Διαλύοντας το πανεπιστήμιο…

Oι άνθρωποι πίσω από τους αριθμούς

 της Ντίνας Βαΐου*

 

Χαρακτικό του Φρανς Μασερεέλ

Στο σκηνικό των καταιγιστικών αποκαλύψεων για τη δράση της Χρυσής Αυγής, η υπόθεση της παιδείας έχει εξαφανιστεί από το προσκήνιο ή έχει περάσει στις πίσω σελίδες των εφημερίδων. Όμως η απεργία των εργαζομένων στη διοίκηση οκτώ πανεπιστημίων της χώρας,[1] με την καθολική συμπαράσταση των διδασκόντων και των φοιτητών, συμπληρώνει την πέμπτη της εβδομάδα. Η δε εβδομάδα έκλεισε με την εκπνοή τελεσίγραφου του Υπουργείου σχετικά με την αποστολή στοιχείων για 1.349 υπαλλήλους προς διαθεσιμότητα/απόλυση, χωρίς την «επίσκεψη» εισαγγελέων και χωρίς στην πράξη να αποσταλούν στοιχεία, με εξαίρεση ένα πανεπιστήμιο.

Οι αναγνώστριες και αναγνώστες των «Ενθεμάτων» και της Αυγής γνωρίζουν από προηγούμενη πλούσια αρθρογραφία τις περισσότερες πτυχές του δράματος και είναι εξοικειωμένες και εξοικειωμένες με τις σχετικές θεωρητικές επεξεργασίες. Στο σημείωμα αυτό θέλω να θίξω μερικές λιγότερο συζητημένες πλευρές του, υπενθυμίζοντας πως πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν άνθρωποι και προσωπικά δράματα, όπως εύγλωττα υπογράμμισαν οι λευκές μάσκες της διαμαρτυρίας των εργαζομένων στη διοίκηση του ΕΜΠ, και πως, για λόγους που υπερβαίνουν αυτό το σημείωμα, οι άνθρωποι αυτοί είναι στη μεγάλη πλειοψηφία τους γυναίκες.

Των δικαίων…

του Γιάννη Σταφίδα

Ανρί Ματίς, «Η θλίψη του βασιλιά»

Τις μέρες αυτές, καθώς ξετυλίγεται το μαύρο κουβάρι της Χρυσής Αυγής, πολλά και πολλοί είναι αυτοί που πρέπει να θυμηθούμε. Όχι για να βυθιστούμε σε πικρές αναμνήσεις ή να αναφωνήσουμε «εμείς, εμείς, οι μόνοι συνεπείς!». Αλλά για λόγους δικαιοσύνης, με το βλέμμα μπροστά: η μνήμη, όταν δεν είναι καθηλωμένη, μπορεί να είναι όρος της μελλοντικής πράξης.

Πολλοί λοιπόν θυμήθηκαν, τις τελευταίες μέρες, όλους εκείνους που αντιμετώπιζαν το θηρίο σαν γατάκι, το περιέφεραν στα τηλεοπτικά σαλόνια, το αβάνταραν, για ευτελείς και ιδιοτελείς συνήθως λόγους, του ’λεγαν να «σοβαρευτεί», και τώρα έχουν μετατραπεί σε καβαλάρηδες Αϊ-Γιώργηδες που εξολοθρεύουν καθημερνώς το δράκο του φασισμού. Έχουν γραφτεί πολλά επ’ αυτού, δεν θα επιμείνω.

Θα ήθελα όμως να θυμηθούμε και κάποιους άλλους. Τα θύματα, με πρώτο τον Σαχτζάτ Λουκμάν. Τους αφανείς που, ακόμα κι αν δεν έχασαν τη ζωή τους, την έζησαν μες στον τρόμο, καθώς οι μελανοχίτωνες τους έσπαγαν στο ξύλο, τους έκαιγαν τα μαγαζιά και τα σπίτια, τους εξευτέλιζαν. Όλους αυτούς, μετανάστες (αλλά και τσιγγάνους, γκέι, τρανς, «διαφορετικούς»), που οι ναζί τους είπαν «υπάνθρωπους» — και τώρα, όπως έγραφε η Λορέτα Μακόλεϊ στα προηγούμενα «Ενθέματα», ένιωσαν «σαν να έφυγε ένα μαύρο σύννεφο».

Νεοναζί στα γήπεδα, κοτόπουλα στα κάγκελα…

«Αλλάζεις, αλλάζεις… αλλά εν τέλει δεν μας τρομάζεις!»

του Αποστόλη Καψάλη

Η απογοήτευση δεν κράτησε πολύ. Στα τέλη Μαΐου, και αμέσως μετά την αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία της μεγαλύτερης οργάνωσης οπαδών της αγαπημένης μου ομάδας, αιφνιδιαστήκαμε δυσάρεστα με την no politica ανακοίνωσή της και τη διακήρυξη ότι στις τάξεις της δεν υπάρχουν «ούτε φασίστες, ούτε αναρχικοί». Ωστόσο, στο πρώτο επίσημο παιχνίδι της ομάδας, όπως και σε όλα σχεδόν τα ματς ποδοσφαίρου τα προηγούμενα σαββατοκύριακα, οι οπαδοί μας αποκατέστησαν την τάξη με αντιφασιστικά πανό και συνθήματα, όπως «Οι φασίστες δολοφονούν, οι μπάτσοι συνεργούν».

Για αναρχικούς δεν ξέρω, αλλά για φασίστες είμαι βέβαιος ότι πολύ δύσκολα θα εμφανιστούν ξανά, ενώ όσοι το τολμήσουν θα καταλήξουν και αυτοί να βλέπουν μπάλα σε άλλα progressive γήπεδα στα νότια του νομού. Γιατί όμως στις ελληνικές ομάδες το φαινόμενο της διείσδυσης νεοναζί και λοιπών ακροδεξιών είναι σήμερα σπάνιο και σε κάθε περίπτωση δεν εκδηλώνεται με οργανωμένο και εμφανή τρόπο;

Η Χρυσή Αυγή λειτουργεί ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους σαν μια ομαδική κοινωνική αγκαλιά που υποδέχεται (πολλές φορές με το αζημίωτο…) τους απελπισμένα μοναχικούς περιπλανώμενους στον άκαρδο κόσμο της εξατομικευμένης θλίψης και ανασφάλειας. Ψαρεύει στα θολά νερά της απομόνωσης, της απροσωπίας και της κατάθλιψης. Οι λαοφιλέστερες αθλητικές ομάδες έχουν την έδρα τους στις μεγάλες πόλεις της χώρας, εκεί όπου οι νέοι και οι νέες, αισθανόμενοι μετανάστες στην ίδια τους την χώρα, αναπτύσσουν κινηματικές και συλλογικές δομές και αντιστάσεις από την περίοδο κιόλας της «ευημερίας» και της πάλαι ποτέ γενιάς των 700 ευρώ. Οι εκπρόσωποι του οργανωμένου εργατικού κινήματος και των περισσότερων εκφυλισμένων συνδικάτων τούς έκλεισαν την πόρτα στα μούτρα, προσποιούμενοι για χρόνια ότι δεν τους έβλεπαν. Οι συλλογικότητες των οπαδών των ελληνικών ομάδων, όχι!

«Για τη γη και με τον Σεντίκ»: Ο άνθρωπος που έγινε σύνθημα

 ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

του Κώστα Αθανασίου

Ο συγγραφέας Ντανιέλ Τσαβαρία είναι πολύ γνωστός και αγαπητός στην Ελλάδα. Ουρουγουανός, με περιπετειώδη ζωή, συνδέθηκε με το αντάρτικο της Κολομβίας και αναγκάστηκε να κάνει αεροπειρατεία για να αποφύγει τη σύλληψη, καταφεύγοντας στην Κούβα. Λογοτεχνία άρχισε να γράφει μετά τα πενήντα του. Στην Ελλάδα, όλα του τα βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Opera, σε μετάφραση του Κρίτωνα Ηλιόπουλου.

Ο Τσαβαρία δηλώνει πάντα κομμουνιστής και επαναστάτης. «Εγώ δεν είμαι άνθρωπος που αλλάζω τις ιδέες σαν τα πουκάμισα. Εγώ θα πεθάνω με αυτό που πίστευα πάντα», έλεγε ο, 79χρονος σήμερα, Τσαβαρία στη συνέντευξή του στην εκπομπή Κεραίες της εποχής μας της ΕΡΤ, στη Μικέλα Χαρτουλάρη και τον Ανταίο Χρυσοστομίδη. Έτσι, ίσως δεν προκαλεί έκπληξη η είδηση που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ότι ο Τσαβαρία γράφει ένα μυθιστόρημα που θα στηρίζεται στη ζωή του Ραούλ Σεντίκ.

Ο, γεννημένος το 1925, Ραούλ Σεντίκ ήταν ένας από τους ιδρυτές των Τουπαμάρος, στην Ουρουγουάη, μαζί με τον νυν πρόεδρο της χώρας, τον Πέπε Μουχίκα και άλλους. Χρόνια αγωνιστής του κινήματος, το 1963 αναγκάστηκε να περάσει στην παρανομία. Οι κινητοποιήσεις των εργατών και των εργατών γης, το επόμενο διάστημα, δονούνται από το σύνθημα «Για τη γη και με τον Σεντίκ», μιας και ο Ραούλ Σεντίκ έχει μετατραπεί ήδη σε μυθικό, συμβολικό πρόσωπο του κινήματος. Το 1965 ιδρύεται το Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης Τουπαμάρος. Στο πρώτο τους συνέδριο, ο Σεντίκ εκλέγεται μέλος της τριμελούς Γραμματείας

Για την αντιμετώπιση του νεοναζισμού: Ούτε «συνταγματικό τόξο» ούτε «αντιμνημονιακό μέτωπο»

Συνέντευξη του Αντώνη Λιάκου

«Ο φασισμός είναι ένα καινούργιο φαινόμενο για την Ελλάδα, καινούργιο, ριζοσπαστικό, αλλά με παλιές και βαθιές ρίζες. Επομένως, δεν αντιμετωπίζεται ούτε μόνο ως εγκληματικό μόρφωμα, ούτε ως ένα υποτελές ζήτημα στην πολιτική ατζέντα. Από την άποψη αυτή, ο αντιφασισμός πρέπει να μπει ως συνισταμένη σε όλες τις πολιτικές μας, και, παράλληλα, η αντιφασιστική στρατηγική να περιλαμβάνει τρόπους ανάταξης αυτής της κοινωνίας πάνω σε έναν διαφορετικό δρόμο».

«Δεν μπορεί να υπάρξει αντιφασισμός χωρίς βαθιά κοινωνική κριτική στην καταστροφή».

 «Για να ξεριζωθεί η ΧΑ πρέπει να αποναζιστικοποιηθεί το μυαλό και η καρδιά των οπαδών της»

 «Πολιτική δεν γίνεται μόνο με συναίσθημα, αλλά χωρίς συναίσθημα δεν γίνεται πολιτική».

«Η Αριστερά δεν έχει λόγους να μπαίνει αμυντικά στα διλήμματα των άλλων».

 

Σε ένα πρόσφατο άρθρο στον «Χρόνο» (goo.gl/wSaJnL) γράφετε ότι το δίλημμα «συνταγματικό τόξο ή εμβάθυνση της αντιμνημονιακής πάλης» για την αντιμετώπιση της Χρυσής Αυγής πάσχει και στα δύο σκέλη. Ας ξεκινήσουμε από το «συνταγματικό τόξο».

Τελευταία έχουμε κατακλυστεί από ληγμένα ιταλικά προϊόντα, όπως «συνταγματικό τόξο», «ελιά» κλπ. Σύμφωνα με τη θεωρία του «συνταγματικού τόξου», η Αριστερά οφείλει να υποστείλει την αντίθεση στο Mνημόνιο και να ενταχτεί σε ένα σχήμα το οποίο καθοδηγείται από τoν κυβερνητικό συνασπισμό. Αλλά πόσο συνταγματικό είναι αυτό τόξο, όταν τα κόμματα που καλούν γι’ αυτό κυβερνούν με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου πέραν του Συντάγματος; Το Σύνταγμα είναι μια συμφωνία για τους κανόνες διακυβέρνησης. Έγιναν σεβαστοί ή παραβιάστηκαν πολλάκις από το 2010; Γιατί δεν ίσχυσε το συνταγματικό τόξο όταν Βενιζέλος και Σαμαράς συγκυβέρνησαν με τον ΛΑΟΣ; Το να ταυτιστεί λοιπόν κανείς με εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που οδήγησαν στην κρίση και τη διαχειρίστηκαν, προκαλώντας τη λαϊκή οργή, μόνο υπηρεσίες προσφέρει στη Χρυσή Αυγή, επιβεβαιώνοντας τους ισχυρισμούς της ότι είναι η μόνη εναλλακτική στο «σύστημα». Μπορεί να υπάρξει αντιφασισμός χωρίς βαθιά κοινωνική κριτική στην καταστροφή που συντελέστηκε; Μπορεί να περιοριστεί μόνο στους κανόνες της δημοκρατίας χωρίς έμπρακτη αναφορά στις συγκλονιστικές κοινωνικές αιτίες που γέννησαν το φαινόμενο; Μπορεί, αν στρουθοκαμηλίζει.

Και όσον αφορά το αντιμνημονιακό μέτωπο;

 Αν περιορίσουμε την αντιφασιστική πάλη μόνο στην αντιμνημονιακή, τη στενεύουμε πολύ. Οι γραμμές «μνημόνιο-αντιμνημόνιο» και «φασισμός-αντιφασισμός» τέμνονται, δεν συμπίπτουν. Η Χρυσή Αυγή είναι σύνθετο φαινόμενο: ενώ αντλεί από την αντιμνημονιακή οργή, ταυτόχρονα λειτουργεί και ως παρακρατική οργάνωση, με βαθιά δικτύωση στην αστυνομία, στον υπόκοσμο — και μένει να αποδειχτεί με ποιο είδος επιχειρηματιών. Προάγει μια συνωμοσιολογική ανάγνωση της κρίσης που «θαυματοποιεί» το έθνος, άρα παίρνει τον λόγο –και το ρόπαλο– για λογαριασμό του. Επομένως, σχηματοποιήσεις του τύπου «η Χρυσή Αυγή μακρύ χέρι του συστήματος» απλώς χάνουν τον στόχο. Η αντιφασιστική στρατηγική, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει πρώτον να κατανοήσει το φαινόμενο σε βάθος, στην ιδιαιτερότητά του, και δεύτερον να έχει πολλές διαστάσεις: και αμείλικτη καταγγελία των εγκλημάτων στη δικαιοσύνη, και θεσμικές παρεμβάσεις, όπως αντιρατσιστική νομοθεσία, και εκπαιδευτικές, όπως διαχείριση της διαφορετικότητας και της ανεκτικότητας στους νέους, παρεμβάσεις τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό πολιτικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε μια grass root κινητοποίηση πολιτών. Ενωτικές πρωτοβουλίες από τα κάτω, που δημιουργούν ή μεταφέρουν πολιτισμικούς πόρους στις εγκαταλελειμμένες περιοχές, ευαισθητοποίηση στα ζητήματα που γίνονται στόχος μίσους των φασιστών. Είδαμε, λ.χ., τις κινητοποιήσεις στην Ιταλία για το ναυάγιο στη Λαμπεντούζα. Πήραν μέρος και οι δήμοι και η Εκκλησία και η εκπαίδευση, και οι πολίτες, και σε τοπική και σε εθνική κλίμακα. Μας φαίνεται αδιανόητο στην Ελλάδα, όπου αντιμετωπίζουμε παρόμοια γεγονότα με παγερή αδιαφορία. Όμως, έτσι θα τραβήξουμε το χαλί κάτω από τα πόδια του φασισμού. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με τη μονοδιάστατη θεώρηση του αντιφασιστικού αγώνα ως αντιμνημονιακού.

Δημοκρατία αλά νορβηγικά

του Βασίλη Δρουκόπουλου

 

«Ουίνστον Τσώρτσιλ: “Το καλύτερο επιχείρημα ενάντια στη δημοκρατία είναι μια συζήτηση πέντε λεπτών με το μέσο ψηφοφόρο”. Θα μπορούσε να είχε προσθέσει ότι το καλύτερο επιχείρημα ενάντια στην ελιτίστικη διακυβέρνηση είναι μια συζήτηση πέντε λεπτών με το μέσο πολιτικό»

Matts Persson, «Sweden’s referendum and the UK», The Guardian Weekly, 20.9.2013

 

Έντβαρντ Μουνκ, Ο δολοφόνος στο δρόμο»

Για όσους δεν έχουν παρακολουθήσει τα πρόσφατα (9.9.2013) αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της Νορβηγίας, ας υπενθυμιστεί ότι ο συνασπισμός των τριών δεξιών κομμάτων δεν είχε τη δυνατότητα κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας παρά μόνον αν συμμετείχε στην κυβέρνηση και το ακροδεξιό ρατσιστικό Κόμμα της Προόδου (sic). Η σιδηρά κυρία της Νορβηγίας και νέα πρωθυπουργός Έρνα Σόλμπεργκ, του Συντηρητικού Κόμματος, υποσχέθηκε να σκληρύνει τη μεταναστευτική πολιτική για να εξασφαλίσει τη σύμπραξή του. Το Κόμμα της Προόδου, ενώ στις προηγούμενες εκλογές (2009) είχε αναδειχτεί δεύτερο, μετά το Εργατικό Κόμμα, με 22,9% και 41 έδρες, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου είδε τη δύναμή του να συρρικνώνεται στο 16,4% με 29 έδρες. Βασική αιτία της πτώσης ήταν το γεγονός ότι αρκετοί δεξιοί ψηφοφόροι το εγκατέλειψαν και μεταπήδησαν στα υπόλοιπα δεξιά κόμματα.

Μελετώντας την ιστορία του κινήματος: επιστροφή στο μέλλον

 Με την ευκαιρία  της κυκλοφορίας της «Ανόδου και της Πτώσης των Εργατικών Διεθνών»

συνέντευξη του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου

 Παρουσίαση  του βιβλίου του Τ. Μαστρογιαννόπουλου αύριο Δευτέρα

H εφημερίδα «Εποχή» και οι εκδόσεις «Τόπος» παρουσιάζουν το βιβλίο του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου «Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών» αύριο Δευτέρα 14 Οκτωβρίου, ώρα 19.30, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ (Ακαδημίας 20). Θα μιλήσουν ο Αλέξης Τσίπρας (πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ), ο Χάρης Γολέμης (διευθυντής του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς) η Τασία Χριστοδουλοπούλου (νομικός), με συντονίστρια τη  δημοσιογράφο Μικέλα Χαρτουλάρη.

Ο Τάκης Μαστρoγιαννόπουλος  είναι φίλος και σύντροφος, παλιός και διαλεχτός· δεν είναι όμως αυτός ο λόγος που τον μνημονεύουμε σήμερα. Ο λόγος είναι το σπουδαίο δώρο που  έκανε, σε όλους μας, μέσα στο καλοκαίρι: ο τόμος «Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών. Κύκλος 1ος: Από τους Προδρόμους στην 1η Διεθνή» (εκδόσεις Τόπος). Μια επιβλητική μελέτη που αναδεικνύει, με γλαφυρό και κριτικό τρόπο, τον κόσμο του παγκόσμιου εργατικού κινήματος, την εποχή που έμπαιναν οι βάσεις  για τα μεγάλα σοσιαλιστικά κινήματα, που συντάραξαν τον 19ο και τον 20ό αιώνα· την εποχή του Μαρξ και του Ένγκελς, εποχή που δημιουργούνται τα πρώτα εργατικά κόμματα και η πρώτη παγκόσμια εργατική οργάνωση, η 1η Διεθνής. Ο τόμος είναι ο πρώτος μιας τριλογίας· θα ακολουθήσουν άλλοι δύο, για τη 2η και την 3η Διεθνή. Το βιβλίο παρουσιάζεται αύριο Δευτέρα στην ΕΣΗΕΑ.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

George Cruikshank, «Η μάχη του Πέτερλοου» (από το εξώφυλλο του βιβλίου)

Πώς συνέλαβες  και πώς υλοποίησες την ιδέα της συγγραφής αυτής της –μοναδικής στην ελληνική βιβλιογραφία– μελέτης;

Η κατάρρευση των χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, ένα πραγματικό σοκ για τη γενιά μου. Το τείχος του Βερολίνου κατέπεσε, και τα συντρίμμια του σκέπασαν όλες τις τάσεις του κινήματος. Έπεσε επί δικαίων και αδίκων. Τα οράματα για μια άλλη κοινωνία, μέσα σε ελάχιστο χρόνο, συνετρίβησαν. Τα ερωτήματα ήταν πολλά και οι απαντήσεις ελάχιστες. Οι αντίπαλοί μας, μάλιστα, άρχισαν να ξαναγράφουν από τη δική τους σκοπιά, όπως συμβαίνει κατα κανόνα με τους νικητές,  την Ιστορία.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες θέλησα να καταλάβω τι πραγματικά είχε συμβεί: Ποιες ήταν οι βαθύτερες αιτίες της ήττας. Τι οδήγησε τόσο στην πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» όσο και στην πλήρη ηγεμονία του καπιταλισμού, που δεν άργησε να εξελιχθεί σε κυριαρχία της πιο σκληρής εκδοχής του, του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα.

Κάπως έτσι άρχισε για μένα η επιστροφή στο παρελθόν, ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο, στην ιστορία του κινήματος. Όσο γύριζα προς τα πίσω, τόσο ανακάλυπτα γεγονότα που καθόρισαν, θετικά ή αρνητικά, τις εξελίξεις της εποχής τους και τα οποία, όμως, επηρεάζουν ακόμα και σήμερα το κίνημα. Τελικά, θεωρώ ότι η περιπλάνηση αυτή ήταν μια επιστροφή όχι στο παρελθόν αλλά  στο μέλλον, αφού η ιστορική μελέτη –του φασισμού λ.χ., για να δώσω ένα επίκαιρο παράδειγμα– μας υποβοηθά σημαντικά να προσεγγίσουμε τις μελλοντικές εξελίξεις, να αναζητήσουμε τη δική μας Ιθάκη, την Ιθάκη της νέας, ανθρώπινης κοινωνίας.