Στην καρδιά του σκότους

του Στρατή Μπουρνάζου

 Δυο βδομάδες μετά, το θέμα της πρώτης μας σελίδας είναι ο βασανισμός και η δολοφονία του Ίλια Καρέλι. Η άγρια δολοφονία και ο άγριος βασανισμός του. Τα όσα μεσολάβησαν (το τέταρτο μνημόνιο που το είπανε πολυνομοσχέδιο, το γάλα που το είπανε «φρέσκο», το «επεισόδιο Μπαλτάκου», η έξοδος στις αγορές), εκτός του ότι δεν είναι διόλου άσχετα με το θέμα μας, δεν μπορούν και δεν πρέπει να μας κάνουν να ξεχάσουμε ένα από τα μεγαλύτερα στίγματα για το ελληνικό κράτος της μεταπολίτευσης. Κι ένα τέτοιο στίγμα, δεν ξεθωριάζει — κι ας βρέθηκε εκτός της πρώτης γραμμής της επικαιρότητας. Αντίθετα, όσο σπρώχνεται στα «ψιλά» των εφημερίδων και της μνήμης μας τόσο το στίγμα γίνεται πιο ανεξίτηλα ντροπιαστικό γίνεται.

***

Από την πρώτη στιγμή που το ακούσαμε, το πρωί της Παρασκευής 28 του Μάρτη, το νέο είχε όλα τα χαρακτηριστικά του δυσοίωνου. Ένας Αλβανός κρατούμενος νεκρός, μέσα στις φυλακές, δυο μέρες αφότου σκότωσε έναν δεσμοφύλακα. Μέρα με τη μέρα ο ζόφος μεγάλωνε, καθώς αποκαλύπτονταν και ένα ακόμα αποτρόπαιο χαρακτηριστικό. Ότι η δολοφονία δεν ήταν έργο ενός, αλλά πολλών, και ακόμα περισσότερων που την παρακολούθησαν αμέριμνοι. Και άλλων, που μετά δεν έκαναν τίποτα, αλλά τον άφησαν να πεθάνει σα σκυλί –με μόνη φροντίδα να σφουγγαρίσουν τα αίματα για να κρυφτούν τα ίχνη. Ότι όλοι αυτοί, οι πολλοί οι περισσότεροι και οι άλλοι, δεν ήταν κάποιοι άγνωστοι, αλλά κρατικοί υπάλληλοι. Ότι ο θάνατος δεν επήλθε τυχαία αλλά από συστηματικό και πολύωρο ξυλοδαρμό. Ότι δεν ήταν μόνο ξυλοδαρμός αλλά μεθοδευμένος βασανισμός. Ότι έγινε για αντεκδίκηση. Με αποκορύφωμα το βίντεο. Μια εικόνα χίλιες λέξεις, μια εικόνα χιλιάδες λέξεις, λέξεις φρικιαστικές, που τρυπάνε σαν βελόνες το μυαλό και την καρδιά. Η επιτομή της βαρβαρότητας: Ελλάδα 2014.

Οι «ναρκομανείς», τα ΚΑΠΗ και ο Γ. Μπουτάρης

Δημοτικές εκλογές και αστικός χώρος

 του Δημήτρη Μπαλαμπανίδη

 «Η σκέψη μας είναι να αξιοποιήσουμε για τη φύλαξη εθελοντικά μέλη των ΚΑΠΗ. Δύο-δύο ή τρεις-τρεις, θα περπατούν και θα λένε στους ναρκομανείς: “Μαζέψτε τα και φύγετε, αλλιώς παίρνω τηλέφωνο την Αστυνομία τώρα”. Βέβαια, οι εθελοντές πρέπει να είναι ενεργητικά άτομα. Δεν θα ήθελα να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, αλλά δυστυχώς η πολύ αυξημένη παραβατικότητα μας αναγκάζει».

Γιάννης Μπουτάρης, Τα Νέα, 5.4.2014

 

Παρίσι, 2014. Από το streetartutopia.com

Αυτά δήλωνε, κατά την επίσκεψή του στη φυλασσόμενη παιδική χαρά της πλατείας Αριστοτέλους, ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης και υποψήφιος για δεύτερη φορά Γιάννης Μπουτάρης.[1] Η συγκρότηση ομάδων φύλαξης του δημόσιου χώρου από ενεργητικούς ηλικιωμένους εθελοντές παρουσιάζεται ως αναγκαστική λύση, ενώ ως «σοβαρή αιτία» που οδήγησε σ’ αυτήν αναφέρεται «ο πλήρης ευνουχισμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης». Οι δηλώσεις αναδημοσιεύθηκαν ευρέως στο διαδίκτυο, αντιμετώπισαν σφοδρή κριτική, αλλά και χαρακτηρίστηκαν, τσουβαλιασμένες μαζί με άλλες ιδέες του «ιδιότυπου» δημάρχου, ως πρωτότυπες, πρωτοποριακές, θετικά προκλητικές, ρηξικέλευθες (βλ., λ.χ., σχετικό δημοσίευμα του Πρώτου Θέματος, 5.4.2014).[2]

Θα ήθελα να σχολιάσω τις παραπάνω ιδέες για την αντιμετώπιση των τοξικοεξαρτημένων και την ασφάλεια στον δημόσιο χώρο από τη σκοπιά της πολεοδομίας και της κοινωνικής γεωγραφίας. Δηλαδή, από τη σκοπιά των επιστημών που μελετούν τη χωρική διάσταση των κοινωνικών φαινομένων και επιχειρούν, μέσα από την κατανόησή τους, να προτείνουν επεξεργασμένες λύσεις, αναγκαίες και όχι «αναγκαστικές».

Για όσους ασχολούνται με τον σχεδιασμό του χώρου, οι ιδέες του δημάρχου δεν έχουν τίποτα το πρωτοποριακό. Καταρχάς, πρόκειται για μπανάλ, παρωχημένες πρακτικές, που εφαρμόζονται εδώ και χρόνια από ομάδες πολιτοφυλακής στις ΗΠΑ, αλλά και από τις πρόσφατες ομάδες κρούσης «ενεργών κατοίκων» σε κεντρικές γειτονιές της Αθήνας. Δεύτερον, πρόκειται για πρακτικές αυταρχικές, ρατσιστικές και αντιδημοκρατικές, καθώς συγχέουν το ρόλο των κρατικών οργάνων, των θεσμών και των πολιτών, προτάσσοντας την αυτοδικία στη θέση οργάνων και θεσμών που δεν λειτουργούν επαρκώς ή έχουν καταρρεύσει. Τρίτον, πρόκειται για πρακτικές «προκλητικές», με διαφορετικό όμως τρόπο απ’ αυτόν που υπονοήθηκε στον τύπο: είναι κοινωνικά προκλητικές, καθώς αντιμετωπίζουν τους ναρκομανείς αυτούς καθαυτούς ως πρόβλημα και όχι ως πολίτες που έχουν πρόβλημα και χρειάζονται φροντίδα – ειδικά σε μια περίοδο που οι δομές προστασίας και περίθαλψης έχουν συρρικνωθεί.

Free (press) νεοφιλελευθερισμός και λαϊφστάιλ: Με αφορμή την Athens Voice

 του Τάκη Γέρου

 Το 2004 ο Νικόλας Σεβαστάκης είχε συμπεριλάβει στην Κοινότοπη χώρα μια υποδειγματική κριτική του περιοδικού ΚΛΙΚ και τουλαϊφτάιλ ως έκφραση του νέου φαντασιακού της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτισμικής ηγεμονίας των νέων αστικών μεσοστρωμάτων.[1] Δέκα χρόνια μετά, έχω την αίσθηση ότι ένας τέτοιος θεωρητικός προσανατολισμός δεν έχει ευδοκιμήσει ιδιαίτερα στο πλαίσιο της αριστερής κριτικής, που τείνει να υποτιμά το λαϊφστάιλ ως πεδίο συγκρότησης ταυτοτήτων, αξιών, ιδεολογιών και τρόπων ζωής. Εάν όμως όλη η «μεταμοντέρνα τσογλανιά» της δεκαετίας του 1990 (για να δανειστώ μια γλαφυρή έκφραση του Νίκου Ξυδάκη) συμπυκνώθηκε συμβολικά στο περιοδικό ΚΛΙΚ, στις μέρες μας μια ανάλογη λειτουργία φαίνεται να επιτελείται –σε σημαντικό βαθμό και τουλάχιστον στην περιοχή της πρωτεύουσας– μέσα από τα έντυπα του λεγόμενου freepress. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε από κοντά το ένα από τα δύο δημοφιλέστερα freepress, την εβδομαδιαία εφημερίδα AthensVoice (AV), το πρώτο έντυπο αυτού του είδους που εκδόθηκε στην Αθήνα και μάλλον το πιο εμβληματικό.

Ανατομία ενός τεύχους

Την ιδεολογική προμετωπίδα της εφημερίδας εκφράζει, στην πιο ξεκάθαρη μορφή της, ο εκδότης-διευθυντής Φώτης Γεωργελές. Επιλέγω στην τύχη το editorial ενός σχετικά πρόσφατου τεύχους (τχ. 473, 13-19 Μαρτίου 2014). Εκεί ο Φ.Γεωργελές επιδίδεται για νιοστή φορά στην υπεράσπιση του μνημονιακού καθεστώτος, τόσο υπό τη μορφή του σημερινού κυβερνητικού σχηματισμού όσο και με τη φουκωική έννοια, ως το μοναδικό καθεστώς αλήθειας. Όσοι αντιτίθενται σ’ αυτό απαξιώνονται ως «ψεκασμένοι αντιμνημονιακοί», «πολιτοφυλακές του Μαδούρο» ή, γενικότερα, οπισθοδρομικοί που έχουν καθηλωθεί σ’ έναν «παιδισμό». Οι αιτίες της άρνησης αυτής είναι σαφείς και ψυχολογικού χαρακτήρα: «Θυματοποίηση, μιζεραμπιλισμός, άρνηση της πραγματικότητας, ναρκισσισμός». Επιστρατεύονται μάλιστα τα δύο γνωστά μοτίβα που αντιτείνει συνολικά ο κυρίαρχος λόγος σήμερα απέναντι σε οποιαδήποτε κριτική: «συνωμοσιολογία» και «λαϊκισμός». Η αφ’ υψηλού και νεο-οριενταλιστική οπτική απέναντι στις λαϊκές διεκδικήσεις, η οποία αυτο-επαινείται ως «προοδευτική», παίρνει κάποια στιγμή απροκάλυπτα κυνική μορφή: «Τι θυσίες ακριβώς κάνει ο ελληνικός λαός; Θυσίες θα έκανε αν του ζητούσαν να δίνει το 10% των εθνικών μας εσόδων για τα παιδάκια του Νίγηρα που πεινάνε».

Η Λειψία διαβάζει

Με αφετηρία την έκθεση βιβλίου της Λειψίας, 2014

της Ανθής Βηδενμάιερ

Μπορεί μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η έκθεση βιβλίου αυτής της πανέμορφης πόλης, που πιθανότατα χρωστά το σλαβόφωνο όνομά τηςστις φλαμουριές της (Leipzig, μάλλον από το urbslibzi, δηλ. πόλη με φλαμουριές), να έχασε την πρωτιά από τη Φραγκφούρτη, η ιστορία της όμως αρχίζει τον 17o αιώνα, όταν αποτελούσε το κέντρο του σύγχρονου εμπορίου βιβλίων. Τόσο μεγάλη ήταν η εμβέλειά της που το 1792 ιδρύθηκε το Χρηματιστήριο των Εμπόρων Βιβλίου, για να ρυθμίζει τις χρηματικές συναλλαγές μεταξύ των εμπόρων και των εκδοτών, οι οποίοι κάθε χρόνο κατέφθαναν από όλα τα γερμανικά κράτη με τα διαφορετικά νομίσματά τους.

Η φετινή έκθεση βιβλίου της Λειψίας, που παραδοσιακά επικεντρώνεται στη βιβλιοπαραγωγή των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και γενικότερα στις λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες, όπως και στον αναγνώστη, διήρκεσε από τις 13 ως τις 16 Μαρτίου. Με το μότο «Η Λειψία διαβάζει» διοργανώθηκαν σε 4 μέρες πάνω από 3.000 αναγνώσεις βιβλίων, τόσο στους εκθεσιακούς χώρους όσο και μέσα στην πόλη, ακολουθώντας τη γερμανική παράδοση, σύμφωνα με την οποία στην παρουσίαση ενός βιβλίου το κοινό δεν πηγαίνει για να ακούσει μεγάλα ονόματα της πολιτικής ή της τέχνης να παρουσιάζουν τον συγγραφέα και το έργο του, αλλά για να ακούσει τον ίδιο τον συγγραφέα να διαβάζει και να σχολιάζει αποσπάσματα από το βιβλίο του.

Πέντε περίπτερα στέγαζαν διαφορετικές θεματικές που καλύπτουν τα ποικίλα ενδιαφέροντα των 200.000 επισκεπτών. Ένα αφιερωμένο στην παιδική κι εφηβική λογοτεχνία με χιλιάδες παιδιά και γονείς να ακούν, να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν, αλλά και με ειδικούς χώρους για τις μητέρες, να αλλάζουν πάνες ή να θηλάζουν. Ένα με επίκεντρο τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τους νέους εκδοτικούς οίκους, τους συγγραφείς και τους βιβλιοπώλες, αλλά και την τυπογραφία, με μηχανήματα και τυπογράφους να επιδεικνύουν την τέχνη τους σε μια πόλη που φημιζόταν για το πλήθος και την ποιότητα των εκδοτικών της οίκων τους προηγούμενους αιώνες. Σε άλλο περίπτερο, η «Λογοτεχνική γωνιά» της παράλληλης 20ής Έκθεσης Παλιών Βιβλίων, ένας τόπος όχι μόνο για συλλέκτες, αλλά και για νέους και νέες που βυθίζονται σε σπάνια βιβλία καθισμένοι στο πάτωμα. Και τέλος, ένα περίπτερο αφιερωμένο στα μάνγκα, ασφυκτικά γεμάτο, όπου μικροί και λιγότερο μικροί φαν των γιαπωνέζικων κόμικς, μεταμφιεσμένοι σε ήρωες επιστημονικής φαντασίας και παραδοσιακών παραμυθιών, βαμμένοι πράσινοι ή πορτοκαλί από τα μαλλιά ως τα νύχια, περιμένουν υπομονετικά στην ουρά για να τους υπογράψει η αγαπημένη τους μανγκάκα τα συλλεκτικά τους τεύχη.

«Ακόμα και τα λιόδεντρα αιμορραγούν»

ΑΝΤΙΚΛΙΜΑΚΑ

του Κώστα Αθανασίου

Βαρκελώνη, Αύγουστος 1936. Γυναίκα
της πολιτοφυλακής. Φωτογραφία του
Ρόμπερτ Κάπα.

Ίσως πολλοί να θυμόμαστε τη σκηνή της κηδείας του βετεράνου αγωνιστή στην ταινία Γη και ελευθερία, του Κεν Λόουτς: γύρω από τον τάφο οι γηραιοί σύντροφοί του υψώνουν τις γροθιές, ενώ η εγγονή του ρίχνει πάνω στο φέρετρο το χώμα από την Ισπανία που είχε φέρει ο παππούς της μέσα στο κόκκινο μαντίλι.

Μια σκηνή με αρκετές ομοιότητες με την προηγούμενη εκτυλίχθηκε πρόσφατα, τις τελευταίες μέρες του Φεβρουαρίου, στην Ισπανία, στην κοιλάδα της Χαράμα. Συγγενείς και φίλοι σκόρπισαν στο ισπανικό χώμα τις στάχτες του παλαίμαχου αγωνιστή των Διεθνών Ταξιαρχιών Τζακ Έντουαρντς, που πέθανε τον Ιανουάριο του 2011, σε ηλικία 97 ετών. Ο Τζακ Έντουαρντς έφτασε στην Ισπανία τον Ιανουάριο του 1937. Εντάχθηκε στο Βρετανικό Τάγμα και πολέμησε στις μάχες της Χαράμα (όπου τραυματίστηκε), του Τερουέλ και του Έβρου. Ήταν ο τελευταίος Βρετανός διεθνοταξιαρχίτης που έφυγε από την Ισπανία, τον Ιανουάριο ή τον Μάρτιο του 1939.

Ο Αλτουσέρ, το ΕΑΜ και ο ΣΥΡΙΖΑ: μια αστάθμητη συνάντηση

του Σταύρου Παναγιωτίδη

 Ποιες είναι οι συνθήκες που ευνοούν σήμερα την προοπτική της κυβέρνησης της Αριστεράς; Θα έλεγα, μεταξύ άλλων, δύο που αφορούν το ίδιο το υποκείμενο της, τον ΣΥΡΙΖΑ. Πρώτον, ότι δεν είναι κομμάτι των βασικών σχέσεων εξουσίας και των πελατειακών δικτύων, με την ευρύτερη έννοια, που όριζαν ως τώρα τις πολιτικές αποφάσεις. Άρα, δεν έχει βεβαρυμμένο πολιτικό «ποινικό μητρώο», αλλά κυρίως δεν έχει τις αντίστοιχες δεσμεύσεις. Δεύτερον, ότι καλείται να κυβερνήσει μέσα σε ένα πεδίο πολύ μεγάλης κρίσης της ιδεολογικής ηγεμονίας των αντιπάλων του, που με κατάλληλες κινήσεις και πρακτικές μπορεί να ρευστοποιηθεί τόσο πολύ που να εδραιώσει στοιχεία μιας νέας ιδεολογικής ηγεμονίας πολύ πιο γρήγορα από όσο φανταζόμαστε.

Όλα αυτά θυμίζουν, τηρουμένων των πολλών αναλογιών, τις συνθήκες ισοπέδωσης της ελληνικής κοινωνίας, υπό τις οποίες το ΚΚΕ ανέλαβε με το ΕΑΜ την πρωτοβουλία της Αντίστασης και της οικοδόμησης νέων σχέσεων εξουσίας και καθημερινότητας στις περιοχές που απελευθέρωνε. Για να το πούμε αλλιώς, τις συνθήκες μέσα στις οποίες η Αριστεράμε τις πρακτικές της έδωσε τον αγώνα για τα μυαλά των ανθρώπων.

Το ποτάμι… της Κεντροαριστεράς

του Γιώργου Παπανάγνου

A. Schück, «Aγόρια στο ποτάμι»

Από το ΠΑΣΟΚ και τους «58» στην «Ελιά» και τον Τρίτο Πόλο της ΔΗΜΑΡ, και πιο πρόσφατα στο «Ποτάμι». Με τη σταθερή αρωγή των «σοβαρών» δημοσιογράφων, οι εναγώνιες προσπάθειες δημιουργίας αυτού που στην Ελλάδα κάποιοι κατανοούν ως Κεντροαριστερά αυξάνονται και πληθύνονται. Τι είναι όμως η Κεντροαριστερά; Τι σηματοδοτεί όλη αυτή η κινητικότητα ως πολιτικό φαινόμενο και ποια η δυναμική της;

Παρά τη γενικότερη σύγχυση και τις διαφορές που παρατηρεί κανείς από φορέα σε φορέα, φαίνεται ότι αυτά που δυνητικά τους ενώνουν είναι τα εξής: 1. Διασφάλιση της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας (ευρώ). 2. Στρατηγική ήπιων διαπραγματεύσεων με τους δανειστές/εταίρους μας. 3. Αποφυγή «λαϊκίστικων» θέσεων, κυρίως στην οικονομία. 4. Παράλληλη επιμονή στις «διαρθρωτικές» αλλαγές, όπως αυτές προκύπτουν από μια φιλελεύθερη σκοπιά (με μεγάλη έμφαση στη μνημονιακή απελευθέρωση αγορών εργασίας, υπηρεσιών και προϊόντων και την πάταξη των «συντεχνιών»). 5. Προοδευτική ατζέντα σε ό,τι αφορά τα κοινωνικά ήθη και τα δικαιώματα των μειονοτήτων. 6. Και, περιέργως –για Κεντροαριστερά–, καχυποψία, αν όχι απέχθεια, απέναντι στην Αριστερά, και κυρίως στον ΣΥΡΙΖΑ.