Η παράδοξη κίνηση της Σπινέλλι

Πώς «Η Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα» θα μπορούσε να επανενώσει την ιταλική Αριστερά

του Λορέντσο Ζαμπόνι

μετάφραση: Μάρκος Βογιατζόγλου

Τζόρτζιο ντε Κίρικο, «Ένας τροβαδούρος»

Φλωρεντία, 20.2.2014. Η Μπάρμπαρα Σπινέλι γράφει στην μεγάλη κεντροαριστερή εφημερίδα La Repubblica· είναι μια απ’ τις διασημότερες ιταλίδες δημοσιογράφους. Είναι, επίσης, κόρη του Αλτιέρο Σπινέλι, εκ των συνιδρυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθόλου τυχαία, λοιπόν, όταν εξέφρασε την έντονη διαφωνία της με την πολιτική της Ε.Ε. και ειδικότερα με τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα προκάλεσε αίσθηση στον ιταλικό δημόσιο διάλογο. Λίγους μήνες πριν, ο σοσιαλδημοκράτης κοινωνιολόγος Λουτσιάνο Γκαλίνο εξέδιδε το τελευταίο του βιβλίο υπό τον εύγλωττο τίτλο Το πραξικόπημα των τραπεζών και των κυβερνήσεων: Επίθεση στη δημοκρατία στην Ευρώπη.

Η «αυτομόληση» δύο προσωπικοτήτων τέτοιου βεληνεκούς απ’ το στρατόπεδο της λιτότητας (στο οποίο εντάσσονται τα δύο μεγάλα κόμματα της Ιταλίας, όπως και όλες οι μεγάλες εφημερίδες) ήταν, πράγματι, σπουδαία είδηση. Το μεγάλο σοκ ήρθε, όμως, στις 21 Ιανουαρίου, όταν, μαζί με τους Πάολο Φλόρες ντ’ Αρκάις, Μάρκο Ρεβέλλι, Γκουίντο Βιάλε και τον αγαπητό σε όλους Αντρέα Καμιλλέρι, η Σπινέλλι και ο Γκαλίνο δημοσίευσαν ένα ανοιχτό κάλεσμα για τη δημιουργία μιας «λίστας πολιτών για μιαν άλλη Ευρώπη», που θα αντιταχθεί στη λιτότητα, υποστηρίζοντας τον Τσίπρα για τη θέση του προέδρου της Κομισιόν.

Επρόκειτο για μια κίνηση αν μη τι άλλο παράδοξη. Λίγους μήνες πριν τις ευρωεκλογές, μια δράκα ιταλών διανοούμενων, ορισμένοι εκ των οποίων ουδέποτε ανήκαν στη ριζοσπαστική Αριστερά, προτείνουν τον αρχηγό ενός ελληνικού κόμματος ως την κατάλληλη ενωτική φιγούρα για μια μη κομματική λίστα που θα διεκδικήσει την ψήφο μας.

Η παράδοξη όμως αυτή κίνηση ίσως αποδειχθεί ό,τι ακριβώς χρειαζόταν η ιταλική Αριστερά. Το κάλεσμα εισακούσθηκε από 20.000 πολίτες που εξέφρασαν την υποστήριξή τους μέσω διαδικτύου· από ηγετικές φυσιογνωμίες του ιταλικού κινήματος, που ζήτησαν συμμετοχικές διαδικασίες για να χτιστεί η λίστα από τα κάτω· κι από τα δύο επιζώντα κόμματα της Αριστεράς, την Κομμουνιστική Επανίδρυση (οι δημοσκοπήσεις της δίνουν 1-2%) και το SEL του Νίκι Βέντολα (2-3%).

Είναι σημαντικό να γίνει ειδική αναφορά στο SEL. Κόντρα στις διαθέσεις της ηγεσίας του, στο τελευταίο του Συνέδριο πάρθηκε απόφαση (μετά από έντονη συζήτηση, αλλά με μεγάλη πλειοψηφία) στήριξης του Τσίπρα. Κατ’ αυτό τον τρόπο διεκόπη (προσώρας) η διαδικασία ένταξης του SEL στο Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, αλλά και μπήκε στον πάγο η συμμαχία του με το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα.

Τρία είναι τα δυνατά σημεία της «λίστας πολιτών», πρώτος στόχος της οποίας είναι να περάσει το όριο του 4% και να μπει στο Ευρωκοινοβούλιο:

Πρώτον, μετά την οδυνηρή διάσπαση του 2008, είναι η πρώτη φορά όπου τα δύο μεγαλύτερα αριστερά κόμματα, Επανίδρυση και SEL, θα εμφανιστούν μαζί σε εκλογές. Η εξέλιξη αυτή σκόρπισε, επιτέλους, έναν κάποιο ενθουσιασμό στις τάξεις των απογοητευμένων ιταλών αριστερών. Δεύτερον, ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται θετικό παράδειγμα σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή του σε ριζοσπαστικούς κοινωνικούς αγώνες και τις σχέσεις του με τα κοινωνικά κινήματα. Η υποψηφιότητα Τσίπρα, λοιπόν, έχει χαρίσει στη «λίστα πολιτών» μια άνευ προηγουμένου νομιμοποίηση στους κινηματικούς κύκλους. Τρίτον, το μοντέλο της «λίστας πολιτών», υποψήφιοι της οποίας θα είναι κατά κύριο λόγο απλοί πολίτες, είναι πιθανότερο να συσπειρώσει απογοητευμένους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους απ’ ό,τι ένα οποιοδήποτε παραδοσιακό αριστερό κόμμα.

Από την άλλη, η προσπάθεια έχει και χαρακτηριστικά που δημιουργούν προβληματισμό. Αφενός, ορισμένοι θεωρούν αντιδημοκρατικό το να παραχωρηθεί –όπως έχουν οι ίδιοι ζητήσει– ο τελευταίος λόγος για τη συγκρότηση της λίστας υποψηφίων στους έξι αρχικώς υπογράφοντες. Αφετέρου, το να συμπλεύσουν αρμονικά μέχρι τις ευρωεκλογές αριστερά κομματικά στελέχη, αναγνώστες της La Repubblica, ακτιβιστές και προοδευτικοί διανοούμενοι διαφόρων αποχρώσεων δεν είναι ό,τι απλούστερο.

Εντέλει, αυτό που θα καθορίσει την επιτυχία ή μη της λίστας πολιτών, το όνομα της οποίας («Η Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα») αποφασίστηκε σε ηλεκτρονικό δημοψήφισμα, είναι το αν θα αποφύγει δύο μεγάλα σφάλματα του παρελθόντος: της Πρώτον, η εκλογική καμπάνια πρέπει (εν αντιθέσει με την «Επανάσταση των Πολιτών», το αριστερό σχήμα που κατέβηκε στις τελευταίες εθνικές εκλογές, αποτυγχάνοντας οικτρά), να εστιάσει πρωτίστως στα κοινωνικά και οικονομικά θέματα, προκειμένου να κατοχυρώσει τη θέση της έναντι Μπερλουσκόνι και Γκρίλλο στο φλέγον ζήτημα της αντίστασης στη λιτότητα. Και, σε αντίθεση με τους παραπάνω, θα πρέπει να παρουσιάσει με πειστικό τρόπο εναλλακτικές προτάσεις για το χρέος, την εργασία, το κράτος πρόνοιας και την παιδεία. Δεύτερον, όλα τα συστατικά μέρη της λίστας πρέπει να επενδύσουν σε μια πραγματικά συμμετοχική διαδικασία, προκειμένου να κινητοποιήσουν την τεράστια μάζα ανθρώπων που σταδιακά εγκατέλειψαν τον πολιτικό ακτιβισμό τα τελευταία χρόνια, απογοητευμένοι απ’ τις διασπάσεις και την αναποτελεσματικότητα της θεσμικής Αριστεράς.

Η Ιταλία δεν έζησε, ακόμα, την εμπειρία των μαζικών, ενωτικών κινητοποιήσεων ενάντια στη λιτότητα που χαρακτήρισαν την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία των τελευταίων χρόνων. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο η Ιταλική Αριστερά να προσεγγίσει τα επίπεδα λαϊκής στήριξης που επιτεύχθηκαν στις προαναφερθείσες χώρες. Μολαταύτα, εάν η «H Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα» βρει τη δύναμη να συγκρουστεί ανοιχτά με την Ε.Ε. στα κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα, εάν επιτρέψει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες της, η είσοδος στο Ευρωκοινοβούλιο θα γίνει ένας απολύτως εφικτός στόχος. Και, ταυτόχρονα, το πρώτο βήμα για την ανασυγκρότηση μιας –απολύτως αναγκαίας– αριστερόστροφης εναλλακτικής πρότασης στην Ιταλία.

O Lorenzo Zamponi είναι συντάκτης του ενημερωτικού σάιτ «Il corsaro», υπ. δρ πολιτικής επιστήμης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας.