Να επανεφεύρουμε την έννοια του συνδικαλισμού

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ 2013

Αποσπάσματα από τις προφορικές τοποθετήσεις στην εκδήλωση που οργάνωσαν «Ενθέματα» και RedNotebook, την Τετάρτη 20 Μαρτίου, με συντονιστή τον Πέτρο Λινάρδο-Ρυλμόν, στο Στέκι Μεταναστών-Κοινωνικό Κέντρο (Τσαμαδού 15).

του Στέφανου Βαμιεδάκη

Διαδήλωση υπαλλήλων, Αθήνα, 1927 (αρχείο ΓΣΕΕ)

Το ερώτημα της σχέσης συνδικαλιστικού κινήματος και Αγανακτισμένων είναι δύσκολο. Κατά τη γνώμη μου, δεν υπήρξε κάποια οργανική σύνδεση. Ειδικά στην αρχή, υπήρχε αμοιβαία καχυποψία. Οι Αγανακτισμένοι, όπως το έζησα από κοντά, θεωρούσαν το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα μέρος του προβλήματος, έναν φορέα που μετείχε στο σύστημα εναντίον του οποίου είχαν ξεσηκωθεί. Το έπαιρνε η μπάλα, συγκέντρωνε κι αυτό την οργή.

Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι άσπρο ή μαύρο. Όσο και αν δεν υπήρχε οργανική σύνδεση, από την άλλη Αγανακτισμένοι και συνδικαλιστικό κίνημα δεν ήταν δύο τελείως ξέχωρα πράγματα. Το κορύφωμα του κινήματος, τον Ιούνιο, καθόλου τυχαία, συνέπεσε με δύο γενικές απεργίες. Σε αυτές οι πορείες, δύο μαζικότατες πορείες, κατέληξαν στο Σύνταγμα και γέμισαν την πλατεία που ήταν άδεια μέχρι τότε. Και αυτή η «συνάντηση» δημιούργησε πολιτικό γεγονός, παραλίγο να πέσει η κυβέρνηση.

Αξίζει, ακόμα, να δούμε, κοινωνιολογικά, ποιοι απάρτισαν τους Αγανακτισμένους: συνταξιούχοι, άνεργοι, φοιτητές — ένα κομμάτι δηλαδή που ντεφάκτο κινείται εκτός των δομών του συνδικαλιστικού κινήματος.

Και ας μην περιοριστούμε στους Αγανακτισμένους. Την ίδια περίοδο είχαμε πρωτοβουλίες σε γειτονιές, τοπικές συνελεύσεις, οι οποίες μπορούσαν πολύ πιο εύκολα να συνδεθούν με το συνδικαλιστικό κίνημα. Λ.χ. το κίνημα «Δεν πληρώνω» που έθεσε αμέσως, με τη δράση του, στη ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ το ζήτημα τι κάνει, δημιουργώντας τις βάσεις μιας σχέσης.

Θεωρώ ότι ένα ενδιαφέρον απότοκο αυτής της σχέσης του συνδικαλιστικού κινήματος με άλλα κινήματα είναι οι εργατικές λέσχες, που έχουν αρχίσει και φτιάχνονται το τελευταίο διάστημα και στην Ελλάδα. Είναι χώροι όπου συγκεντρώνονται οι εργαζόμενοι για ζητήματα που δεν αφορούν τον εργασιακό χώρο μόνο, αλλά και αυτομόρφωσης, κουλτούρας, καθημερινότητας κ.ο.κ.

Όσον αφορά τώρα τα προβλήματα και τις αδυναμίες, είναι εύκολο να λέμε ότι φταίει ο Παναγόπουλος –που ασφαλώς φταίει–, αλλά χρειάζεται να προχωρήσουμε βαθύτερα. Και πρέπει να προχωρήσουμε όχι μόνο όσον αφορά το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά και το άλλο, το κινηματικό ας το πω έτσι. Ας σκεφτούμε: Τα σωματεία βάσης είναι σίγουρα πιο μαχητικά, αλλά είναι πιο μαζικά; Απέδωσαν αυτά που ήθελαν όσοι τα ξεκίνησαν και τα μέλη τους;

Αν μιλήσουμε για προοπτικές, αυτές σχετίζονται βέβαια με την ευρύτερη κατάσταση, το όραμα των συνδικάτων και της κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε σε μια πολιτική συγκυρία πλήρους αυταρχικοποίησης κράτους και εργοδοτών, σε μια συγκυρία κρίσης. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα, η κρίση όμως μπορεί να είναι και μια ευκαιρία, αν συζητήσουμε τα πάγια προβλήματα (και για το επίσημο και για το ανεπίσημο συνδικαλιστικό κίνημα), για να τεθεί εκ νέου η έννοια του συνδικαλισμού, να επανεφεύρουμε την έννοια του συνδικαλισμού. Οι νέες καταστάσεις δημιουργούν νέες ανάγκες και ίσως δούμε μορφές οργάνωσης που δεν περιμένουμε.

Επιγραμματικά, θεωρώ ότι, σε μια τέτοια διαδικασία κριτικής και αυτοκριτικής, βασικά ζητούμενα είναι η οικονομική ανεξαρτησία, το άνοιγμα στους ανέργους (που αποτελούν, ασφαλώς, κομμάτι του εργατικού κινήματος), η μαζικότητα, η ενότητα στη βάση, που υπερβαίνει την «παραταξιοποίηση». Τα συνδικάτα, σε μια τέτοια προοπτική, πρέπει να αναζητήσουν τρόπους να γίνουν κύτταρα ενός ευρύτερου τρόπου κοινωνικοποίησης των εργαζόμενων, να δημιουργήσουν διαδικασίες αυτομόρφωσης, μιας νέας κουλτούρας, πέρα από τον διεκδικητικό τους ρόλο.

Ο Στέφανος Βαμιεδάκης είναι ιστορικός, υπ. δρ Πανεπιστημίου Κρήτης