Η συζήτηση τώρα ανοίγει

ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΜΟΦΥΛΑ ΖΕΥΓΑΡΙΑ: ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ;-1

 τoυ Παναγιώτη Πάντου και του Δημήτρη Παπανικολάου

μνήμη Τάσου Αλφιέρη

Έργο του Πάβελ Τσελίτσεφ

Καθώς σχεδιάζαμε αυτό το αφιέρωμα των «Ενθεμάτων», αλλά και δουλεύοντας εδώ και χρόνια, πολιτικά και επιστημονικά, πάνω στα ζητήματα της σεξουαλικής ταυτότητας και των σχετικών δικαιωμάτων, συχνά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το ερώτημα: «Τι δουλειά έχει η Αριστερά με όλα αυτά;». Κάθε φορά που ανοίγει το ζήτημα του πολιτικού γάμου ατόμων του ίδιου φύλου, άλλωστε, συναντάμε πάντα, εκτός από όσες απόψεις τον απορρίπτουν με ανοιχτά ρατσιστική διάθεση, κι εκείνες που «κατανοούν» αλλά εκτιμούν ότι δεν είναι ώριμα τα πράγματα, ότι δεν είναι η κατάλληλη ώρα, ότι ο γάμος είναι συντηρητικός θεσμός ή ότι αυτά τα ζητήματα είναι πολύ σύνθετα για να τα ευτελίζουμε υπάγοντάς τα στην εφαρμοσμένη πολιτική (!).

Παρ’ όλες όμως τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις, η Αριστερά αποτέλεσε και αποτελεί τον χώρο που κατεξοχήν στηρίζει τις προσπάθειες ανάπτυξης ενός χειραφετητικού ομοφυλοφιλικού κινήματος, καθώς και τους πολιτικούς αγώνες για άρση των διακρίσεων. Από το αλληλομπόλιασμα του Απελευθερωτικού Κοινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) και της ανανεωτικής Αριστεράς μετά τη μεταπολίτευση, ως την πρόσφατη κατάθεση πρότασης νόμου από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο δρόμος, αν και όχι πάντα ομαλός, υπήρξε κοινός.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα που συμπυκνώνει αυτή τη ζωντανή σχέση είναι νομίζουμε η τέλεση πολιτικών γάμων ομόφυλων ζευγαριών στην Τήλο το 2008. Η πολιτική απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ και της ΟΛΚΕ (Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας) να αξιοποιήσουν την ασάφεια του νομικού πλαισίου και να ταράξουν τα νερά οργανώνοντας γάμους ομόφυλων ζευγαριών συνάντησε διάφορες δυσκολίες στην πράξη αλλά και μικροπολιτικούς υπολογισμούς και αντιπαραθέσεις, που κινδύνευσαν να τινάξουν το εγχείρημα στον αέρα. Η λύση βρέθηκε στο πρόσωπο του Τάσου Αλφιέρη, δήμαρχου της Τήλου. Το γεγονός ότι ήταν ενταγμένος στο ΠΑΣΟΚ εξαφάνισε ως διά μαγείας τα υπονομευτικά δημοσιεύματα φίλα προσκείμενων Συγκροτημάτων, ενώ ταυτόχρονα η ειλικρινής του δέσμευση στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο σεμνός του χαρακτήρας αποτελούσαν εχέγγυο για τη σοβαρότητα και τη συνέπεια με την οποία θα αντιμετώπιζε την όλη προσπάθεια.

Η πολιτική στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ (όπως και του ραδιοσταθμού Στο Κόκκινο και της εφημερίδας Εποχή) υπήρξε τότε τόσο ξεκάθαρη, όσο καταδικαστική υπήρξε η θέση της Ν.Δ. (που αμέσως προανήγγειλε την επέμβαση της, ανεξάρτητης κατά τ’ άλλα, δικαιοσύνης) και νεφελώδης η θέση του τότε προέδρου του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου, που περιορίστηκε σε ιδιωτικό τηλεφώνημα στον Αλφιέρη για να εκφράσει όχι τη στήριξή του στους γάμους που έγιναν τελικά στην Τήλο, αλλά τη συμπαράστασή του απέναντι στην εισαγγελική δίωξη…

Σήμερα, ένας άλλος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ καταλήγει ομοίως να υπεκφεύγει, αποδίδοντας την πρότασή του για το Σύμφωνο Συμβίωσης σε ανάγκη σεβασμού των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας (!). Παράλληλα, προτείνεται μια συμβολική μόνο αναγνώριση των ομόφυλων ζευγαριών, που δεν θα συνοδεύεται από ουσιαστικά δικαιώματα (ασφαλιστικά, φορολογικά, κληρονομικά κ.λπ.) και αποφεύγεται η συζήτηση για την πιο ριζοσπαστική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για καθιέρωση ενός Νέου Συμφώνου Συμβίωσης με πλήρη δικαιώματα για ομόφυλα και ετερόφυλα ζευγάρια.

Εδώ φαίνεται γιατί το ζήτημα είναι πολιτικά κρίσιμο και με πολύπλευρη δυναμική. Αν κάποιοι θέλουν να το κλείσουν βιαστικά, επικαλούμενοι ένα έτσι κι αλλιώς προβληματικό ευρωπαϊκό κεκτημένο και προωθώντας κουτσές ρυθμίσεις, εμείς πιστεύουμε αντίθετα ότι τώρα είναι που η συζήτηση πρέπει να ανοίξει για τα καλά.

Αξίζει τώρα, με αυτή την αφορμή και στη βάση αυτής της διεκδίκησης, να τοποθετήσουμε στο κέντρο της δημόσιας σφαίρας βασικά ερωτήματα που αποφεύγονταν τόσα χρόνια. Να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει μια πραγματικά προοδευτική πολιτική στα θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικότητας. Να δούμε τις προκλήσεις που φέρνει για την Αριστερά αλλά και για όλη την κοινωνία. Να αντιμετωπίσουμε ανοιχτά την ομοφοβία, της τρανσφοβία, τον έμφυλο ρατσισμό και τη διαπλοκή τους με βαθιά ριζωμένες απόψεις για το τι είναι «παραδοσιακό», «εθνικά επιτρεπτό» και «πολιτικά κόσμιο». Να καταλάβουμε την επείγουσα ανάγκη για μια ριζοσπαστική πολιτική δικαιωμάτων, σε μια εποχή κατά την οποία σχετικοποιούνται όλο και περισσότερο οι έννοιες ισότητα και ισονομία.

Ας γίνει αυτή η κινητικότητα αφορμή να αναλογιστούμε, επιτέλους, πόσο απαιτητικό και δύσκολο στην πράξη είναι να αναγνωρίζουμε πραγματική θέση στη διαφορά, ακόμα κι όταν θέλουμε να ονομάζουμε τους εαυτούς μας προοδευτικούς. Ή διαφορετικούς. Ή και τα δύο.

Ο Δημήτρης Παπανικολάου διδάσκει νεοελληνική φιλολογία και σπουδές φύλου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Ο Παναγιώτης Πάντος είναι πολιτικός επιστήμονας, μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.