσουμε. Να προχωρήσουμε σε θεωρητικό-πολιτικό διάλογο, προϋπόθεση για ουσιαστικές και βιώσιμες συνεργασίες»

συνέντευξη του Ευτύχη Μπιτσάκη

To εκατοστό τεύχος της «Ουτοπίας»

Από το 1992, η Ουτοπία αποτελεί ένα μάχιμο και πλούσιο βήμα για τη διανόηση της Αριστεράς, καλλιεργώντας συστηματικά και με συνέπεια τη μαρξιστική προσέγγιση σε όλους τους τομείς. Εκατό τεύχη, περίπου είκοσι χιλιάδες σελίδες συνεισφορά στην κίνηση των ιδεών. Σε αυτές τις χιλιάδες σελίδες, αξίζει να σημειωθεί η προσοχή στις φυσικές επιστήμες και τα αφιερώματα (σε θέματα φιλοσοφικά, οικονομίας ψυχολογίας, τέχνης, αλλά και επίκαιρα θέματα, όπως το έθνος και ο εθνικισμός). Ιδιαίτερη παράμετρος, η εικονογράφηση με έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, ουσιαστική και όχι συμβατική, με τη φροντίδα της Μαρίας Κοκκίνου. Καθώς η Ουτοπία συμπλήρωσε εκατό τεύχη (ήδη κυκλοφορεί το εκατοστό πρώτο), συζητήσαμε, για όλα αυτά και πολλά άλλα, με την ψυχή του εγχειρήματος, Ευτύχη Μπιτσάκη. Τον ευχαριστούμε θερμά και ευχόμαστε, με το ίδιο πάθος και πλούτο, η Ουτοπία να συνεχίζει να μας χαρίζει απλόχερα ιδέες και προβληματισμούς.

Στρ. Μπ.

 

Ευτύχης Μπιτσάκης

Ξεκινάω από το όνομα. «Ουτοπία». Ένας τίτλος που μπορεί ίσως να ξενίζει για ένα αριστερό και μαρξιστικό περιοδικό.

 H ιδέα για την Ουτοπία γεννήθηκε το 1991, αμέσως μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, σε εποχή γενικευμένης απογοήτευσης. Θεωρήσαμε, τότε, ότι ένα περιοδικό Θεωρίας και Πολιτισμού, ήταν ανάγκη της στιγμής. Προφανώς θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα αριστερό, μαρξιστικό περιοδικό. Γιατί όμως Ουτοπία; Για δύο λόγους. Πρώτο, θέλαμε να αποφύγουμε, για ευνόητους λόγους, έναν παραδοσιακό μαρξιστικό τίτλο. Δεύτερο, Ουτοπία, ως γνωστόν, σημαίνει αυτό που δεν υπάρχει. Την ίδια στιγμή σημαίνει αυτό που δεν υπάρχει ακόμα. Για μας, ο σοσιαλισμός, παρά την κατάρρευση, ήταν το μη εισέτι υπάρχον· μια μη πραγματωμένη δυνατότητα που ωριμάζει ως η επαναστατική υπέρβαση των αντινομιών του υπαρκτού καπιταλισμού.

Όπως είναι γνωστό, σ’ ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, η κοινωνία γεννούσε και γεννά ουτοπίες. Ουτοπίες νοσταλγικές ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος όπως οι ουτοπικές αντιλήψεις ή τα ουτοπικά σχεδιάσματα του Ησίοδου (χρυσή εποχή του Κρόνου), του Πλάτωνα (εναντίον του χρήματος και του πλούτο) ή ουτοπία του Ιάμβλιχου με το ηλιόλουστο νησί των ευτυχισμένων θνητών, ακόμα και του Βιργίλιου όπου συναντάμε αναμνήσεις της αρχαϊκής κοινοκτημοσύνης. Τέλος, η επανάσταση των δούλων στη Μικρά Ασία, με αρχηγό τον Αριστόνικο, επεχείρησε να ιδρύσει στην πράξη μια κοινοκτημονική κοινωνία. Την Πολιτεία του Ήλιου. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ευρώπη, τροφοδότησε νέες ουτοπίες. Την σαρκαστική κριτική του Έρασμου, την κοινοκτημονική ουτοπία του Μόρους, αλλά και την τεχνοκρατική ουτοπία του Φράνσις Μπέηκον. Αλλά την ίδια περίοδο αναπτύχθηκε ο πόλεμος των χωρικών, το κίνημα των Αναβαπτιστών, η χριστιανική-κοινοκτηματική ουτοπία του Καμπανέλλα, το κίνημα των ισοπεδωτών, και οι πρώιμες κομμουνιστικές ουτοπίες του Μπαμπέφ, των Μορλύ και Μαλμπύ, και τέλος οι σοσιαλιστικές ουτοπίες των Σαιν Σιμόν, Φουριέ και Όουεν, πρόδρομοι της μαρξιστικής θεωρίας. Υπάρχουν συνεπώς ουτοπίες αντιδραστικές, ριζοσπαστικές, αλλά και επαναστατικές.

Η αδιαφορία

 του Αντόνιο Γκράμσι

μετάφραση: Κωνσταντίνα Ευαγγέλου

  Το κείμενο  που ακολουθεί περιλαμβάνεται στον τόμο Piove, governo ladro! [Βρέχει, κλέφτες κυβερνήτες!] Editori Riuniti, Ρώμη 1996, σ. 59-60). Πρόκειται για πολεμικά κείμενα που σχολιάζουν τα ιταλικά ήθη και γράφτηκαν για την εφημερίδα-όργανο του ιταλικού σοσιαλιστικού κόμματος Avanti! μεταξύ του 1916 και 1918.

Κ. Ευ.

Είναι πράγματι ο δυνατότερος μοχλός της Ιστορίας. Αλλά αντίστροφα. Αυτά που συμβαίνουν, το κακό που ενσκήπτει πάνω σε όλους τους ανθρώπους, το εν δυνάμει καλό που μια πράξη αδιαμφισβήτητης αξίας μπορεί να προκαλέσει, δεν οφείλονται στην πρωτοβουλία των λίγων που πράττουν, όσο στην αδιαφορία, στην απουσία[1] των πολλών. Ό,τι συμβαίνει, δεν συμβαίνει τόσο επειδή μερικοί θέλουν να συμβεί, όσο διότι η μάζα των πολιτών εκχωρεί τη βούλησή της, κι αφήνει (κάποιους ελεύθερους) να πράττουν,  αφήνει να συσσωρεύονται οι κόμποι που στη συνέχεια μόνο το σπαθί μπορεί να κόψει, και επιτρέπει την άνοδο στην εξουσία σε ανθρώπους, κάτι που στη συνέχεια μόνο μια εξέγερση μπορεί να ανατρέψει.

 Ο φαταλισμός που φαίνεται να κυριαρχεί στην Ιστορία είναι ακριβώς η απατηλή όψη αυτής της αδιαφορίας, αυτής της απουσίας. Διάφορα γεγονότα ωριμάζουν στη σκιά, επειδή χέρια εντελώς ανεξέλεγκτα υφαίνουν το πανί της συλλογικής ζωής, και η μάζα το αγνοεί. Τα πεπρωμένα μιας ολόκληρης εποχής μανιπουλάρονται σύμφωνα με τις στενές θεωρήσεις, με τους άμεσους σκοπούς μικρών δραστήριων ομάδων, και η μάζα των πολιτών το αγνοεί. Αλλά τα γεγονότα που ωρίμασαν ξεχύνονται, το υφασμένο στη σκιά πανί φτάνει στο τέλος του, και τότε φαίνεται πως ο φαταλισμός τα παρασέρνει όλα και όλους, πως η Ιστορία δεν είναι παρά ένα τεράστιο φυσικό φαινόμενο, μια έκρηξη, ένας σεισμός, όπου όλοι είναι θύματα: κι αυτοί που ήθελαν κι αυτοί που δεν ήθελαν, κι αυτοί που ήξεραν κι αυτοί που αγνοούσαν, κι αυτοί που ήταν δραστήριοι, κι αυτοί που ήταν αδιάφοροι.

Σύντροφοι όλων των γλωσσών…

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

 Όπως και τον περασμένο μήνα, που είχαμε μιλήσει για την αλληλεγγύη, έτσι και στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε σε μια λέξη που θα μας χρειαστεί και που θα θέλαμε να ακούμε συχνότερα, τη λέξη συντροφικότητα και, μαζί μ’ αυτήν, τη λέξη σύντροφος. Κι αν η συντροφικότητα είναι λέξη σύγχρονη, του εικοστού αιώνα, ο σύντροφος μάς έρχεται από την κλασική αρχαιότητα: είναι αυτός που ανατράφηκε μαζί με κάποιον άλλον, που συνδέεται στενά μαζί του, ο συμπαραστάτης· και ήδη από την αρχαιότητα έχει πάρει και μεταφορικές σημασίες, όπως στη γνωστή αποφθεγματική φράση του Δημάρατου που μας παραδίδει ο Ηρόδοτος, ότι «τη Ελλάδι πενίη … σύντροφος εστί», η φτώχεια είναι συνυφασμένη με την Ελλάδα.

Στα νεότερα χρόνια η λέξη πήρε διάφορες επιπλέον σημασίες, έτσι σύντροφος ονομάστηκε ο συνεταίρος, και συντροφία η εμπορική εταιρεία, με την συχνή παλιότερα συντομογραφία Σία, π.χ. Γεωργόπουλος και Σία. Σύντροφος λέγεται και αυτός που ζει μαζί μας, με τον οποίο συνδεόμαστε με ιδιαίτερη συναισθηματική σχέση, το ταίρι μας, ο/η σύζυγος κάποτε, ιδίως όταν λέμε για τον σύντροφο της ζωής μας, αλλά και ο ερωτικός σύντροφος, ενώ τελευταία, όλο και περισσότερο, η λέξη «σύντροφος» χρησιμοποιείται στον Τύπο για οποιαδήποτε ερωτική σχέση εκτός γάμου, όχι απαραίτητα μακρόχρονη. Και βέβαια, η λέξη «σύντροφος» είναι προσφώνηση ανάμεσα σε μέλη κομμουνιστικών, αριστερών και σοσιαλιστικών κομμάτων ή κινημάτων.