Δεν φταίει (μόνο) ο Παναγόπουλος!

MΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-3

Δομικές αδυναμίες του συνδικαλιστικού κινήματος και τα «πειραματικά εργαστήρια» του μέλλοντος

 του Μάρκου Βογιατζόγλου

 Eνόψει του συνεδρίου της ΓΣΕΕ, που ξεκινάει την Πέμπτη, και σε  μια προσπάθεια να δούμε κριτικά την κατάσταση και  τις προοπτικές του συνδικαλισμού σήμερα, ζητήσαμε τρία κείμενα σχετικά με το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα, την κατάσταση στο εργασιακό πεδίο, τις νέες και τις παλιές μορφές πάλης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, από τον Μάρκο Βογιατζόγλου (πολιτικός επιστήμονας, υπ. δρ στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας), την Donatella della Porta (καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Ιταλικό Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών (SUM), καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας (EUI) και διευθύντρια του Κέντρου Μελέτης των Κοινωνικών Κινημάτων COSMOS), τον Gianluca De Angelis  ( υποψήφιος δρ στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας-IRES) και τη Lisa Dorigatti  (υποψήφια δρ στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου,  επιστημονική συνεργάτρια της Γενικής Συνοσπονδίας Εργατών Ιταλίας–CGIL). Tα κείμενα συνδημοσιεύονται στα Ενθέματα και στο RedNotebook.

 EΝΘΕΜΑΤΑ και REDNOTEBOOK

Έργο του Αλφόν Χόροβιτς («Νέοι Πρωτοπόροι», Μάης 1936)

Την Πέμπτη ξεκινά το 35ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ. Εκτός απ’ τις συνήθεις καταγγελίες για τα «μαγειρέματα», τα σωματεία-σφραγίδες, τους αντιπροσώπους-φαντάσματα και ούτω καθεξής, τούτη τη φορά οι διοργανωτές του συνεδρίου θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την κριτική και σ’ ένα ζήτημα που μέχρι τώρα περνούσε απαρατήρητο: εξαιτίας του ιδιόρρυθμου συστήματος εκλογής εκπροσώπων, ορισμένοι απ’ τους συμμετέχοντες στο συνέδριο θα έχουν επιλεγεί 2, 3 ή και 4 χρόνια πριν τη διεξαγωγή του.

Είναι προφανές πως, στην παρούσα συγκυρία, οι «αντιπρόσωποι» αυτοί δεν αντιπροσωπεύουν απολύτως τίποτε! Ούτε τους πολιτικούς συσχετισμούς βάσει των οποίων εξελέγησαν, ούτε την ισορροπία δυνάμεων εργαζομένων-εργοδοτών στον χώρο εργασίας ή τον κλάδο παραγωγής τους, ούτε, φυσικά, το εργασιακό μοντέλο βάσει του οποίου συγκροτήθηκε η ατζέντα με τα αιτήματά τους. Όλα αυτά υπέστησαν δραματικές μεταβολές τα τελευταία τρία χρόνια, οι «αντιπρόσωποι» όμως παρέμειναν ως είχαν.

Αφετηρία του παρόντος άρθρου είναι πως όταν ένα σύστημα παράγει τόσο ακραίες στρεβλώσεις όπως οι παραπάνω, έχει έρθει η ώρα να αλλάξει. Το μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής και, συνακόλουθα, οι εργασιακές σχέσεις, μεταβλήθηκαν ριζικά τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα συνδικάτα όμως παραμένουν οργανωμένα στη βάση του νομικού πλαισίου που μας έρχεται απ’ το μακρινό 1982. Με δεδομένη και την αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν την καταστροφή που επέφεραν τα Μνημόνια στον τόπο μας, το άνοιγμα της συζήτησης  για ριζοσπαστικές αλλαγές στις δομές τους είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικό με την επίτευξη της μεταβολής των συσχετισμών στην ηγεσία της ΓΣΕΕ. 

Γιατί στην Ιταλία δεν διαμαρτυρόμαστε (αρκετά);

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ 35o ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-2

της Ντονατέλα ντέλα Πόρτα

Λάιονελ Φάινινγκερ, «Ο λευκός άντρας», 1902

 Μπροστά στις σκληρές πολιτικές λιτότητας που, εδώ και καιρό αλλά με μεγαλύτερη ένταση σήμερα, πλήττουν ευρείες μερίδες του πληθυσμού, ένα από τα ερωτήματα που συχνά απευθύνονται στους μελετητές των κοινωνικών κινημάτων (αλλά και  στους ακτιβιστές που συνδέονται με αυτά) είναι το εξής: Γιατί μπροστά σε μια τόσο μεγάλη πρόκληση, οι κινητοποιήσεις  παραμένουν περιορισμένες; Γιατί –σε αντίθεση με την Ισπανία, την Ελλάδα και τις ΗΠΑ, αλλά και, πριν απ’ αυτές,  την Ισλανδία– οι διαμαρτυρίες στην Ιταλία είναι τόσο λίγες;

 Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημανθεί ότι  οι διαμαρτυρίες αναπτύσσονται, ενισχύονται και επικεντρώνονται σε ζητήματα κοινωνικών δικαιωμάτων που συμπλέκονται με ζητήματα πραγματικής δημοκρατίας. Σε έρευνα που πραγματοποιήσαμε με τον Lorenzo Mosca  (Λορέντσο Μόσκα) και τη Louisa Parks (Λουίζα Παρκς) με αντικείμενο τις διαμαρτυρίες που καταγράφονται το 2011 σε μια εφημερίδα που κυκλοφορεί σε όλη την Ιταλία, καταδεικνύεται όχι μόνο η ενίσχυση των κινητοποιήσεων, αλλά και η επικέντρωσή τους σε κοινωνικά θέματα. Σχεδόν στις μισές από τις αναφερόμενες διαμαρτυρίες συμμετέχουν εργαζόμενοι με καθεστώς σταθερής απασχόλησης, ενώ το ποσοστό αυξάνεται αν προστεθούν και οι επισφαλώς εργαζόμενοι (Πίνακας 1). Πάνω από το ένα πέμπτο των συμμετεχόντων είναι σπουδαστές. Επιπλέον, αν και τα συνδικάτα εμφανίζουν ισχυρή παρουσία στις κινητοποιήσεις, σημαντικοί φορείς διαμαρτυρίας είναι επίσης οι άτυπες ομάδες των κοινωνικών κινημάτων, τα κατειλημμένα κοινωνικά κέντρα και οι διαφόρων μορφών συλλογικότητες (Πίνακας 2). Δεν είναι τυχαίο ότι οι στατιστικές δείχνουν αύξηση των απεργιών κατά 25%.

Πίνακας 1: Τύποι κοινωνικών ομάδων που συμμετείχαν σε διαμαρτυρίες

(ερωτήσεις πολλαπλών απαντήσεων)

Κοινωνική ομάδα	%
Εργαζόμενοι	47,3
Σπουδαστές	21,8
Πολίτες (γενικώς)	13,6
Γυναίκες	10,9
Επισφαλώς εργαζόμενοι	10,0
Μετανάστες ή εθνοτικές μειονότητες	10,0
Διανοούμενοι/ καλλιτέχνες/ δημοσιογράφοι	10,0
Άλλοι	10,0
Σύνολο (N)	147

Τα συνδικάτα σε ύφεση: τα πολλά ευρωπαϊκά μέτωπα

ME AΦΟΡΜΗ ΤΟ 35ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΓΣΕΕ-1

του Τζανλούκα ντε Άντζελις και της Λίζα Ντοριγκάτι

 μετάφραση από τα ιταλικά: Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης

Έργο του Ρούντολφ Σλίχτερ, 1923

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία ξέσπασε το 2007 και εντάθηκε, ιδίως στις χώρες της νότιας Ευρώπης, μετά την κρίση  του εθνικού χρέους, θέτει τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την εκπροσώπηση του κόσμου της εργασίας ενώπιον μιας πολύπλοκης και μεγάλης πρόκλησης. Από τη μια μεριά, επιταχύνοντας διαδικασίες οι οποίες είχαν γίνει ήδη έκδηλες στο πεδίο της εκπροσώπησης και των εργασιακών σχέσεων και, από την άλλη, θέτοντας νέα ερωτήματα στο πεδίο της δημοκρατίας.

Για παράδειγμα, η παρέμβαση των ευρωπαϊκών θεσμών έδωσε μια νέα ώθηση στις διαδικασίες απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων και αποδιάρθρωσε εκείνα τα συστήματα τα οποία είχαν ακόμα ως ραχοκοκαλιά τους τις συλλογικές συμβάσεις.  Ας σκεφτούμε την περίπτωση της Ιταλίας και την εισαγωγή, μετά από την άμεση απαίτηση εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμών, υπό τη μορφή μιας επιστολής που στάλθηκε από τον πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν-Κλωντ Τρισέ, και τον διάδοχό του, τον Μάριο Ντράγκι, στην κυβέρνηση Μπερλουσκόνι, η οποία βρισκόταν τότε στην εξουσία, του άρθρου 8 του Προϋπολογισμού του 2011, με το οποίο δίνεται η δυνατότητα οι επιχειρησιακές συμβάσεις να παρακάμπτουν όχι μόνο τις συλλογικές συμβάσεις, αλλά και την ίδια τη νομοθεσία. Παρόμοια μέτρα πάρθηκαν και στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, όπου, σήμερα, οι εταιρικές συμβάσεις υπερισχύουν των συλλογικών.

Εκρηκτικά βιβλία

 της Ιωάννας Μεϊτάνη

Μπαλτύς, «Η Κάτια που διαβάζει», 1976

Έγινε γνωστό πριν από λίγες μέρες (βλ. «Έρευνες για την αγορά των βιβλίων–“Αυτοψία” σε βιβλιοπωλεία», Έθνος, 6.2.2013) ότι η αστυνομία μπήκε σε κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας και έκανε ερωτήσεις στους υπαλλήλους, με απώτερο σκοπό να εντοπίσει ποιος είχε αγοράσει τα βιβλία που βρέθηκαν στο σπίτι ενός από τους συλληφθέντες στο Βελβενδό. Τα επίπεδα γελοιότητας αυτής της είδησης είναι πολλά — όσα είναι, δυστυχώς, και τα επίπεδα της σοβαρότητας. Και μου φαίνονται όλα αυτονόητα, πιστεύω ωστόσο ότι τέτοια πράγματα δεν πρέπει να τα αφήνουμε ασχολίαστα, κι ας είναι αυτονόητα. Επισημαίνω, λοιπόν, ότι είναι τρομακτικό να αποκαθιστούμε μια τέτοια σύνδεση θεωρίας  και πράξης, ότι οι προεκτάσεις μιας τέτοιας πρακτικής είναι ανυπολόγιστες και η εξέλιξή της εφιαλτική. Φαντάζομαι έναν άνθρωπο μπροστά στη βιβλιοθήκη του, να προσπαθεί να την «καθαρίσει» με τα θολά, ακατανόητα και άνισα κριτήρια κάποιων στενοκέφαλων αξιωματούχων, που δεν ξέρουν να ξεχωρίσουν την κουκούλα απ’ το κουκούλι. Τι άραγε να πετάξει και τι ν’ αφήσει; Ο Μπακούνιν κι ο Νετσάγιεφ είναι καταδικασμένοι, ο Λένιν μάλλον, κι αν δίπλα βρίσκεται Ο αγών μου; Το Κεφάλαιο να το πάρω ή να τ’ αφήσω; Ένα βιβλίο για τη σωστή διατροφή προδίδει άραγε ότι θέλω να είμαι γερή για να υπηρετήσω την πατρίδα ή ότι ετοιμάζομαι για «τρομοκρατικές» ενέργειες; Και το βιβλίο χημείας; «Όχι, κυρία πρόεδρε, δεν μάθαινα το κοκτέιλ μολότοφ, απλώς είχε εξεταστική ο φίλος μου και τον βοηθούσα να μάθει την ονοματολογία της οργανικής».

Για την επόμενη μέρα στο παράκτιο μέτωπο της Αττικής

 Παράκτιο μέτωπο Αττικής: πωλείται όπως είναι επιπλωμένο-1

του Νίκου Μπελαβίλα

Με διαδικασίες fast track, η  κυβέρνηση  προχωράει στην εκποίηση της παραλιακής ζώνης της Αττικής, απειλώντας την ελεύθερη πρόσβαση εκατομμυρίων πολιτών στη θάλασσα. Μεταξύ άλλων, παρακάμπτεται πλήρως η περιβαλλοντική προστασία και ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας, ενώ θεσπίζονται υψηλοί συντελεστές δόμησης, με τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να μην έχουν κανένα λόγο. Από την «αξιοποίηση» δεν ξεφεύγουν ούτε αρχαιολογικοί χώροι, όπως ο Ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα κοντά στον Αστέρα Βουλιαγμένης ούτε και τα ακατοίκητα νησιά Φλέφες και Φλεβοπούλα, ανοιχτά της Βουλιαγμένης, και η νησίδα Πάτροκλος, κοντά στο Σούνιο. Δημοσιεύουμε για το ζήτημα άρθρα του Νίκου Μπελαβίλα και της Ελένης Πορτάλιου, και δηλώσεις των δημάρχων Ελληνικού-Αργυρούπολης Χρήστου Κορτζίδη και Σαρωνικού Πέτρου Φιλίππου.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Xέρμπετ Λιστ, «Σκιές του ναού του Ποσειδώνα», Σούνιο 1937

Όταν φυσήξει ο άνεμος και διώξει τη σκοτεινιά πάνω από τον τόπο μας, όταν οι λαφυραγωγοί εκδιωχθούν, θα ’ρθει η ώρα να  δούμε τι θα κάνουμε και με τη θάλασσα της Αττικής. Εκκρεμεί μια πλήρης πρόταση για την επόμενη μέρα, για τις ακτές του Σαρωνικού, από τον Πειραιά ως το Σούνιο.

Οι αιγιαλοί και οι παραλίες, οι βραχονησίδες, τα ρέματα, οι αμμοθίνες και οι αλυκές, τα μεσογειακά πευκοδάση, οι αρχαιολογικοί χώροι ανήκουν στη χώρα και το λαό μας. Τους χώρους αυτούς τους διαχειρίζονται φορείς του δημοσίου και της αυτοδιοίκησης, είναι δημόσιοι, ανοικτοί προσβάσιμοι για όλους. Τα αυτονόητα, που είναι γραμμένα στο Σύνταγμα μας· αλλά αν χρειαστεί ας ξαναγραφτούν.

Η αξία του παράκτιου αττικού τοπίου με όλο τον αρχαιολογικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό του πλούτο είναι ανυπολόγιστη. Αποτελεί τμήμα όχι μόνο της εθνικής μας αλλά της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό το θαυμάσιο τοπίο συνοδεύει τα μνημεία της αθηναϊκής Ακρόπολης και των πειραϊκών τειχών, τα αρχαία ιερά του Σουνίου και της Αφαίας.

Το αθηναϊκό τουριστικό «προϊόν» είναι αμιγώς πολιτιστικό και περιβαλλοντικό. Δεν είναι ούτε επιχειρηματικό όπως του Ντουμπάι, ούτε αναψυχής τζόγου όπως του Λας Βέγκας. Έχει την ίδια ταυτότητα με εκείνο της Ρώμης και του Παρισιού — δύο από τους κύριους αστικούς τουριστικούς προορισμούς του κόσμου. Μέσα στην πανίσχυρη, διεθνώς αναγνωρίσιμη πολιτιστική ταυτότητα που διαθέτουν η Ακρόπολη, η Αθήνα και η θάλασσα της Αττικής, ενυπάρχει η τοπιακή διάσταση που ορίζεται από τις ακρογιαλιές, στις λοφοσειρές, τα ακρωτήρια και το αιγαιοπελαγίτικο αρχιπέλαγος που εισβάλει με τις ακραίες νησίδες του στον Σαρωνικό. Για αυτό έρχονται οι τουρίστες, όχι για καζίνο! Αξίζουν μάλλον τον χλευασμό όσοι επέλεξαν το τοπωνύμιο «Ριβιέρα», ως τουριστικό brand name,  για αυτό το αρχαίο σύμπλεγμα τόπων.

Δημόσιες και ελεύθερες οι παραλίες

 Παράκτιο μέτωπο Αττικής: πωλείται όπως είναι επιπλωμένο-2

Δημόσιο αγαθό οι παραλίες

 του Χρήστου Κορτζίδη

 Με το νομοσχέδιο για τις στρατηγικές επενδύσεις που κατατέθηκε στη Βουλή στις 22 Φεβρουαρίου,  προωθείται, ανάμεσα σε άλλα, η άνευ όρων εκμετάλλευση των ακτών του Σαρωνικού από μεγάλες επιχειρήσεις, ανάβοντας το πράσινο φως για μια πρωτοφανή λεηλασία της δημόσιας και ιδιωτικής γης, περαιτέρω συρρίκνωση του δημόσιου χώρου της Αττικής, οριστική αποκοπή της πρωτεύουσας από τη θάλασσα, καταστροφή εξαιρετικά σημαντικών φυσικών αποθεμάτων και περαιτέρω υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, με το πρόσχημα της «οικονομικής ανάπτυξης» και της «δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας». Μάλιστα, για το σκοπό αυτό ιδρύεται η Παράκτιο Αττικό Μέτωπο Α.Ε., που –υπό την εποπτεία του ΤΑΙΠΕΔ– αναμένεται να παραδώσει άνευ όρων σε διεθνείς και εγχώριους κερδοσκόπους τα ακίνητα και τις υποδομές των ακτών του Σαρωνικού.

Ως δημοτική αρχή, μαζί με τοπικά κινήματα, κοινωνικούς φορείς και οργανώσεις, απαιτούμε την απόδοση των ακτών του Σαρωνικού, συμπεριλαμβανομένου του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού και της παραλίας του Αγ. Κοσμά, στους κατοίκους της Αττικής για χρήσεις ήπιας αναψυχής και αθλητισμού, την άμεση απελευθέρωση του παράκτιου μετώπου της Αττικής από παράνομες κατασκευές και χρήσεις, την αποκατάσταση και προστασία των θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων, καθώς και τη διασφάλιση του συνταγματικά κατοχυρωμένου χαρακτήρα της παραλίας και του αιγιαλού ως κοινόχρηστου χώρου με ελεύθερη πρόσβαση για όλους. Σε αυτό το πλαίσιο, και με βασική προτεραιότητα τη διασφάλιση του χαρακτήρα των ακτών ως κοινού αγαθού, συντονίζουμε τη δράση μας με άλλους φορείς της Αττικής, απέναντι στα σχέδια της κυβέρνησης για τη δημιουργία της «ελληνικής Ριβιέρα».

Να μείνουν ελεύθερες οι παραλίες

 του Πέτρου Φιλίππου

 Μετά την εξαγγελία του πρωθυπουργού ότι προτίθεται να κάνει την παραλία «Ριβιέρα», σε συνδυασμό με την ίδρυση διαφόρων οργανισμών και εταιρειών (ΤΑΙΠΕΔ, Αττικό Παράκτιο Μέτωπο Α.Ε. κλπ.), προκειμένου να ακολουθηθούν fast track διαδικασίες, οι πολίτες είναι αναστατωμένοι επειδή φοβούνται ότι στο όνομα της «αξιοποίησης» οι παραλίες θα εκποιηθούν και δεν θα έχουν πρόσβαση σε αυτές.

Το παράκτιο μέτωπο έχει ιστορία αγώνων

 Παράκτιο μέτωπο Αττικής: πωλείται όπως είναι επιπλωμένο-1

 της Ελένης Πορτάλιου

Πειραιάς 1906. Φωτογραφία του Φρεντ Μπουασσονά

Τη δεκαετία του 1950 η αξιοποίηση/τουριστική εκμετάλλευση των ακτών του Σαρωνικού είχε τεθεί στην ημερήσια διάταξη, αρχικά από την κυβέρνηση Συναγερμού και τον υπουργό Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος λίγο αργότερα, ως πρωθυπουργός, θα προχωρήσει στην υλοποίηση του «οράματος». Προϋπόθεση της ανάπτυξης, η διάνοιξη της παραλιακής λεωφόρου, η οποία φέρει σήμερα το όνομα του «εθνάρχη». Στην εφημερίδα Εμπρός (Ιούλιος 1953), το «όραμα» σκιαγραφείται με τη μορφή ενός «θαυμάσιου αυτοκινητόδρομου», που «οδηγεί σε τουριστικά και λαϊκά κέντρα αφρικάνικου τύπου με μπαρ, αναψυκτήρια, αίθουσες χορού και αμμώδη παραλία, καθώς και σε πολυτελές ξενοδοχείο στον Άγιο Κοσμά».

Οι πρώτες περιοχές που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα τουριστικής ανάπτυξης ήταν η Γλυφάδα και η Βούλα ενώ το Ελληνικό, στο πλαίσιο της Ελληνοαμερικανικής Συμφωνίας, θα παραμείνει αεροδρόμιο. Η ανάπτυξη θα συνεχιστεί στο Καβούρι και τη Βουλιαγμένη. Για τους παραπάνω σκοπούς αξιοποιούνται εκατοντάδες στρέμματα δημόσιας γης, ενώ στο παιχνίδι μπαίνει και ο Οργανισμός Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, καθώς η Εκκλησία (με το 90-95% των εκτάσεων σε Καβούρι-Βουλιαγμένη) είναι ο μεγάλος «τσιφλικάς» της περιοχής. Με τη δημοσίευση της σχετικής χωροταξικής μελέτης, Τα Νέα πανηγυρίζουν: «Με ευρείας κλίμακας εξωραϊστικά έργα, η Βουλιαγμένη θα μεταμορφωθεί σε χρυσωρυχείο της εθνικής μας οικονομίας».

Τα έργα συνδέονται με μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα. Για τα έργα της Γλυφάδας, η σκανδαλώδης σύμβαση, που χαρακτηρίστηκε «αρπαγή της δημοτικής περιουσίας», υπογράφτηκε μεταξύ του Δημοσίου και της Εταιρείας Αστήρ ΑΕ, ιδρυτής της οποίας ήταν ο διοικητής της ΕΤΕ Ηλιάσκος.

Στην Ελλάδα εφαρμόζεται μια αδιέξοδη τιμωρητική πολιτική

«Όλοι καταλαβαίνουν τις συνέπειες πολιτικών όπως αυτές που εφαρμόζονται σήμερα στην Ελλάδα. Οι υποσχέσεις ανάπτυξης και ευημερίας είναι πλαστές, είναι ανέντιμες. Είναι και ζήτημα ηθικής τάξης. Κάποια από τα μέτρα είναι, απλούστατα, άδικα»

συνέντευξη του Τζαίημς Κ. Γκαλμπρέιθ

 Ο Τζαίημς Κ. Γκαλμπρέιθ βρέθηκε το Σαββατοκύριακο στην Αθήνα, μετέχοντας στο συνέδριο που οργάνωσε το ΙΝΕΡΠΟΣΤ και το Levy Institute. Τον συναντήσαμε και μας μίλησε για πολιτικές καταπολέμησης της ανισότητας, τα αδιέξοδα και την αδικία της μνημονιακής πολιτικής, τον ΣΥΡΙΖΑ και όσα τον εμπνέουν.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Συνέντευξη με τον Τζ. Κ. Γκαλμπρέιθ (αριστερά),
Αθήνα, 10 Μαρτίου 2013

Στο πρόσφατο βιβλίο σας «Inequality and Instability» ασχολείστε εκτενώς με την ανισότητα, ιδίως στον αναπτυγμένο κόσμο. Ποια είναι τα βασικά σας συμπεράσματα;

 Το βασικό συμπέρασμα της έρευνάς μου είναι ότι η αύξηση της ανισότητας σχετίζεται με την υψηλή συγκέντρωση πλούτου, την ταχύτατη αύξηση των εισοδημάτων μιας πολύ μικρής ομάδας ανθρώπων, που εκπορεύεται από τα κέντρα της οικονομικής εξουσίας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, είχαμε αύξηση των εισοδημάτων που δημιουργούνται από το χρηματιστήριο, τον τομέα της τεχνολογίας και στη συνέχεια το real estate. Aν δούμε τα στοιχεία που διαθέτουμε, η ανισότητα αυξάνεται δραματικά, μεταξύ του 1980 και του 2000, ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, της κρίσης χρέους και βέβαια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης και των ανατολικών χωρών, αλλά και της τοπικοποίησης στην Ασία, ως απάντησης στις ποικίλες μορφές των οικονομικών μεταβολών.

Εκτός από την κοινωνική πολιτική, συνιστά η μακροοικονομική πολιτική (πολιτική επιτοκίων, δημοσιονομική, φορολογική πολιτική) αποτελεσματικό όπλο για την αντιμετώπιση της ανισότητας;

 Η μακροοικονομία, και όχι η μικροοικονομία είναι το πραγματικό κέντρο της εξουσίας. Η μακροοικονομική πολιτική, το σταθερό μακροοικονομικό περιβάλλον συνιστούν βασικό όρο για τη μείωση της ανισότητας. Ιδίως πολιτικές που βοηθούν τα χαμηλά εισοδήματα: η αύξηση του κατώτατου μισθού, η διεύρυνση της κοινωνικής ασφάλισης, το κοινωνικό κράτος κ.ο.κ. Ας δούμε μερικές χώρες με πολύ μεγάλη ανισότητα, λ.χ. τη Βραζιλία ή την Αργεντινή. Από το 2000 και μετά, η συστηματική προώθηση πολιτικών μακροοικονομικής σταθερότητας, που δεν υπαγορεύονταν από το κυρίαρχο διεθνώς οικονομικό καθεστώς, καθώς και πολιτικές ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους, μείωσαν την ανισότητα.

Νεοναζί: το Ολοκαύτωμα της μνήμης

Η καινούργια ταινία του Στέλιου Κούλογλου «Νεοναζί: το Ολοκαύτωμα της μνήμης», με αφετηρία την άνοδο της Χρυσής Αυγής, ερευνά την μνήμη, τη λήθη και την ιστορική αλήθεια στη σύγχρονη Ελλάδα. Το ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται στα εγκλήματα των ναζί κατακτητών στα Καλάβρυτα, το Δίστομο και τον Χορτιάτη, συνδυάζοντας συγκλονιστικές μαρτυρίες επιζώντων, άγνωστο αρχειακό υλικό, τα  αφοπλιστικά λόγια των μαθητών του Λυκείου στο Δίστομο και τις αποκαλυπτικές δηλώσεις εκπροσώπων της Χρυσής Αυγής που επιχειρούν να πάρουν τη ρεβάνς, 70 χρόνια μετά την ήττα του ναζισμού. Συζητήσαμε με τον Στέλιο Κούλογλου για τα ζητήματα που θέτει η ταινία.

Στρ. Μπ.

«Ορφανά από το Δίστομο». Φωτογραφία του Ντιμίτρι Κέσελ,
Οκτώβριος – Νοέμβριος 1944

Πώς ξεκίνησες, γιατί αποφάσισες να κάνεις αυτή την ταινία;

Μετά τις εκλογές του 2012 και την άνοδο της Χρυσής Αυγής, αποφάσισα να καταγράψω μαρτυρίες για τα εγκλήματα των ναζί στην Ελλάδα, στην διάρκεια της Κατοχής. Ήθελα να θυμίσω τι είχε συμβεί και συγχρόνως με ενδιέφερε να καταλάβω τις αιτίες που η ιστορική μνήμη φαινόταν να έχει εξασθενίσει, ακόμη και στις μαρτυρικές πόλεις. Γιατί μετά τις εκλογές του περασμένου Μαΐου, τα ΜΜΕ μετέδωσαν ότι η Χρυσή Αυγή έλαβε περίπου 1.000 ψήφους στα  Καλάβρυτα και το Δίστομο. Τις αμέσως επόμενες μέρες, στην ερώτηση αν είναι νεοναζί και αν σχετίζονται με τον Χίτλερ, οι εκπρόσωποι της Χρυσής Αυγής απαντούσαν: «Οι δημότες στα Καλάβρυτα και το Δίστομο απάντησαν ήδη, με την ψήφο τους». Στην πορεία ανακάλυψα ότι η είδηση ήταν κατασκευασμένη.

 Είχε γίνει μεγάλος θόρυβος τότε για τις ψήφους στις μαρτυρικές πόλεις…

Τα Καλάβρυτα και το Δίστομο είναι καλλικρατικοί δήμοι, αλλά τα συνεχή ρεπορτάζ το απέκρυψαν. Λέγανε π.χ. ότι στο Δίστομο η Χρυσή Αυγή είχε πάρει 350 ψήφους, αλλά μετράγανε και τις ψήφους από την Αράχοβα, τα Άσπρα Σπίτια, όλα τα γύρω χωριά. Μέσα στο Δίστομο, η Χρυσή Αυγή είχε πάρει 8 ψήφους. Οι μαθητές του Διστόμου λένε στο ντοκιμαντέρ ότι επεσήμαναν το λάθος στα τηλεοπτικά συνεργεία που κατέφθασαν επιτόπου, αλλά δεν συμπεριέλαβαν τις διαμαρτυρίες στα ρεπορτάζ τους.

 Θεωρείς ότι η ιστορική μνήμη μπορεί να είναι αποτελεσματικό όπλο στον αγώνα κατά του νεοναζισμού και της Χρυσής Αυγής; Το ρωτάω αυτό γιατί υπάρχει και η άποψη ότι το βάρος πρέπει να πέσει στο σήμερα, στην εγκληματική της δράση κλπ.

Υπάρχει μια ιστορική συνέχεια, την οποία είναι απαραίτητο να υπογραμμίζουμε, αντιμετωπίζοντας την Χρυσή Αυγή: ότι πρόκειται για πολιτικούς απόγονους των ταγματασφαλιτών. Η ταινία είναι «ένα ντοκιμαντέρ μέσα στο ντοκιμαντέρ». Πήγα σε ένα λύκειο στο Δίστομο και τους πρόβαλα ένα ντοκιμαντέρ για τις ναζιστικές θηριωδίες στα Καλάβρυτα, στον Χορτιάτη, στο Άουσβιτς. Ύστερα κατέγραψα τη συζήτηση με τους μαθητές, που ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Το κυπριακό κούρεμα

WEB ONLY

του Πωλ Κρούγκμαν

μετάφραση: Αγάπιος Λάνδος

Δεν χρειάζεται να είναι  κανείς νομπελίστας ούτε οικονομικός εγκέφαλος για να αντιληφθείς πως η απόφαση για το κυπριακό «κούρεμα» σημαίνει ότι από Τρίτη τα ταμεία των κυπριακών τραπεζών θα αρχίσουν να αδειάζουν – και δεν αποκλείεται κάτι ανάλογο να γίνει και σε Ελλάδα και Ιταλία. Ο Κρούγκμαν πάντως το λέει απλά (σχεδόν απλοϊκά) και ξεκάθαρα, γι’ αυτό και τον μεταφράσαμε. Από εκεί και πέρα, βέβαια, το  ερώτημα είναι πού αποσκοπούν όσοι έλαβαν αυτή την απόφαση  – θα επανέλθουμε, αν έχουμε κάποια καλή ανάλυση επ’ αυτού.

Α.Λ.

Άγαλμα από τον ναό του Απόλλωνα στο Ιδάλιο, 520 π.Χ.

Σύμφωνοι, δεν το είχα προβλέψει. Με όλα τα προβλήματα στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία δεν παρακολουθούσα όσα συνέβαιναν στην Κύπρο. Αλλά από την Κύπρο μας έρχεται το μεγάλο νέο για το ευρώ, αυτό το Σαββατοκύριακο: σε αντάλλαγμα για ένα σχέδιο διάσωσης, η Κύπρος υποχρώνεται να επιβάλει ένα μεγάλο κούρεμα –δηλαδή, απώλεια– σε όλες τις καταθέσεις στις τράπεζές της.

Μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί το κάνουν αυτό: η Κύπρος είναι ένας φορολογικός παράδεισος, ειδικά για τους Ρώσους χρυσοκάνθαρους – κάτι που συνεπάγεται έναν εξαιρετικά μεγάλο τραπεζικό τομέα (θυμηθείτε  την Ισλανδία)· έτσι, ένα πρόγραμμα διάσωσης χωρίς κούρεμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως διάσωση όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και μιας σειράς Ρώσων επιχειρηματιών –πρέπει να το πούμε αυτό– αμφιβόλου εντιμότητας και ήθους. (Παρεμπιπτόντως, βρίσκω αξιοσημείωτο ότι  ο Mohamed El-Erian  κατάφερε να  κάνει μια αρκετά καλή ανάλυση για το ζήτημα [A muddled and risky approach to Cyprus, Financial Times, 17.3.2013: goo.gl/CL15Y),  χωρίς να πει κουβέντα για τους Ρώσους).

Το μεγάλο πρόβλημα, όμως,  είναι ότι το κούρεμα δεν αφορά μόνο τους μεγαλοκαταθέτες· το κούρεμα των μικρών εγχώριων καταθέσεων είναι μικρότερο, αλλά εξακολουθεί να είναι σημαντικό. Είναι σαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες να κραδαίνουν μια πινακίδα νέον που γράφει, στα ελληνικά και τα ιταλικά: «Τρέξτε αμέσως στις τράπεζές σας!».

Η αυριανή μέρα και όσες ακολουθήσουν θα είναι εξόχως ενδιαφέρουσες.