Podemos: να αλλάξουμε τον τρόπο της πολιτικής

συνέντευξη του  Χόρχε Μορούνο

 μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Το Podemos έκανε την έκπληξη στις ευρωεκλογές της Ισπανίας. Στενά συνδεδεμένο με τους Indignados, τo κίνημα κατά των εξώσεων και το κίνημα των Mareas, κατέκτησε πέντε έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου εντάχθηκε στην ευρωομάδα της Αριστεράς. Δημοσιεύουμε σήμερα αποσπάσματα συνέντευξης του κοινωνιολόγου Χόρχε Μορούνο, από τους πρωτεργάτες του Podemos, στον Εμίλιο Ντελγκάντο, για την εφημερίδα Voces de Pradillo (30.1.2014). Στα αγγλικά είναι προσιτή στο hiredknaves.wordpress.com/

Τι επιδιώκει η πρωτοβουλία Podemos;

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε με την πρόθεση να προσφέρει ένα εργαλείο στους πολίτες, προκειμένου η δημοκρατία να επιστρέψει εκεί που ανήκει: στα χέρια του λαού. ToPodemos δεν είναι ούτε κόμμα ούτε συμμαχία κομμάτων, και ο λόγος της ύπαρξής του είναι να λειτουργήσει ως καταλύτης, ως μια κίνηση που ανοίγει τη δυνατότητα μιας εξέλιξης κατά την οποία η λαϊκή οργή θα σχηματοποιηθεί πολιτικά. Το Podemos θέλει να αποδειχθεί μια συμμετοχική μέθοδος δημοκρατικής ενδυνάμωσης αυτών που δεν έχουν φωνή, ώστε όλοι μαζί να αλλάξουμε το σενάριο που έχουμε συνηθίσει μόνο να διαβάζουμε.

Συγκέντρωση του Podemos, Μαδρίτη 2014

Στην κορυφή, οι ελίτ ξετυλίγουν ήδη ένα νέο σενάριο που έχει ως στόχο, αφενός να αποκλειστεί κάθε πιθανότητα συμμετοχής της πλειοψηφίας στη δική τους ευημερία, αφετέρου να πληγούν οι περιοχές εκείνες που προβάλλουν αντιστάσεις που τους δυσχεραίνουν. Η νέα συνθήκη που επιθυμούν να εγκαταστήσουν είναι μια σύγχρονη μορφή δουλείας εντός μιας κοινωνικής ερήμου, και αυτή η δουλεία εγκαθιδρύεται ήδη με πολιτικά μέσα, από τη στιγμή που οι “δομικές μεταρρυθμίσεις” έχουν υιοθετηθεί και κανονικοποιηθεί.

Από τα κάτω, οι ανεπίλυτες εδαφικές διαφορές απ’ τη μια πλευρά και, από την άλλη, το “15-Μ” και οι μετεξελίξεις του στο κίνημα κατά των κατασχέσεων και σε αυτό των Mareas,[1]άνοιξαν έναν κύκλο κινητοποιήσεων που αμφισβητεί έμπρακτα ότι το μετα-φρανκικό καθεστώς έχει πλέον τη δυνατότητα να διασφαλίζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο την αξιοπρεπή διαβίωση της πλειονότητας του πληθυσμού. Ωστόσο, κι ενώ η κοινωνική κινητοποίηση είναι θεμελιώδους σημασίας, πρέπει να επισημανθεί πως ο χρόνος που έχουμε στη διάθεσή μας για να σταματήσουμε την αντεπανάσταση της ολιγαρχίας είναι ελάχιστος, οπότε επείγει να αλλάξουμε το πολιτικό πεδίο με τρόπο που να μην επιτρέπει την οριστική του κατάληψη. Το Podemosδεν έχει λοιπόν την πρόθεση να αντιπροσωπεύσει μια σειρά κοινωνικών αγώνων που ούτως ή άλλως είναι αδύνατο να αντιπροσωπευθούν, αλλά προσπαθεί να διευκολύνει τη μετάφραση της οργής σε πολιτική δύναμη.

στα Ενθέματα της Αυγής αύριο Κυριακή 1η του Ιούνη

στα Ενθέματα της Αυγής αύριο Κυριακή 1η του Ιούνη

Κείμενα των: Στρατή Μπουρνάζου, Μάνου Αυγερίδη,  Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου, Γιάννη Ζαϊμάκη, Στέφανου Οικονόμου, Κλειώς Παπαπαντολέων, Ιωάννας Μεϊτάνη, Μatthew Goodwin, Willy Pelletier Nicolas Lebourg, Χόρχε Μορούνο, Νίκου Σαραντάκου, Βαγγέλη Καραμανωλάκη, Δώρας Κοτσακά

ΠΕΝΤΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ

Έργο του Daniel Egnéus

Χωρίς το κοκαλάκι της νυχτερίδας. Γράφει ο Μάνος Αυγερίδης: «Πολλές δημοτικές παρατάξεις έδωσαν σημαντικά δείγματα γραφής. Έδειξαν πως το πρόγραμμα και η συστηματική δουλειά υποδομής, η σύγκρουση και ο δυναμισμός πέρα από παλαιού τύπου κοκκορομαχίες, η ειλικρίνεια, η εντιμότητα και η αναγνώριση των αδυναμιών δεν είναι ονειρώξεις ρομαντικών, αλλά τα βασικά στοιχεία μιας σύγχρονης και ρεαλιστικής αριστερής διακυβέρνησης. Μένει να αποδειχτούν όλα αυτά και μετεκλογικά, για να γίνει η Αττική, και όχι μόνο αυτή, ένα εργαστήρι του buon governo, όπως γράφει ο Αντώνης Λιάκος (περιοδικό Χρόνος, τχ. 13, 5.2014) και τελικά για να νικήσουμε. Γιατί νίκη για μας δεν είναι η κατάκτηση της εξουσίας αλλά η ανατροπή της στην πράξη».

Κου-Κου-τζα. Γράφει η Ιωάννα Μεϊτάνη: «Η μπετονένια γραμμή του κόμματος έχει συνέπειες για χιλιάδες πολίτες, μεταξύ των οποίων βέβαια και οι ψηφοφόροι του ΚΚΕ. Στην Αθήνα, λόγου χάρη, δεν δόθηκε η ευκαιρία στην Ανοιχτή Πόλη να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό. Θα μείνουμε με τον Καμίνη δήμαρχο (όλοι, και οι κουκουέδες), σε μια πόλη που σιγά σιγά παραδίδεται σε λογής λογής συμφέροντα. Εκτός από το μπετόν των κτιρίων, έχουμε και το μπετόν της γραμμής του ΚΚΕ να μας βαραίνει. Τι τα θες τι τα γυρεύεις, ο γνωστός αντίπαλος είναι ευκολότερος για το κόμμα. Και στον Βόλο, εκτός από τα τσιμέντα, θα έχουν και τον Μπέο δήμαρχο. Και οι κουκουέδες θα τον έχουν δήμαρχο, το μπετόν της γραμμής δεν θα τους εμποδίσει να ζουν τις συνέπειες της τσιμεντένιας ψήφου τους».

Η νίκη. Γράφει ο Στρατής Μπουρνάζος: «Χρειαζόμαστε καλές εκτιμήσεις και αναλύσεις του εκλογικού αποτελέσματος· και για τον ΣΥΡΙΖΑ και συνολικότερα. Τις χρειαζόμαστε όμως όχι για να έχουμε να λέμε ότι κάνουμε φοβερές αναλύσεις ή για να γεμίζουμε σελίδες, αλλά ως εργαλείο για τη σκέψη και την πράξη. Με άλλα λόγια, δεν είμαστε ψυχροί παρατηρητές· έχουμε εμπλοκή, αναλύουμε τα πράγματα επειδή θέλουμε να τα αλλάξουμε. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά για όλα. Για παράδειγμα, το θέμα δεν είναι να περιφέρουμε, από κανάλι σε κανάλι, τη “βαθιά (ή και βαθύτατη) ανησυχία μας” για τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής, το θέμα είναι τι μπορούμε να κάνουμε για να μειωθούν».

Πειραιάς-Βόλος: λιμάνια ψευδαισθήσεων. Ποδοσφαιρικές ολιγαρχίες και υβριδικά πολιτικά μορφώματα στις τοπικές κοινωνίες. Γράφει ο Γιάννης Ζαϊμάκης, με αφετηρία τις νίκες Μαρινάκη-Μώραλη και Μπέου: «Ο Βαγγέλης Μαρινάκης και ο Αχιλλέας Μπέος αποτελούν παραδείγματα προβεβλημένων αθλητικών προσώπων με ταχεία κοινωνική ανέλιξη που μετέφεραν στον χώρο του ποδοσφαίρου τη λογική του ευέλικτου καπιταλισμού της ύστερης νεωτερικότητας. Ευρισκόμενοι στο επίκεντρο μιας αθλητικής δημοσιότητας που κατασκευάζει είδωλα και σωτήρες, έχουν καταλάβει ιδιαίτερη θέση στην καθημερινότητα των νοικοκυριών. Αποτελούν τις ενσαρκώσεις του καπιταλιστικού ονείρου για γρήγορο πλουτισμό, δόξα και μια ταχεία οικονομική αναρρίχηση χωρίς ηθικούς φραγμούς. […] γίνονται οι επιτυχημένοι, ξεχωριστοί άνδρες της διπλανής πολυκατοικίας που εισέρχονται στο σπίτι μας, ενεργοποιούν τις φαντασιώσεις μας και εκπληρώνουν εφήμερες προσδοκίες».

«Η 18η Brumaire του Ιωάννη Μαρινάκη και το “Λιμάνι της Αγωνίας». Ο Στέφανος Οικονόμου απαντάει στο άρθρο «Ολιγάρχες του Λιμανιού» του Νίκου Μπελαβίλα, που δημοσιεύτηκε στα  προηγούμενα «Ενθέματα», σημειώνοντας τη διαφωνία του με δύο διαχωρισμούς που κάνει ο Ν. Μπελαβίλας: «1) «τον αυστηρό διαχωρισμό της κανονικότητας από την “παθολογία” της αστικής δημοκρατίας και της “τυπικής” λειτουργίας των αγορών», 2) τον περιφερειακό, σε σχέση με τις καπιταλιστικές μητροπόλεις, χαρακτήρα του φαινομένου». Επίσης, μας καλεί «να αναρωτηθούμε γιατί ο Ν.Μ. δεν θέτει το ερώτημα της εκλογικής ήττας του τόσα υποσχόμενου Λιμανιού, ούτε μιαν, απειροελάχιστη έστω, εξήγησή της».

UKIP-ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ: ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ

Η άνοδος του UKIP δεν είναι απλό πυροτέχνημα. Γράφει ο Μatthew Goodwin: «Οι ψηφοφόροι της εργατικής τάξης, αγνοημένοι για χρόνια από μια κοσμοπολίτικη, μορφωμένη και προοδευτική ελίτ, αντιμέτωποι με τη λοιδορία και την περιφρόνησή της, έλαβαν τη συλλογική απόφαση να προσέλθουν στις κάλπες με όλες τους δυνάμεις και να απορρίψουν συλλήβδην τον πολιτικό κόσμο της Βρετανίας. Ο Φάρατζ διείδε αυτή την τάση και απευθύνθηκε σε αυτούς που νιώθουν παρατημένοι, μπερδεύοντας στο μυαλό τους τα ζητήματα της Ευρώπης και της μετανάστευσης» (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου).

Ένας τρόπος εξορκισμού της μαζικής υποβάθμισης. Ο Willy Pelletier αναλύει τους κοινωνικούς λόγους και την κοινωνική σύνθεση της ψήφου στο «Εθνικό μέτωπο: «Όμως όπως έχει δείξει η ViolaineGirard, η ψήφος στο ΕΜ δεν αποτελεί μόνο ψήφο υποβάθμισης και υποβιβασμού. Στα προάστια, μερικοί διπλωματούχοι ανωτέρων τεχνολογικών σχολών, συνταξιούχοι σήμερα και κάτοχοι μικρών πολυτελών οικιών ψήφισαν την Λε Πεν. Κατάφεραν να μετακομίσουν από τις φτωχογειτονιές στα προάστια. Για αυτούς, το να ψηφίσουν Λε Πεν είναι ένδειξη διαφοροποίησης από όσους διαμένουν σε εργατικές κατοικίες (συνήθως οι μετανάστες) ή από όσους εναντιώνονται στην καθεστηκυία τάξη (συνήθως οι νέοι). Δεν έχουν επηρεαστεί από την υποβάθμιση και την αβεβαιότητα, ωστόσο αισθάνονται αποδυναμωμένοι» (μετάφραση: Σοφία Φραγκουλοπούλου).

Προστασία vs νεοφιλελευθερισμός. Γράφει ο Nicolas Lebourg: «Η ψήφος στο Εθνικό Μέτωπο εμφανίστηκε σε ένα τμήμα του εκλογικού σώματος της Αριστεράς όχι πλέον ως προδοσία στην “αντιφασιστική” παράδοση, αλλά ως συστατικό ιδεολογικού εφαλτηρίου ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό. Σήμερα, το ΕΜ εμφανίζεται ικανό να προτείνει πλήρη προστασία, διαθέτοντας έναν λόγο αλάνθαστης εθνικής κυριαρχίας (πολιτικής, οικονομικής, πολιτισμικής), που υπόσχεται στον ψηφοφόρο όλων των κοινωνικών τάξεων ότι θα είναι προστατευμένος από την οικονομική και πολιτισμική παγκοσμιοποίηση και θα απολαμβάνει τα κέρδη του επιχειρηματικού καπιταλισμού (μοτίβο του “έξυπνου προστατευτισμού”), την προστασία του κράτους-πρόνοιας (μοτίβο της “εθνικής προτίμησης”)» (μετάφραση: Σοφία Φραγκουλοπούλου).

Podemos: να αλλάξουμε τον τρόπο που κάνουμε πολιτική. Συνέντευξη του κοινωνιολόγου Χόρχε Μορούνο, από τους πρωτεργάτες του Podemos, που έκανε την έκπληξη στις ισπανικές ευρωεκλογές. Λέει, μεταξύ άλλων: «Το Podemosπροσπαθεί να διευκολύνει τη μετάφραση της οργής σε πολιτική δύναμη. […] Οφείλουμε να συνθέσουμε μια αφήγηση, μια ιστορία η οποία όχι μόνο να εξηγεί ποιοι είναι αυτοί, αλλά και τι μπορούμε να γίνουμε εμείς. Η Αριστερά δεν μπορεί να ομφαλοσκοπεί και να αποστασιοποιείται από την πληβειακή οργή, αυτοπαρουσιαζόμενη άτολμα ως μια πολιτική επιλογή με περιορισμένο πεδίο δράσης. Είναι πια καιρός να ταχθούμε με ευρύτερες δυναμικές, οι οποίες μας περικλείουν κοινωνικά και ιδεολογικά. Πρέπει να βγούμε για να νικήσουμε» (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου).

Καμιά χαρά στην «παιδική χαρά» του Άγιο Παντελεήμονα Παντελεήμονα. Who is the boss? Η Κλειώ Παπαπαντολέων θυμάται το 1957, όταν ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ έστειλε τον στρατό στο Λιτλ Ροκ και άλλες πόλεις, για να διασφαλίσει την είσοδο των μαύρων μαθητών στα (μικτά πλέον, έπειτα από απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου) σχολεία. Και μετά γράφει: «Το άνοιγμα της παιδικής χαράς του Αγίου Παντελεήμονα αποτελεί, αναπότρεπτα, εμβληματικό καθήκον για την επόμενη μέρα: Πρωτίστως της δημοτικής αρχής βέβαια, καθώς αυτή οφείλει να ανοίξει και να διασφαλίσει τη λειτουργία της παιδικής χαράς· αλλά και της μείζονος αντιπολίτευσης, η οποία πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί, όχι για να καταγγείλει το κλείσιμο, αλλά για να συντείνει στο άνοιγμα.  Τα δάκρυα για την άνοδο της ακροδεξιάς είναι μάταια, αν όχι υποκριτικά, όσο υπάρχει το λουκέτο. Ο Αϊζενχάουερ τη δεκαετία του 1950 απέδειξε ποιος όριζε τους κανόνες σε θεμελιακά ζητήματα ισονομίας στις ΗΠΑ. Εξήντα χρόνια μετά, αυτό είναι εντέλει το ερώτημα στην Αθήνα: Who is the boss?».

Φραντς. Γράφει ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, στη μόνιμη στήλη του «Νέα από το σπίτι»: «Ο Φραντς είχε μια αδερφή, την Ότλα. Η Ότλα ζούσε μακριά από την πόλη. Ο Φραντς έμεινε μαζί της για οκτώ μήνες κι εκεί έγραψε τους αφορισμούς του. Ένα πρωί, τη διέκοψε από τη δουλειά που έκανε και της ζήτησε να βγουν έξω. Στον ουρανό τα σύννεφα είχαν μαζευτεί και ήδη μύριζε βροχή. Ο Φραντς προχώρησε ως τη ρίζα ενός δέντρου, έπειτα έσκυψε παραμερίζοντας τα χόρτα και έδειξε στην Ότλα ένα κρυμμένο σαλιγκάρι. Η Ότλα γούρλωσε τα μάτια της και γέλασε». Η συνέχεια επί του φύλλου.

Δυσαρμονία και αρμονία. Ο Νίκος Σαραντάκος, στη μόνιμη στήλη του, «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» γράφει: «Στην επίσκεψή του στον πρόεδρο της Δημοκρατίας την επόμενη μέρα, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρθηκε στην “πολύ μεγάλη δυσαρμονία” που υπάρχει ανάμεσα στη βούληση του λαϊκού σώματος και στους συσχετισμούς της σημερινής Βουλής. Η δυσαρμονία είναι φυσικά το αντίθετο της αρμονίας· όμως δεν είναι αρχαία λέξη, οι αρχαίοι μόνο τη δυσαρμοστία είχαν· η δυσαρμονία εισήχθη στην ελληνική γλώσσα τον 19ο αιώνα ως μεταφορά του γαλλικού dysharmonie, που βέβαια με ελληνογενή υλικά έχει πλαστεί. Ο Κουμανούδης κατέγραψε ως πρώτη εμφάνιση της “δυσαρμονίας” στην ελληνική γλώσσα το 1867».

Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου: εις μνήμην. Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης γράφει για το έργο της Ρένας Σταυρίδη-Πατρικίου, με την ευκαιρία της σχετικής ημερίδας που οργανώνεται την Τετάρτη 4 Ιουνίου στο Πάντειο: «Η ημερίδα που αφιερώνεται στη μνήμη της επιχειρεί να πραγματευθεί θέματα πάνω στα οποία εργάστηκε η Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, να συνομιλήσει με τις θέσεις της, να τις ξαναφέρει στο προσκήνιο με τον τρόπο και η ίδια θα ήθελε: ιστορικοποιώντας τις, θέτοντάς τη στη βάσανο της κριτικής σκέψης που υπηρέτησε με το σύνολο του ιστοριογραφικού της έργου και της προσωπικής της στάσης. Μιας στάσης που υπαγόρευσε ο βαθύς ανθρωπισμός και κοσμοπολιτισμός της και η άρνηση κάθε διανοητικής ξεραΐλας από όπου και εάν προέρχονταν».

H Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου ΗΠΑ-Ε.Ε. (ΤΤΙΡ) δεν είναι εμπορική συμφωνία. Γράφει η Δώρα Κοτσακά: «Πέρα από όσα αφορούν τον γεωπολιτικό σχεδιασμό ή τον θεσμικό πυρήνα της Ε.Ε., το TTIP αγγίζει την πολιτική ατζέντα στο σύνολό της. Η τροφή, οι δημόσιες υπηρεσίες, οι πατέντες που επεκτείνονται ασύδοτα –από τους σπόρους και τα φάρμακα μέχρι τη συλλογική γνώση και κουλτούρα–, η παρακολούθηση και η εμπορευματοποίηση των προσωπικών μας δεδομένων, το τέλος των εργασιακών δικαιωμάτων κατά τα αμερικάνικα πρότυπα, όπου ακόμα και η δημιουργία σωματείου μπορεί να διωχθεί ποινικά, συνιστούν εύφλεκτη ύλη. Από εμάς εξαρτάται στα χέρια ποιανού θα εκραγεί».

  

 

 

Ολιγάρχες του λιμανιού

του Νίκου Μπελαβίλα

Αν σήμερα επανερχόμαστε στον Πειραιά (είχαμε μιλήσει και στις 11.5 με τον «Γαϊδούρειο ίππο»), δεν το κάνουμε μόνο επειδή τον αγώνα εκεί, κι ας μην κέρδισε, τον έδωσε με απαράμιλλο ήθος, μαχητικότητα και γνώση ένα λαμπρό αυτοδιοικητικό σχήμα, το «Λιμάνι της Αγωνίας», με επικεφαλής τον Θοδωρή Δρίτσα. Αλλά και επειδή το ζοφερό μοντέλο Μώραλη-Μαρινάκη –το οποίο βγάζει και παρακλάδια, όπως δείχνει και η περίπτωση Μπέου στον Βόλο–  όπου συμπλέκονται συμφέροντα, τραμπουκισμοί, ακροδεξιοί ιεράρχες, εξαγορά, χειραγώγηση μέσω του χρήματος και του ποδοσφαίρου, υπερβαίνει πολύ τον Πειραιά: πλήττει την καρδιά της δημοκρατίας. Με αυτά κατά νου, πριν την κάλπη –και ευχόμενοι ολόψυχα κάθε επιτυχία στον Μαργαρίτη Πατσιαντά στον Βόλο– ζητήσαμε από έναν καλό γνώστη της ιστορίας  και της πολιτικής ζωής του Πειραιά, τον Νίκο Μπελαβίλα, να μας αναλύσει το φαινόμενο.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Τζωρτζ Γκρος, «Έκλειψη ηλίου», 1926. Το έργο είναι αλληγορία για τη δημοκρατία της Βαϊμάρης. Καπιταλιστές και στρατιωτικοί υπαγορεύουν στους ακέφαλους πολιτικούς τι να πράξουν, ενώ ο λαός (που τον συμβολίζει ο γάιδαρος με τις παρωπίδες) τρώει απλώς ό,τι του βάζουν μπροστά του

O Πειραιάς, όπως όλα τα λιμάνια του κόσμου, έχει μόρτες, μαστροπούς, λαθρέμπορους. Ήταν και είναι κομμάτι της καθημερινότητας και της κουλτούρας της πόλης αυτός ο υπόκοσμος, άλλοτε μάγκικος, γλυκός και τρυφερός, όπως εκείνος του κινηματογράφου του ’60 και των ρεμπέτικων, άλλοτε αποκρουστικός, γλοιώδης, απάνθρωπος.

Ο Πειραιάς είχε πάντα έναν τρόπο να κρατάει αυτό τον υπόκοσμό του στην άκρη. Στις αποβάθρες και στους δύο-τρεις δρόμους πίσω από το λιμάνι. Αυτό οφειλόταν, νομίζω, σε μια αστική τάξη της πόλης η οποία δεν διαπραγματευόταν ούτε την ηγεμονία της ούτε τον καθωσπρεπισμό της. Τις συνδιαλλαγές της με τον υπόκοσμο ή δεν τις έκανε ή τις έκανε υπόγεια. Οφειλόταν, επίσης, και σε εκείνη την πολύ μεγάλη κοινωνική τάξη των εργοστασιακών εργατών και των μικρασιατών προσφύγων που είχε αντίστοιχα επιβάλει τους κώδικες της δικής της συμπεριφοράς στις λαϊκές συνοικίες: κώδικες σεβασμού, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς, που ίσχυαν ακόμη κι όταν φλεγόταν η πόλη από κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις.

Ώσπου στον Πειραιά τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν. Τα πρώτα άγνωστα στην κοινή γνώμη λυντσαρίσματα μεταναστών στον Ρέντη, οι επιθέσεις στο Πέραμα και στην Κοκκινιά και, τέλος, η πολιτική δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τους νεοναζί σήμαναν το τέλος της εποχής. Για πρώτη φορά περπατάει κόσμος φοβισμένος στην πόλη μας. Το λουμπεναριό σήκωσε τα καπάκια των υπονόμων βγαίνοντας στο φως. Χρυσαυγίτες, χούλιγκαν, μπράβοι νυχτερινών κέντρων. Η καθολική φτώχεια και τα τεράστια μεγέθη της ανεργίας, στις βόρειες κυρίως γειτονιές αποτέλεσαν το υπόβαθρο για να βρουν τόπο να πατήσουν.

#vote4water: Γράφεται «νερό» αλλά διαβάζεται «δημοκρατία»

της Δήμητρας Σπαθαρίδου

Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, «Δύο λουόμενοι»

Από καιρό λέγαμε και συμφωνούσαμε μεταξύ μας πως το νερό πρέπει να αποτελέσει ανάχωμα και βασικό πολιτικό όπλο ενάντια στη λεηλασία της φύσης και την ιδιωτικοποίηση των κοινών αγαθών. Το λέγαμε στα Παγκόσμια Φόρουμ, εκεί όπου μαθαίναμε για τον πόλεμο του νερού στην Κοτσαμπάμπα και στην ιδρυτική συνέλευση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για το Νερό ως Κοινό Αγαθό, το 2011, με φόντο το πρώτο κινηματικό δημοψήφισμα για το νερό στην Ιταλία. Τα ξανασυζητούσαμε στο Φόρουμ της Φλωρεντίας, το 2012, εκεί που προσπαθούσαμε για τη διασύνδεση των επιμέρους αγώνων με την κρίση αλλά και στις πολλές εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα.

   Όχι πως ο αγώνας ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ελλάδα κρίθηκε. Η κυβέρνηση, όμως, δεν θα μπορέσει να αγνοήσει την επιτυχία του δημοψηφίσματος στη Θεσσαλονίκη με 213.508 πολίτες να ψηφίσουν κατά της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ. Το δημοψήφισμα είναι αναμφίβολα η μεγαλύτερη κινητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών σε αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες που η Θεσσαλονίκη έχει ζήσει τελευταία. Πριν από την απόφαση για δημοψήφισμα, το κίνημα του νερού της πόλης αποτελούνταν από μέλη συλλογικοτήτων και αρεκτούς ανένταχτους ενεργούς πολίτες. Μετά τη διοργάνωση του δημοψηφίσματος, το κίνημα έχει κερδίσει τη συμμετοχή ενός μεγάλου αριθμού πολιτών και θεωρώ πως έχει τη δυναμική να αποκτήσει διαστάσεις μαζικού λαϊκού κινήματος.

Σταυροί

NΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου

Όταν το αγόρι πέφτει από το κρεβάτι του κατευθείαν μέσα στο ταψί με τη ζύμη και οι αρτοποιοί το βάζουν κατά λάθος στο φούρνο, δεν μπορώ να μην σκεφτώ το Άουσβιτς.

 Όμως το αγόρι τη γλιτώνει και προλαβαίνει να πετάξει πάνω απ’ την πόλη, προτού ξημερώσει, σαν όνειρο. Βρίσκει το γάλα που χρειάζονται οι αρτοποιοί και τους το προσφέρει (το γάλα δεν είναι μαύρο). Οι τρεις αρτοποιοί ευχαριστούν το αγόρι. Και οι τρεις τους έχουν τη μουτσούνα του Όλιβερ Χάρντι, του Χοντρού, με το χιτλερικό μουστακάκι. Φτιάχνουν λοιπόν το πρωινό γλύκισμα και το αγόρι επιστρέφει στο κρεβάτι του. Αυτά συμβαίνουν Στη νυχτερινή κουζίνα (1970) του παιδικού εικονογράφου Μόρις Σέντακ που πέθανε τέτοια εποχή, πρόπερσι.              

 Ο Σέντακ ήταν Αμερικανός πολωνοεβραϊκής καταγωγής και οι συγγενείς του χαθήκανε στο Ολοκαύτωμα, γεγονός που επηρέασε τον ίδιο και το σχέδιό του, ένα ανακάτεμα σκοτεινής τρυφερότητας και υποδόριας απρέπειας, παιγνιώδες και προκλητικό μαζί, όπως ένα παιδί που βγάζει τη γλώσσα του μπροστά στους μεγάλους για να τους περιγελάσει. Και ο Σέντακ με τη σειρά του, σ’ αυτό το βιβλίο, είναι σαν να περιγελά τους φασίστες: «Αν δεν υπάρχει Άουσβιτς για εσάς, δεν υπάρχει ούτε Χίτλερ για εμάς. Άρα, δεν υπάρχετε ούτε εσείς. Το πολύ-πολύ να υπάρχει μόνο Τσάπλιν», δηλαδή μια φωτεινή κουκίδα που, καθώς περπατά ατσούμπαλα, αναδημιουργεί ολόκληρη την πόλη φωτίζοντάς την.

  Δυστυχώς υπήρξε Άουσβιτς και υπάρχουν ακόμα φασίστες.

H δική μας πρώτη φορά

της Μαρίας Καλαντζοπούλου

Ανρί Μαγκέ, «H τσιγγάνα στο ατελιέ», 1906

 Είμαστε μια μέρα πριν από αποφασιστικής σημασίας επιλογές για το μέλλον μας. Μολονότι διακυβεύονται αύριο πολλά, σε όλες τις γεωγραφικές κλίμακες, θα επικεντρωθώ στο μέλλον μας σ’ αυτή την πόλη, ειδικά τώρα που κανείς μας δεν κινδυνεύει να κατηγορηθεί για αλίευση σταυρών προτίμησης.

Γιατί μοιάζει ίσως δύσκολο να πείσεις ότι υπάρχουν άνθρωποι ανιδιοτελείς στην αγωνία τους για την πόλη, στην προσπάθειά τους για μια προεκλογική προετοιμασία (και όχι «εκστρατεία»), που καταθέτουν απεριόριστο κόπο χωρίς να μοιράζουν υποσχέσεις, χωρίς να πληρώνονται γι’ αυτόν, χωρίς κανείς να κάνει κανέναν να ντρέπεται. Και όμως. Η δικιά μας πρώτη φορά είναι που μαζευτήκαμε τόσο πολλοί και πολλές, υποψήφιοι και μη, που δουλέψαμε με τρόπο που μας έκανε περήφανους και πριν και ασχέτως της επίδοσης στην κάλπη την προηγούμενη και την ερχόμενη Κυριακή. Ο τρόπος στον οποίο αναφέρομαι, δεν είναι πρωτόγνωρος στους ανθρώπους της Ανοιχτής Πόλης, η ευρύτητα όμως των συνεργασιών και το πάθος και η επαγγελματική σοβαρότητα ως προς την κλίμακά τους ήταν. Η ανοιχτότητα κι η ειλικρίνεια στην προσέγγιση της προσπάθειας αυτής είναι κάτι που χαρακτήρισε όλους μας, από τον αυριανό ελπίζω δήμαρχο, τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη μέχρι τον κάθε συνεργάτη, φανερό ή αφανή, υποψήφιο ή μη.

Τα (τηλε)παιχνίδια της εξαθλίωσης και η κοινωνική πολιτική για τους άστεγους

του Νίκου Κουραχάνη

Πριν λίγες μέρες ο αντιπρόεδρος μεγάλου τηλεοπτικού σταθμού συναντήθηκε με την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, για τη διοργάνωση συναυλίας με τραγουδιστές δημοφιλούς τηλεπαιχνιδιού. Σκοπός, η συγκέντρωση χρημάτων για την σίτιση απόρων και αστέγων. Πράγματι, όταν η κρατική κοινωνική πολιτική απουσιάζει, η φιλανθρωπία της εξαθλίωσης αποτελεί είδηση.

Ένα success story δίχως τέλος

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρόβλημα αστέγων: αυτή ήταν η επίσημη θέση του κράτους μέχρι το 2012, οπότε και θεσμικά αναγνωρίζεται η ύπαρξη τους, με απώτερο σκοπό την άντληση κοινοτικών κονδυλίων για την ανάπτυξη δράσεων. Παρότι αυτό θα μπορούσε να αποτελεί την απαρχή της χάραξης ολοκληρωμένης κοινωνικής πολιτικής στο συγκεκριμένο πρόβλημα, δυστυχώς οι μέχρι τώρα ενδείξεις δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Αν και ένα χρόνο τώρα έχει εκπονηθεί ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο, η πολιτική ηγεσία δείχνει απροθυμία να το προωθήσει.

Αντ’ αυτού, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε προεκλογικά τη λειτουργία υπνωτηρίου φιλοξενίας 80 ανθρώπων μέχρι είκοσι μέρες. Ούτε καν σταγόνα στον ωκεανό. Ταυτόχρονα, στο πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε πριν ένα μήνα προβλέπεται ενίσχυση των αστέγων με 20 εκ. ευρώ. Τα χρήματα δεν προορίζονται για δημιουργία δομών πρόληψης ή άμεσης στέγασης. Αντίθετα, διοχετεύονται στους υπάρχοντες φορείς, δηλαδή μη κυβερνητικές οργανώσεις και την Εκκλησία. Συνεπής στις προεκλογικές του δεσμεύσεις λοιπόν, ο πρωθυπουργός της χώρας και τακτικός συνομιλητής του θεού, την περασμένη Δευτέρα εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την προσφορά της Εκκλησίας: «Τώρα που η ανηφόρα είναι πίσω, τονίζω ότι στις δύσκολες στιγμές την ελληνική κοινωνία κράτησαν όρθια η οικογένεια και η Εκκλησία». Πέρα από την επαναφορά του «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» στα λόγια αυτά κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια: στα δύσκολα χρόνια της κρίσης, όταν τα ποσοστά απόλυτης φτώχειας εκτινάχθηκαν, η κοινωνική πολιτική του κράτους απουσίαζε για όσους την είχαν ανάγκη.

Οι κάλπες και «το συρίζα»

του Αγάπιου Λάνδου

Φραντς Μαρκ, «Κόκκινα άλογα»

Απ’ όταν θυμάμαι τον εαυτό μου –και σίγουρα από τότε που άρχισα να ψηφίζω– όλες οι εκλογές ήταν πάντα «κρίσιμες», «ιδιαίτερα κρίσιμες» ή «αποφασιστικές». Δεν μπορώ να θυμηθώ αναμέτρηση «χαλαρή». Ίσως είναι έμφυτη τάση του ανθρώπου, ειδικά του πολιτικού ζώου άνθρωπος, να αποδίδει σημασία σ’ αυτό που κάνει, ιδίως στις στιγμές της κορύφωσής του — και καλά κάνει.

Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι όλες οι εκλογές, από γεννήσεως μάλλον εκλογών, βαφτίζονται «κρίσιμες», κάποιες πράγματι είναι κρίσιμες. Και οι αυριανές ευρωεκλογές είναι κρίσιμες και ιδιαίτερες: και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη και για την Αριστερά (και μάλιστα, για να πιάσουμε μια από τις παραμέτρους που συχνά ξεχνάμε, ιδιαίτερα λόγω της Ακροδεξιάς που απλώνεται). Εκλογές με υπαρξιακή σημασία, και για τα τρία παραπάνω επίπεδα.

Οι ευρωεκλογές στην Ελλάδα ήταν πάντα κάτι σαν Β΄ Εθνική, όπου οι ψηφοφόροι εκτονώνονταν, διαμαρτύρονταν, και ψήφιζαν με κριτήριο τα καθ’ ημάς. Τα λίγα χρόνια της κρίσης άρκεσαν για να αλλάξει ριζικά η κατάσταση. Σήμερα, δεν μπορείς να μιλήσεις για την Ελλάδα χωρίς να μιλήσεις για την Ευρώπη, αλλά και το αντίστροφο. Ισχύει αυτό για την Ελλάδα γενικά, και για την Αριστερά της ειδικότερα. Εμείς, εδώ –και σε ένα βαθμό καλά κάνουμε, όταν δεν μας ρουφάνε μέσα τους– βλέπουμε τις αδυναμίες, τις υστερήσεις, τα προβλήματα της Αριστεράς μας. Το ίδιο άλλωστε κάνουν, λίγο-πολύ, όλοι παντού. Εστιάζοντας όμως αποκλειστικά στα «εσωτερικά» μας, χάνουμε συχνά κάτι ουσιώδες: ότι παρά τα προβλήματα ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί για όλο τον προοδευτικό κόσμο της Ευρώπης (ίσως και του πλανήτη!), ελπίδα, προσμονή, τον άλλο δρόμου. Το ξέρει όποιος βρέθηκε σε συνέδριο, διαδήλωση, επιστημονικό, πολιτικό ή κινηματικό γεγονός στην Ευρώπη. «Όλο για το “συρίζα” με ρωτάγαν: τι λέει το “συρίζα” γι’ αυτό και για κείνο, πώς πάει το “συρίζα”» μας έλεγε ένας φίλος, ο οποίος μάλιστα δεν το είχε καν ψηφίσει (το «συρίζα») τον Μάη! Πού να τολμήσει να το πει, θεωρούνταν εντελώς δεδομένο — και νομίζω μάλιστα ότι μετά από την εμπειρία του εξωτερικού έγινε κι αυτός «συρίζα» ή έστω «φιλο-συρίζα».

Στα μονοπάτια της γκραμσιανής ηγεμονίας

συνέντευξη του Πέτερ Τόμας, στον Γιώργο Σουβλή

 Ο Πέτερ Τόμας είναι λέκτορας με αντικείμενο της ιστορία της πολιτικής σκέψης στο Πανεπιστήμιο του Brunel στο Λονδίνο. Είναι συγγραφέας του The Gramscian Moment: Philosophy, Hegemony and Marxism, μέλος της συντακτικής ομάδας του Historical Materialism: Researchin Critical Marxist Theory και συν-επιμελητής της σειράς βιβλίων Historical Materialism. Ο Γιώργος Σουβλής, υποψήφιος διδάκτορας Ιστορίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, τον συνάντησε στις 11.11.2013 στο BirckbeckUniversity και μίλησε μαζί του για την πορεία του εγχειρήματος του Historical Materialism, τον δυτικό μαρξισμό και την κληρονομιά του και τη σημασία της σκέψης του Αντόνιο Γκράμσι για τα κοινωνικά κινήματα που έχουν αναδυθεί σε ολόκληρο τον κόσμο κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Η συνέντευξη δημοσιεύεται πλήρης στα ελληνικά στο μπλογκ των «Ενθεμάτων» και στα αγγλικά στο περιοδικό «Jacobin» (www.jacobinmag.com/2014/05/historical-materialism-at-sixteen/).

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Θα ήθελα να ξεκινήσω ρωτώντας πώς ξεκίνησε η έκδοση του περιοδικού Historical Materialism και ποια ήταν τα κίνητρα που σας ώθησαν;

Το περιοδικό ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Προέκυψε μέσα από διάφορα σεμινάρια, στα οποία συμμετείχαν, ως επί το πλείστον, μεταπτυχιακοί φοιτητές, δηλαδή άνθρωποι που έγραφαν τα διδακτορικά τους, οι οποίοι αποφάσισαν από κοινού να ξεκινήσουν αυτό το εγχείρημα. Επρόκειτο αρχικά για ένα σχετικά μετριοπαθές εγχείρημα: να ιδρυθεί ένα περιοδικό που θα επέτρεπε την ανάπτυξη συζητήσεων σχετικών με την μαρξιστική θεωρία οι οποίες έλκυαν το ενδιαφέρον αυτών που μετείχαν στην προσπάθεια, μετά από μια μακρά περίοδο κυριάρχησης των διαφόρων ειδών μετα-μαρξισμών. Το περιοδικό ξεκίνησε έχοντας διεθνείς βλέψεις, και έτσι στράφηκε σε ανθρώπους από διαφορετικές χώρες που σπούδαζαν στο Λονδίνο ή διατηρούσαν διαφόρων τύπους δεσμούς με το Λονδίνο. Αυτοί ενεπλάκησαν στην ευρύτερη πρωτοβουλία του Historical Materialismκαι έτσι το περιοδικό άρχισε σταδιακά να κινείται πέρα των στενών ορίων του αγγλόφωνου κόσμου, και δείχνοντας πάντα ιδιαίτερη μέριμνα για τις συζητήσεις που διεξάγονταν διεθνώς. Με άλλα λόγια, προσπαθούσαμε, και προσπαθούμε, να χτίσουμε εκ νέου ορισμένες από τις γέφυρες που υφίσταντο με άλλες αριστερές και μαρξιστικές κουλτούρες κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970, οι οποίες όμως είχα χαθεί τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους των άλλων μελών της συντακτικής ομάδας του Historical Materialism, πολλοί εκ των οποίων ενδέχεται να έχουν πολύ διαφορετικές ερμηνείες από τη δική μου για την πορεία και τις καταβολές του. Νομίζω λοιπόν –αλλά αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη μόνο –πως το σκεπτικό μας ήταν ένα μη σεχταριστικό εγχείρημα επανεκκίνησης μιας ανοικτής συζήτησης μεταξύ όλων αυτών που ταυτίζονται με την μαρξιστική παράδοση ή τις μαρξιστικές παραδόσεις – ό,τι και αν σήμαινε αυτό για τον καθένα από τους εμπλεκόμενους. Σταδιακά, αυτό μετασχηματίστηκε προς την κατεύθυνση μια διαρκούς αυτοκριτικής της μαρξιστικής γνώσης. Η αναμόχλευση παλαιών συζητήσεων, η έναρξη νέων και η προσπάθεια να αναπτυχθεί ένας νέος τύπος ερευνητικού προγράμματος για την σύγχρονη μαρξιστική θεωρία, ήταν ορισμένες από τις αφετηρίες εκκίνησης του εγχειρήματος αυτού.

Λυκούργος Αγγελόπουλος: ένας μάστορας

του Κώστα Σπαθαράκη

Την προηγούμενη Κυριακή 18 Μαΐου πέθανε ο πρωτοψάλτης Λυκούργος Αγγελόπουλος. Για την τεράστια προσφορά του στην εκκλησιαστική μουσική, την ιστορία και την ερμηνεία της, θα μιλήσουν άλλοι αρμοδιότεροι· ας περιοριστούμε εδώ στα στοιχειώδη: μαθητής του Σίμωνα Καρά, ίδρυσε το 1977 την Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία, δίδαξε βυζαντινή μουσική, έδωσε αναρίθμητες συναυλίες με τη χορωδία, στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Έψαλλε από το 1982 στην Αγία Ειρήνη στην οδό Αιόλου, διακονώντας με άκρα συνέπεια και τάξη τη λεπτότητα του εκκλησιαστικού τυπικού, υπακούοντας με απόλυτη μουσική πειθαρχία στο γράμμα του κειμένου, κάνοντας κάθε ακολουθία έργο τέχνης. Έψαλλε, πράγμα σχεδόν αδύνατον για έναν ψάλτη, χωρίς στόμφο. Η τέχνη του ήταν από εκείνες που μπορούν να εκτιμηθούν πραγματικά μόνο από τους ομότεχνους, ήταν μια μουσική για μουσικούς. Κι αυτό γιατί η έννοια της παράδοσης την οποία υπηρέτησε δεν εξαντλούνταν στη διατήρηση και την αναπαραγωγή. Προϋπέθετε διαρκή μελέτη, επαφή με τις ανάλογες μουσικολογικές έρευνες διεθνώς, καλλιτεχνική αίσθηση και κρίση. Δεν είχε κοντολογίς καμία σχέση με ό,τι θεωρείται «παραδοσιακό», εξού και τα ενδιαφέροντα του Αγγελόπουλου εκτείνονταν ώς τη σύγχρονη μουσική.

Από τη δωσίλογη Δεξιά στον κυβερνώντα ακροδεξιό νεοφιλελευθερισμό

του Στέφανου Δημητρίου

 Ο σκληρός πυρήνας της κυβερνώσας Δεξιάς. Ξέρουμε ότι δεν υπάρχει μία εκδοχή της Δεξιάς ούτε και της Αριστεράς. Γνωρίζουμε, επίσης, τη ρήση «η Δεξιά δεν αλλάζει», παρόλο που αλλάζει. Ωστόσο, ένας σκληρός, ιδεολογικός πυρήνας της διατηρείται άθραυστος. Ο πυρήνας αυτός της δωσίλογης Δεξιάς απετέλεσε, κατά τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της χώρας, τον μηχανισμό για την ανασύσταση του κράτους και της δημόσιας διοίκησης, υπό το πνεύμα του μισαλλόδοξου αφανισμού των αντιφρονούντων, του πνιγμού της δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών. Οργάνωσε τη δημόσια διοίκηση ως μηχανισμό δίωξης και επιβολής διακρίσεων, αλλά και αναπαραγωγής των πελατειακών σχέσεων μεταξύ των «συνεργατών» και της ίδιας. Χρειάζονται οι συνεργάσιμοι άνθρωποι· και η δωσίλογη Δεξιά είχε πλεόνασμα από αυτούς. Αυτή η Δεξιά κατέστειλε πολιτικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα και παρέκαμψε το Σύνταγμα του 1952 με τα «παρασυντάγματα». Είναι η ίδια Δεξιά που συγκρότησε και τον σκληρό πυρήνα της δικτατορίας. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, η Νέα Δημοκρατία προσπάθησε να περιθωριοποιήσει τα υπολείμματα του ένοχου παρελθόντος. Αυτά όμως είναι παρελθόν. Σύμφωνα με τον αφόρητα κοινότοπο λόγο του πρωθυπουργού, «ανήκουν στο χθες και όχι στην Ελλάδα του αύριο». Ο ίδιος, βεβαίως, ανήκει στη σημερινή Ελλάδα, γι’ αυτό και είναι έτσι όπως την ζούμε η χώρα μας.

«Ποιος, επιτέλους, κυβερνά αυτόν τον τόπο;» και η απάντηση Σαμαρά. Ο πρωθυπουργός κατέστη άβουλο ενεργούμενο του Μπαρόζο, στις Κάννες, το 2011. Με την πολιτική που του ανέθεσαν να εκτελέσει, υπονομεύτηκε η συνταγματική αυτονομία. Με την κατάρρευση της συνταγματικής αυτονομίας, παγιώθηκε η αδυναμία της χώρας ως προς το να καθορίζει αυτοδύναμα και κυριαρχικά τους κανόνες που διέπουν την αυτοτέλειά της, αλλά και το αν θα μπορεί να διατηρεί τον νομίμως εκλεγέντα πρωθυπουργό. Ο πρωθυπουργός περιφρόνησε τον «κυρίαρχο λαό», αναλαμβάνοντας ασμένως να διεκπεραιώσει πολιτική που δεν σχεδίασε ο ίδιος∙ ταξική πολιτική βάναυσης εξαθλίωσης. Στελέχωσε το επιτελείο του με τους ιδεολογικούς επιγόνους των υπολειμμάτων εκείνου του σκληρού ιδεολογικού πυρήνα, που μετέτρεψε τον δωσιλογισμό σε εθνικοφροσύνη και πατριδοκαπηλία. Ο ίδιος προέκυψε από αυτή την πατριδοκαπηλία: θυμόμαστε όλοι την «εθνωφελή» εξωτερική του πολιτική…. Αυτός ο σκληρός ιδεολογικός πυρήνας της Δεξιάς, που εκφράζουν ο Σαμαράς και οι συνεργάτες του, πρεσβεύει την πλήρη απουσία του κράτους από την κοινωνική πολιτική, προωθεί την κατάλυση του θεσμικού πλαισίου προστασίας και συνοχής των εργασιακών σχέσεων, την περιφρόνηση των δικαιωμάτων. Περιφρονεί το Σύνταγμα και το Κοινοβούλιο, από το οποίο προκλητικώς απέχει ο περιδεής πρωθυπουργός, φοβούμενος την αντιπαράθεση με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Αυτός και το σακίδιο

της Σίσσυς Βελισσαρίου

Τι είναι αλήθεια το Ποτάμι και τι η μαγευτική TVpersona που μετά βδελυγμίας απαρνείται το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και τα παιδιά του «κομματικού σωλήνα»; Τι συμβολίζει αλήθεια το σακίδιο που η TVpersona αγόγγυστα κουβαλά; Μήπως ο Σταύρος είναι ο νέος Μεσσίας σε μεταμοντέρνο περιτύλιγμα, ο αίρων τας αμαρτίας του κόσμου πακεταρισμένες σε σακίδιο; Η μήπως είναι το αιώνιο αρσενικό που κάθε θηλυκό προσμένει στη ζωή του για να ολοκληρωθεί; Ο εραστής που θα διεισδύσει στο (θηλυκό) εκλογικό σώμα για να το μυήσει σε ηδονές που μόνον εκείνος μπορεί να χαρίσει; Ή είναι ένας απλός κομπέρ του συστήματος που με το μικρόφωνο στο χέρι ασταμάτητα κάνει βόλτες επί σκηνής και με χαρακτηριστική άνεση απαντά σε ερωτήσεις από ένα αθέατο κοινό, στήνοντας ένα onemanshow;[1]

Ατέλειωτα τα ερωτηματικά μπροστά σε αυτό το «νέο», το «φρέσκο» και το «εναλλακτικό» πράγμα που σαν επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος επισκέφτηκε με μορφή κόμματος τον Σταύρο όταν κοίταζε επίμονα το ταβάνι σε βαθιά περισυλλογή για όλα και για τίποτα. Η μόνη σίγουρη απάντηση είναι το ότι πρόκειται περί μιας εξόφθαλμης κατασκευής, προϊόν της διαπλοκής των μήντια και των εγχώριων μεγιστάνων που τα ελέγχουν με πολιτικά κέντρα. Σκοπός της «παρθενογένεσης» είναι ο Ποταμός να διαχυθεί με χύμα στυλ στο εκλογικό σώμα και να διεμβολίσει ως δούρειος ίππος όχι γενικώς το κουρασμένο πολιτικό τοπίο, όπως ο ίδιος ο ευαίσθητος δημοσιογράφος ισχυρίζεται, αλλά την Αριστερά και πολύ συγκεκριμένα τον ΣΥΡΙΖΑ. Το μαρκούτσι του Σταύρου στοχεύει στα μεσαία εκείνα στρώματα που ακόμα φαντασιώνονται ότι θα ξαναβρούν το προ Μνημονίου απολεσθέν λάιφ στάιλ τους που γι’ αυτά συγκροτεί ταυτότητα, τη δική τους ξεχωριστή ταυτότητα ασχέτως αν είναι copyandpaste έτοιμων εικόνων από τα ΜΜΕ και τις χολιγουντιανές ταινίες. Γι’ αυτά τα μεσοστρώματα, όπως και για πολλούς νεολαίους, εκείνο που φταίει είναι γενικώς το σύστημα, οι πολιτικοί και η πολιτική που είναι αδιακρίτως κακοί/ή, που μιλούν την ξύλινη γλώσσα των αριθμών και των θεσμών και κατάντησαν τη χώρα «σ’ αυτό το χάλι». Προνομιακά σε αυτό το κοινό, ο «αντιεξουσιαστής», ζωντανός και χαλαρός Σταύρος πλασάρει την πολιτική ως καταναλωτικό προϊόν που δίνει στον αγοραστή την ψευδαίσθηση της απόλαυσης. Η απόλαυση αυτή είναι πολλαπλή: ερωτική με τη χυδαία σεξιστική εκδοχή της, ψυχαγωγική με τους εξυπνακισμούς του, βαθιά λαϊκίστικη (το παιδί από τις δυτικές συνοικίες που δεν ξέρει ξένες γλώσσες) αλλά και πατριωτική («δεν λυγίζουν τα πόδια μου» στους Ευρωπαίους).

Τα αιθέρια έλαια των εκλογών

της Ιωάννας Μεϊτανη

Έργο του Ρόμπερτ Μπερένυ

Σήμερα, έπειτα από μια σχετικά σύντομη προεκλογική περίοδο και μια μεγαλύτερη περίοδο ζυμώσεων, ψηφίζουμε στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Όλες και όλοι, τουλάχιστον αν μιλάμε για τους αναγνώστες αυτής της εφημερίδας, περιμένουμε να εκφραστεί το λεγόμενο μήνυμα της κοινωνίας· ένα μήνυμα το οποίο θα ακουστεί δυνατότερο στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών, θα γίνει πιο ανάγλυφο και τρανταχτό με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών: χρειαζόμαστε την ανατροπή και επενδύουμε στον ΣΥΡΙΖΑ γι’ αυτό. Σκοπός αυτού του σχολίου όμως δεν είναι να θριαμβολογήσει εκ των προτέρων, αλλά να εκφράσει μια ελπίδα, που γεννήθηκε τις τελευταίες μέρες.

Στα αυτοδιοικητικά ψηφοδέλτια της Αριστεράς εκφράζεται ένας μεγάλος πλούτος ανθρώπων, μια ευρεία γκάμα. Σίγουρα μεταξύ των υποψηφίων υπάρχουν –καθώς η Αριστερά ξεχωρίζει για πολλά, αλλά δεν είναι μια συνθήκη παραδεισένια, εξωανθρώπινη και εκτός κοινωνίας– χαρακτήρες και χαρακτήρες, κίνητρα και κίνητρα. Αναφέρομαι όμως σε αυτό που κυριαρχεί και δίνει τον τόνο: σε έναν κόσμο που προσφέρει ανιδιοτελώς, που βάζει το συλλογικό συμφέρον πάνω απ’ το δικό του, που χαίρεται για τις νίκες της παράταξης και δεν μετράει και ξαναμετράει τους σταυρούς του. Είναι ένας κόσμος που δεν συστρατεύτηκε απλώς για να γεμίσει η λίστα. Συστρατεύτηκε γιατί πιστεύει ή γιατί –δικαίως– πείστηκε ότι έχει να προσφέρει. Εκτός από ανθρώπους ψημένους ήδη στην τοπική αυτοδιοίκηση και τις διαδικασίες της, είναι όλοι αυτοί που είτε εξαρχής και αυτοβούλως με όρεξη, είτε έπειτα από «ζύμωμα», αλλά μετά με όλο και μεγαλύτερο κέφι, είτε στην αρχή από φιλότιμο κι έπειτα όλο και περισσότερο πεπεισμένες ότι έκαναν καλά, αποφάσισαν πάντως να συμμετέχουν στα κοινά. Κάποιοι από αυτούς πολιτεύτηκαν ή και πολιτικοποιήθηκαν για πρώτη φορά, κι αυτό είναι μεγάλο κεφάλαιο. Αισθάνθηκαν ότι τώρα, σε μια κρίσιμη στιγμή, μπορούν και είναι σημαντικό να προσφέρουν. Τα καλά (ή και εξαιρετικά, μερικές φορές) ψηφοδέλτια που συγκροτήθηκαν δεν είναι καλά μόνο γιατί συγκεντρώνουν καλά ονόματα, αλλά γιατί οι άνθρωποι αυτοί κομίζουν απόψεις, ιδέες, δύναμη, πάθος, φέρνουν κι άλλους ανθρώπους. Τα –ενίοτε κακεντρεχή– σχόλια για την «κουτσή Μαρία υποψήφια» (θυμίζω το σχόλιο του Μάνου Αυγερίδη στα προηγούμενα «Ενθέματα»: bit.ly/1mqAXBK) καταγράφουν, από την ανάποδη, αυτή την τάση συστράτευσης και συμμετοχής.

Ιατρικός τουρισμός και δύο ταχύτητες στην υγεία

της Δέσποινας Μπίρη

Έργο του Πωλ Ντελβώ, 1947

«Ο ιατρικός τουρισμός είναι μεγάλος στόχος για την κυβέρνησή μας. Εξαιρετικά μεγάλος στόχος. Είναι ένα κομμάτι της αγοράς όπου δυστυχώς, ενώ η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι πρώτη, όλα αυτά τα χρόνια την είχε αφήσει αναξιοποίητη και άλλες χώρες την έχουν αξιοποιήσει και κερδίζουν πάρα πολλά λεφτά. Άρα, θα το φέρουμε και στην Ελλάδα όσο μπορούμε πιο γρήγορα και φυσικά απενοχοποιούμε τον ιδιωτικό τομέα» (goo.gl/rBTDc4). Αυτά δήλωνε, πριν λίγο καιρό, στα τέλη του Φλεβάρη ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης. Ας σταθούμε λίγο σε αυτό τον «εξαιρετικά μεγάλο στόχο».

Καταρχάς, ο υπουργός αναφέρεται ξεκάθαρα σε διευκόλυνση της δραστηριοποίησης ιδιωτικών εταιρειών, οι οποίες θα παρέχουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών ιατρικού τουρισμού προς επισκέπτες, σε ιδιωτικές μονάδες και ξενοδοχειακά συγκροτήματα, ίσως και ιδιωτικές πτέρυγες δημόσιων νοσοκομείων. Οι υπηρεσίες μπορεί να περιλαμβάνουν επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής, οδοντιατρικές υπηρεσίες, μη επείγουσες εγχειρίσεις, καθώς και υπηρεσίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (η οποία έχει αναγνωριστεί ως προτεραιότητα για τον ελληνικό ιατρικό τουρισμό).

Ο ιατρικός τουρισμός προϋποθέτει τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μεταξύ τόπου και υγείας, καθώς και την επαναχάραξη των ορίων μεταξύ όσων δικαιούνται και όσων δεν δικαιούνται πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Οι προτεραιότητες που τίθενται από την ηγεσία του Υπουργείου, όπως θα προσπαθήσω να δείξω στη συνέχεια, προϋποθέτουν, κυνικά, μια νεοαποικιοκρατική θεώρηση περί πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, αγνοώντας σημαντικές παραμέτρους όπως το τοπικό πλαίσιο, η μέριμνα για τη δίκαιη διανομή κρατικών πόρων και ο σεβασμός στο περιβάλλον.

Μια πιο «δημοκρατική δημοκρατία»: Η δημοκρατία της Αριστεράς, η κυβέρνηση της Αριστεράς

του Μάκη Κουζέλη

Ξεκινώ με το δάνειο από τον Πουλαντζά, παραφράζοντάς τον: η δημοκρατία ή θα είναι σοσιαλιστική ή δεν θα είναι δημοκρατία.

Η κρίση έχει αναδείξει στην απλότητά της, στη γυμνή της αλήθεια, την εγγενώς αντιφατική σχέση μεταξύ δημοκρατίας και καπιταλισμού. Έχει επιτρέψει στις δυνάμεις που ελέγχουν την πολιτική και κατέχουν την οικονομική εξουσία να συρρικνώσουν σε μέγιστο βαθμό την ανταπόκριση του καθεστώτος στις λαϊκές αξιώσεις. Έχει νομιμοποιήσει την αναίρεση κατακτήσεων και δικαιωμάτων και επομένως την επιβολή πιο επιθετικών όρων αξιοποίησης-εκμετάλλευσης της εργασίας. Έχει καταστήσει πολιτικά σαφές πως, σε κάθε πίεση, το κεφάλαιο θα θυσιάσει θεσμικά περιεχόμενα και κοινωνικές παραχωρήσεις, ώστε να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις διευρυμένης αναπαραγωγής του· πως όπου και όσο μπορεί θα περιορίσει τις αρχές συγκρότησης της αστικής κοινωνίας –την ισότητα και την ελευθερία που ορίζουν τον ίδιο τον τρόπο παραγωγής– στο νομικο-οικονομικό τους περίβλημα, στις τυπικές προϋποθέσεις σύναψης συμβολαίων· πως όσο η λογική αλλά και ο τυχοδιωκτισμός του κυριαρχεί, η αντίφαση μεταξύ ισότητας και ιδιοκτησίας, μεταξύ λαϊκής κυριαρχίας και οικονομικής δεσποτείας θα επιλύεται υπέρ της δεύτερης.

Η αστική δεξίωση του φασισμού

Στην Ελλάδα της Χρυσής Αυγής, αλλά υποθέτω και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες από τη Γαλλία και την Ιταλία έως τη Νορβηγία και την Ουγγαρία –αφήνω να καταλαγιάσει η σκόνη κι η πυρίτιδα πριν αναφερθώ στην Ουκρανία–, παντού, η ενίσχυση και αστική δεξίωση του φασισμού, αλλά ακόμα και οι σπασμωδικές αντιδράσεις με την επιβαλλόμενη αναγνώριση της απειλής του, συνόδευσαν την αποσταθεροποίηση των δημοκρατικών θεσμών που οργανωμένα προωθεί το μπλοκ εξουσίας, μέσω της αδρανοποίησής τους. Αδρανοποιεί τους δημοκρατικούς θεσμούς για να ακυρώσει τις λαϊκές αξιώσεις που αρθρώνονται στο όνομά τους και με την αγωνιστική τους αξιοποίηση: σύνταγμα, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, κοινοβουλευτικός έλεγχος, αυτοδιοίκηση, δημοκρατικά οργανωμένα κόμματα, δημόσιος λόγος και δημόσιος διάλογος, λογοδοσία και διαφάνεια, αιρετή και αναιρέσιμη εκπροσώπηση, ελεύθερη και ισότιμη πληροφόρηση και έκφραση.

Αστικοί κήποι: Ο λαχανόκηπος του Ελληνικού και τα μποστάνια του Γεντίκουλε

της Ακγκιούν Ιλχάν

Έργο του Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ

Tο κύμα των ιδιωτικοποιήσεων, κατόπιν των συμφωνιών της ελληνικής κυβέρνησης με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σάρωσε και το παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού στην Αθήνα. Ο υπό ιδιωτικοποίηση παλιός αερολιμένας είναι μια ανεκτίμητη έκταση 6.200 στρεμμάτων στην παραλία με τη χρυσαφένια άμμο του Αγίου Κοσμά. Το Ελληνικό, με τη χλωρίδα και την πανίδα του, είναι μια από τις τελευταίες οάσεις πρασίνου στην Αθήνα. Εδώ βρίσκονται επίσης αθλητικές εγκαταστάσεις που κατασκευάστηκαν για τους Ολυμπιακούς του 2004. Όμως η κυβέρνηση σκοπεύει να νοικιάσει την έκταση σε επιχειρήσεις για 99 χρόνια, ενώ θα μπορούσε να την παραδώσει προς δημόσια χρήση, κάνοντας βελτιωτικές εργασίες περιορισμένου κόστους. Οι επιχειρήσεις θα κατασκευάσουν εδώ εμπορικά κέντρα, τουριστικούς χώρους αναψυχής, κτίρια γραφείων, καζίνα, γήπεδα γκολφ και πολυτελείς κατοικίες που προορίζονται για την ελίτ των πλουσίων. Το κεφάλαιο ανακαλύπτει ένα νέο πεδίο προς επενδύσεις, στο οποίο μπορεί να βάλει χέρι με τη βοήθεια του κράτους, κάνοντας κτήμα του τον δημόσιο χώρο σε μεγαλουπόλεις που συγκεντρώνουν μεγάλες μάζες καταναλωτών, όπου η γη έχει πλέον μεγάλη αξία. Έτσι, το κεφάλαιο αποκτά και τη δύναμη να μεταμορφώσει τις μεγαλουπόλεις σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες. 

Ο φόβος της Αριστεράς

 του Αριστείδη Καλάργαλη

 Στις 5 Ιουλίου 1931 πραγματοποιήθηκε αναπληρωματική εκλογή στον Νομό Λέσβου (εξαιτίας της παραίτησης του βουλευτή Βύρωνα Καραπαναγιώτη). Σ’ αυτές ο υποψήφιος της Αριστεράς (ΚΚΕ), Αχιλλέας Κοντάρας, συγκέντρωσε το 21,39% των ψήφων, ενώ στις προηγούμενες εκλογές του 1928 (Ενιαίον Εκλογικόν Μέτωπον) είχε λάβει μόλις 5,37%. Ταυτόχρονα, οι ψήφοι των Φιλελευθέρων από 82,95% ελαττώθηκαν περίπου στο μισό (46,53%). Αυτές οι δύο μεταβολές θορύβησαν πολλούς. Ανησύχησαν για την άνοδο της Αριστεράς — όπως και σήμερα. Στις τοπικές εφημερίδες δημοσιεύθηκαν δύο άρθρα που σχολιάζουν τα αποτελέσματα και τα αίτιά τους. Ο αρθρογράφος με το ψευδώνυμο ΤΡ.ΑΠ.ΕΡΙΑΝΟΣ γράφει απ’ την κωμόπολη Πολιχνίτος της Λέσβο, στην εφημερίδα Ταχυδρόμος (9.7.1931), την άποψή του για το εκλογικό αποτέλεσμα, στο άρθρο «Ο κόσμος πείνασε. Ξεγυμνώθηκε, ξεπαπουτσώθηκε».

Περιγράφει την κατάσταση του χωριού του, η οποία είναι η ίδια σε πολλά χωριά, αλλά παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το σήμερα. «Παλιοί κτηματίαι νοικοκυρεμένοι, σήμερα δυστυχούν μαζί με τις οικογένειές των. Δεν έχουν στην τσέπη των ούτε τη δραχμή για καφέ. Πολλοί δεν κατεβαίνουν στο χωριό γιατί ο τσαγκάρης τούς αρνήθηκε την πίστωση και από πολλού το πόδι τους ξέμαθε να φορεί παπούτσι. Είναι οικογένειες που μόνη τροφή τους έχουν τα κουκιά προϊόν της εποχής και λάδι. Στερούνται και το ψωμί των ακόμα και το κάθε είδος της ανάγκης αφού ο βερεσές έπαψε προ πολλού. […] Στα καφενεία δεν κατεβαίνει τα βράδια γιατί έτσι που κατήντησε ντρέπεται κι αυτός τον εαυτό του». Φοβάται για το αποτέλεσμα των επόμενων εκλογών. Γιατί η ψήφος των πολιτών θα είναι «μαύρη βγαλμένη απ’ τις μαυρισμένες ψυχές των. “Μαύρη η ψήφος γι’ αυτούς που δε φάνηκαν πιστοί στην εργαζόμενη και μοχθισμένη τάξη, μαύρη πέρα ως πέρα για αυτούς που παρασύρθηκαν απ’ τους κεφαλαιοκράτες και μεγαλοβιομηχάνους και ξέχασαν ολότελα στο ύπαιθρο, τον ήλιο και στη βροχή τον κόσμο ο οποίος με τον ιδρώτα και τις στερήσεις του πληρώνει τους υπέρογκους φόρους στο κράτος τους οποίους χαμοτρώνε οι λυμεώνες των συμβάσεων και οι Ευρωπαίοι τοκογλύφοι». Ζει στο χωριό του και αντιλαμβάνεται ότι οι συγχωριανοί του, όπως και των άλλων χωριών, δεν αντέχουν πλέον την παραπλάνηση. «Την πάθαμε μια, την πάθαμε δυο, λεν οι καημένοι μ’ όλο το δίκιο μ’ όλη τους τη ψυχική αγανάχτηση. Δεν την ξαναπαθαίνουμε πια […] θα ψηφίσουμι δικούς μας ανθρώπους που θα μας υποστηρίξουν. Όχι καφαλαιοκράτες!».

«Να τους πάρετε σπίτι σας!»

του Στρατή Μπουρνάζου

Φωτογραφία του Άγγελου Τζωρτζίνη

«Να τους πάρετε σπίτι σας!». Αγαπημένη και μόνιμη επωδός κάθε αξιοσέβαστου ακροδεξιού, προς την Αριστερά, στις συζητήσεις για το μεταναστευτικό: «Αφού τους αγαπάτε τόσο τους μετανάστες, να τους βάλετε σπίτι σας!». Το έχουμε ακούσει πάμπολλες φορές σε καφενεία, στην τηλεόραση, στη Βουλή. Δεν θέλω φυσικά να αναλύσω τον παραλογισμό και τη δημαγωγία αυτής της επωδού. Με βάση την ίδια λογική, όποιος ζητάει να κυκλοφορεί το μετρό το βράδυ πρέπει να γίνει τραμβαγέρης και να οδηγεί τους συρμούς, όποιος ζητάει φαρμακευτική περίθαλψη πρέπει να γίνει ο ίδιος φαρμακοτρίφτης και να φτιάνει τα φάρμακα, όποιος ζητάει να βελτιωθούν τα σχολικά εγχειρίδια πρέπει να τα συγγράφει ο ίδιος κλπ. Η επωδός, ωστόσο, συνήθως πετυχαίνει τον στόχο της, δυσκολεύοντας τον αριστερό συνομιλητή. Με κάποιες απολαυστικές εξαιρέσεις. Πριν κάποια χρόνια στην τηλεόραση κάποιος επιφανής φασίστας (δεν θυμάμαι αν ήταν ο Α. Γεωργιάδης ή ο Μ. Βορίδης) «στρίμωχνε» τον Νάσο Θεοδωρίδη, επιμένοντας: «Εσείς του ΣΥΡΙΖΑ γιατί δεν τους παίρνετε σπίτι σας τους λαθρομετανάστες, αφού τους αγαπάτε;», «Εσείς, κ. Θεοδωρίδη, θα τους παίρνατε σπίτι σας;». Η απάντηση ήταν αποστομωτική: «Βεβαίως και θα τους έπαιρνα, με χαρά! Τους φασίστες σαν κι εσένα δεν θα ’παιρνα!».

Δεν τα θυμήθηκα όλα αυτά για να ευθυμήσουμε. Αντιθέτως. Τα θυμήθηκα επειδή, στην υπόθεση των ναυαγών της Σάμου, το ελληνικό κράτος φάνηκε να έχει υιοθετήσει πλήρως τη λογική «Να τους πάρετε σπίτι σας». Επί ένα διήμερο, μέχρι να έρθουν οι ναυαγοί από τη Σάμο στην Αθήνα, οι μόνοι που ασχολούνταν με το πού θα πάνε αυτοί οι άνθρωποι όταν φτάσουν στον Πειραιά ήταν βουλευτές της Αριστεράς και στελέχη ανθρωπιστικών οργανώσεων. Το κράτος και οι ποικίλοι φορείς όχι μόνο δεν δραστηριοποιήθηκαν, αλλά και κώφευαν –ή έστω ημικώφευαν– στις εκκλήσεις, πάντως λύση δεν βρισκόταν.

Ψωμί, παιδεία, φαντασία: για της γενιάς μας τη μελλοντολογία

του Νικόλα Κοσματόπουλου

Μαξ Ερνστ. «Πλειάδες»

Το 2001 σπούδαζα στο Βερολίνο, όταν έπεσα πάνω στα βιβλία ενός καθηγητή «μελλοντολογίας». Ο κύριος αυτός, επικεφαλής ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος που χρηματοδοτούσε η AmericanTobaccoCompany, είχε βαλθεί να μαντέψει το μέλλον με επιστημονικές μεθόδους, μελετώντας τάσεις, όχι μόνο στην κατανάλωση και τη μόδα, αλλά και το κράτος, την οικονομία, την πολιτική. Προερχόμενος από μια χώρα που έχει μάθει να δοξάζει το παρελθόν και να ζει το τώρα, θεώρησα ότι ο καθηγητής Οπασόφσκι ήταν τυχοδιώκτης, αν όχι τσαρλατάνος.

Σήμερα, ο τσαρλατάνος αυτός μού φαντάζει σοφός, όχι απαραίτητα γιατί έπεσε μέσα στις προβλέψεις του, αλλά πιο πολύ γιατί με έκανε να καταλάβω ότι η σημερινή ηγεμονία της Γερμανίας στην Ευρώπη οφείλεται (και) στην ιδιαίτερη σχέση της με τον χρόνο. Με μια έννοια, οι Γερμανοί είναι εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να ασχολούνται με το μέλλον, αφού έχουν αποκηρύξει το (εγκληματικό) παρελθόν. Αυτός ο μελλοντοκεντρισμός (sic!) αποτελεί όχι μόνο εξαίρεση στην Ευρώπη της ιστοριολαγνίας μέχρι αλληλοσπαραγμού, αλλά και σημαντικό πλεονέκτημα όταν, για παράδειγμα, οδήγησε τη Γερμανία στη μελέτη σεναρίων για το μέλλον της Ε.Ε. και του κόσμου, ενώ όλοι οι υπόλοιποι –εκτός από κάποιες ελάχιστες Κασσάνδρες που προέβλεπαν διάλυση της ένωσης ήδη από τότε– έπλεαν σε πελάγη (μουντιαλικής) ευτυχίας και (ολυμπιακής) άγνοιας. Ήδη πριν το ευρώ, οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να μετατρέπουν την Κίνα σε φτηνό παραγωγό και την υπόλοιπη Ευρώπη σε ακριβό καταναλωτή των προιόντων τους. Στη γερμανική εκδοχή του γνωστού μύθου, το μυρμήγκι δεν είχε ορίζοντα ενός χειμώνα, αλλά τουλάχιστον μιας εικοσαετίας, όταν το τζιτζίκι σφύριζε στην Εurovision.

Κρισιολογία ως νέα ηγεμονία. Η δυνατότητα της οργάνωσης του μέλλοντος με ψυχραιμία, υπομονή και σε βάθος χρόνου είναι η πρώτη που καταστρέφεται από την κρίση και ειδικά από την κρισολογία. Η κρισιολογία –ο κυρίαρχος Λόγος των ειδικών που αναλύει τα πάντα με όρους κατεπείγοντος– είναι ακόμα πιο επικίνδυνη από την ίδια την «κρίση». Μετατρέπει το πολιτικό υποκείμενο σε ιατρική περίπτωση, η οποία, αντί δικαιωμάτων, έχει αποκτήσει συμπτώματα, και της οποίας ο υπολειπόμενος χρόνος μετριέται ως αντίστροφη μέτρηση προς την επικείμενη καταστροφή. Η κρισιολογία διαφέρει από τον μεσσιανισμό κυρίως επειδή η πρώτη αδυνατεί να προσφέρει την λύτρωση που υπόσχεται ο δεύτερος.

Μετανάστευση και εγκλήματα ρατσιστικού μίσους: Ένα μακρύ ταξίδι θυματοποίησης

της Αναστασίας Χαλκιά

Έργο του Κυριάκου Κατζουράκη, από την ενότητα «Ο δρόμος προς τη Δύση»

Η μετανάστευση προς την Ελλάδα από τρίτες χώρες και η διαχείρισή της σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο δεν άφησαν ανεπηρέαστο το εγκληματικό φαινόμενο. Αντίθετα, φαίνεται πως συνέβαλαν στον μετασχηματισμό των στοιχείων του, στη διεύρυνση του κύκλου των θυμάτων αλλά και στη μεταβολή των κοινωνικών στάσεων. Στο πλαίσιο αυτό συγκροτήθηκε μια «νέα μορφή»[1] εγκληματικότητας, τα εγκλήματα ρατσιστικού μίσους ή ρατσιστικής προκατάληψης ή ρατσιστικής βίας.

Με τον όρο «έγκλημα μίσους» προσδιορίζεται η εγκληματική πράξη που υποκινείται από έχθρα ή προκατάληψη ενάντια σε ένα άτομο ή την περιουσία του (κινητή ή/και ακίνητη), βασιζόμενη σε πραγματικά ή αποδιδόμενα φυλετικά, εθνικά/εθνοτικά, θρησκευτικά, έμφυλα χαρακτηριστικά, στον σεξουαλικό προσανατολισμό του θύματος ή σε κάποιο άλλο παρεμφερές χαρακτηριστικό που είναι εγγενές και δεν μπορεί να αλλάξει ή τόσο θεμελιώδους σημασίας για την ταυτότητα ή τη συνείδηση, ώστε ένα άτομο να μην πρέπει να αναγκάζεται να το αποκηρύξει. Τα εγκλήματα μίσους διαφέρουν έναντι των άλλων, αφενός λόγω των κινήτρων του δράστη, αφετέρου λόγω των συνεπειών τους στο μικρο- (άτομο), μεσο- (ομάδα) και μακροεπίπεδο (κοινωνία). Η πλημμελής αντιμετώπισή τους, σε συσχετισμό τη βαρύτητά τους και τη συχνότητα τέλεσής τους, μετέχουν στον σταδιακό εκφασισμό της κοινωνίας, και ως εκ τούτου στην έκπτωση της δημοκρατίας. Τα εγκλήματα αυτά δεν μπορούν να προσεγγιστούν ανεξάρτητα από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που δημιουργούν τους όρους εμφάνισής τους, την εκάστοτε ιστορική συγκυρία αλλά και τις έννοιες της ταυτότητας/ετερότητας και της ιεράρχησής τους στον χρόνο και τον χώρο. Συνεπώς, τα εγκλήματα ρατσιστικού μίσους, στην Ελλάδα σήμερα, ορίζουν το σημείο όπου συναντώνται, με εξαιρετική ένταση, η παρούσα κρίση, το μεταναστευτικό ζήτημα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι αξίες της δημοκρατίας.