Κοινωνική κατοικία: φιλανθρωπία ή δικαίωμα;

της Δήμητρας Σιατίτσα

 Πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας για τους άστεγους: το ανακοίνωσε πομπωδώς ο πρωθυπουργός, πριν από λίγες μέρες, εξαγγέλλοντας τη λειτουργία ενός υπνωτηρίου 80 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας. Το σοβαρότερο ζήτημα –πέρα από τον εμπαιγμό, την ασημαντότητα και τον προεκλογικό χαρακτήρα των εξαγγελιών– είναι ότι οι επιλογές προδιαγράφουν την πορεία που θα ακολουθήσει η όποια κοινωνική πολιτική κατοικίας. Καθώς διανύουμε μια περίοδο μετασχηματισμών και ρευστότητας, τα πρώτα βήματα, ιδιαίτερα σε ένα τόσο αδιαμόρφωτο πεδίο όπως η κοινωνική πολιτική κατοικίας και οι υπηρεσίες για αστέγους, είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς διαπλάθουν την αντίληψή μας και οριοθετούν τις κοινωνικές αξιώσεις για τον ρόλο του δημοσίου.

Όταν η φιλανθρωπία μετατρέπεται σε κοινωνική πολιτική του κράτους.

Τόσο στο αυτοδιοικητικό όσο και στο «κεντρικοπολιτικό» επίπεδο, εμπεδώνεται ένα μοντέλο και μια ρητορεία για θέματα κατοικίας που ανάγει τη φιλανθρωπία σε κρατική πολιτική, τους χορηγούς σε ρυθμιστές των κοινωνικών παροχών, ευτελίζοντας ταυτόχρονα τους όρους του σχεδιασμού και της εφαρμογής της κοινωνικής πολιτικής. Είναι ξεκάθαρο σε όσους ασχολούνται με τα ζητήματα στέγης, ότι στην παρούσα προεκλογική περίοδο οι κυβερνώντες ενδιαφέρονται μόνο για επικοινωνιακά αξιοποιήσιμες εξαγγελίες, που δεν λαμβάνουν υπόψη τους την εμπειρία των υπηρεσιών και των οργανώσεων. Χωρίς να επενδύουν στις θεσμικές αλλαγές, τις μακροπρόθεσμες δομές και τους μηχανισμούς που απαιτούνται, εισάγουν στην ελληνική πραγματικότητα ένα ξεπερασμένο και αναποτελεσματικό μοντέλο διαχείρισης του ζητήματος των αστέγων.

Η πολιτική αυτή δεν κατοχυρώνει δικαιώματα, αλλά κατά περίπτωση, και κυρίως ανάλογα με τη διαθεσιμότητα της ιδιωτικής χρηματοδότησης, διανέμει παροχές και ευεργετήματα. Αυτό τείνει να κυριαρχήσει και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: «οι αγορές» γίνονται ρυθμιστής της πολιτικής απαιτώντας μεγαλύτερες ελευθερίες και στον τομέα της κατοικίας, η δημόσια χρηματοδότηση για κοινωνική πολιτική περιορίζεται, οι χορηγοί και τα διεθνή φιλανθρωπικά ιδρύματα μετατρέπονται σε εγγυητές της βιωσιμότητας του κοινωνικού κράτους. Κάτι τέτοιο, όπως δείχνει η παγκόσμια εμπειρία, εκτός από ένδειξη κατάργησης του κοινωνικού κράτους και των δημοκρατικών θεσμών, συνιστά επισφαλή συνθήκη στον βαθμό που εξυπηρετεί τις προτεραιότητες των χορηγών, συχνά έναντι άλλων ανταλλαγμάτων και, σίγουρα, δεν υποκαθιστά την (απούσα) πολιτική συνολικότερης προστασίας.

Ο φαύλος κύκλος της αμοιβαιότητας των εθνικισμών

Η ΘΡΑΚΗ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ-1

της Τασίας Χριστοδουλοπούλου

Όσα εκτυλίσσονται με αφετηρία την απόσυρση της υποψηφιότητας Σαμπιχά, υπερβαίνουν, πιστεύουμε, πολύ τα πρόσωπα, τις επιλογές και τα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ. Ο κυρίαρχος λόγος των μήντια, όπως ενορχηστρώνεται από τη Ν.Δ., μας γυρίζει σε σκοτεινές εποχές: το ότι συλλήβδην και διαχρονικά οι μειονοτικοί βουλευτές αναγορεύονται σε ενεργούμενα του τουρκικού προξενείου, το οποίο και υπαγορεύει στην αξιωματική αντιπολίτευση τις επιλογές της, είναι μια αντίληψη τρομακτική, επικίνδυνη όχι μόνο για τη μειονότητα, αλλά και όλη την περιοχή, τα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Ξεφεύγοντας από αυτό τον κυκεώνα, θέλουμε να ξαναφέρουμε τη συζήτηση στις πραγματικότητες της μειονότητας, στις αρχές και την πολιτική της Αριστεράς. Με αυτό κατά νου, ζητήσαμε τα κείμενα που ακολουθούν (Επισημαίνουμε επίσης δύο άλλα αξιοπρόσεκτα άρθρα: Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, «Η Σαμπιχά και η μπάλα στην εξέδρα», Εφημερίδα των Συντακτών, 27.4.2014 και Λάμπρος Μπαλτσιώτης, «Στη μέγγενη δύο εθνικισμών», ηλεκτρονικό περιοδικό Χρόνος, τχ. 12, Απρίλιος 2014).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Μουσουλμάνοι στην Κομοτηνή, τέλη της δεκαετίας του 1929. Φωτογραφία του Maynard Owen Williams («The National Geographic», Δεκέμβριος 1930)

Οι αστοχίες της επιλογής της Σαμπιχά Σουλεϊμάν ως υποψήφιας στο ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξαν το μειονοτικό της Θράκη σε κεντρικό ζήτημα πολιτικής αντιπαράθεσης. Με όρους όμως, από όσους το ανέδειξαν, που επιδιώκουν να συσκοτίσουν τις κύριες πλευρές του ζητήματος, ώστε να περιοριστεί η επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στην περιοχή. Και πιστεύω ότι οι Έλληνες της Θράκης είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται πόσο καιροσκοπική είναι αυτή η αντισυριζική εκστρατεία ενός ετερόκλητου συνασπισμού, όπου πρωτοστατούν η Ν.Δ. και τα κυρίαρχα μήντια.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η καταστολή και ο επιθετικός εξελληνισμός υπήρξαν το βάθρο της κρατικής πολιτικής για τη μειονότητα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Κατ’ αυτό τον τρόπο το ελληνικό κράτος θεωρούσε ότι ασκεί πιέσεις προς την Τουρκία (κυρίως στο Κυπριακό) και ότι έτσι περιόριζε την επιρροή του τουρκικού προξενείου. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 το ελληνικό κράτος μιλάει για Τούρκους· στη συνέχεια θα κάνει μεν λόγο για μουσουλμανική μειονότητα, στην πράξη όμως θατην αντιμετωπίζει ως τουρκική, σπρώχνοντάς την ουσιαστικά προς το τουρκικό προξενείο. Παράλληλα, επιχειρεί διαχρονικά τον προσεταιρισμό τμημάτων της μειονότητας, μέσω του εξελληνισμού τους: μέχρι το 1966, 608 μουσουλμάνοι Ρομά βαφτίστηκαν στη Ροδόπη χριστιανοί, με πρωτοβουλίες του νομάρχη και της μητρόπολης.

Τι είναι και τι δεν είναι αριστερή πολιτική στα μειονοτικά

Η ΘΡΑΚΗ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ-2

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Σχέδιο του Μίνω Αργυράκη, από το λεύκωμα «Η πολιτεία έπλεε εις την μελανόλευκον».

 Το πιο αξιοπρόσεκτο, κατ’ εμέ, από όλα τα επιχειρήματα εναντίον της απόσυρσης της υποψηφιότητας Σαμπιχά, είναι αυτό που λέει ότι το ατομικό της δικαίωμα προσδιορισμού της ως Ρομά θυσιάστηκε στο όνομα της αντίληψης ότι η μειονότητα ηγεμονεύεται από την τουρκική ιδεολογία. Και είναι το πιο αξιοπρόσεκτο, επειδή αγγίζει, με τρόπο όμως λανθασμένο, ένα ουσιώδες ζήτημα.

Κανένας, στην Αριστερά, δεν αρνείται σε κανέναν να πιστεύει ό,τι θέλει για τον εαυτό του και να προσδιορίζεται όπως θέλει — είτε είναι μειονότητα της μειονότητας είτε μειονότητα της πλειονότητας. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν οι άνθρωποι μπορούν να προσδιορίζονται όπως θέλουν, αλλά το αν αυτό αρκεί για να συμπεριληφθούν σε ένα αριστερό ψηφοδέλτιο. Κατά τη γνώμη μου, προφανώς όχι. Το ότι κάποιος ή κάποια είναι λ.χ. Ρομά (ή γκέι ή τρανς — ή άνεργη ή προλετάριος) δεν αρκεί αφεαυτού για να είναι υποψήφιος της Αριστεράς. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν υποψήφιοι από τις ομάδες αυτές στο ψηφοδέλτιο — αλλά όχι με (μόνο) κριτήριο αυτή την ιδιότητά τους. Σε επίπεδο αρχών λοιπόν, εκτιμώ ότι μια αριστερή πολιτική για τα μειονοτικά διέπεται από:

* Τη σταθερή αναφορά και προσήλωση στην καθολικότητα των δικαιωμάτων. Όλων των δικαιωμάτων, για όλους, χωρίς διακρίσεις. Αυτό διέκρινε, στη Θράκη, την Αριστερά από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., που συστηματικά ακολουθούσαν πολιτική διακρίσεων. Η πολιτική αυτή, όλων των κυβερνήσεων μέχρι το 1990, είχε τραγικά αποτελέσματα. Η Αριστερά πάλευε για την ισότητα σε καιρούς πολύ δύσκολους για τη Θράκη. Σε καιρούς που αυτοί που κυβερνούν σήμερα, υποκριτικά ωρυόμενοι για την αποσυρθείσα υποψηφιότητα, θεωρούσαν «προδότη» όποιον εναντιώνονταν στη λογική των διακρίσεων.

Μειονοτική σχέση: μια σχέση εξουσίας

Η ΘΡΑΚΗ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ-3 

του Γιώργου Μαυρομμάτη

Έργο του Franz Jozef Kline

Στη Θράκη, σήμερα, υπάρχουν πολλοί μουσουλμάνοι Έλληνες πολίτες, με τουρκική εθνική υπαγωγή. Αυτό είναι σίγουρο. Και, σίγουρα, δεν είναι παράνομο. Ούτε μπορεί κάποιος να τους διώξει γι’ αυτό τον λόγο, ούτε να τους «υποδείξει» να φύγουν: αυτό θα ήταν παράνομο.

Είναι απόλυτα σίγουρο –μπορούν να το διαπιστώσουν οι κοινωνικοί επιστήμονες που θα ασχοληθούν σοβαρά με το θέμα– ότι ο τουρκισμός αυτών των ανθρώπων είναι διαφορετικός από τον τουρκισμό των Τούρκων της Τουρκίας. Μπορεί να «κοιτάνε» κατά εκεί –άλλοι λίγο και άλλοι πολύ, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο–, αλλά ο τόπος τους είναι εδώ, μαζί με τους Έλληνες. Είναι λοιπόν τουρκοέλληνες ή ελληνότουρκοι, αν προτιμάτε.

Αυτό δεν μπορεί να το χωνέψει ούτε ο ελληνικός ούτε ο τουρκικός εθνικισμός (ενώ αμφότεροι δέχονται ότι μπορούν να υπάρχουν ελληνογερμανοί και τουρκογερμανοί!), γιατί αμφότεροι παραμένουν εγκλωβισμένοι σε σχήματα ανάγνωσης και ερμηνείας που συγκροτήθηκαν τον 19ο αιώνα. Σχήματα που εξυπηρετούσαν τις τότε ανάγκες, και αξίωναν και επέβαλλαν αποκλειστικές υπαγωγές, ενώ σήμερα (έχουμε καταλάβει πια ότι) κανονικότητα αποτελούν οι πολλαπλές υπαγωγές.

Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί στη γειτονιά μας υπάρχει φροντίδα να παραμένουν ανοιχτές οι διαδικασίες εθνογένεσης. Όπως είναι γνωστό, τόσο στη συγκρότηση του ελληνικού εθνικού φαντασιακού όσο και στη θεσμοθέτηση μέτρων για τη διαχείριση των μειονοτήτων στο (νεωτερικό/εθνικό) ελληνικό κράτος, κυριάρχησε η λογική του (προεθνικού) οθωμανικού διοικητικού θεσμού του μιλλέτ. Αυτό είχε, και έχει, ως αποτέλεσμα να θεωρούνται ομοεθνείς, και άρα να έχουν προοπτικές αποδοχής και ένταξης, οι ομόθρησκοι, ακόμα και αλλόγλωσσοι (π.χ. σλαβόφωνοι, λατινόφωνοι/βλάχοι, αλβανόφωνοι/αρβανίτες). Από την άλλη, θεωρούνται αλλοεθνείς και άρα αποκλείονται οι αλλόθρησκοι, ακόμα και οι ομόγλωσσοι (όπως οι ελληνόγλωσσοι μουσουλμάνοι των Ιωαννίνων και της κοιλάδας του Αξιού, οι ελληνόγλωσσοι μουσουλμάνοι της Κρήτης κλπ).

Η καταλυτική παρουσία της Αριστεράς στη Θράκη

Η ΘΡΑΚΗ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ-4

του Μουσταφά Μουσταφά

Μαρκ Σαγκάλ, «Πάνω από την πόλη», 1918

H Aριστερά πορεύεται στη Θράκη ανάμεσα σε Συμπληγάδες. Έτσι πορεύθηκε μέχρι τώρα και στάθηκε όρθια. Και έτσι θα πορευθεί και από δω και πέρα.

Η δράση της Αριστεράς στη Θράκη, ανεξάρτητα από το μέγεθος της δύναμής της, κατά καιρούς υπήρξε καταλυτική. Είναι η δύναμη που είχε το κουράγιο να αρθρώνει πολιτικό λόγο, τον ίδιο πολιτικό λόγο σε διαφορετικές γλώσσες και να απευθύνεται σε όλη την κοινωνία της Θράκης.

Αντιστάθηκε και αντιστέκεται σε λογιών λογιών εθνικισμούς, προκαταλήψεις, αγκυλώσεις, σε πολιτικές εκμετάλλευσης των ιδιαίτερων προβλημάτων της περιοχής, σε εκλογικίστικους τακτικισμούς. Δεν έκλεισε και δεν κλείνει το μάτι πονηρά, προς τη μία ή την άλλη ομάδα που συνυπάρχουν στην περιοχή, αλλά απευθύνεται προς όλη την κοινωνία, με αρχές, με προγραμματικό λόγο, με προτάσεις, προωθώντας την ενότητα της κοινωνίας, την ομαλότητα στην περιοχή, τη νηφάλια συζήτηση, τον ειλικρινή διάλογο μέσα στην κοινωνία για τα μικρά και μεγάλα προβλήματα που ταλανίζουν χρόνια την περιοχή.

Σε αυτή τη βασανιστική, επίπονη αλλά και ταυτόχρονα χρήσιμη, ανθρωπιστική και ωραία προσπάθειά της, η Αριστερά δεν έχει να φοβηθεί ούτε από τα σφάλματα, τις αστοχίες και τους λαθεμένους χειρισμούς της. Το αξιακό φορτίο που κουβαλάμε, οι αρχές και οι προγραμματικές μας θέσεις, οι «εξετάσεις» που έχουμε δώσει όλα τα χρόνια της μεταπολίτευσης, οι δεσμοί μας με την κοινωνία είναι εγγύηση ότι θα διδαχθούμε και από τα λάθη μας, θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας, θα υπερασπιστούμε την κοινωνία μας.

Σχετικά με την ελληνική κατάσταση

Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του τόμου «Το ελληνικό σύμπτωμα»

Συνέντευξη του Αλαίν Μπαντιού στη Μαρία Κακογιάννη

  Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις νήσος, στα ελληνικά, ο τόμος Το ελληνικό σύμπτωμα, σε επιμέλεια Μαρίας Κακογιάννη. Τα κείμενα του τόμου, με θεματικούς άξονες την κρίση, το χρέος, τα κινήματα και η Αριστερά έχουν γράψει οι: Κ. Δουζίνας, Δ. Κουσουρής, Ε. Μπαλιμπάρ, Α. Μπαντιού, Τ. Νέγκρι, Ε. Παπαγεωργίου, Ζ. Ρανσιέρ-Μ. Κακογιάννη, Γ. Σταυρακάκης, Μ. Τερέ, Δ. Χριστόπουλος. Με την ευκαιρία αυτή, η Μαρία Κακογιάννη, συζητάει με τον Αλαίν Μπαντιού.

 Έχετε υποστηρίξει η έννοια της «Αριστεράς» είναι, κατά κάποιον τρόπο, ένα είδος «δομικής απάτης «(imposture)». Γιατί;

 Η «Αριστερά» είναι μια εντελώς εσωτερική έννοια του κράτους, που ορίζεται με αφετηρία το κράτος, και όχι την πολιτική, την πολιτική υποκειμενικότητα. Περιγράφει τις δυνάμεις οι οποίες, έχοντας συνάψει σιωπηρά μια συμφωνία με την κυρίαρχη ολιγαρχία, θέλουν να διαχειριστούν το κράτος, σε εναλλαγή με τους συνήθεις αφέντες, τους άμεσους αντιπροσώπους αυτής της κυρίαρχης ολιγαρχίας που ονομάζουμε «Δεξιά». Από το τέλος του 19ου αιώνα, η έννοια αυτή παγιώθηκε και σημαίνει πιο συγκεκριμένα, μέσα στο κοινοβουλευτικό πλαίσιο, τα κόμματα που πρεσβεύουν ότι αποτελούν μια «εναλλακτική» εκλογική πρόταση στην κυριαρχία της «Δεξιάς». Ωστόσο, μέσα σε ενάμιση αιώνα, καμία απολύτως ιστορική εμπειρία δεν έχει επιβεβαιώσει αυτό τον ισχυρισμό της Αριστεράς. Έχουμε, αντίθετα, πολλά παραδείγματα όπου η άνοδος της Αριστεράς στην εξουσία επέτρεψε να γίνουν αποδεκτές από τον λαό νεοφιλελεύθερες «μεταρυθμίσεις» που η Δεξιά αδυνατούσε να περάσει ή ακόμα και η δέσμευση της χώρας σε αποικιακούς πολέμους ή οικτρές αυτοκτατορικές αποστολές. Η τάση αυτή έχει επιδεινωθεί σημαντικά τα τριάντα τελευταία χρόνια, σε βαθμό που έχει γίνει αδύνατο να διακρίνουμε την Αριστερά και τη Δεξιά, ακόμα και σε δευτερεύοντα σημεία της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης.

Άγγελοι

ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

του Κωσνταντίνου Χατζηνικολάου

Πρόσφατα ο Μίλαν Κούντερα –στα 85 του πια– εξέδωσε, ύστερα από μακρόχρονη παύση, ένα νέο μυθιστόρημα κι εγώ βρήκα την ευκαιρία να ξαναδιαβάσω τη Βραδύτητα.

Σε κάποιο σημείο του βιβλίου, ο Κούντερα γράφει για τα κακά της φωτογραφίας: αν το 14ο αιώνα ο Τσέχος βασιλιάς Βάτσλαβ μπορούσε να περιφέρεται ανενόχλητος στους δρόμους της Πράγας, δίχως να τον αναγνωρίζει κανείς, σήμερα (το 1995) ο πρίγκιπας Κάρολος της Αγγλίας είναι υποχρεωμένος να κρύβεται διαρκώς γιατί όλοι έχουν δει κάπου το άσχημο πρόσωπό του.

Πάντως εγώ, εκείνη την Παρασκευή, βγαίνοντας από το πατρικό μου, πήγα να πέσω κυριολεκτικά πάνω στη Μέρκελ, εννοώ στην αυτοκινητοπομπή της Μέρκελ, και ευτυχώς που βρέθηκε ένας φύλακας-άγγελος αστυνομικός για να με σταματήσει: «Έρχεται η πομπή», με προειδοποίησε ψύχραιμα και πράγματι, λες και ήταν ο απεσταλμένος του βασιλιά που ήξερε την πληροφορία από πρώτο χέρι, η πομπή εμφανίστηκε αμέσως μπροστά μου και έστριψε επιτόπου, στο αντίθετο ρεύμα της Βασιλίσσης Σοφίας, σαν ένα μαύρο δυσοίωνο σκουλήκι.

Έτσι η Καγκελάριος είδε την Αθήνα όπως ακριβώς θα ήθελε να είναι: μια έρημη πόλη δίχως κατοίκους.

Αναγκάστηκα λοιπόν να περπατήσω υπό βροχή μέχρι τα Πετράλωνα για το σπίτι του θείου μου που του είχα υποσχεθεί πως θα τον επισκεπτόμουν. Έφτασα μια ώρα αργότερα και μόλις η βροχή κόπασε, τον πήρα και βγήκαμε για την καθιερωμένη βόλτα στον περιφερειακό του Φιλοπάππου.

Η TTIP, το περιβάλλον και οι καταναλωτές

του Γιώργου Μπάλια

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ για τη δημιουργία ζώνης ελεύθερων ανταλλαγών (TTIP) μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εμπορικών δυνάμεων του πλανήτη. Η ελληνική προεδρία, μάλιστα, υποσχέθηκε ότι θα τις επιταχύνει. Η εν λόγω ζώνη αντιπροσωπεύει το 50% του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος και έτσι οι ρυθμίσεις που θα υιοθετηθούν θα επηρεάσουν σημαντικά και τις υπόλοιπες χώρες.

Ευθύς εξαρχής είχαν εκφραστεί φόβοι, κυρίως από τις δυνάμεις της Αριστεράς και της Οικολογίας, ότι οι διαπραγματεύσεις θα οδηγήσουν σε χαμηλότερο επίπεδο την προστασία του περιβάλλοντος και την προστασία των καταναλωτών της Ευρώπης λόγω της μειωμένης, σε σχέση με την Ε.Ε., προστασία τους στις ΗΠΑ. H επαπειλούμενη μείωση της εν λόγω προστασίας, μάλιστα, γίνεται τη στιγμή που στην Ευρώπη δυναμώνουν οι φωνές για ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του σχετικού προστατευτικού καθεστώτος.

Η «Προσευχή του ταπεινού» και η παρωδία του Βάρναλη

Καρχαρίας Παπαφαταούλας vs Ζαχαρία Παπαντωνίου

του Νίκου Σαραντάκου

Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Έργο του Γιώργου Μαυροΐδη

Μια ειδική κατηγορία της σατιρικής ποίησης είναι η παρωδία, η σατιρική μίμηση του ύφους ενός ποιητή ή ενός συγκεκριμένου ποιήματός του, είτε για να επικριθεί ο ποιητής είτε, συχνότερα, για να σχολιαστεί σατιρικά η επικαιρότητα. Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, που η (έμμετρη) ποίηση είχε μεγαλύτερη θέση στη ζωή μας, η Αυγή φιλοξενούσε καθημερινά ένα στιχούργημα στην πρώτη σελίδα της, το οποίο κάποτε παρωδούσε κάποιο γνωστό ποίημα, του Καβάφη, ας πούμε, ή του Βάρναλη, για να σατιρίσει γεγονότα της επικαιρότητας, π.χ. την αναχώρηση του Καραμανλή από την Ελλάδα το 1963 ή την αποστασία του 1965.

Φυσικά, η αξία της παρωδίας εξαρτάται και από το ποιητικό μέγεθος όχι μόνο του παρωδού αλλά και του παρωδούμενου. Όταν και οι δυο είναι μάστορες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι απολαυστικό και να αντέξει στο χρόνο, σε αντίθεση με τις παρωδίες της σειράς, που προορίζονται να ξεχαστούν. Μια τέτοια παρωδία θα παρουσιάσω σήμερα — θα δούμε πώς παρώδησε ο Κώστας Βάρναλης την «Προσευχή του ταπεινού» του Ζαχαρία Παπαντωνίου.

Το ποίημα παραμένει και σήμερα γνωστό, αλλά στην εποχή του είχε κάνει πάταγο. Πράγματι, το εκδοτικό γεγονός των Χριστουγέννων του 1931 ήταν η κυκλοφορία της ποιητικής συλλογής Θεία δώρα του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Το βιβλίο δέχτηκε διθυραμβικές κριτικές από τον Τύπο, επαινέθηκε δημόσια από πολιτικούς αρχηγούς όπως ο Αλέξ. Παπαναστασίου ή ο Γ. Καφαντάρης, αλλά είχε και εμπορική επιτυχία (όχι πάντοτε αυθόρμητη: γράφτηκε ότι η Εθνική Τράπεζα αγόρασε 2.000 αντίτυπα!) Αμέσως ξεχώρισε ένα ποίημα, «Η προσευχή του ταπεινού». Όχι άδικα:

 

Κερδίζοντας από την κρίση: Πώς εταιρείες και δικηγόροι κερδίζουν από τις ευρωπαϊκές χώρες που πλήττει η κρίση

Μια έκδοση του Transnational Institute και του Corporate Europe Observatory με ειδικό ελληνικό ενδιαφέρον

παρουσίαση-μετάφραση: Ηρακλής Οικονόμου

 Στις αρχές Μαρτίου, οι γνωστές ριζοσπαστικές δεξαμενές σκέψης Transnational Institute και Corporate Europe Observatory ένωσαν τις δυνάμεις τους, εκδίδοντας την έκθεση Κερδίζοντας από την Κρίση. Η μελέτη έχει άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα και την ελληνική Αριστερά καθώς καταδεικνύει πώς οι εταιρείες, με την υποστήριξη δικηγόρων, χρησιμοποιούν τις διεθνείς επενδυτικές συμφωνίες για να μεγεθύνουν τα κέρδη τους, υποβάλλοντας αγωγές εναντίον ευρωπαϊκών χωρών που μαστίζονται από την κρίση. Με άλλα λόγια, και σε ό,τι μας αφορά, μας περιγράφει πώς οι κερδοσκόποι γκρεμίζουν ό,τι αφήνουν πίσω τους η τρόικα και η κυβερνητική πολιτική, δείχνοντας ταυτόχρονα τις πανίσχυρες ασφαλιστικές δικλείδες υπέρ του κεφαλαίου που βρίσκονται σε ισχύ διεθνώς και περιορίζουν το εύρος δράσης της οποιασδήποτε κυβέρνησης της Αριστεράς, αν μια τέτοια κυβέρνηση δεν έχει τη βούληση να αμφισβητήσει αυτές τις δικλείδες. Η έκθεση δημοσιεύτηκε στα αγγλικά, στο http://corporateeurope.org/sites/default/files/profiting-from-crisis_0.pdf Εδώ παρατίθενται μεταφρασμένα εκτενή αποσπάσματα από τη σύνοψη της έκθεσης.

Η.Ο.

Για αρκετό καιρό, οι ευρωπαϊκές χώρες παρέμεναν απρόσβλητες από το διογκούμενο παγκόσμιο κύμα αγωγών επενδυτή εναντίον κράτους, που έτεινε να επικεντρώνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Με το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, όμως, οι εταιρείες και οι δικηγόροι επενδύσεων έχουν στρέψει το βλέμμα τους στην εν δυνάμει λεία τους στην Ευρώπη. Ένα καθεστώς επενδύσεων που επινοήθηκε σε μυστικές αίθουσες διοικητικών συμβουλίων σε ευρωπαϊκό έδαφος, το οποίο δίνει στις εταιρείες πανίσχυρα δικαιώματα άσκησης αγωγών εναντίον των κυβερνήσεων, επιστρέφει πλέον πίσω στην «έδρα» του για να κερδοφορήσει.

Στα Ενθέματα αύριο 27 Απριλίου

Στα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους(enthemata.wordpress.com), στο facebook (EnthemataAvgis) και στο twitter: @enthemata

Κείμενα των: Δήμητρας Σιατίτσα, Αλαίν Μπαντιού, Τασίας Χριστοδουλοπούλου, Δημήτρη Χριστόπουλου, Γιώργου Μαυρομμάτη, Μουσταφά Μουσταφά, Γιώργου Μπάλια, Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου, Νίκου Σαραντάκου, Ηρακλή Οικονόμου

 Η ΘΡΑΚΗ, Η ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ, Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ

Έργο του Ερκούτ Τερλικσίζ

1. Η αμοιβαιότητα των εθνικισμών: ένας φαύλος κύκλος. Γράφει η Τασία Χριστοδουλοπούλου: «Η Αριστερά προσπαθεί διαχρονικά να σπάσει τον φαύλο κύκλο της “αμοιβαιότητας” των εθνικισμών. Βρίσκεται στον αντίποδα της λογικής ότι η ανάσχεση του τουρκικού εθνικισμού είναι υπέρτατος σκοπός που καθαγιάζει τον ελληνικό εθνικισμό. […] Την ίδια στιγμή, έχει επίγνωση των ιεραρχικών σχέσεων εντός της μειονότητας και καταστάσεων που προσβάλλουν τα δικαιώματα, όπως η εφαρμογή της Σαρία. Και, βεβαίως, γνωρίζει ότι  η χειραγώγηση τμημάτων της μειονότητας, ένθεν και ένθεν, διευκολύνεται από τις συνθήκες απόλυτης ένδειας και τους ακραίους κοινωνικούς αποκλεισμούς που μαστίζουν τη Θράκη. Χρειάζεται να δουλέψουμε περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση, επιμένοντας ότι τα δικαιώματα, πολιτικά και κοινωνικά, είτε ισχύουν για όλους είτε, εν τέλει, για κανέναν».

2. Τι είναι  και τι δεν είναι αριστερή πολιτική στα μειονοτικά. Γράφει ο Δημήτρης Χριστόπουλος: «Κανένας, στην Αριστερά,  δεν αρνείται σε κανέναν να πιστεύει ό,τι θέλει για τον εαυτό του και να προσδιορίζεται όπως θέλει, είτε είναι μειονότητα της μειονότητας είτε μειονότητα της πλειονότητας. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν οι άνθρωποι μπορούν να προσδιορίζονται όπως θέλουν, αλλά το αν αυτό αρκεί για να συμπεριληφθούν σε ένα αριστερό ψηφοδέλτιο. Κατά τη γνώμη μου, προφανώς όχι.  Το ότι κάποιος ή κάποια είναι λ.χ. Ρομά (ή γκέι ή  τρανς  – ή άνεργη  ή προλετάριος) δεν αρκεί αφεαυτού για να είναι υποψήφιος της Αριστεράς. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκπροσωπούνται αυτές οι ομάδες  στο ψηφοδέλτιο – αλλά όχι με (μόνο) κριτήριο αυτή την ιδιότητά τους».

3. Μειονοτική σχέση: μια σχέση εξουσίας. Γράφει ο Γιώργος Μαυρομμάτης: «Οι Θρακιώτες μουσουλμάνοι Ρομά αποτελούν μια ειδική κατηγορία. Ο σημαντικός αριθμός τους τραβά το ενδιαφέρον και των δύο πλευρών, ενώ το ότι είναι φτωχοί και πολιτικά αδύναμοι τούς καθιστά εύκολα χειραγωγήσιμους. Η σχετικά πρόσφατη εμπλοκή τους στα γρανάζια του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού –το επεδίωξαν ή το δέχτηκαν με την ελπίδα να βελτιώσουν κάπως τη θέση τους–, δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να επιτείνει τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την εξαθλίωσή και την εμπλοκή τους σε αδυσώπητα πελατειακά σχήματα. Βέβαια, οι κοινοτικές ελίτ που συμμετέχουν στη διαχείριση αυτής της «κίνησης» (περιλαμβάνει διανομή ψηφοδελτίων και χρημάτων, διαμεσολάβηση για πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες, σβήσιμο προστίμων και έκδοση αδειών μικροπωλητών ή αδειών οδήγησης καθώς και ποικίλες άλλες εκδουλεύσεις)είχαν, και θα συνεχίσουν να έχουν, μια καλύτερη τύχη».

4. Η καταλυτική παρουσία της Αριστεράς στη Θράκη.Γράφει ο Μουσταφά Μουσταφά: «HAριστερά  πορεύεται στη Θράκη ανάμεσα σε Συμπληγάδες. Έτσι πορεύθηκε μέχρι τώρα και στάθηκε όρθια. Και έτσι θα πορευθεί και από δω και πέρα. Η δράση της Αριστεράς στη Θράκη, ανεξάρτητα από το μέγεθος της δύναμής της, κατά καιρούς υπήρξε καταλυτική. Είναι η δύναμη που είχε το κουράγιο να αρθρώνει πολιτικό λόγο, τον ίδιο πολιτικό λόγο σε διαφορετικές γλώσσες και να απευθύνεται σε όλη την κοινωνία της Θράκης».

Σχετικά με την ελληνική κατάσταση. Συνέντευξη στη Μαρία Κακογιάννη. Ο Αλαίν Μπαντιού, με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του συλλογικού τόμου «Το ελληνικό σύμπτωμα» (εκδ. νήσος) μιλάει στη Μαρία Κακογιάννη για τη σοσιαλδημοκρατία, την Αριστερά, την εκλογική διαδικασία, τους εχθρούς: «Είναι αναγκαίο, απόλυτα αναγκαίο, να απομακρυνθούμε για μια μεγάλη περίοδο από κάθε συγκατάβαση με την εξουσία του κράτους όπως και με κάθε θριαμβολογία που συνδέεται με τη λατρεία του κινήματος. Αυτό που μετράει είναι να εργαστούμε για να πλέξουμε, συνθήκη με συνθήκη, την οργανωμένη συνάντηση ανάμεσα στις λαϊκές μάζες όπως αυτές είναι σήμερα και την κομμουνιστική Ιδέα, όπως  θα την έχουν αναδιατυπώσει οι οργανικοί διανοούμενοι.

Η «Προσευχή του ταπεινού» και η παρωδία του Βάρναλη: Καρχαρίας Παπαφαταούλας vs Ζαχαρία Παπαντωνίου. Ο Νίκος Σαραντάκος μαςμαςρουσιάζει μια παρωδία των «Θείων Δώρων» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, γραμμένη από τον «Καρχαρία Παπαφαταούλα» ή «Καρχαρία Φαγαντωνίου». Ένα απόσπασμα: α) «Κύριε, σαν ήρθεν η βραδιά, σου λέω την προσευχή μου. / Άλλη ψυχή δεν έβλαψα στον κόσμο απ’ τη δική μου. /Εκείνοι που με πλήγωσαν ήταν αγαπημένοι. /Την πίκρα μου τη βάσταξα. Μου δίνεις και την ξένη» (Παπαντωνίου) και β) «Κύριε, σαν ήρθε η βραδιά και μάτι δε μας βλέπει / βρέχε σωρό διορισμούς στην ταπεινή μου τσέπη. / Την προσευχή μου, Κύριε, σου λέω με προθυμία  / καμιά ψυχή δεν έβλαψα, εξόν απ’ τα ταμεία».

Άγγελοι. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, στη μόνιμη στήλη του «Νέα από το Σπίτι» μας γράφει για τις διαδρομές του στην Αθήνα την ημέρα της άφιξης Μέρκελ: «[Στον περιφερειακό του Φιλοπάππου], το φως έφευγε πίσω από το λόφο κι εμείς συνεχίζαμε να βαδίζουμε αργά, όταν άξαφνα ένιωσα μια στιγμιαία μα απέραντη γαλήνη, ίσως επειδή περπατούσαμε μαζί κάτω από τη βροχή που δυνάμωνε, και μακάρι να ένιωσε το ίδιο και ο θείος μου. Το μόνο που διέλυε την ησυχία μας ήταν το ελικόπτερο που στριφογύριζε από πάνω μας, προσπαθώντας να προστατεύσει τη Μέρκελ από εμάς που μπορούσαμε ακόμα να κάνουμε ένα δύο απλά πράγματα που δεν μπορούσε να κάνει πλέον αυτή.

Κοινωνική κατοικία: Φιλανθρωπία ή δικαίωμα;Η Δήμητρα Σιατίτσα δείχνει πώς  το «πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας», που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός, πέραν της υποκρισίας και της ανεπάρκειάς του, προδιαγράφει το μέλλον για την κοινωνική πολιτική κατοικίας. Εξηγεί γιατί το μέλλον αυτό παραπέμπει σε φιλανθρωπία βασισμένη στον ιδιωτικό τομέα, και όχι σε σχεδιασμένη κοινωνική πολιτική, και μας μιλάει για τη διεθνή εμπειρία: «Η γεφύρωση των πολιτικών κοινωνικής κατοικίας με τις υπηρεσίες για αστέγους αποτελεί πάγιο αίτημα ειδικών και κοινωνικών οργανώσεων, και σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες, τα ενδιάμεσα στάδια επισφαλούς, μερικής και μη αξιοπρεπούς στέγασης όπως τα υπνωτήρια, οι ξενώνες και οι προσωρινές μονάδες πρέπει να περιοριστούν, καθώς έχει αποδειχθεί ότι στην ουσία ανακυκλώνουν τον αποκλεισμό».

Η ΤIPP, το περιβάλλον και οι καταναλωτές. Ο Γιώργος Μπάλιας γράφει για τις διαπργαματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ για τη σύναψη της TIPP, που απειλούν σοβαρά τα δικαιώματα των καταναλωτών και το περιβάλλον: «είναι πιθανή η επίτευξη συμφωνίας στην οποία να  περιλαμβάνονται χαμηλότερα στάνταρντ για το περιβάλλον και την υγεία των καταναλωτών σε σχέση με τα ήδη υπάρχοντα. Ο παραπάνω κίνδυνος έχει να κάνει κυρίως με την κυριαρχία –σήμερα– των νεοφιλελεύθερων πολιτικών δυνάμεων στην Ευρώπη, οι οποίες επιχειρούν μια σύγκλιση με τις ΗΠΑ, στη βάση της μείωσης των προστατευτικών (για την κοινωνία και το περιβάλλον) κανόνων. Αυτό, άλλωστε, δείχνει η πρόσφατη ιστορία με το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι 1507 στο Συμβούλιο Υπουργών ή η εξαγγελθείσα, πρόσφατα, αλλαγή πολιτικής της Επιτροπής αναφορικά με την κλιματική αλλαγή και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».

Κερδίζοντας από την κρίση. Ο Ηρακλής Οικονόμου μας παρουσιάζει μια έκθεση του Transnational Institute και του Corporate Europe Observatory, δυο γνωστών ριζοσπαστικών δεξαμενών σκέψης, που  μας δείχνει πώς εταιρείες και δικηγόροι κερδίζουν από τις ευρωπαϊκές χώρες που πλήττει η κρίση. Και μας εξηγεί: «Η μελέτη έχει άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα και την ελληνική Αριστερά καθώς καταδεικνύει πώς οι εταιρείες, με την υποστήριξη δικηγόρων, χρησιμοποιούν τις διεθνείς επενδυτικές συμφωνίες για να μεγεθύνουν τα κέρδη τους, υποβάλλοντας αγωγές εναντίον ευρωπαϊκών χωρών που μαστίζονται από την κρίση. Με άλλα λόγια, και σε ό,τι μας αφορά, μας περιγράφει πώς οι κερδοσκόποι γκρεμίζουν ό,τι αφήνουν πίσω τους η τρόικα και η κυβερνητική πολιτική, δείχνοντας ταυτόχρονα τις πανίσχυρες ασφαλιστικές δικλείδες υπέρ του κεφαλαίου που βρίσκονται σε ισχύ διεθνώς και περιορίζουν το εύρος δράσης της οποιασδήποτε κυβέρνησης της Αριστεράς, αν μια τέτοια κυβέρνηση δεν έχει τη βούληση να αμφισβητήσει αυτές τις δικλείδες».

Στα «Ενθέματα» στο πασχαλινό φύλλο της Αυγής (κυκλοφορεί σήμερα Μεγάλο Σάββατο)

Κείμενα των: Aριστείδη Καλάργαλη, Τέρπανδρου Αναστασιάδη, Μίκαελ Λεβύ, Τζίνας Πολίτη, Γρηγόρη Ανανιάδη, Μαρίνας Πρεντουλή, Γιώργου Παπανάγνου, Γιάννη Σταυρακάκη, Στάθη Κουβελάκη, Φρίντερ Όττο Βολφ, Νίκου Κοταρίδη, Άγγελου Γουνόπουλου

Είχε αναστήσει τον Χριστό. Ο Αριστείδης Καλάργαλης μας παρουσιάζει το χρονογράφημα του Τέρπανδρου Αναστασιάδη «Είχε αναστήσει τον Χριστό» που δημοσιευθεί το Πάσχα του 1930 στην εφημερίδα “Δημοκράτης” του Λέσβου: «Έρχεται το κρατικόν όργανον και σου λέγει: “Απαγορεύονται οι πυροβολισμοί”. Τι το ενδιαφέρει το Κράτος, σε παρακαλώ, και ανακατεύεται εις την Ανάστασιν του Σωτήρος; – Μα δεν ανακατεύεται διόλου. Η απαγόρευσις των πυροβολισμών δεν σημαίνει ανάμιξιν εις τα υποθέσεις της εκκλησίας…».

Παραβολή. Ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, στη μόνιμη στήλη του «Νέα από το σπίτι» γράφει μια παραβολή στο πνεύμα των ημερών: «Βρισκόταν στην κορυφή του λόφου –σ’ έναν ωραίο λόφο αλλά φαλακρό, δίχως βλάστηση– και από κει μπορούσε να δει ολόκληρη την πόλη και ν’ ακούσει το βούισμα που ερχόταν μέσα από τα σπίτια και τους δρόμους, τις γυναίκες που φώναζαν στους άντρες τους να σηκωθούν επιτέλους από τα κρεβάτια τους και τα παιδιά που έτρεχαν και χτυπούσαν τα ζώα που βάδιζαν τεμπέλικα στο λιθόστρωτο ψάχνοντας για καμιά σκιά. Και αυτός χαιρόταν τη θέα και το θόρυβο. Μόνο που ήταν καρφωμένος».

EΡΝΕΣΤΟ ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

1. Αποχαιρετισμός – με ένα αναπάντητο ερώτημα. Γράφει ο  Γρηγόρης Ανανιάδης: «Γειωμένος πάντοτε στα πολιτικά ζητήματα του καιρού (κρίση του κράτους κοινωνικής προνοίας, νέα κοινωνικά κινήματα, ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, άνοδος της ακροδεξιάς), ο Λακλάου είχε τη μοναδική ικανότητα να γονιμοποιεί την μεταγκραμσιανή προβληματική του έλκοντας στο μαγνητικό της πεδίο στοιχεία από ένα ευρύτατο φάσμα θεωρητικών πηγών πέραν της μαρξιστικής παράδοσης (από τη γλωσσολογία, τη φουκωική μικροφυσική της εξουσίας και τη ντεριντιανή αποδόμηση ώς τη χαϊντεγκεριανή κριτική της μεταφυσικής, τη λακανική ψυχανάλυση και τη ρητορική). Ο αντιουσιοκρατικός μετα-μαρξισμός που θα προκύψει από αυτή τη δημιουργική ανασύνθεση έχει ως πολιτική απόληξη την πλουραλιστική δημοκρατία εν κινήσει, τη “ριζοσπαστική δημοκρατία”».

2. Πολιτική θεωρία, «λαός» και ριζοσπαστική δημοκρατία: Ερνέστο, το τανγκό συνεχίζεται…Γράφει ο Γιάννης Σταυρακάκης: «Δεν επρόκειτο όμως για ζήτημα αμιγώς θεωρητικό, αλλά για μια βαθιά πολιτική αντινομία. Το αίτημα σύγκλισης της λαϊκής/“λαϊκιστικής” δυναμικής και της σοσιαλιστικής και σοσιαλδημοκρατικής παράδοσης είχε ήδη τεθεί –χωρίς αποτέλεσμα– στο πλαίσιο του αμερικανικού αγροτικού λαϊκισμού του 19ου αιώνα, αλλά και με αφορμή την εμπειρία του περονισμού. Ως ο βασικός θεωρητικός αυτής της σύγκλισης, ήδη από τη δεκαετία του 1970, υπήρξε αρκετά τυχερός ώστε να ζήσει την εκλογική δικαίωσή της και να βεβαιώσει την πολιτική και χειραφετητική της τελεσφορία στην πολιτική εμπειρία της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια».

3. To φάντασμα του λαϊκισμού. Γράφει ο Γιώργος Παπανάγνου: «Σε μεταβατικές περιόδους (εξάρθρωσης της ηγεμονίας) οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που απειλούνται κάνουν ολοένα και μεγαλύτερη κατάχρηση του λαϊκιστικού «εργαλείου» (π.χ. Ελλάδα). Ωστόσο, γίνεται σαφές ότι η Αριστερά σήμερα (όπως το ευρωπαϊκό εργατικό, σοσιαλιστικό κίνημα των μέσων του 20ού αιώνα) δεν θα πρέπει να πτοηθεί και να αφήσει ελεύθερο το πεδίο στις συντηρητικές δυνάμεις. Αντίθετα, θα πρέπει να ενισχύσει τις προσπάθειές της για τη σύνθεση του νέου “λαϊκού” υποκειμένου και τη διατύπωση του ηγεμονικού εκείνου προτάγματος που θα επιτρέψει την υπέρβαση του νεοφιλελευθερισμού».

4. Μια μεταμαρξιστική κοινότητα θεωρίας και πράξης.Γράφει η Μαρίνα Πρεντουλή: «H ανάμνηση που αντιστέκεται πιο πολύ στην ετυμηγορία της πραγματικότητας [τον θάνατο Λακλάου] είναι ένα από εκείνα τα βράδια, σε κάποιο εστιατόριο του Κολτσέστερ, όταν ο Ερνέστο αποφάσιζε ότι ήρθε η ώρα να τραγουδήσουμε όλοι μαζί κομμάτια από το αστείρευτο διεθνές επαναστατικό του ρεπερτόριο. Οι δύο αυτοί όροι, “ηγεμονία” και “λαϊκισμός” (κυρίως ο προοδευτικός “λαϊκισμός”) πιστεύω ότι μπορούν να έχουν μια κεντρική θέση στην ανάλυση και στρατηγική της ελληνικής Αριστεράς. Τον Ερνέστο τον συνάντησα τυχαία τελευταία φορά στο Ανατολικό Χάμστεντ του Λονδίνου πριν δυο-τρία χρονιά. Λυπάμαι που δεν πρόλαβα να κάνω αυτή τη συζήτηση μαζί του. Και λυπάμαι, ακόμα, που δεν πρόλαβα να του δείξω το βίντεο των “Αγανακτισμένων” στο Σύνταγμα να τραγουδάνε το “Πότε θα κάνει ξαστεριά”».

«Επιτέλους, σύντομα – ψωμί και τριαντάφυλλα!». Μια αναφορά στις «Θέσεις του Ιούνη» του Αλτουσέρ. Ο Φρίντερ Όττο Βολφ παρουσιάζει ένα ανέκδοτο κείμενο του Λουί Αλτουσέρ, παραθέτοντας εκτεταμένα αποσπάσματα. Γράφει στο εισαγωγικό του σημείωμα ο Στάθης Κουβελάκης: «Οι Θέσεις αυτές […] ξαναπιάνουν και ξετυλίγουν ένα βασικό νήμα του αλτουσεριανού έργου που αφορά τη σχέση της φιλοσοφίας με την πολιτική πρακτική, ένα νήμα που γνωρίζουμε τώρα ότι διαπερνούσε υπόγεια τη δουλειά του από τη δεκαετία του 1970 και ήρθε στο φως με τη μεταθανάτια δημοσίευση των εξαιρετικά σημαντικών κειμένων του για τον Μακιαβέλι. Αυτός είναι ο Αλτουσέρ που προσπαθεί να σκεφτεί την ιδιαιτερότητα της πολιτικής και την “αστάθμητη” τροχιά που χαράζουν οι διαδράσεις της ενδεχομενικότητας και των ιστορικά προσδιορισμένων καθορισμών».

Λιάνα Κανέλλη: Αποκάλυψη τώρα! Γράφει ο Νίκος Κοταρίδης: «Σύμφωνα από τη Λιάνα Κανέλη, “η Ε.Ε. γιατί έφτιαξε την έννοια πολυπολιτισμός; Για να καταστρέψει την έννοια πολιτισμός. Η έννοια πολιτισμός εμπεριέχει την έννοια της διαφορετικότητας. Άμα είσαι διεθνιστής, αναγνωρίζεις την έννοια έθνος. Άμα είσαι κοσμοπολίτης; Τουρλουμπούκι, όλα πράσινα σαν το δολάριο”. Χωρίς σχόλια, από την άποψη του μαρξισμού-λενινισμού. […] “Επέμεινε η Κανέλλη στον χαρακτηρισμό τσογλάν μπόι, τονίζοντας μάλιστα πως είναι ηπιότερος της πραγματικότητας”. Παρένθεση: τσογλάνι σημαίνει ό,τι λένε τα λεξικά. Boy όλοι ξέρουμε ότι σημαίνει και κάτι παραπάνω από όσα λένε τα λεξικά. Εδώ όμως, στο “αποκαλυπτικό” ιδίωμα της κ. Κανέλλη, “τσογλάν-boy” σημαίνει απλώς ότι “άνοιξαν οι πύλες της Κολάσεως”».

Κ. Σ. Κάρολ, 1924-2014. Ο Μικαέλ Λεβύ αποχαιρετά τον Κ.S. Karol, ένα από τους «αμετανόητους εκπροσώπους του δημοκρατικού κομμουνισμού: «O Κάρολ καλύπτει δημοσιογραφικά την επίσκεψη του Χρουστσόφ στις ΗΠΑ το 1959. Ο σοβιετικός ηγέτης συνομιλεί συχνά μαζί του, πανευτυχής που βρήκε έναν δυτικό δημοσιογράφο που μιλά ρωσικά. Μετά τις πρώτες συζητήσεις, ο γενικός γραμματέας δείχνει μπερδεμένος: “Επιτέλους κύριε Κάρολ, με ποιανού το μέρος είστε, με εμάς ή με εκείνους;”. Απάντηση: “Είμαι με τον … εαυτό μου”. Μια φράση που τα λέει όλα, όσον αφορά τον άνθρωπο της Αριστεράς και τον δημοσιογράφο: πνεύμα ανεξαρτησίας, άρνηση τυφλής συστράτευσης, καυστικό χιούμορ». (μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου).

Όλα τα μπουμπούκια ανθίζουν στο Χάρβαρντ. Η Τζίνα Πολίτη, με αφορμή την ομιλία Άδωνι στο Χάρβαρντ μας μιλάει για τη «μεταρρύθμιση» που θέλησε να προσδέσει να αμερικανικά πανεπιστημια στην αγορά: «Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες απαίτησαν όλοι οι διδάσκοντες να αποκαλύψουν τις τυχόν διασυνδέσεις τους με φαρμακευτικές και άλλες ιατρικές βιομηχανίες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα καθηγητή ο οποίος ομολόγησε ότι συναλλασσόταν με 47 εταιρείες. […] Όπως υποστηρίζει η καθηγήτρια της Ιατρικής Marcia Angell, αυτή η μορφή χρηματοδότησης των πανεπιστημίων πρέπει να απαγορευτεί ώστε να μην συνάπτονται “φαουστικές συναλλαγές” με φαρμακευτικές και άλλες εταιρείες, να μην καθοδηγείται η διδασκαλία και η έρευνα από τα συμφέροντα της αγοράς».

Θεολογία της Απελευθέρωσης: Η Εκκλησία του φτωχού λαού. Γράφει ο Άγγελος Γουνόπουλος: «Η Θεολογία της Απελευθέρωσης, το σημαντικό χριστιανικό ρεύμα της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του ‘60 και δώθε, που εκδηλώθηκε τόσο μέσα από μια μεγάλη παραγωγή θεολογικών κειμένων όσο και μέσα από πλήθος κοινωνικών δράσεων, χαρακτηρίστηκε από τη στράτευση μαζί με τον φτωχό λαό για την απελευθέρωσή του. Τοποθετήθηκε στον κόσμο ως μια «Εκκλησία των Φτωχών» και όχι ως μια «Εκκλησία των Κυρίων», ως «μια φωνή γι’ αυτούς που δεν έχουν καμιά».

Είχε αναστήσει τον Χριστό!

του Τέρπανδρου Αναστασιάδη

EΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Τέρπανδρος Αναστασιάδης. Σκίτσο του Μίλτη Παρακευαΐδη.

Κάποιοι χριστιανοί πηγαίνουν στην εκκλησία μόνο τη μέρα της Ανάστασης. Τέτοιος είναι κι ο ήρωας του χρονογραφήματος «Είχε αναστήσει τον Χριστό», του Τέρπανδρου Αναστασιάδη που δημοσιεύθηκε στις 20 Απριλίου 1930 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Λέσβου. Ο Αναστασιάδης ήταν διευθυντής της εφημερίδας, η οποία εκδόθηκε το 1928 και συνεχίζει να κυκλοφορεί μέχρι σήμερα. Είναι από τους συντελεστές της Λεσβιακής Άνοιξης, του πολιτισμικού φαινομένου που αναπτύχθηκε στη Λέσβο προπολεμικά. Αυτός και αρκετοί άλλοι δεν έγιναν γνωστοί, εκτός του νησιού, όπως ο Μυριβήλης, ο Βενέζης, ο Πανσέληνος και άλλοι, γιατί επέλεξε να ασχοληθεί μόνο με τη δημοσιογραφία. Ένα χρόνο μετά τον θάνατό του, το 1971, οι οικείοι του εκτύπωσαν κάποια χρονογραφήματά του σε βιβλίο με τον τίτλο όσα βλέπω και ακούω. Προλογίζοντας την έκδοση, ο Γιώργος Βαλέτας γράφει: «Έδωσε στο χρονογράφημά του βάθος, και λογοτεχνικό παλμό. Το πλησίασε προς το λογοτεχνικό δοκίμιο. Το έκανε λυρικό ή στοχαστικό απόλογο της ζωής. […] είχε την πρωτοτυπία ενός λογοτεχνικού ταλέντου, και αν δεν τον έτρωγε ο Μινώταυρος της δημοσιογραφίας και εργαζόταν συστηματικότερα στη λογοτεχνία θα μας άφηνε μοναδικά πράγματα».

Όσο για τις κροτίδες και τους πυροβολισμοί κατά την Ανάσταση, αν και απαγορεύονται, συνεχίζονται. Οι λάτρεις του εθίμου το ακολουθoύν, με αποτέλεσμα, δυστυχώς μερικές φορές τραυματισμούς, ακόμα και απώλεια ζωών.

Aριστείδης Καλάργαλης

Το χρονογράφημα του Τέρπανδρου Αναστασιάδη:

Σκίτσα του Μίλτη Παρακευαΐδη, δημοσιευμένα το Πάσχα του 1930 (20.4.1930), στην εφημερίδα Δημοκράτης της Λέσβου.

Ο άνθρωπος των παραδόσεων εκρατούσε τη λαμπάδα στα χέρια του και έριχνε δεξιά και αριστερά βλέμματα αληθινής απογνώσεως, ωσάν κάτι να επερίμενε, που καθυστερούσε εν τούτοις τρομακτικά.

Και οσάκις περνούσε από μπροστά του κανένας χωροφύλαξ και ερευνούσε με μάτι βλοσυρό τα πέριξ του αυλογύρου της εκκλησίας, ο άνθρωπος των παραδόσεων έκαμε κάποιαν απότομη κίνησιν, σαν κάτι να ήθελε να ειπεί το οποίον όμως σταματούσε ξαφνικά επάνω στα χείλη του.

– Σας συμβαίνει μήπως τίποτε, κύριε; Τον ηρώτησα.

Ο άνθρωπος μ’ εκοίταξε μ’ ένα βλέμμα οίκτου και μου είπε.

Παραβολή

ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

 του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου

Βρισκόταν στην κορυφή του λόφου –σ’ έναν ωραίο λόφο αλλά φαλακρό, δίχως βλάστηση– και από κει μπορούσε να δει ολόκληρη την πόλη και ν’ ακούσει το βούισμα που ερχόταν μέσα από τα σπίτια και τους δρόμους, τις γυναίκες που φώναζαν στους άντρες τους να σηκωθούν επιτέλους από τα κρεβάτια τους και τα παιδιά που έτρεχαν και χτυπούσαν τα ζώα που βάδιζαν τεμπέλικα στο λιθόστρωτο ψάχνοντας για καμιά σκιά. Και αυτός χαιρόταν τη θέα και το θόρυβο. Μόνο που ήταν καρφωμένος.

Η ζέστη ήταν αφόρητη. Κι όταν δίψασε, το ζήτησε. Οι φρουροί τού έδωσαν ξύδι αντί για νερό, βουτηγμένο σ’ ένα σφουγγάρι που το είχαν καρφώσει στη λόγχη ενός κονταριού, και αυτός έβγαλε τη γλώσσα του και έγλειψε το σφουγγάρι και τα χείλη του μούσκεψαν.

Πριν υποκύψει όμως, λιποθύμησε και ονειρεύτηκε τη Μαρία, όταν την αγκάλιαζε, όταν έσπαγε τα κόκαλά του πάνω της, όταν έσπαγαν τα κόκαλα αναμεταξύ τους. Ονειρεύτηκε λοιπόν τις παλιές μέρες. Ένα απόγευμα είχαν πάει μέχρι το ποτάμι. Η Μαρία κρατούσε το καλάθι. Μόλις έφτασαν στη όχθη, αυτή έβγαλε ένα σεντόνι και το άπλωσε πάνω στο χορτάρι. Ξάπλωσαν εκεί, ο ένας δίπλα στον άλλον. Μετά αυτός αποκοιμήθηκε. Προτού νυχτώσει, η Μαρία στάθηκε από πάνω του και τον σκούντηξε για να ξυπνήσει. Πήγαν σπίτι. Αυτό, σκέφτηκε μέσα στ’ όνειρό του, δεν θα το ξεχάσω ποτέ και δεν σκέφτηκε τίποτα άλλο ξανά.

 Το Σάββατο όλοι ήταν έξω, είχαν στρώσει τα τραπέζια τους κι έτρωγαν. Έκανε λιακάδα, ήταν χαρά θεού, χαρά πραγματική. Την ώρα που τον ξεκρέμαγαν, οι περισσότεροι είχαν ήδη μεθύσει. Το δέρμα στις παλάμες του είχε γίνει λεπτό σαν τσιγαρόχαρτο και οι πατούσες του είχαν φουσκώσει από τα καρφιά. Το αίμα είχε ξεραθεί γύρω από τις τρύπες. Ύστερα τον πήραν και τον πέταξαν σ’ ένα λάκκο και τον σκέπασαν. Το σώμα του ήδη μύριζε.

Προς το βράδυ ένα αγόρι βρήκε στην παραλία δώδεκα αγελάδες νεκρές. Τις είχε ξεβράσει η θάλασσα. Κάποιοι είπαν πως ήταν θαύμα. Πως κάτι σήμαινε αυτό. Η αλήθεια είναι ότι το πλήρωμα του πλοίου που τις μετέφερε είχε αναγκαστεί να τις πετάξει στο νερό γιατί αυτές, κάπως αναίτια, είχαν ψοφήσει και ήταν πια ένα άχρηστο φορτίο που έπιανε ζωτικό χώρο στο αμπάρι.

Aποχαιρετισμός στον Ερνέστο Λακλάου – με ένα αναπάντητο ερώτημα

E. ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-1

Uno busca lleno de esperanzas

el camino que los sueños

prometieron a sus ansias…

Sabe que la lucha es cruel

y es mucha, pero lucha y se desangra

por la fe que lo empecina…

Uno, «Enrique Santos Discépolo»*

του Γρηγόρη Ανανιάδη

Είχα πολύ καιρό να δω τον Ερνέστο Λακλάου, αγαπημένο δάσκαλο και φίλο από τα τέλη της δεκαετίας εβδομήντα, όταν ήρθε η αναπάντεχη είδηση του θανάτου του — λίγους μόνο μήνες πριν από την προαναγγελθείσα έκδοση του νέου του βιβλίου The Rhetorical Foundations of Society. Η είδηση με συγκλόνισε γιατί, ξεγελασμένος από τη διαρκή παρουσία του στον αγωνιστικό στίβο των ιδεών, έτρεφα την ψευδαίσθηση ότι θα ήταν πάντα εκεί, ευπροσήγορος ως συνήθως, και ότι ανά πάσα στιγμή θα μπορούσαμε να ξαναπιάσουμε τη συζήτηση από το σημείο που την είχαμε αφήσει. Θα εξακολουθήσουμε βέβαια να συνδιαλεγόμαστε με τα κείμενά του — «εσαεί» ήλπιζε εκείνος, συμμεριζόμενος δικαίως τη θουκυδίδεια φιλοδοξία του Γκράμσι· όσοι όμως είχαμε την τύχη να διασταυρωθούμε μαζί του δύσκολα θα συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι δεν θα τον ξανακούσουμε να σκέφτεται, να κορφολογάει την ιστορία, να απαγγέλλει από μνήμης Σαρμιέντο ή Μπόρχες, να τραγουδάει με πάθος ένα τάνγκο.

Εμπνευσμένος από τον στίχο του Αρχίλοχου «πόλλ’ οίδ’ αλώπηξ, αλλ’ εχίνος εν μέγα», ο Αϊζάια Μπερλίν κατέτασσε τους στοχαστές σε δύο κατηγορίες: τους «σκαντζόχοιρους» που βλέπουν τον κόσμο υπό το πρίσμα μιας κεντρικής ιδέας ή οργανωτικής αρχής και τις «αλεπούδες» που πειραματίζονται με πολλές ιδέες, συχνά μεταξύ τους αντιφατικές. Εάν υιοθετήσουμε την παιγνιώδη διάκριση του Μπερλίν, θα κατατάξουμε αναμφίβολα τον Ερνέστο Λακλάου στην πρώτη κατηγορία: «Σε όλη του τη ζωή ο Τζόυς επανερχόταν στην οικεία εμπειρία του από το Δουβλίνο· στη δική μου περίπτωση», ομολογoύσε ο Λακλάου, «αυτό που χρησιμεύει ως σημείο αναφοράς είναι τα χρόνια του πολιτικού αγώνα στην Αργεντινή της δεκαετίας του ’60.» Τότε ακριβώς θα διαμορφωθεί η «κεντρική ιδέα» του ετερόδοξου μαρξιστή της «περιφέρειας» που σαν κόκκινο νήμα επρόκειτο να διατρέξει την πολιτικο-θεωρητική περιπέτεια μιας ολόκληρης ζωής. Το επιτακτικό πολιτικό ζήτημα που αντιμετώπιζε ο νεαρός Λακλάου ήταν οι σχέσεις της Αριστεράς με την εθνο-λαϊκή ιδεολογία τού πολιτικά ετερόκλιτου περονισμού που εξέφραζε και οργάνωνε τη δημοκρατική κινητοποίηση των μαζών εναντίον των δυνάμεων της ολιγαρχίας. Αντίθετος προς τον σεκταριστικό εργατισμό και την ιδεολογική καθαρότητα που πρέσβευαν πολιτικοί φορείς της Αριστεράς, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα Αργεντινής, ο Λακλάου ήταν πεπεισμένος ότι η Αριστερά θα μπορούσε να βάλει τη δική της σφραγίδα στις εξελίξεις μόνον εάν, εμβαπτιζόμενη η ίδια στην εθνο-λαϊκή ιδεολογία, κατάφερνε να την ανανοηματοδοτήσει και να την αναπροσανατολίσει.

Πολιτική θεωρία, «λαός» και ριζοσπαστική δημοκρατία: Ερνέστο, το τανγκό συνεχίζεται…

E. ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-2

του Γιάννη Σταυρακάκη

 

Ο Γιάννης Σταυρακάκης με τον Ερνέστο Λακλάου, στο San Juan της Αργεντινής (2010), όπου ο δεύτερος είχε αναγορευθεί επίτιμος διδάκτορας.

Έμαθα για τον θάνατο του δασκάλου μου, του Ερνέστο Λακλάου, από την Νορήν, την πιστή, επί σειρά ετών, γραμματέα του στο Πανεπιστήμιο του Έσεξ. Μου είχε αδυναμία και μου έκλεινε πάντα πρωινά ραντεβού μαζί του όταν είχαμε να συζητήσουμε κεφάλαια της διδακτορικής διατριβής που έγραφα, έτσι ώστε να μην τον έχουν κουράσει οι αλλεπάλληλες συναντήσεις και τα μαθήματα. Έτσι και τώρα, μόλις έμαθε το ξαφνικό μαντάτο, έσπευσε να με ενημερώσει από τους πρώτους. Θλιβερή πρωτιά αυτή τη φορά και αναπάντεχη. Παρά τα 78 του χρόνια, ο Ερνέστο έδειχνε το τελευταίο διάστημα ιδιαίτερα ακμαίος και δραστήριος. «Νόμιζα ότι θα συνέχιζε για πάντα», μου έγραψε η Νορήν. Και δεν είχε άδικο. Εξάλλου, αυτήν ακριβώς την αίσθηση ζωντάνιας, αισιοδοξίας και προοπτικής κατόρθωνε να μεταδώσει και να εμφυσήσει ο Λακλάου σε οτιδήποτε έκανε: στα μαθήματά του, στην πολιτική θεωρία, στην πολιτική πράξη. Την ίδια διάθεση μετέδιδε –πάντοτε με μεγάλη γενναιοδωρία– σε όλους όσους συναντούσε: στους μαθητές του, στους συνομιλητές και τους συντρόφους του.

Κι αυτό, μάλιστα, την ίδια στιγμή που στοχαζόταν τα εμπόδια και τις αστοχίες της κριτικής σκέψης και της αριστερής πολιτικής πρακτικής, τόσο να ερμηνεύσουν τον κόσμο όσο και να τον αλλάξουν σε μια ριζοσπαστικά δημοκρατική κατεύθυνση. Αυτή η εμμονή στην αντιδογματική διερώτηση, σε ζωτικές αμφιβολίες που ξεβολεύουν, αλλά είναι αναγκαίες αν θέλουμε να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνικών και πολιτικών αγώνων και να ανανεώσουμε τις ηγεμονικές αξιώσεις ενός εναλλακτικού προσανατολισμού, του χάρισε στην πορεία πολλούς εχθρούς. Του εξασφάλισε όμως, ιδίως τα τελευταία χρόνια, και μια αξιοζήλευτη θέση στην αιχμή της σύγχρονης πολιτικής θεωρίας, την οποία πολλοί λίγοι πλέον θα αμφισβητούσαν.

Το φάντασμα του λαϊκισμού

 E. ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-3

του Γιώργου Παπανάγνου

Μια από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Λακλάου στη σύγχρονη πολιτική σκέψη είναι η αποσαφήνιση της έννοιας του λαϊκισμού. Ο αργεντινός θεωρητικός αποδεσμεύει την έννοια από τα παραδοσιακά πλαίσια που την εξισώνουν με τη δημαγωγία και τον μανιχαϊσμό και την τοποθετεί στην καρδιά του πολιτικού φαινομένου.

Ο Λακλάου διδάσκει ότι οι ηγεμονικοί πολιτικοί λόγοι χτίζονται γύρω από βασικά κομβικά (κενά) σημαίνοντα, στη βάση του συνδυασμού των λογικών της ισοδυναμίας και της διαφοράς. Ανάλογα με την ιστορική συγκυρία, ορισμένα πολιτικά σημαίνοντα καταφέρνουν να συνασπίσουν γύρω τους μια σειρά από κοινωνικές απαιτήσεις/διαφορές.

Τα μέτωπα αυτά χτίζονται στη βάση της διάκρισης από τον καταστατικό πολιτικό «εχθρό/αντίπαλο». Αυτό το σύνορο, ωστόσο, προσδίδει σε όλα τα διαφορικά στοιχεία εντός του συστήματος μια ποιότητα ισοδυναμίας έναντι του αποκλεισμένου. Οδηγεί, με άλλα λόγια, στη σύσταση του «λαού». Αυτό που περιλαμβάνει λοιπόν ο λαϊκισμός είναι μια συγκεκριμένη διαφορά που παρουσιάζει τον εαυτό της σαν τον «λαό» που βρίσκεται αντιμέτωπος με τον «εχθρό».

Ως εκ τούτου, η διαίρεση του κοινωνικού πεδίου και η σύσταση εν δυνάμει ηγεμονικών πολιτικών λόγων μέσω της επίκλησης του «λαού» αποτελεί καταστατικό στοιχείο της πολιτικής και χαρακτηρίζει τόσο δυνάμεις της (κεντρο)Αριστεράς όσο και της (κεντρο)Δεξιάς. Ο λαϊκισμός και ο κοινωνικός ανταγωνισμός είναι αναγκαίες συνθήκες για τη σύσταση των πολιτικών υποκειμένων και την υπέρβαση των εκάστοτε ηγεμονιών.

Μια μεταμαρξιστική κοινότητα θεωρίας και πράξης

E. ΛΑΚΛΑΟΥ: Ο ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΗΓΕΜΟΝΙΑΣ, ΤΟΥ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ & ΤΗΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ-4 

της Μαρίνας Πρεντουλή

Τζουζέπε Πελίτσα ντε Βολπέντο, «H πορεία των εργατών», 1901

Όταν μαθαίνουμε έναν θάνατο, η ροή της πραγματικότητας αναστέλλεται, καθώς η ανάμνηση έρχεται αντιμέτωπη με τη διαπίστωση της απώλειας. Από τις 13 του Απρίλη, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατος του Ερνέστο Λακλάου η ανάμνηση που αντιστέκεται πιο πολύ στην ετυμηγορία της πραγματικότητας είναι ένα από εκείνα τα βράδια, σε κάποιο εστιατόριο του Κολτσέστερ, όταν ο Ερνέστο αποφάσιζε ότι ήρθε η ώρα να τραγουδήσουμε όλοι μαζί κομμάτια από το αστείρευτο διεθνές επαναστατικό του ρεπερτόριο. Ανάμνηση που μοιράζομαι με πολλούς από τους μαθητές του, είτε συμπέσαμε στην ίδια συντροφιά είτε όχι.

Αντισυμβατικός και ως διανοητής και ως άνθρωπος, ερωτευμένος με τη ζωή και με την προοπτική μιας ριζοσπαστικής δημοκρατίας, μοιραζόταν απλόχερα τόσο ιστορίες από την πολιτική του δράση στην Αργεντινή όταν ήταν νέος όσο και έναν αστείρευτο διανοητικό πλούτο, που δεν χωρούσε στα όρια ενός μεμονωμένου ακαδημαϊκού κλάδου. Το μεταπτυχιακό και διδακτορικό πρόγραμμα που ίδρυσε το 1982 στο Πανεπιστήμιο του Έσεξ, Iδεολογία και Aνάλυση Λόγου, είχε κάτι από την προσωπικότητά του, καθώς αντλούσε τόσο από την πολιτική θεωρία όσο και από τη φιλοσοφία, την ιστορία και τη γλωσσολογία. Ήταν ένα πρόγραμμα αντισυμβατικό και προκλητικά αντίθετο προς τον εμπειρισμό και τον θετικισμό των πολιτικών επιστημών, που κυριαρχούσαν τόσο στο Τμήμα Πολιτικής (Government) του πανεπιστημίου όσο και στον ευρύτερο ακαδημαϊκό κλάδο.

Λιάνα Κανέλλη: Αποκάλυψη τώρα!

Νίκου Κοταρίδη

H Λιάνα Κανέλλη στην εκπομπή «Καρντάσιανς»

Η πολεμική του ΚΚΕ προς τον ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί πλέον θεμελιώδη άξονα της πολιτικής του. Βασικά στοιχεία της, η απόδειξη, η αντίκρουση (βλ. τη σ. Παπαρήγα), και κυρίως η «αποκάλυψη» του «σφάλματος» ή –στο ιδίωμα της Αριστεράς– της θεωρητικής, ιδεολογικής και ιστορικής πλάνης. Αυτοματικά παρεπόμενο: κάθε παρέκκλιση από τη «σωστή γραμμή» οδηγεί τελικά στην αποδυνάμωση του κινήματος.

Η λειτουργία ωστόσο της Λιάνας Κανέλλη στα τηλεοπτικά πάνελ ξεπερνάει τα παραπάνω· είναι ενδεικτική μιας ορισμένης συνθήκης στον δημόσιο διάλογο, όπου η αντιπαράθεση δεν αναφέρεται στις θέσεις του αντιπάλου και την πολιτεία του, αλλά σε ιδιότητες, κρυφές και ενίοτε δόλιες. Η «λογική πλάνη» δεν αφορά πια αστοχίες στην ανάλυση, αλλά την ουσιώδη θεωρητική, ιδεολογική και ηθικο-πολιτική ελλειμματικότητα του αντιπάλου: οπορτουνιστής, αναθεωρητής κλπ. Επομένως, δεν πρόκειται περί πλάνης, αλλά για την εκδήλωση συμφυών προς την ουσία του αντιπάλου ιδιοτήτων. Έτσι, η αντιπαράθεση μετατοπίζεται από τον έλεγχο των θέσεων στην «αποκάλυψη» του, σε «τελική ανάλυση», ρόλου του· από την κατάδειξη της πλάνης στην αποκάλυψη των σαγηνευτικών (επικοινωνιακών) κόλπων που στοχεύουν στην αποπλάνηση ενός άδολου και ανυποψίαστου ακροατηρίου, του λαού, στο «ξεσκέπασμα» της δόλιας φύσης και λειτουργίας του αντιπάλου (εξού και η «σωτηριώδης» λειτουργία της αποκάλυψης) και, τέλος, στο «ξεμπρόστιασμα»: ο αντίπαλος είναι διαφορετικός από αυτό που φαίνεται ή λέει. Επιπλέον, η ταυτότητά του δεν συγκροτείται στο εσωτερικό της Αριστεράς, αλλά ανάγεται σε ορισμένες «ιστορικά δόλιες» ιδιότητες του καπιταλισμού (π.χ. ενσωμάτωση των ταξικών του εχθρών, ανάσχεση ριζοσπαστικοποίησης). Ως εδώ όλα καλά και το στραβό το ριζικό μας…

K.Σ. Κάρολ, 1924-2014

του Μικαέλ Λεβύ

 μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Ο K.S. Karol μας άφησε για πάντα την Πέμπτη 10 Απριλίου. Δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο Karolπου το πραγματικό του όνομα ήταν Karol Kewes, υπήρξε –μαζί με τη σύντροφό του Ροσάνα Ροσάντα– ένας απ’ τους «αμετανόητους» εκπροσώπους ενός δημοκρατικού κομμουνισμού. Αψηφώντας τις ισχύουσες ταξινομήσεις αρνήθηκε πάντα να ευθυγραμμιστεί με τα στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου. «Μη Εβραίος Εβραίος» (κατά τον διάσημο ορισμό του Ισαάκ Ντόυτσερ), ο Κάρολ γεννήθηκε στην Πολωνία το 1924 και πέρασε τα νεανικά του χρόνια στην ΕΣΣΔ, στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού, πολεμώντας τον ναζισμό. Γι’ αυτή την εμπειρία μας χάρισε τη συγκινητική του μαρτυρία στο βιβλίο Σόλικ, Διηγήσεις ενός νεαρού Πολωνού απ’ την εμπόλεμη Ρωσία, Fayard(σειρά: Grands documents contemporains), Παρίσι 1983. Το τηλεοπτικό κανάλι Histoire, της Γαλλικής τηλεόρασης, παρουσίασε ένα ντοκυμαντέρ που αφηγείται την ιστορία της ζωής του με τίτλο: K.S. Karol, το πορτραίτο ενός σημαντικού μάρτυρα του αιώνα.[1]

  Επιστρέφοντας απ’ την Πολωνία μετά τον πόλεμο, και έπειτα από μια σύντομη σταδιοδρομία ως διπλωμάτης, επιλέγει να αυτοεξοριστεί στη Γαλλία. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1950, ο Ψυχρός Πόλεμος βρίσκεται στο απόγειό του και οι «σοβιετικοί σύντροφοι» έχουν φυλακίσει τον Γκομούλκα ως ύποπτο για τάσεις αυτονόμησης. Αν και έχει καταφύγει στη Δύση, ο Κάρολ αρνείται να μετατραπεί, όπως αρκετοί άλλοι εξόριστοι, σε επαγγελματία αντικομμουνιστή. Αισθάνεται πολιτική συμπάθεια για ανθρώπους όπως ο Πιερ Μεντές-Φρανς ή ο Ανορίν Μπήβαν, που αρνούνται τον Ψυχρό Πόλεμο και προσπαθούν να χαράξουν έναν τρίτο δρόμο ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοβιετικό μοντέλο.

Τα άρθρα του Κάρολ στον Nouvel Observateur και το Manifesto, τα βιβλία του για την Κουβανική Επανάσταση (Οι γκεριγιέρος στην εξουσία: η πολιτική διαδρομή της Κουβανικής Επανάστασης, Robert Laffont, Παρίσι, 1970) και για την Κινεζική Επανάσταση (Η Κίνα του Μάο: ο άλλος κομμουνισμός (Robert Laffont, Παρίσι 1966) τροφοδότησαν την σκέψη και τον δημόσιο διάλογο στην Αριστερά σ’ ολόκληρο τον κόσμο.