Η παράλλαξη του κηφήνα. Τεχνολογία, Επιθυμία, Κεφάλαιο

Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, η ελληνική κυβέρνηση θα προχωρήσει στην αγορά dronesμε ποικίλες χρήσεις: από την επιτήρηση των συνόρων, τη συλλογή δεδομένων, την παρακολούθηση ταραχών κ.ο.κ. Δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από πρόσφατο δοκίμιο του   Μπόλμαν και θα επανέλθουμε στο ζήτημα

του Mπραντ Μπόλμαν

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Έργο του Τζόρτζιο ντε Κίρικο

Από το 2001, η αμερικανική κυβέρνηση έχει σκοτώσει περισσότερους από 3.000 στρατιώτες και πολίτες, με επιθέσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών, των γνωστών drones. Το μέγεθος του στόλου των (αναγνωριστικών και καταδρομικών) drones θα τριπλασιαστεί τα προσεχή χρόνια. Η Amazon θέλει να αποστέλλει βιβλία με drones, οι οινοπαραγωγοί τα χρησιμοποιούν για να ψεκάζουν τις καλλιέργειές τους ενώ, και ίσως αυτό φανεί σε κάποιους σκληρή ειρωνεία, ο Φράνσις Φουκουγιάμα γιορτάζει αυτό που υποθέτω αντιλαμβάνεται ως την αναγέννηση της Ιστορίας στέλνοντας τα προσωπικά του drones να κάνουν βόλτες στη γειτονιά του. Drone (στην κυριολεξία, «κηφήνας»): μια λέξη με διπλό νόημα, που σημαίνει ταυτόχρονα «ένα πλάσμα που δεν κάνει τίποτε χρήσιμο και ζει χάρη στη δουλειά άλλων» και «ένα τηλεχειριζόμενο μη επανδρωμένο αεροσκάφος», η οποία παίζει αρκετά στις μέρες μας και στο πεδίο των πολιτισμικών σπουδών. Γιατί είναι τόσο σημαντικό;

Το 1944, ο Τέοντορ Αντόρνο έγραφε σχετικά με τους πυραύλους V2 του Χίτλερ: «Είδα το Παγκόσμιο Πνεύμα, όχι έφιππο, αλλά φτερωτό και ακέφαλο». Αναφερόταν φυσικά, ειρωνικά, στο διάσημο απόσπασμα του Χέγκελ για τον έφιππο Ναπολέοντα. Τι ήθελε να πει ο Αντόρνο; Πως αυτό που ο Χέγκελ αντιλαμβανόταν ως το ψευδο-κορύφωση της ιστορικής ελευθερίας ήταν απλώς ένα βήμα ακόμα πάνω στον Κίτρινο Τούβλινο Τοίχο[1] του Διαφωτισμού προς τον Φασισμό, τον πύραυλο V2 και, τελικά, το Άουσβιτς. Και πρέπει να αντιληφθούμε κάτι με αφορμή αυτό το νέο ακέφαλο παγκόσμιο πνεύμα: τα drones έχουν αλλάξει δραματικά τον τρόπο με τον οποίο το κοινό συμμετέχει στις στρατιωτικές εξελίξεις — η διάχυση μεταξύ των διαφορετικών σφαιρών κοινωνικής δραστηριότητας είναι ακαριαία. Αρκεί κάποιος να φανταστεί ότι οι ανθοδέσμες θα αρχίσουν να παραδίδονται με τανκς, για να πάρει μια ιδέα του τι είναι πραγματικά μοναδικό σε αυτά συζητάμε εδώ.

«Κατεπείγουσα» επίθεση σε χώρο, θεσμούς, κοινωνία και δημοκρατία

 της Μαρίας Καλαντζοπούλου

 

Έργο του Ερκούτ Τερλικσίζ

Όλο και συχνότερα τελευταία εμφανίζεται η θλιβερή ανάγκη να καταγγείλουμε την επίθεση στα συλλογικά μας κεκτημένα: στους θεσμούς, τη δημοκρατία, τα δικαιώματα, την κληρονομιά μας και τον δημόσιο πλούτο. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον χώρο, το εναρκτήριο λάκτισμα και πλαίσιο-ομπρέλα για όσα ακολούθησαν έδωσε ο διαβόητος Εφαρμοστικός Νόμος 3986/2011 του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής. Εκεί, ο νομοθέτης μάς προϊδέασε για τα επερχόμενα: ξήλωμα θεσμών και κανόνων για την προστασία και ανάπτυξη της γης (ιδιωτικής και δημόσιας), κατάργηση του δημόσιου σχεδιασμού για το δημόσιο συμφέρον, κατίσχυση ιδιωτικών σχεδίων –των ενδιαφερόμενων επενδυτών, μικρών και μεγάλων– έναντι όποιων όρων, σχεδίων ή περιορισμών είναι θεσμοθετημένοι. Όσοι θυμόμαστε τον τρόπο με τον οποίο ψηφίστηκε ο Εφαρμοστικός εκείνο το καλοκαίρι, αντιλαμβανόμαστε ότι ήταν ένα προκλητικά αντιδημοκρατικό υπόδειγμα, από κάθε άποψη.

Έκτοτε έχουν μεσολαβήσει τρία χρόνια νομοθετικής υπερπαραγωγής που εξειδικεύει, ραφινάρει ή βαθαίνει αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση. Το νομοσχέδιο για τη Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση και τις Χρήσεις Γης, που ψηφίστηκε την περασμένη Τετάρτη, είναι ένα απ’ τα πολλά, σε μια μακρά σχετική σειρά. Αναμενόταν εδώ και καιρό και αποτέλεσε, υποτίθεται, αντικείμενο επεξεργασίας από κατάλληλα συνεργάσιμους ειδικούς εδώ και δύο χρόνια. Την αναμονή του συνόδευε, βέβαια, το πολύ δυσοίωνο αιτιολογικό ότι συνιστά «μνημονιακή υποχρέωση». Ακόμα κι η «υποχρέωση» αυτή, ωστόσο, δεν δικαιολογεί τον τρόπο με τον οποίο προωθήθηκε στη Βουλή, με διαδικασίες «κατεπείγοντος», και μάλιστα σε θερινό τμήμα. Ο ακραία αντικοινοβουλευτικός και αντιδημοκρατικός τρόπος με τον οποίο ψηφίστηκε άρον άρον, χωρίς ουσιαστικά να συζητηθεί, ταιριάζει στον ακραία ισοπεδωτικό του χαρακτήρα απέναντι σε θεσμούς, παραδόσεις οργάνωσης του χώρου, διαδικασίες κοινωνικού ελέγχου, ακόμα και το ίδιο το Σύνταγμα.

«Kινητή υγεία»: Ενδυνάμωση των ασθενών ή μεταφορά ευθύνης σε ατομικό επίπεδο;

της Δέσποινας Μπίρη

Σαλβαντόρ Νταλί, «Αταβιστικό δειλινό»

«mHealth» ή «κινητή υγεία». Ο αναγνώστης που ακούει για πρώτη φορά τον όρο θα σκεφτεί μάλλον κάποια νέα εφαρμογή για κινητά. Δεν πρόκειται όμως (μόνο) γι’ αυτό. Σύμφωνα με τον ορισμό της Πράσινης Βίβλου για την «κινητή υγεία» (mHealth) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η «κινητή υγεία» καλύπτει «την ιατρική πράξη και την πράξη δημόσιας υγείας, που υποστηρίζονται από κινητές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα, συσκευές παρακολούθησης ασθενών, προσωπικούς ψηφιακούς βοηθούς (PDA), καθώς και άλλες ασύρματες συσκευές […]. Καλύπτει επίσης εφαρμογές τρόπου ζωής και ευ ζην, οι οποίες μπορεί να συνδέονται με ιατρικές συσκευές ή αισθητήρες (π.χ. περιβραχιόνια ή ρολόγια), καθώς και συστήματα προσωπικής καθοδήγησης, υπενθυμίσεις λήψης φαρμάκων και πληροφοριών υγείας παρεχόμενες μέσω sms, και ασύρματα παρεχόμενη τηλεϊατρική». Τεχνολογίες, με λίγα λόγια, που υπόσχονται έναν καλύτερο τρόπο ζωής, τον εξορθολογισμό της παροχής υπηρεσιών υγείας, τη μείωση του κόστους. Πέρα από εύκολες κρίσεις υπέρ ή κατά, με την ευκαιρία της δημόσιας διαβούλευσης που πραγματοποιεί η Επιτροπή μέχρι τις 3 Ιουλίου, ας δούμε μερικούς παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματική εφαρμογή της «κινητής υγείας» σε μεγάλη κλίμακα.

Ούτε ο διασυρμός, ούτε ο εκβιασμός είναι δημοσιογραφία

του Νίκου Κ. Αλιβιζάτου

Χένρι Μουρ, «Δύο όρθιες μορφές», 1949

 Ο τελευταίος εκβιασμός του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου συμπυκνώνει καλύτερα από πολλά άλλα περιστατικά των ημερών το νομικό και το ηθικοπολιτικό στίγμα της εποχής μας.

Ενώ από τη μια ο γνωστός δημοσιογράφος συνεχίζει ανενόχλητος το θεάρεστο έργο του, η κοινωνία φαίνεται να τον απορρίπτει. Η γαργαλιστική αποκάλυψη την άφησε παγερά αδιάφορη. Το ίδιο και τους πολιτικούς αντιπάλους του Γαβριήλ Σακελλαρίδη, οι οποίοι όχι μόνο δεν ενέδωσαν στον πειρασμό να εκμεταλλευθούν το επίμαχο βιντεάκι, αλλά, σε αρκετές περιπτώσεις, έσπευσαν να συμπαρασταθούν στον θιγόμενο. Ήταν μια ένδειξη πολιτισμού. Ίσως γι’ αυτό και ο «εθνικός» μας δημοσιογράφος δεν βρίσκει πια βήμα σε κανένα από τα μεγάλα κανάλια.

Για κάποιον, όπως ο γράφων, που παρακολουθεί εδώ και χρόνια τα νομικά της κρυφής κάμερας και της λεγόμενης ερευνητικής δημοσιογραφίας, οι εξελίξεις αυτές χρειάζονται σχολιασμό:

Στο μεν νομικό επίπεδο, είναι αδιανόητο ο κύριος υπεύθυνος της αθλιότητας να εξακολουθεί να κυκλοφορεί ελεύθερος ανάμεσά μας, χωρίς να έχει πληρώσει ποτέ τίμημα ανάλογο με τη σοβαρότητα των απανωτών ανοσιουργημάτων του. Είναι αλήθεια βέβαια ότι του έχουν επιβληθεί στο παρελθόν διάφορες κυρώσεις, χρηματικές και άλλες. Καμιά εν τούτοις δεν φαίνεται να τον άγγιξε. Ίσα ίσα, τελικά τον ενίσχυσαν.

Έως ότου αναθεωρηθούν οι σχετικοί κανόνες του ποινικού, του ραδιοτηλεοπτικού και του διαδικτυακού πλέον δικαίου, με τη διαβούλευση και την νηφαλιότηατα που επιβάλλεται, είναι καιρός μερικοί γενναίοι δικαστές να πάρουν την υπόθεση στα χέρια τους. Τον δρόμο έδειξαν πριν από λίγα χρόνια οι συνάδελφοί τους που καταδίκασαν αμετάκλητα σε φυλάκιση πολλών μηνών (δυστυχώς με αναστολή!) τον Θέμο Αναστασιάδη, άλλοτε συνεταιράκι του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου και εκδότη του «Πρώτου Θέματος» για τη δημοσίευση των γνωστών φωτογραφιών Ζαχόπουλου.

Τα Προσφυγικά της Αλεξάνδρας: Mια ζωντανή κατάληψη στέγης στην κατάσταση εκτάκτου ανάγκης

 της Ελένης Τζιρτζιλάκη

Φωτογραφία της Ελένης Τζιρτζιλάκη

«Το “σπίτι” είναι ένα σύνολο σπιτιών, ένα σύνολο λειτουργιών κι ένα σύνολο συμβολικών γραφών, όχι μόνο πληροφορικών αλλά και προστατευτικών, ερμηνευτικών και εκστατικών… Σπίτι των επιθυμιών και των πόνων». Η περιγραφή αυτή του σπιτιού, από τον αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιο (Ο οδοιπόρος προς την πηγή, 1990),ταιριάζει σε εκείνο που συμβαίνει σήμερα στα Προσφυγικά.

Είναι μια κατάληψη στέγης, μια ζωντανή γειτονιά. Οι σημερινοί κάτοικοι είναι κυρίως καταληψίες (από το Αφγανιστάν, τη Συρία, την Αφρική, αλλά και την Ελλάδα), λιγοστοί ιδιοκτήτες που έχουν απομείνει και ενοικιαστές.

Ανάμεσα στα κτίρια, παιδιά που παίζουν, γυναίκες που πηγαινοέρχονται, ρούχα απλωμένα, άνθρωποι στα μπαλκόνια, ακούγεται ραδιόφωνο στις διαφορετικές γλώσσες της Αθήνας. Παραφωνία είναι τα πολλά παρκαρισμένα αυτοκίνητα στον ελεύθερο χώρο.

Στις 11 Μαρτίου 2014, 138 διαμερίσματα των Προσφυγικών παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ, με σκοπό την πώλησή τους. Διαβάζοντάς το, σκέφτηκα ότι και πάλι οι κάτοικοι, που και τώρα είναι οι περισσότεροι πρόσφυγες, θα χρειαστεί να αγωνιστούν, θα χρειαστεί ένα πλατύ μέτωπο υπεράσπισης. Έτσι άρχισε η επαφή μου με τη Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών. «H δική μας αφήγηση για τη γειτονιά των Προσφυγικών», διαβάζω σε ανακοίνωσή της, «μιλά για τον αγώνα για επιβίωση και αξιοπρέπεια… Βασική προτεραιότητα της συνέλευσης είναι να ζωντανέψει τη γειτονιά και να την επαναπροσδιορίσει ως μια κατειλημμένη κοινότητα».

Άνθη αντίστασης

Το πρόγραμμα και των τριών ημερών του Φεστιβάλ στα Προσφυγικά, 27, 28 και 29 Ιουνίου στο antifaperformingarts.wordpress.com. Για το πρόγραμμα της Κυριακής, βλ. το τέλος του ποστ

της Αγγελικής Τόμπρου

«Ο χαρακτήρας είναι θέμα χρόνου», έλεγε στην Εβραία ο Μπρεχτ και υποστήριζε ότι εξαρτάται από τους θεσμούς και τις συνθήκες. «Άλλοι χαρακτήρες κρατάνε πολύ, άλλοι λίγο, αλλά κανείς για πάντα». Κι όμως, πώς γίνεται στα συντρίμμια θεσμών και ιστορίας να φυτρώνουν «άνθη» αντίστασης;

Στην καρδιά της Αθήνας, η κατάληψη των Προσφυγικών συγκροτεί μια μικρογραφία όλης της χώρας σε επίπεδο εγκλεισμού και αποκλεισμού, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το σημείο μηδέν της πολιτικής — τόσο λόγω της θεσμικής εγκατάλειψης όσο και ως προς την ανάδυση της αντίστασης σε αυτήν. Εγκλωβισμένα ανάμεσα στις συμπληγάδες της αδιαφορίας και των συμφερόντων του ΤΑ.Ι.ΠΕ.Δ., τα Προσφυγικά θέτουν το ερώτημα για την ελευθερία στο πιο επίκαιρο πλαίσιο που της αναλογεί: αυτό της απόλυτης δράσης.

Μια ανομοιογενής και πολυφυλετική κοινότητα, με τη μικροϊδιοκτησιακή συμπεριφορά να ταλανίζει τη λειτουργία της, οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» των Προσφυγικών αρνούνται τη συνθηκολόγηση που θα τους βγάλει έξω από τα ετοιμόρροπα κτίρια και περήφανα διασώζουν πέτρες που έζησαν την Αντίσταση και τα Δεκεμβριανά, ενώ ταυτόχρονα υπηρετούν υποδειγματικά ένα κοινωνικό εγχείρημα αυτοοργάνωσης.

O Πελοποννησιακός Πόλεμος στον 21ο αιώνα

Τις μέρες αυτές κυκλοφορεί η μελέτη του Αντώνη Σαχπεκίδη «O Πελοποννησιακός Πόλεμος στον 21ο αιώνα. Αναζητώντας τα αίτια της σύγχρονης παγκόσµιας κρίσης µέσα από τη διεισδυτική µατιά του Θουκυδίδη» (εκδ. Ελληνοεκδοτική). Κλασικός φιλόλογος, ο Αντώνης Σαχπεκίδης, δίδαξε για χρόνια στην εκπαίδευση. Στο βιβλίο αυτό, καρπό πολύχρονης ενασχόλησης με τον Θουκυδίδη και τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, αναδεικνύει τον πολιτικό Θουκιδίδη και την επικαιρότητά του. –Ποιο είναι το νήµα που συνδέει τον Πελοποννησιακό µε τους δύο Παγκόσµιους Πολέµους; Τι φέρνει ο 21ος αιώνας στο πεδίο του γεωπολιτικού ανταγωνισµού των µεγάλων δυνάµεων, και τι σηµαίνει αυτό για τις «µικρές» χώρες; Η αθηναϊκή δηµοκρατία λειτουργεί σήμερα ως πρότυπο; Μπορεί να µας εµπνέουν ο Θουκυδίδης ως πολίτης και ο Περικλής ως πολιτικός; Απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα θέλει να δώσει το βιβλίο. Δημοσιεύουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα από τον Επίλογο.

του Αντώνη Σαχπεκίδη

Ρωμαϊκό ψηφιδωτό από τη Γέρασα της Ιορδανίας (Μουσείο της Περγάμου, Βερολίνο)

 Αν η αξία της ιστορίας βρίσκεται στη χρησιμότητά της, στον βαθμό που συμβάλλει στην αυτοσυνειδησία ενός λαού, ο Θουκυδίδης είναι, με αυτήν την έννοια, κατεξοχήν χρήσιμος για την πολιτική διαπαιδαγώγησή του. Κατά τον Άγγελο Ελεφάντη «η πολιτική τροφοδοτείται με ποικίλους τρόπους από την ιστορία, από την πραγματικότητα μέσα στη χρονικότητά της», αλλά ταυτόχρονα η πολιτική παράγει ιστορία, είναι «ἱστορία ἐν τῷ γεννᾶσθαι», έτσι ώστε «η ιστορική συνείδηση» να μπορεί να γίνεται «πολιτική κριτική συνείδηση». Από αυτήν τη σύζευξη της ιστορίας με την πολιτική που πετυχαίνει ο Θουκυδίδης, και μάλιστα ως πρωτοπόρος σε αυτήν τη διαλεκτική σύνθεση, δίνει νέες διαστάσεις τόσο στην ιστορία, που δεν είναι δυνατό να παρακάμπτει την πολιτική, όσο και στην πολιτική, που δεν μπορεί να αγνοεί την ιστορία.

Η ιστορία διαμορφώνει συνειδήσεις. Ο Φίλιππος Ηλιού μιλά για την «ιστορία θεωρημένη και θεωρούμενη ως πολιτισμικό αίτημα, άρα και αίτημα πολιτικό: ο πολίτης και η αυτοσυνειδησία του, μέσω της γνώσης της ιστορίας», όπως και για το «κοινωνικό αίτημα της ιστορικής γνώσης και, ως εκ τούτου, της αυτογνωσίας». Ένας λαός, κάθε λαός, πρέπει να έχει ιστορική αυτοσυνειδησία, για να ξέρει «πού πατά και πού πηγαίνει». Λαός που δεν ξέρει τη θέση του στην ιστορία, είναι λαός χωρίς πυξίδα· είναι έρμαιο στη βουλιμία των εκάστοτε ισχυρών. Μέσα από την ιστορική αυτοσυνειδησία του θα βρει ο άνθρωπος απαντήσεις στις υπαρξιακές του αμφιβολίες, ώστε να υπερνικήσει τον αρχέγονο φόβο και να πάψει να υφίσταται παθητικά τη ζωή. Αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την προσωπική του ελευθερία, θα γίνει πρωταγωνιστής της ζωής του και όχι μαριονέτα της ιστορίας. […]