Τάκης Μπαλτάκος 007 ή «Α, ένα ελάφι!»

του Στρατή Μπουρνάζου

Οι «τέσσερις του Καίμπριτζ» είναι μια από τις πιο πολύκροτες κατασκοπικές υποθέσεις του Ψυχρού Πολέμου: τέσσερις Βρετανοί ανώτατοι πράκτορες της Μ16 (με πιο γνωστό τον Κιμ Φίλμπυ, από τον οποίο εμπνεύστηκε ο Ίαν Φλέμινγκ τον Τζαίημς Μποντ) ήταν κατάσκοποι των Σοβιετικών και έδρασαν για χρόνια με άκρα αποτελεσματικότητα και μυστικότητα.

Κάπως έτσι φαίνεται δρούσε και ο κ. Μπαλτάκος, αν πιστέψουμε τον πρωθυπουργό, τον Μάκη Βορίδη και κάμποσους άλλους. Ένας Έλληνας 007, στην υπηρεσία της Χρυσής Αυγής, που με απόλυτη συνωμοτικότητα έφτασε στα ανώτατα κλιμάκια, παρά τω πρωθυπουργώ. Μόνο έτσι θα εξηγούνταν πώς ο Α. Σαμαράς δεν είχε ιδέα…

Το σενάριο μπορεί να ενδείκνυται για ελληνικό νουάρ, αλλά δεν αντέχει στον στοιχειώδη λογικό έλεγχο. Όπως και το αντίστροφο, που διακινεί ο ίδιος ο Μπαλτάκος: ότι ήταν «πράκτορας» της Ν.Δ. σε διατεταγμένη υπηρεσία εντός της Χρυσής Αυγής, για να τη βραχυκυκλώσει… Αυτά είναι παραμύθια, όπως έγραφε ο Μάνος Αυγερίδης («Η “αθώα περιστερά”, ο “πράκτορας του σκότους” και άλλα παραμύθια, RedNotebook, 3.4.2014: goo.gl/ceKGdE). Ή, κατά το γνωστό ανέκδοτο, ο Αντώνης θα μπορούσε να αναφωνήσει: «Α, Ένα ελάφι!» — τινάζοντας αμέσως το θήραμα από τον ώμο του (και το δεξί του χέρι). Η αλήθεια βρίσκεται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση: ο Τάκης Μπαλτάκος δεν δρούσε εν κρυπτώ και παραβύστω· τις επαφές, τις συναντήσεις και τις μηχανορραφίες τις ήξεραν πολλοί, δεκάδες, εκατοντάδες — και δεν εννοώ μόνο τους υπαλλήλους της Βουλής, τους καφετζήδες, τους κλητήρες που τον έβλεπαν να ανταλλάσσει επισκέψεις με τον Κασιδιάρη και άλλους επιφανείς ναζιστές («ενδεχομένως από ευγένεια», όπως είπε προχθές ο υπουργός Δικαιοσύνης στον ΣΚΑΪ). Όσο σκοτεινό περιθώριο αυτενέργειας κι αν αναγνωρίσουμε στον Τ. Μπαλτάκο, είναι βέβαιο ότι το αλισβερίσι με τους ναζιστές το σχεδίαζε μαζί με άλλους. Και ας μην αναζητήσουμε αυτούς τους κάποιους κάπου κάποτε, αλλά στους κόλπους της κυβέρνησης και τον ίδιο τον πρωθυπουργό. Δεν μιλάμε πια για «ναζιστικούς θύλακες», αλλά για «ναζιστικό πυρήνα» στην καρδιά της κυβέρνησης

Κράτος και Χρυσή Αυγή: η τομή της 28ης Σεπτεμβρίου

του Δημήτρη Ψαρρά

Αφίσα της ναζιστικής νεολαίας

Δεν χρειάζεται να έχει δει κανείς πολλές εκπομπές «κρυφής κάμερας» για να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει στο βίντεο της συνομιλίας Μπαλτάκου-Κασιδιάρη.

Τα πράγματα είναι εξαιρετικά σαφή. Ο ακραίος τρόπος που επιχειρεί ο κ. Μπαλτάκος να πείσει τον συνομιλητή του ότι πρωθυπουργός, υπουργοί και εισαγγελείς είναι από ηλίθιοι έως ενεργούμενα των «σιωνιστών» έχει μία και μόνο εξήγηση: ότι μέχρι εκείνη τη στιγμή ο Μπαλτάκος διαβεβαίωνε τον Κασιδιάρη ότι η οργάνωσή του δεν κινδυνεύει από την κυβέρνηση και ότι εκείνος θα φροντίσει να διατηρηθεί η προστασία που απολάμβανε η Χρυσή Αυγή μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Καθώς φαίνεται, παρόμοιες διαβεβαιώσεις έδινε ο κ. Μπαλτάκος στους Χρυσαυγίτες συνομιλητές του ακόμα και μετά τις πρώτες κινήσεις της δικαιοσύνης και την ανάθεση στον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Χ. Βουρλιώτη της προκαταρκτικής εξέτασης. Το ότι αιφνιδιάστηκε η ηγεσία της οργάνωσης από τις συλλήψεις το πρωί της 28ης Σεπτεμβρίου και την άσκηση διώξεων είναι παραπάνω από βέβαιο. Αποδεικνύεται από τον σπασμωδικό τρόπο που αντέδρασαν οι συλληφθέντες, από το πάγωμα των οπαδών, τα κλαψουρίσματα στις απολογίες, τις αλληλοκαταγγελίες και τις αυθόρμητες δηλώσεις μετάνοιας.

Επίσης ξεκάθαρο είναι το γεγονός ότι μέχρι τότε ο κ. Μπαλτάκος δρούσε με την πλήρη συγκατάθεση του κ. Σαμαρά. Η αποστολή προσέγγισης της Χρυσής Αυγής ήταν σχεδόν δημόσια και οι σχετικές δηλώσεις του κ. Μπαλτάκου σκόπιμα προκλητικές, εφόσον απευθύνονταν στο εκλογικό κοινό της Χρυσής Αυγής. Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να μη γνώριζε ο πρωθυπουργός κάτι που γνώριζε όλη η Ελλάδα.

Τουρκία: η εκδίκηση της λαϊκής Δεξιάς

Γιατί νίκησε ο Ερντογάν στις τοπικές εκλογές;

 της Ιλεάνας Μορώνη

Παρά το κύμα διαδηλώσεων στην Τουρκία μόλις πριν εννιά μήνες και, κυρίως, παρά τις πρόσφατες αποκαλύψεις σκανδάλων, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) κατάφερε να λάβει ένα εντυπωσιακό ποσοστό ψήφων στις τοπικές εκλογές της περασμένης Κυριακής. Η εκλογική επιτυχία του ΚΔΑ, αν και δεν εκπλήσσει όσους παρακολουθούν την Τουρκία, απαιτεί μια ερμηνεία. Απαιτεί, κυρίως, να δούμε την τουρκική Δεξιά στην ιστορική της συνέχεια.

Kωνσταντινούπολη, Μάρτιος 2014. Φωτογραφία: Sedat Suna

Το κόμμα των «αδικημένων»

 Η επιτυχία κι η ανθεκτικότητα του ΚΔΑ οφείλονται στο ότι κατάφερε να συνθέσει και να εκφράσει τα βασικά στοιχεία του δεξιού πολιτικού λόγου όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί σταδιακά εδώ και δεκαετίες, σε μια κοινωνία που σε μεγάλο ποσοστό αυτοτοποθετείται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος και υιοθετεί συντηρητικές αξίες. Το ΚΔΑ είναι στην πραγματικότητα μια σύνθεση όλων των τάσεων της τουρκικής Δεξιάς: από την εμφάνισή της στη δεκαετία του 1950 (με το Δημοκρατικό Κόμμα που χρησιμοποίησε παραδοσιακά-θρησκευτικά μοτίβα για να αποκτήσει προσβάσεις στην κοινωνία) και τα μεγάλα δεξιά κόμματα των δεκαετιών του 1960 και του 1970 (τα οποία υπήρξαν θύματα στρατιωτικών πραξικοπημάτων αλλά ταυτόχρονα προτίμησαν πάντα να παραδώσουν τα κλειδιά της κυβέρνησης στον στρατό από το να δουν να πραγματώνεται ο κομμουνιστικός κίνδυνος), μέχρι την «τουρκο-ισλαμική σύνθεση» που ξεκίνησε η στρατιωτική χούντα του ’80 ως αντίδοτο στην Αριστερά και την οποία συνέχισε ο εισηγητής του νεοφιλελευθερισμού στην Τουρκία, Τουργκούτ Οζάλ. Ταυτόχρονα, οι άμεσες καταβολές του ΚΔΑ τοποθετούνται βέβαια στο πολιτικό Ισλάμ που άρχισε να οργανώνεται στη δεκαετία του ’60, στο κίνημα της «Εθνικής Άποψης» (Millî Görüş).

Αποχαιρετισμός στον Ζακ Λε Γκοφ

ΖΑΚ ΛΕ ΓΚΟΦ 1924-2014): Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΟΥ ΦΩΤΙΣΕ ΤΟΝ  ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ-1

 του Ν. Ε. Καραπιδάκη

Χορός χωρικών σε μεσαιωνικό χωριό. The Granger Collection, New York (από την Britannica)

Πριν από μερικές μέρες ανακοινώθηκε από τους στενούς συγγενείς του ο θάνατος του ιστορικού Ζακ Λε Γκοφ. Η ανακοίνωση έγινε με πολύ διακριτικό τρόπο, με τον τρόπο που ο ίδιος συνήθιζε να συμπεριφέρεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Το ιστοριογραφικό του έργο είναι γνωστό στους Έλληνες χάρις στις μεταφράσεις πολλών έργων του που υπάρχουν στη γλώσσα μας. Είναι σχεδόν περιττό να πούμε, αφού απευθυνόμαστε σε ένα καλλιεργημένο κοινό, ότι πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους, παγκοσμίως, ιστορικούς και ότι όπως όλα δείχνουν η παρακαταθήκη που άφησε στις ανθρωπιστικές και στις κοινωνικές επιστήμες θα ξεπεραστεί δύσκολα. Αποφεύγοντας να αναφερθούμε εδώ στο πλούσιο βιογραφικό του και στην πλούσια εργογραφία του, που μπορεί εύκολα να βρει κανείς ακόμα και στο διαδίκτυο, προτιμούμε να συνοψίσουμε αυτό που έκανε τον στοχασμό του ξεχωριστό και του επέτρεψε να γίνει ένας από τους ανανεωτές της ιστορικής επιστήμης.

Ο Μεσαίωνας του Ζακ Λε Γκοφ

ΖΑΚ ΛΕ ΓΚΟΦ (1924-2014): Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΟΥ ΦΩΤΙΣΕ ΤΟΝ  ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ-2

της Ρίκας Μπενβενίστε

Πηγή: Maggie Black, «The medieval cookbook», British Museum Press, 1992

Τα βιβλία ιστορίας παλιώνουν κι αυτά. Υπάρχουν όμως ορισμένα που συνθέτουν ένα παρελθόν που μας συνοδεύει για πολύ. Τα βιβλία του μεσαιωνολόγου Ζακ Λε Γκοφ ήταν από αυτά που «έφτιαξαν» την ιστορία της μεσαιωνικής Δύσης έτσι όπως τη γνωρίσαμε στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Πολλοί από τους τρόπους του Λε Γκοφ ιστορικού να «κάνει ιστορία», πολλές από τις όψεις του Μεσαίωνα που συνέθεσαν αυτός, οι συνεργάτες και οι μαθητές του μας συντροφεύουν και σήμερα.

Ο Ζακ Λε Γκοφ που πέθανε στο Παρίσι την 1η Απριλίου θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της δεύτερης γενιάς της ιστοριογραφικής σχολής των Annales. Το έργο του, πλούσιο, πληθωρικό θα έλεγε κανείς, υπηρέτησε με συνέπεια την κριτική στον θετικισμό και τις αρχές της «νέας ιστορίας» όπως αυτή προτάθηκε και καλλιεργήθηκε από τη σχολή των Annales: Ιστορία-πρόβλημα, που θέτει ερωτήματα και αναζητά ερμηνείες, συνολική ιστορία, που στήνει το παρατηρητήριό της στο σταυροδρόμι του υλικού και του πνευματικού πολιτισμού, επιστρατεύει κάθε είδους πηγές και εντάσσει στη θεματολογία της όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής: τέχνες και πρακτικές, γνώσεις και δοξασίες, όλους τους «τρόπους του σκέπτεσθαι και του αισθάνεσθαι», όπως έλεγε ο Μαρκ Μπλοκ που αποτέλεσε πρότυπο για τον Ζακ Λε Γκοφ.

Ο Ζακ Λε Γκοφ ήταν επίσης και αριστερός και αυτό μαρτυρούν όψεις του βίου και του έργου του. Ο ίδιος μάλιστα αυτοπροσδιοριζόταν ως αριστερός χριστιανός. Γεννήθηκε το 1924, σε καιρούς που δεν είχαν ακόμη σβήσει οι απόηχοι της υπόθεσης Ντρέυφους, σε μια αριστερή οικογένεια: ο πατέρας του ήταν αντικληρικαλιστής, η μητέρα του πιστή καθολική. Ο μικρός Ζακ διδάχθηκε από τους γονείς την ανοχή και εντυπωσιάστηκε από την επιτυχία του Λαϊκού Μετώπου. Ωστόσο, αργότερα, αντίθετα με άλλους αριστερούς διανοούμενους της γενιάς του, δεν εντάχθηκε στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα και αντιμετώπισε κριτικά τα καθεστώτα της ανατολικής Ευρώπης. Στο έργο του όμως –όπως και οι άλλοι ιστορικοί των Annales- είχε πάντοτε την έγνοια να κατανοεί την οικονομία και να τη συνδέει με άλλες δομές και πιο συγκεκριμένα με το θρησκευτικό σύμπαν της Ευρώπης.

Error 404 – democracy not found

του Ματθαίου Τσιμιτάκη

Έργο του Edward McGowan, από το μπλογκ underplot.tumblr.com

Στα τέλη του Γενάρη, εγκαινιάζοντας τον κύκλο εκδηλώσεων του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς για τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής με τίτλο «error 404 – democracy not found», ο Ανδρέας Καρίτζης έθεσε ένα πλαίσιο πολιτικών αρχών για την παρέμβαση της Αριστεράς. H δεύτερη εκδήλωση, ένα μήνα αργότερα, επικεντρώθηκε στην κρίση των ΜΜΕ και την ανάδυση του διαδικτύου ως καταλυτικού παράγοντα διαμόρφωσης του δημόσιου λόγου.

Αν η Αριστερά θέλει να αρθρώσει πολιτικό λόγο για το ζήτημα των δεδομένων και των πληροφοριών –από τα εργαλεία παραγωγής τους (λογισμικό) έως τη διαχείρισή τους σε ιδιωτικό ή δημόσιο επίπεδο (ιδιωτικότητα-επιτήρηση, ουδετερότητα του διαδικτύου, κατακράτηση δεδομένων από εταιρείες και οργανισμούς)– πρέπει να καταλάβει πώς αλλάζει το πεδίο της δημοσιότητας και γιατί τα παραδοσιακά ΜΜΕ καταρρέουν.

Ο Νίκος Σμυρναίος (καθηγητής πολιτικής οικονομίας των ΜΜΕ και του Διαδικτύου στο Université Toulouse ΙΙΙ) προσπάθησε, στη δεύτερη εκδήλωση, να το ορίσει ως εξής: «Η πολιτική σημασία της εύρυθμης λειτουργίας του δημόσιου χώρου στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας έγκειται στο γεγονός ότι σε αυτόν λαμβάνει χώρα η διαπάλη ιδεών και επιχειρημάτων σχετικά με τα κοινά. Μέσω αυτής της διαπάλης κατασταλάζει και αποκρυσταλλώνεται και η “κοινή γνώμη”, δηλαδή μια σειρά κυρίαρχων πεποιθήσεων και αναπαραστάσεων σχετικά με το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό γίγνεσθαι η οποία, θεωρητικά, συμπίπτει με την δημοκρατική αντιπροσώπευση της πλειοψηφίας”.

Τα ΜΜΕ παίξανε καταλυτικό ρόλο στην εδραίωση και την επικύρωση της αστικής ηγεμονίας στην ιστορική της εξέλιξη, όμως σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε πρωτόγνωρα προβλήματα. Το διαδίκτυο εμφανίζεται σαν υπερδομή με διαχωρικά και παγκόσμια οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά τα οποία αποφεύγουμε να ερμηνεύσουμε όταν μιλάμε για δικαιώματα, όπως αυτό της ελευθερίας του λόγου.

«Oμορφιά, δικαιοσύνη, τάξη: Να πού στηρίχθηκαν οι πολιτισμοί»

μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του Ζακ Λε Γκοφ

για την κουλτούρα και τον πολιτισμό, τη γέννηση των πολιτισμών, τη σημασία των πόλεων,  τον Μαρξ, τον Μπρωντέλ, το σώμα στον μεσαιωνικό πολιτισμό, την παγκοσμιοποίηση

μετάφραση: Μαρία Καλαντζοπούλου

Η συνέντευξη δόθξηκε στο στον Nicolas Truong και δημοσιεύθηκε στη Le Monde στις  21.1.2014 με τον εξής πρόλογο: «Mεσαιωνολόγος διεθνούς εμβέλειας, με μνημειώδες έργο, ο Ζακ Λε Γκοφ εξέδωσε τα τελευταία χρόνια σειρά μελετών: Le Moyen Age et l’ Argent [Ο Μεσαίωνας και το χρήμα, Perrin2010], Alarecherchedutempssacré. Jacques de Voragine et la Légende dorée  [Αναζητώντας τον ιερχρόνο. Ο Ζακ ντε Βοραζίν και ο χρυσός θρύλος, Perrin, 2011], Le Moyen Age expliqué en images  [ΟΜεσαίωναςμέσααπόεικόνες Seuil, 2013] καιπιοπρόσφατα, στις 9 Ιανουαρίου, το:  Faut-il vraiment découper l’histoire en tranches [Είναι στ’ αλήθεια αναγκαίο να κόβουμε την ιστορία σε κομμάτια; Seuil, 2014]».

Από ψαλτήρι, αρχές 13ου αιώνα

Γιατί αναλάβατε να «υιοθετήσετε» τη σειρά Ιστορία και Πολιτισμοί (συνέκδοση του Νational Geographic και της Le Monde), προλογίζοντάς την;

Αυτή η συλλογή μου φαίνεται πως απαντά σε μια θεμελιώδη εκδοτική ανάγκη στον τομέα της ιστορίας: να τεθεί στη διάθεση μεγάλου αριθμού αναγνωστών ένα σύνολο γνώσης που, χωρίς να αποποιείται το εμπερίστατο, είναι αναγκαίο για την παίδευση του υπεύθυνου πολίτη του σήμερα. Αυτό μου φαίνεται ότι αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία,καθώς σε κάποιες χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Γαλλία, παρατηρούμε ότι η ιστορία συρρικνώνεται μέσα στην εκπαίδευση. Πρόκειται για ένα λάθος που με ανησυχεί, γιατί η ιστορία είναι ατομικά και συλλογικά αναγκαία για την κατανόηση του κόσμου και του δικού μας ρόλου στη λειτουργία του.

Συμπεριλαμβάνοντας και την αρχαία και τη μεσαιωνική ιστορία;

Η γνώση του αρχαίου και μεσαιωνικού παρελθόντος πρέπει να αποκτήσει ξανά σημασία και δύναμη επιρροής: η ύπαρξή μας ζει από κληρονομιές, κι αυτές οι κληρονομιές δεν αποτελούν μια απλή νοσταλγική επιστροφή στο παρελθόν. Είναι, και πρέπει να είναι, ένα εφαλτήριο για το μέλλον. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, το τμήμα που αφορά τη μακρά διάρκεια είναι κυρίαρχο. Νομίζω εξάλλου πως στα χρόνια που έρχονται, θα είναι σημαντικό να αποκτήσουμε ειδικούς σ’ αυτό που σήμερα αποκαλούμε προϊστορία, για την οποία πιστεύω πως, χάρη ιδιαίτερα στην αρχαιολογία, θα ανακαλύψουμε νέες μαρτυρίες που θα μας επιτρέψουν να απαντήσουμε καλύτερα στην ερώτηση: «Από πού προερχόμαστε;»

Άνω ποταμών η ελιά

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

 Δυο καινούργια (με ή χωρίς εισαγωγικά) κόμματα θα πάρουν μέρος, όπως όλα δείχνουν, στις ευρωεκλογές του Μαΐου, δυο κόμματα που έχουν το κοινό χαρακτηριστικό ότι το όνομά τους δεν αναφέρεται ευθέως στην πολιτική, δηλαδή δεν είναι αρκτικόλεξο ή ακρωνύμιο, ούτε περιέχει λέξεις όπως κόμμα, κίνημα, συμμαχία, δημοκρατικός, δημοκρατία, ελληνικός, Ελλάδα, πανελλήνιος, αριστερά κτλ., αλλά συμπίπτει με κοινά ουσιαστικά που βέβαια έχουν τους δικούς τους συμβολισμούς –όπως άλλωστε συμβαίνει και με δυο κάπως παλαιότερα κόμματα των άκρων, τη ναζιστική Χρυσή Αυγή και την ακροφιλελεύθερη Δράση: το Ποτάμι και η Ελιά.

Έργο του Βαν Γκογκ

Η λέξη ποτάμι είναι μεσαιωνική· η αρχαία λέξη είναι ο ποταμός, ήδη στον Όμηρο. Ετυμολογικά, η λέξη παράγεται από ένα θέμα ποτ- που παραπέμπει στο ρήμα πίπτω· φαίνεται ότι η πρώτη σημασία της λέξης θα ήταν το ρεύμα νερού που πέφτει από ψηλά, ενώ το λατινικό flumenπαραπέμπει περισσότερο στην ιδέα της άφθονης ροής –αλλά η Ελλάδα δεν διακρινόταν για τα μεγάλα, πλατιά της ποτάμια, μόνο για τα μικρά και ορμητικά. Χρησιμοποιούμε μεταφορικά τη λέξη ποτάμι ή ποταμός για να δηλώσουμε μεγάλες ποσότητες υγρών, αφού λέμε για «ποταμούς/ποτάμια αίματος» ή δακρύων ή ιδρώτα, ενώ υπάρχει και η αρχαία έκφραση «άνω ποταμών», που τη λέμε για εξωφρενικά και παράλογα πράγματα.

Με το ποτάμι έχουμε αρκετές νεότερες εκφράσεις και παροιμίες. Λέμε «τον πήρε το ποτάμι» για κάποιον που απέτυχε στις προσπάθειές του ή καταστράφηκε· ρωτάμε «να το πάρει το ποτάμι;» για να αποκαλύψουμε τη λύση ενός αινίγματος. Σιγανό ποτάμι λέμε τον άνθρωπο χαμηλών τόνων, που δεν εκδηλώνει τα συναισθήματά του, ιδίως όταν η φαινομενικά ήρεμη συμπεριφορά κρύβει αντίθετη δραστηριότητα· και η παροιμία συμβουλεύει τα σιγανά ποτάμια να φοβάσαι.

Τα ποτάμια από την αρχαιότητα τα χρησιμοποιούσαμε για να πλένουμε και να ξεπλένουμε, και ίσως δεν είναι τυχαία η ονομασία του νέου κόμματος αν σκεφτούμε ότι ο Σταύρος Θεοδωράκης και οι τηλεοπτικές εκπομπές του έχουν πάνω από μια φορά κατηγορηθεί, όχι άδικα φοβάμαι, ότι λειτούργησαν ως πλυντήριο, πρόσφατα των λιμενικών στο Φαρμακονήσι και παλιότερα της Χρυσής Αυγής.

Έργο του Βαν Γκογκ

Είναι νωρίς ακόμα και ίσως το νέο κόμμα μάς αιφνιδιάσει, όμως όλα δείχνουν ότι το Ποτάμι δεν είναι παρά ένα ανάχωμα για να παρασύρει πολίτες που αλλιώς μπορεί και να πήγαιναν στην αριστερά. Όπως έλεγε και μια παλιά παροιμία, Έτρεχε να μη βραχεί, κι έπεσε στο ποτάμι.

Η ελιά, πάλι, είναι μαζί μας από τα προϊστορικά χρόνια· αναφορές βρίσκουμε ήδη στις μυκηναϊκές πινακίδες της γραμμικής Β (e-ra-waγια την ελαία και e-ra-woγια το έλαιον). Η ελαία περνάει επίσης από τα πολύ παλιά χρόνια στα λατινικά (το λατινικό olivaδιατηρεί το χαμένο στα ελληνικά δίγαμμα), όπως και το έλαιον (oleum, απ’ όπου όλες οι αντίστοιχες λέξεις των ευρωπαϊκών γλωσσών, oil, huile, olioκτλ.).

Βιβλίο θα μπορούσε να γραφτεί για την παρουσία και τη σημασία της ελιάς στον ελληνικό πολιτισμό και τη γλώσσα, οπότε μόνο μερικές αναφορές θα κάνω. Λέγοντας σήμερα «ελιά» εννοούμε τόσο το ελαιόδεντρο όσο και τον καρπό του, ενώ μεταφορικά η λέξη χρησιμοποιείται επίσης για τις μελανόχρωμες κηλίδες του προσώπου, σημασία ήδη μεσαιωνική. Ο καρπός της ελιάς ήταν το συνηθισμένο προσφάι του φτωχού, και γι’ αυτό η φράση «ψωμί κι ελιά» έχει πάρει τη σημασία της εξαιρετικά λιτής διαβίωσης· «ψωμί κι ελιά και Κώτσο βασιλιά» φώναζαν οι φανατικοί βασιλόφρονες στα χρόνια του διχασμού, όταν ο συμμαχικός αποκλεισμός είχε φέρει πρωτόγνωρη πείνα.

Σκέψεις με αφορμή το «Φασισμός Α.Ε.»

του Αποστόλη Φωτιάδη

 Λίγες μόνο μέρες πριν τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ντόπιοι δημοσιολόγοι πρότειναν στα σοβαρά τη σταθεροποίηση του πολιτικού συστήματος με τη συμμετοχή μιας «σοβαρότερης εκδοχής» του ελληνικού νεοφασισμού. Για να καταλάβει κανείς πόσο κοντά στον εφιάλτη βρέθηκε τότε η ελληνική κοινωνία, πρέπει να ψάξει τα ιστορικά ανάλογα αυτής της ιδέας αλλά και το τι συνέβη όταν εφαρμόστηκαν. Τόσο στην Ιταλία όσο και στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, η άνοδος των φασιστικών κινημάτων στην εξουσία έγινε με αυτό τον τρόπο. Ούτε ο Χίτλερ κατέκτησε ποτέ την πλειοψηφία ούτε ο Μουσολίνι και οι μελανοχίτωνές του κατέλαβαν την εξουσία διά της εφόρμησης στη Ρώμη. Και τα δυο είναι ιστορικές ανακρίβειες, που ενισχύθηκαν αργότερα επιμελώς, για να λειτουργήσουν ως συστατικά των μύθων των ολοκληρωτικών καθεστώτων τους. Ήρθαν στην εξουσία όταν τα ντόπια μεγάλα βιομηχανικά και μεγαλοαστικά συμφέροντα, στην προσπάθειά τους να ελέγξουν τους κραδασμούς των ακραίων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων της εποχής, τους επέλεξαν ως συνομιλητές και πολιτικούς εταίρους. Η ιστορία του κ. Μπαλτάκου είναι απλώς η πρακτική εφαρμογή αυτής της πολιτικής. Εδώ προκύπτει μια δεύτερη ιστορική αναλογία, εξίσου τρομακτική: όπως τότε η δημοκρατία είχε ουσιαστικά καταστεί νεκροζώντανη, έτσι και σήμερα με παρόμοια επιχειρήματα και χειρισμούς ο κοινοβουλευτισμός και η διαίρεση των εξουσιών επιβιώνουν βαριά τραυματισμένοι, διατηρούνται ενίοτε μονάχα ως ασκήσεις ρητορικής την ώρα που στην πράξη υπαγορεύεται ωμά ο νόμος του ισχυρού.

Η μαγική λέξη «ανταγωνιστικότητα»

Ή οι βλαβερές συνέπειες της μείωσης των μισθών

του Βλάση Μισσού και του Μιχάλη Βεληζιώτη

Έργο του Καρλ Χόφερ, 1939

Ανταγωνιστικότητα: μια μαγική λέξη στο όνομα της οποίας ομνύουν τόσοι και τόσοι. Μια λέξη που εκφράζει την αισθητή μείωση του εργασιακού κόστους, η οποία θα καταστήσει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες μας φτηνότερα, και άρα ελκυστικότερα, στους αγοραστές του εξωτερικού. Η διαρκής χρήση της από τους θιασώτες της νεοφιλελεύθερης πτέρυγας και της συνακόλουθης πολιτικής των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, υπαινίσσεται μια σειρά πολιτικών προτάσεων και διαρθρωτικών μέτρων, όπως: περικοπές μισθών/ημερομισθίων και επιδομάτων, μείωση ασφαλιστικών εισφορών, προώθηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης, κατάργηση ή τακτική αναθεώρηση του κατώτατου μισθού κ.ά. Με τον τρόπο αυτό, διακηρύσσουν οι θιασώτες αυτής της αντίληψης, η ελληνική οικονομία, σταδιακά, θα τονώσει τις εξαγωγές της και θα βελτιώσει το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, με αποτέλεσμα την εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, συνεχίζει η ίδια παραδοχή-προφητεία, ο καρπός της ανάπτυξης θα βλασταίνει και η ελληνική οικονομία θα μετασχηματίζεται σε μια ατόφια δυτικοευρωπαϊκή, που δεν θα ’χει να ζηλέψει τίποτα από τις υπόλοιπες του ευρωπαϊκού Βορρά – παρά μόνον τους μισθούς και τις συντάξεις. Τα τελευταία θα τείνουν προς τα επίπεδα των εξαρτημένων οικονομιών της Βαλκανικής και άλλων συναφών και μη ενταγμένων (ακόμα) στη ζώνη του ευρώ, χωρών.

Η «ανταγωνιστικότητα» αποτελεί τον βασικό στόχο της περιβόητης συμφωνίας Euro-plus-pact, που υιοθετήθηκε από όλες τις χώρες της Ευρωζώνης την άνοιξη του 2011, καθώς και ορισμένες ευρωπαϊκές οικονομίες εκτός της νομισματικής ζώνης (Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία και προσφάτως Κροατία). Το αβανταδόρικο όνομα της συμφωνίας αποτελεί μετεξέλιξη του πρωταρχικού «Συμφώνου για την Ανταγωνιστικότητα» (CompetitivenessPact), στο οποίο και υπογραμμίζεται η απαραίτητη αναθεώρηση των διαδικασιών εκτίμησης των ακαθάριστων μισθών. Tα παραγγέλματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι αμείλικτα, εάν αναλογιστεί κανείς ότι πριν από έναν μήνα ο Όλι Ρεν επέπληξε ανοιχτά τη γαλλική και την ιταλική κυβέρνηση για την καθυστέρησή τους να λάβουν μέτρα για την τόνωση του δικού τους εμπορικού ελλείμματος. Κατά συνέπεια, το αίτημα της ανταγωνιστικότητας εγείρεται με έντονο τρόπο και αποτελεί ένα από τα μόνιμα θεμάτα συζήτησης σε όλα τα Eurogroup των τελευταίων πέντε ετών.