Γιατί καθιερώθηκε η μονιμότητα στο δημόσιο;

H μονιμότητα βασικό αίτημα του αστικού εκσυγχρονισμού επί Βενιζέλου 

του Νίκου Ποταμιάνου

Πορεία δημοσίων υπαλλήλων, Αθήνα 1927.
Επιχρωματισμένη φωτογραφία (Αρχείο ΓΣΕΕ)

Το «ταμπού» της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων πρέπει να σπάσει, έχει επανειλημμένα τονίσει ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, αλλά και ένας ευρύτατος κύκλος πολιτικών και αναλυτών. Οι πρώτες απολύσεις έγιναν με το κλείσιμο της ΕΡΤ, ενώ την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές μπορούμε ακόμα να ελπίζουμε ότι δεν θα απολυθούν τελικά εκπαιδευτικοί, καθαρίστριες, σχολικοί φύλακες και δημοτικοί αστυνομικοί που είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα.

Οι απολύσεις από το δημόσιο, πέρα από τον στόχο της μείωσης όσων δαπανών δεν κατευθύνονται στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους, παρουσιάζονται ως μέτρο δικαιοσύνης, κατάργησης ενός αδικαιολόγητου «προνομίου» που απολαμβάνουν ανίκανα «βύσματα», τη στιγμή που στον ιδιωτικό τομέα κυριρχεί η μαζική ανεργία. Το ότι η εξίσωση γίνεται προς τα κάτω, το ότι στην κατάργηση της μονιμότητας στο δημόσιο συμπυκνώνεται η κατάργηση του δικαιώματος στη μόνιμη και σταθερή εργασία εν γένει, τείνουν δυστυχώς να το παραβλέπουν πολλά από τα θύματα των μνημονιακών πολιτικών, παραδομένα σε μια πολιτική της μνησικακίας.

 Tα ιερά και τα όσια του αστικού εκσυγχρονισμού

Πώς προέκυψε όμως η επάρατος μονιμότητα; Εδώ υπάρχει κάποια αμηχανία, καθώς θα πρέπει να θιγούν τα ιερά και τα όσια του αστικού εκσυγχρονισμού: ο ίδιος ο Βενιζέλος (ο Ελευθέριος, προφανώς), βασικός και αναντικατάστατος κρίκος στην πάλη μεταξύ εκσυγχρονισμού και λαϊκισμού, που αποτελεί την κυρίαρχη αφήγηση για τη νεοελληνική ιστορία. Η θέσπιση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων στο Σύνταγμα του 1911, από μια Βουλή που ήλεγχε πλήρως το Κόμμα των Φιλελευθέρων, αποτελεί ένα αίνιγμα για τους σημερινούς εκσυγχρονιστές (που, και όταν δεν είναι οι ίδιοι ταλιμπάν του νεοφιλελευθερισμού, κινούνται σαφώς εντός των ορίων που θέτει η νεοφιλελεύθερη συναίνεση). Ακόμα και έγκυροι ιστορικοί, λοιπόν, αποδίδουν τη θέσπιση της  σ’ ένα πνεύμα λαϊκισμού που χαρακτήρισε τα χρόνια του κινήματος στο Γουδί και με το οποίο ο Βενιζέλος αναγκάστηκε σ’ ένα βαθμό να συμβιβαστεί. Ο Γιώργος Δερτιλής το 1993 συγκατέλεγε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων στις «αντιπαροχές» που λάμβαναν τα μικροαστικά στρώματα από το κράτος έναντι της υπερφορολόγησής τους και συνέδεσε την καθιέρωσή της με την έκρηξη των μικροαστών το 1909 ενάντια στους φόρους.[1] Πρόσφατα, ο Γιώργος Μαυρογορδάτος αντιπαρέθεσε στον Βενιζέλο του 1911 αυτόν του 1928-32, ο οποίος πλέον «δυσφορούσε για τις συνέπειες της μονιμότητας» και εξήγγειλε τη μείωση των δημοσίων υπαλλήλων – ενώ «ήταν ο μόνος που έκλεισε δεκάδες σχολεία της μέσης εκπαίδευσης».[2]

Η επιστροφή της Κοκκινοσκουφίτσας: η Αριστερά σε κρίσιμους καιρούς

συνέντευξη του Αντώνη Λιάκου

Με αφετηρία το πρόσφατο βιβλίο του, μιλάει για τις «βαριές σκουριές της Αριστεράς», τον εκσυγχρονισμό, την πολιτισμική Αριστερά, την τεχνολογία, τον ΣΥΡΙΖΑ

Η Επιστροφή της Κοκκινοσκουφίτσας, με υπότιτλο «Η Αριστερά και πώς να την σκεφτούμε σε κρίσι-μους καιρούς» μόλις κυκλοφόρησε από τη Νεφέλη. Περιέχει πέντε πολιτικά δοκίμια του Αντώνη Λιάκου, παλιότερα και νεότερα, που απαντούν –με ερεθιστικό τρόπο– στο αγωνιώδες και βασικό ερώτημα: Τι σημαίνει Αριστερά τον 21ο αιώνα;

Η «Κοκκινοσκουφίτσα», όπως μαθαίνουμε από τον τίτλο του

Έργο του Daniel Egnéus, από τη σειρά «Κοκκινοσκουφίτσα»

βιβλίου, επιστρέφει. Πού και πώς επιστρέφει;

Aπό το παραμύθι στην πραγματικότητα· από τις μαγικές λύσεις στα προβλήματα. O μύθος επιτρέπει μια αναπνοή, μια απόσταση. Είναι μια πολυτέλεια. Σοκολατάκι εν ώρα εργασίας. Η Kοκκινοσκουφίτσα επιστρέφει από μια εξαφάνιση δεκαετιών. Έχει κάνει τα μαθήματά της; Έμαθε καινούρια πράγματα για να μας πει; Το τι μπορεί να είναι η Αριστερά σήμερα, καθώς η κρίση παγιώνεται σε καθεστώς, είναι το αντικείμενο αυτού του μικρού βιβλίου.

Υπάρχει μια νοσταλγική αναβίωση που δημιουργεί τον πειρασμό ανάγνωσης της εποχής μας με όρους παλαιότερων. Το σύνθημα «Η χούντα δεν τελείωσε το ’73», τα μνημόνια ως νέα γερμανική κατοχή, η αναζήτηση «νέου ΕΑΜ» είναι μερικά χτυπητά παραδείγματα. Η σκέψη με αναλογίες δημιουργεί ένα χάρτη: εξάρτηση, υποτέλεια, ραγιαδισμός από εδώ, μικρός λαός που πολεμά από εκεί — έναν χάρτη νοητικό και συναισθηματικό. Το «όπως τότε – έτσι και τώρα» δημιουργεί ένα ηρωικό τύπο αντίληψης, προσωποποιεί πολύπλοκες δυνάμεις και διαδικασίες, αποδίδει οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα σε εθνικές στρατηγικές. «Μας επιβουλεύονται». «Αποικία χρέους». Αλάτισμα με συνωμοσιολογία. Δε λέω, εύπεπτος τρόπος σκέψης, αλλά είναι σαν να υπνοβατείς διασχίζοντας λεωφόρο.

Έργο του Daniel Egnéus, από τη σειρά «Κοκκινοσκουφίτσα»

Υπάρχουν και άλλες «σκουριές» στην Αριστερά, όπως η παράδοση του σταλινισμού. Δεν μένω εδώ, μου φαίνεται αυτονόητο. Ας σταθούμε στην παράδοση του «εκσυγχρονισμού», ως πολιτικό πείραμα και εργαλείο. Πώς την αποτιμάς;

 O εκσυγχρονισμός δεν είναι υπόθεση της δεκαετίας του 1990. Με διαφορετικές λέξεις και όρους, εκφράζει ένα πλαίσιο στην ελληνική πολιτική από τότε που η Ελλάδα έγινε κράτος. Και οι επαναστάτες που μαζεύτηκαν στην Επίδαυρο, και ο Καποδίστριας, και οι Βαυαροί, επεδίωκαν ένα κράτος όπως τα ευρωπαϊκά. Αυτό ήταν το πρότυπο. Στο βαθμό δηλαδή που άλλαζαν τα πρότυπα στη Δυτική Ευρώπη, η Ελλάδα έτεινε, ή ήταν υποχρεωμένη, να τα ακολουθεί. Βέβαια, πρόκειται για πρότυπα διαφορετικά, περισσότερο ή λιγότερο αυταρχικά ή φιλελεύθερα. Και διαφορετικά κατά εποχές. Στη δεκαετία του 1930, πολλοί προσέβλεπαν σε έναν εκσυγχρονισμό μουσολινικής ή χιτλερικής έμπνευσης. Ο εκσυγχρονισμός επίσης ήταν εκλεκτικιστικός. Μεταπολεμικά η Αριστερά μιλούσε για τον εκσυγχρονισμό της παιδείας, την απαλλαγή της από σκοταδιστικές, καθαρευουσιάνικες και εθνοθρησκευτικές αγκυλώσεις. Στη μεταπολίτευση ο εκσυγχρονισμός γίνεται θεωρία ερμηνείας της νεοελληνικής Ιστορίας: από τη μια οι δυνάμεις της συντήρησης και της αδράνειας, από την άλλη της προόδου και της αλλαγής.

Έργο του Daniel Egnéus, από τη σειρά «Κοκκινοσκουφίτσα»

 Ο Όμιλος Παπαναστασίου, πριν τη δικτατορία, η Δημοκρατική Άμυνα, στα χρόνια της δικτατορίας, ο σημιτικός εκσυγχρονισμός στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ συγκροτούν γενεαλογία ιδεών. Γενεαλογία αλλά και μεταλλαγή. Η θεωρία για τις δυο κουλτούρες, την εκσυγχρονιστική και την underdog, άδειασε τον εκσυγχρονισμό από το κοινωνικό του περιεχόμενο. Ο εκσυγχρονισμός έγινε ελκυστικός για πολλούς διανοούμενους της Aριστεράς –και δεν εξαιρώ βέβαια τον εαυτό μου–, όταν το παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ ξεδίπλωσε την ελληνορθόδοξη ιδεολογία του. Ο σημερινός αρχηγός του υποστήριζε τον Χριστόδουλο στο θέμα των ταυτοτήτων, έναντι του τότε πρωθυπουργού. Τη δεκαετία του ’90, λοιπόν, το πασοκικό μοντέλο της δεκαετίας του ’80 αφενός είχε αποδιοργανωθεί και εμφανίσει όλες τις αντινομίες και τα προβλήματά του (θυμηθείτε το «βρόμικο» ’89), αφετέρου φαινόταν πλέον ασύμβατο με το νέο οικονομικο-κοινωνικό υπόδειγμα που άρχισε να γίνεται κανόνας στην Ευρώπη. Στο ρεύμα του εκσυγχρονισμού, λοιπόν, εκείνο που πρώτευε ήταν η προσαρμογή της οικονομίας στη νέα ορθοδοξία. Από την επίκληση του λαού στα 1980, στην επίκληση των τεχνοκρατών στα 1990.

Αλλάζει πράγματι η χρονολόγηση της Μεγάλης Έκρηξης της Σαντορίνης

 Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ  ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ-2

του Γιώργη Βουγιουκαλάκη

Τοιχογραφία από το προϊστορικό Ακρωτήρι

Στις αρχές Μαρτίου εμφανίστηκαν μια σειρά  άρθρα στον ελληνικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, με τίτλους όπως «Διαψεύδεται η δενδροχρονολόγηση για την έκρηξη της Θήρας» και υπότιτλους όπως «Νέα μελέτη επιβεβαιώνει την παραδοσιακή άποψη ότι το ηφαίστειο εξερράγη στη διάρκεια του 16ου αιώνα π.Χ.» (βλέπε π.χ. Το Βήμα, 7.3.2014). Τα κείμενα αυτά αναπαράγουν στην ουσία τη δημοσίευση του ιστότοπου του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Ερευνών Δασών και Χιονιού με αντίστοιχο τίτλο («Οι δακτύλιοι δέντρων της Σαντορίνης υποστηρίζουν την παραδοσιακή χρονολόγηση της ηφαιστειακής έκρηξης»).

Ωστόσο, καμιά από αυτές τις δημοσιεύσεις δεν έχει σχέση με τα συμπεράσματα των επιστημονικών εργασιών τις οποίες επικαλούνται.

Για τους αναγνώστες που δεν γνωρίζουν, κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, εκδηλώθηκε μια τεράστια έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνη, η οποία αφάνισε κάθε ίχνος ζωής από όλο το νησιώτικο σύμπλεγμα.  Κάτω όμως από τα μεγάλα πάχη τέφρας που απέθεσε διαφύλαξε τον μοναδικό πλούτο της προϊστορικής Σαντορίνης, που έρχεται στο φως τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, με τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι.

Η χρονολογία της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας ως παιχνίδι της κολοκυθιάς

 Η ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ  ΗΦΑΙΣΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ-1

του Χρ. Γ. Ντούμα

Τοιχογραφία από τον προιστορικό Ακρωτήρι

Όταν ο μακαρίτης Σπύρος Μαρινάτος άρχισε την ανασκαφή στο Ακρωτήρι της Θήρας το 1967, οι θετικές επιστήμες είχαν ήδη εμπλακεί συστηματικά στην παροχή των υπηρεσιών τους στην αρχαιολογία. Με εργαστηριακές αναλύσεις αναζητούσαν χημικές συστάσεις και προελεύσεις υλικών, εφαρμοζόμενες τεχνικές (π.χ. ψήσιμο κεραμικών), αναπλάσεις οικοσυστημάτων κλπ. Ένας τομέας που γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση και προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών εργαστηρίων ανά την υφήλιο ήταν κι αυτός του προσδιορισμού της απόλυτης χρονολόγησης. Με διάφορες μεθόδους, όπως ο αρχαιομαγνητισμός, η θερμοφωταύγεια, η μέτρηση του άνθρακα 14 (ραδιοχρονολόγηση), η δενδροχρονολόγηση, η παγοχρονολόγηση κ.ά., έγινε προσπάθεια να προσδιοριστεί ο χρόνος, κατά τον οποίο συντελέστηκε ένα ιστορικό γεγονός σε έτη πριν από σήμερα (απόλυτη χρονολόγηση). Οι περισσότερες από τις μεθόδους αυτές, παρουσιάζοντας υπερβολικά μεγάλο περιθώριο σφάλματος, κρίθηκαν ακατάλληλες για περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας, εγκαταλείφτηκαν από την αρχαιολογική έρευνα. Η ραδιοχρονολόγηση, που αφορά στον προσδιορισμό της ηλικίας οργανικών καταλοίπων, παρουσιάζοντας μικρότερο περιθώριο σφάλματος, παρέμεινε στην υπηρεσία της αρχαιολογίας συχνά επικουρούμενη, για μεγαλύτερη ακρίβεια, από την δενδροχρονολόγηση, που με τη σειρά της έχει τους δικούς της περιορισμούς.

     Το Ακρωτήρι της Θήρας, με μοναδικό πλήθος και ποικιλία οργανικών καταλοίπων, ευθύς εξ αρχής έγινε αποδέκτης αιτημάτων για δείγματα από πολλά εργαστήρια ανά τον κόσμο, που προσπαθούσαν να χρονολογήσουν την έκρηξη του θηραϊκού ηφαιστείου, η οποία κατέστρεψε την προϊστορική πόλη. Έτσι, οι ραδιοχρονολογήσεις για το θέμα αυτό ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες καθιστώντας τον αρχαιολογικό αυτό χώρο μοναδικό και από αυτή την άποψη. Πολλές από αυτές τις επιστημονικές ανακοινώσεις έγιναν στο  περιοδικό Αntiquity, που εξακολουθεί να φιλοξενεί σχετικά άρθρα, όπως δείχνει και το τελευταίο τεύχος του.

Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός – και στις δημοτικές εκλογές

Γ.Π. Στάμου

Έργο του Burhan Uygur

Διαθέτει ιδεολογικά στοιχεία τούτη η εποχή που έρχονται να καταρρίψουν τα στερεότυπα της Aριστεράς, όπως τα ξέραμε και όπως βολευόμασταν με αυτά. Κι  όχι μονάχα στην Ελλάδα. Παντού οι σύγχρονες κοινωνίες μοιάζουν κατακερματισμένες, πράγμα που σημαίνει και κατακερματισμένες ανθρώπινες συνειδήσεις. Και αυτό, με τη σειρά του, υψώνει δυσκολίες, βάζει νέα καθήκοντα στην Αριστερά και προπάντων στους αριστερούς. Δεν έχουμε πια να κάνουμε με τις συνειδήσεις του εργάτη, του αφεντικού, του μικροαστού, τις οποίες η Αριστερά αποκωδικοποιούσε εύκολα  κι έτσι ο λόγος της, αν και μειοψηφικός, διέθετε στιβαρότητα.

Τούτες οι σιγουριές χάθηκαν. Καθώς οι παραγωγικές δυνάμεις μεταλλάσσονται ιλιγγιωδώς, η πληροφορική, η βιοτεχνολογία, η νανοτεχνολογία, η τεχνολογία των υλικών κλπ. παρασέρνουν στην ξέφρενη κίνησή τους και την κοινωνία. Νέες ταξικές συγκροτήσεις αναδύονται, νέες ταξικές συνειδήσεις γεννιούνται και διαπλέκονται με τις παλιές. Η ανθρώπινη ταυτότητα δεν καθορίζεται πια σε τόσο μεγάλο βαθμό από τη θέση του υποκειμένου στην αλυσίδα της παραγωγής, καθώς  η αλυσίδα αυτή βρίσκεται υπό συνεχή αναδιαμόρφωση και ολόκληρη η κοινωνία υπό διαρκή εκκρεμότητα. Τούτες τις μέρες του Μνημονίου, όπως έχει πει πολλές φορές ο ΣΥΡΙΖΑ, καταστρέφεται η μεσαία τάξη και μεγάλες μάζες προλεταριοποιούνται, ακόμα  και πέφτουν στην κατηγορία των λούμπεν. Ας θυμηθούμε τις αναλύσεις του Μαρξ, τον καιρό της πρώιμης εκβιομηχάνισης, για τις συνέπειες  της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της απλοποίησης της κοινωνικής δομής.

Άδωνις. Τώρα και στο Λονδίνο

ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙΑ IMPERIAL

του Δημήτρη Παπανικολάου

 Την προηγούμενη εβδομάδα βρέθηκα σε ένα αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής στην Αθήνα. Στον τοίχο δέσποζε μία (και μοναδική) αφίσα. «Οι Νέοι Ορίζοντες στον Βασίλη Καρρά». Από κάτω τιμές φιάλης, στοιχεία για δηλώσεις συμμετοχής. Μέσα στο αμφιθέατρο όλα αυτά – Αθήνα, μέρες του 2014.

Οι Νέοι Ορίζοντες, για όποιον δεν το γνωρίζει, είναι φοιτητικό σχήμα της Φιλοσοφικής. Ξεκίνησε ως νεολαία της πάλαι ποτέ Πολιτικής Άνοιξης, και παραμένει μέχρι σήμερα ενεργό ως αυτόνομο δεξιό σχήμα, στηρίζοντας, εκτός από τον Βασίλη Καρρά και τις εκδρομές στη Μύκονο, κάθε εθνικιστικό και λαϊκιστικό σχέδιο του Αντώνη Σαμαρά ειδικώς, και της ελληνικής Δεξιάς γενικότερα. Είναι επίσης το σχήμα με το οποίο συνδέθηκε κατά τη διάρκεια των μακρόχρονων βασικών σπουδών του στη Φιλοσοφική ο Άδωνις Γεωργιάδης, αλλά και κοντινοί του συνεργάτες και πολιτικοί του φίλοι.

Την αφίσα τη θυμήθηκα όταν λίγες μέρες μετά ο υπουργός Υγείας Γεωργιάδης βρέθηκε σε ένα άλλο αμφιθέατρο, στο Imperial College του Λονδίνου. Χωρίς αφίσες του Βασίλη Καρρά μεν, τριγυρισμένος όμως από κάποια μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών του Κολεγίου που τον κάλεσαν για να συζητήσουν μαζί του σε εκδήλωση υπό τον εθνολυρικό τίτλο «Αντιστρέφοντας το κλίμα: Η ελληνική εθνική προσπάθεια για έξοδο από την κρίση». Το τι έγινε στην εκδήλωση είναι λίγο πολύ γνωστό. Ο Άδωνις μπορεί να πήγε καλεσμένος από πολιτικούς του φίλους, βρέθηκε όμως εντέλει αντιμέτωπος με ένα εχθρικό περιβάλλον. Άλλες ομάδες φοιτητών και εργαζομένων είχαν εκδώσει ανακοινώσεις εναντίον του, μια από τις οποίες διαβάστηκε· και πολλοί είχαν έρθει στην αίθουσα αποφασισμένοι να εκφράσουν την αγανάκτησή τους για την παρουσία του εκεί. Τον διέκοπταν επί ένα εικοσάλεπτο, υιοθετώντας την ίδια πρακτική στην οποία ο ίδιος έχει βασίσει όλη του την πολιτική καριέρα. Όπως έγραψε αργότερα πολύ εύστοχα η σκηνοθέτις Ζωή Μαυρουδή, «το “κοινό” σου, Υπουργέ, θα σε σεβαστεί όσο το σέβεσαι κι εσύ».

Οι 10 καλύτερες ατάκες του Τόνι Μπεν

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Ο Τόνι Μπεν πέθανε την Παρασκευή 14 Μαρτίου, σε ηλικία 88 ετών. Όπως έγραφε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος στις «Συναντήσεις» της  Αυγής της Τρίτης, ο «εμβληματικός ηγέτης της βρετανικής Αριστεράς στις δεκαετίες του εβδομήντα και του ογδόντα, ήταν από τους μεγάλους “mavericks” της πολιτικής. Μια λέξη που δύσκολα μεταφράζεται στα ελληνικά και σημαίνει κάποιον ή κάποια που διαμορφώνει ανεξάρτητη γνώμη, την οποία δεν φοβάται να εκφράσει και αρνείται να παίξει με τους κανόνες του παιχνιδιού». Δημοσιεύουμε σήμερα τις «δέκα καλύτερες ατάκες του», που συγκέντρωσε η εφημερίδα Τhe Guardian, με βάση τις προτάσεις αναγνωστών της, καθώς και αποσπάσματα από τη νεκρολογία του Λίο Πάνιτς, που δημοσιεύτηκε στην ίδια εφημερίδα.

 1. Εάν έχουμε  λεφτά για να σκοτώνουμε ανθρώπους, τότε μπορούμε να βρούμε  λεφτά για να σώσουμε ανθρώπους

Μιλώντας στο «Sicko» (το ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ με θέμα την υγειονομική βιομηχανία των ΗΠΑ) και εξηγώντας τη δημιουργία του κράτους πρόνοιας μετά τον Πόλεμο, ο Μπεν θυμήθηκε ποια ήταν η γενική πεποίθηση του κόσμου στις εκλογές του 1945: «Εάν μπορείς να διασφαλίσεις την πλήρη απασχόληση σκοτώνοντας Γερμανούς, γιατί να μην μπορείς να το κάνεις χτίζοντας νοσοκομεία και σχολεία;».