Κίνημα για την κλιματική αλλαγή: Να μιλήσουμε για το σωστό και το λάθος, την αγάπη και την αγανάκτηση

ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΝΑΟΜΙ ΚΛΑΪΝ «Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ»

 της Ναόμι Κλάιν

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Οι μεγάλες πορείες για την κλιματική αλλαγή σε όλο τον κόσμο, την προηγούμενη Κυριακή αποτελούν ένα αξιοπρόσεκτο γεγονός. Όχι μόνο για τη μαζικότητά τους (σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο στη Νέα Υόρκη διαδήλωσαν πάνω από 300.000), αλλά και για τα θέματα που ανοίγουν (βλ., λ.χ. την κριτική που τους ασκήθηκε  για τον  μη πολιτικό χαρακτήρα των καλεσμάτων των οργανωτών, την έλλειψη αιτημάτων, το είδος μη «απολιτικής πολιτικής» που προωθούν οι καμπάνιες του Avaaz, τους τρόπους χρηματοδότησης). Στον απόηχο αυτών των  συζητήσεων, δημοσιεύουμε αποσπάσματα από το καινούργιο βιβλίο τής Naomi Klein This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate, που μόλις  κυκλοφόρησε από τον οίκο Simon & Schuster.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

Γιόχαν Βαν Χελ, «Μέλλον 14», 1928

Το μεγαλύτερο εμπόδιο που ορθώνεται απέναντι στην ανθρωπότητα, στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή, δεν είναι, όπως συχνά πιστεύουμε, ότι είναι ήδη πάρα πολύ αργά ή ότι δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Υπάρχει ακόμα αρκετός χρόνος και επιπλέον έχουμε κατακλυσθεί με πράσινη τεχνολογία και σχέδια πράσινης ανάπτυξης. Και όμως, ο λόγος που πολλοί από εμάς αντιμετωπίζουν αυτή την απειλή με τάσεις παραίτησης, είναι ότι  οι πολιτικοί και το πολιτικό μας σύστημα φαίνονται εντελώς ανίκανοι να εκμεταλλευτούν αυτά τα εργαλεία και να εφαρμόσουν τα σχετικά σχέδια. Και  αυτό δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους τους οποίους ψηφίζουμε για να καταλάβουν αξιώματα για να διαμαρτυρόμαστε στη συνέχεια εναντίον τους· αφορά και μας τους ίδιους. Οι περισσότεροι από εμάς, ζώντας σε μεταβιομηχανικές κοινωνίες, όταν παρακολουθούμε ξεθωριασμένα ασπρόμαυρα πλάνα από γενικές απεργίες της δεκαετίας του 1930, victory gardens[1] της δεκαετίας του 1940 και Freedom Rides[2] της δεκαετίας του 1960, είναι βέβαιο ότι δεν μπορούμε να φανταστούμε τον εαυτό μας ως μέρος οποιασδήποτε κινητοποίησης τέτοιου βάθους και κλίμακας. Αυτό το πράγμα τους ταίριαζε, αλλά σίγουρα όχι σε μας – με τα μάτια κολλημένα στα smartphones μας, την προσοχή μας να απασχολούν  τα διάφορα κλικς, και όλη την προσοχή μας να μοιράζεται μεταξύ του βάρους του χρέους και της εργασιακής ανασφάλειας. Πού θα οργανωθούμε; Ποιον θα εμπιστευτούμε να ηγηθεί; Εκτός αυτών, ποιους περιλαμβάνει το «εμείς»;

Με άλλα λόγια, είμαστε γέννημα της εποχής μας και ενός κυρίαρχου ιδεολογικού προγράμματος– ενός προγράμματος που μας μαθαίνει συνήθως να βλέπουμε τους εαυτούς μας ως εντελώς μοναδικούς, που αναζητούν την προσωπική ικανοποίηση και τη μεγιστοποίηση της ατομικής μας ωφέλειας. Οδήγησε επίσης τις κυβερνήσεις μας να στέκουν για πάνω από δύο δεκαετίες ανήμπορες, καθώς η κλιματική αλλαγή μεταμορφωνόταν από «ένα πρόβλημα για τα εγγόνια μας» σε ένα πρόβλημα που μας χτυπάει την πόρτα.

Το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο: Μαθήματα από την Αγγλία

Brand name, zero hour λέκτορες διδακτορικά με ιδία χρηματοδότηση

της Δέσποινας Μπίρη

Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, 1914

Λονδίνο, Σεπτέμβριος 2014. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η κατάσταση που επικρατεί στην αγγλική ανώτατη εκπαίδευση επηρεάζει περισσότερους Έλληνες φοιτητές και εργαζόμενους παρά ποτέ. Η αυξανόμενη έμφαση που δίνεται στη λογική του κέρδους, επίσης, λειτουργεί ως παράδειγμα –αν και πρόκειται για παράδειγμα προς αποφυγήν– στις όποιες απόπειρες αξιολόγησης των ελληνικών πανεπιστημίων. Αξίζει λοιπόν να αναφερθούμε σε ορισμένα από τα ζητήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι και οι φοιτητές στην Αγγλία, όπως αυτά διαμορφώνονται μέσα από συζητήσεις, προσωπικές εμπειρίες και παρατηρήσεις.

Ζήτημα Πρώτο. Ο πανεπιστημιακός είναι πρώτα εργαζόμενος και μετά πολίτης. Στην Αγγλία, ορισμένες συμβάσεις θέτουν το όρο οι πανεπιστημιακοί να ζητούν την άδεια του διευθυντή του τμήματός τους πριν εκφραστούν δημόσια για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με την εργασία τους. Η αιτιολογία που προβάλλεται, βέβαια, είναι ότι κάτι τέτοιο κρίνεται αναγκαίο, προκειμένου να προστατευθούν ευαίσθητα ερευνητικά δεδομένα και απόρρητες πληροφορίες που αφορούν φοιτητές. Έτσι, όμως, υπονομεύεται η αναγκαία εμπιστοσύνη στην εκπαιδευτική και μαθησιακή σχέση, καθώς εκ των προτέρων ο πανεπιστημιακός θεωρείται «ύποπτος» ή «αφερέγγυος». Αναζητώντας τους λόγους που εισάγονται τέτοιοι όροι, πρέπει να επισημάνουμε ότι σε μια εποχή κατά την οποία τα πανεπιστήμια επιχειρούν να καλλιεργήσουν το «brand» τους, η έκφραση προσωπικών απόψεων, σχετικών με αυτές τις εξελίξεις, κρίνεται επιζήμια για το πανεπιστήμιο. Αυτή είναι και η καρδιά του προβλήματος: το πανεπιστήμιο, αργά αλλά σταθερά γίνεται εμπορική επιχείρηση, παρά αυτόνομος χώρος έρευνας και μάθησης, με ισχυρούς δεσμούς με την κοινωνία – διαδικασία που συνδέεται με το επόμενο ζήτημα.

Μαξιλαροπόλεμος

Για τα ογδοντάχρονα από τον θάνατο του Βιγκό

του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου

Δεν συμφωνώ καθόλου με τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν: τα ωραιότερα λεπτά στην ιστορία του κινηματογράφου δεν είναι έξι, αλλά λιγότερα από ένα (βλ. Βεβηλώσεις, Αγκάμπεν, εκδόσεις Άγρα). Δεν είναι λοιπόν εκείνη η σκηνή από τον Δον Κιχώτη (1992) του Όρσον Γουέλς (ο Δον Κιχώτης παρακολουθεί μια ταινία σε μια κινηματογραφική αίθουσα και, άξαφνα, προκειμένου να παρέμβει σε μια ξιφομαχία που διαδραματίζεται επί της οθόνης, σηκώνεται από τη θέση του και τεμαχίζει το πανί με το σπαθί του), αλλά ένα κομμάτι από τη σκηνή του μαξιλαροπόλεμου στη Διαγωγή Μηδέν (1933) του Ζαν Βιγκό.

Στον κοιτώνα του οικοτροφείου, λίγο πριν τη βραδινή κατάκλιση, τα παιδιά σηκώνονται απ’ τα κρεβάτια τους και αρχίζουν να παίζουν μαξιλαροπόλεμο, όταν, τελείως απροσδόκητα, όλα γίνονται αργά, μαγικά αργά (να το κομμάτι), λες και τα παιδιά έχουν βυθίσει το σώμα τους σ’ ένα διάφανο παχύρρευστο υγρό που έχει αλλάξει απότομα το βάρος τους.

Αμφίπολη: εικόνες από το μέλλον;

«ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»: ΕΘΝΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ-1

του Σταθη Γκότση και της Ολγας Σακαλη

Για την ανασκαφή στην Αμφίπολη έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά ως τώρα. Και θα ακολουθήσουν ασφαλώς περισσότερα, καθώς η αρχαιολογική έρευνα θα προχωρά. Ανεξάρτητα πάντως από τη σημασία του ίδιου του ευρήματος και την έκβαση της σχετικής επιστημονικής συζήτησης, μοιάζει να έχουν ήδη διαμορφωθεί οι συνθήκες που θα αφήσουν εφεξής το στίγμα τους στα αρχαιολογικά πράγματα του τόπου.

Ο εναγκαλισμός μιας εν εξελίξει ανασκαφής (και δη στα αρχικά της στάδια) από τον ίδιο τον πρωθυπουργό είναι ασφαλώς καινοφανής, όπως άλλωστε και ο επικοινωνιακός θόρυβος που ξέσπασε έκτοτε. Δεν ήταν ωστόσο τυχαία φαινόμενα. Είναι πλέον ορατό ότι η a priori σύνδεση του μνημείου με τον Μέγα Αλέξανδρο (ή… έστω με τον κύκλο του) αξιοποιείται από τους κυβερνώντες ως μια εξαιρετική ευκαιρία για άσκηση πολιτικής, τόσο εσωτερικής (σε μια περίοδο που μερικοί πιστεύουν ακόμη πως η ανάταξη του εθνικού φρονήματος μπορεί να υπερκεράσει τις κοινωνικές επιπτώσεις από τη μακροχρόνια μνημονιακή πολιτική) όσο και εξωτερικής απέναντι σε έναν αντίπαλο εθνικισμό, ακόμη και ως διπλωματικό χαρτί αναβάθμισης της διεθνούς εικόνας της χώρας.

Tζόρτζιο ντε Κίρικο, «Αριάδνη», 1913

Ανεξάρτητα από τα πρόσκαιρα επικοινωνιακά οφέλη που ενδεχομένως προσπορίζει στο κυβερνητικό στρατόπεδο, η περίπτωση της Αμφίπολης τείνει να συγκροτήσει ένα νέο μοντέλο ανασκαφικής έρευνας και διαχείρισης των μνημείων. Καταρχάς, το ίδιο το εύρημα σχεδόν «εκβιάζεται» να εκπληρώσει προσδοκίες (και προφητείες) τόσο ως προς το χαρακτήρα, τη χρονολόγηση και το περιεχόμενό του όσο και ως προς τους ρυθμούς με τους οποίους θα «αποκαλύψει τα μυστικά και την ταυτότητα του ενοίκου του». Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η επίκληση των βασικών αρχών δεοντολογίας φαντάζει ως ένας περίπου εμμονικός και σίγουρα απαρχαιωμένος λόγος μιας επιστημονικής συντεχνίας. Το προτεινόμενο νέο μοντέλο έχει διαμορφωθεί: οι προκαταρκτικές υποθέσεις εργασίας γίνονται θέσφατα εγκλωβίζοντας την ίδια την πορεία της έρευνας, ενώ η «αξία» του ευρήματος καθορίζεται από τη δυνατότητά του να συνδεθεί με μια αφήγηση ένδοξου εθνικού παρελθόντος, επώνυμων προσώπων ή εντυπωσιακού πλούτου. Τέλος, η ανασκαφική έρευνα οφείλει να προχωρά γρήγορα ή πάντως να προσαρμόζεται στους χρόνους που εξυπηρετούν συγκυριακές επιδιώξεις.

Aρχαιότητα, εξουσία και εκπαίδευση

«ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»: ΕΘΝΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ-2

 του Νίκου Παπαδημητρίου

Ζούμε σε μια χώρα όπου η αρχαιότητα χρησιμοποιείται από την εξουσία ποικιλοτρόπως: ως μέσο προσωπικής προβολής (βλ. Α. Σαμαράς), ως πεδίο συλλογικής προγονολατρίας («περιμέναμε 2300 χρόνια», κατά τον υπουργό Πολιτισμού, για τα ευρήματα της Αμφίπολης), ως ένδειξη φυλετικής υπεροχής («όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες αυτοί έτρωγαν βελανίδια», κατά τον πρώην υφυπουργό Ν. Αθανασόπουλο), ακόμη και ως μέσο νομιμοποίησης της κρατικής βίας (το πρόσφατο πογκρόμ εναντίον μεταναστών ως «Ξένιος Δίας» και παλαιότερα η Μακρόνησος ως «νέος Παρθενών»). Το ότι αυτό αντανακλά την υπέρμετρη σημασία του παρελθόντος για την ελληνική κοινωνία είναι βέβαιο. Το ερώτημα είναι γιατί συμβαίνει και πώς η εξουσία απέκτησε μια τόσο προνομιακή σχέση με την αρχαιότητα, ώστε να μπορεί να τη χρησιμοποιεί με τους πλέον στρεβλούς τρόπους.

Tζόρτζιο ντε Κίρικο, «Οι αρχαιολόγοι», 1968

Εν αρχή ην η ιδέα της αδιάλειπτης συνέχειας του έθνους από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα. Η ιδέα αυτή διαμορφώθηκε σταδιακά στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Από τους πρώτους που επιχείρησαν μια τέτοια σύνδεση με στόχο την «εθνική αφύπνιση του γένους» ήταν ο Ρήγας Φεραίος στη Χάρτα του (1797), όπου περιέλαβε αρχαία τοπωνύμια δίπλα σε σύγχρονα, απεικονίσεις αρχαίων μαχών και νομισμάτων και άλλες ιστορικές αναφορές. Ο Ρήγας, βεβαίως, εμπνεόταν από τη Γαλλική Επανάσταση και οραματιζόταν μια καθολική εξέγερση εναντίον της οθωμανικής απολυταρχίας, στην οποία θα συμμετείχαν «Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί, αράπηδες και άσπροι με μια κοινή ορμή» (Θούριος).

Αυτή η κοινωνική διάσταση του «εθνικού» αγνοήθηκε, φυσικά, από τη βαυαρική μοναρχία, η οποία αντιμετώπισε την αρχαιότητα κυρίως ως μέσο προβολής της νέας της κτήσης στη Δυτική Ευρώπη. Ευνόησε την αρχαιολογία (θεσπίζοντας Αρχαιολογική Υπηρεσία και πανεπιστημιακή σχολή), όπως και τη νεοκλασική αρχιτεκτονική, την αρχαιοπρεπή ονοματοδοσία οδών και την ίδρυση νέων πόλεων δίπλα σε αρχαίες (π.χ. Σπάρτη, Ερέτρια), δεν επιχείρησε όμως να συνδέσει ευθέως την αρχαιότητα με το παρόν. Άλλωστε, η διδασκαλία της ιστορίας ήταν ακόμη προαιρετική στη βασική εκπαίδευση, οι δε ανασκαφές εστίαζαν αποκλειστικά στα κλασικά μνημεία της Αθήνας, ενώ κατάλοιπα άλλων εποχών (συμπεριλαμβανομένης της βυζαντινής) συχνά κατεδαφίζονταν προς χάριν του «οράματος του κλασικισμού».

Το τέλος της αθωότητας

«ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»: ΕΘΝΟΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ-3

 της Δέσποινας Καταπότη

Δεν είναι λίγα τα άρθρα στον Τύπο και το διαδίκτυο, τον τελευταίο καιρό, που επισημαίνουν ότι η επιστήμη της αρχαιολογίας έχει λειτουργήσει (πολλές φορές, και όχι μόνο στην περίπτωση του τύμβου Καστά) ως εργαλείο αναπαραγωγής της εθνικής αφήγησης. Η άποψη δεν είναι νεοφανής: τα τελευταία τριάντα –τουλάχιστον– χρόνια, σε πολλούς γνωστικούς κλάδους των ανθρωπιστικών επιστημών, πλην της αρχαιολογίας, η σχέση παρελθόντος και έθνους βρίσκεται στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος, αποτελώντας ένα από τα δημοφιλέστερα αντικείμενα μελέτης και ακαδημαϊκής παραγωγής. Δεν έχω, ασφαλώς, την πρόθεση να υποτιμήσω τον δικαιολογημένο προβληματισμό της αρχαιολογικής κοινότητας αναφορικά με τις τρέχουσες ιδεολογικοπολιτικές χρήσεις του τύμβου Καστά. Με προβληματίζει, ωστόσο, το ότι απέναντι στο ζήτημα της εθνικοποίησης του παρελθόντος, με (νέα) αφορμή την Αμφίπολη, η αρχαιολογική κοινότητα αντιτάσσει, ως λύση στο πρόβλημα, την επιστροφή στην επιστημονική διαδικασία: Αφήστε επιτέλους τους αρχαιολόγους να κάνουν τη δουλειά τους! Τι ακριβώς σημαίνει όμως αυτό;

Tζόρτζιο ντε Κίρικο, » Ο κουρασμένος τροβαδούρος», 1960

Πριν λίγες μέρες, στο ιστολόγιό του Nomadic Universality, ο Άκης Γαβριηλίδης έθεσε το ίδιο ακριβώς ερώτημα. Και υποστήριξε ότι ο ρόλος της αρχαιολογίας στη διαδικασία συγκρότησης του εθνικού φαντασιακού στην Ελλάδα την καθιστά ουσιαστικά «μια επιστήμη χωρίς υποκείμενο και σκοπό». Εάν σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, λέει ο Γαβριηλίδης, η αρχαιολογία υπήρξε μια θεσμοποιημένη πράξη καταστροφής του παρελθόντος και, επιπλέον, ο νόμιμος προστάτης της εθνικής πολιτισμικής κληρονομιάς, πόσο εφικτό είναι να διεκδικήσει λόγο ύπαρξης εκτός του πλαισίου του εθνικού «κτητισμού»; Κατά κανόνα, η απάντηση των αρχαιολόγων είναι ότι το έργο τους συνιστά, πάνω από όλα, μια επιστημονική πράξη, πέρα από θεωρίες και ιδεολογίες, η οποία μέσα από τη συστηματική μελέτη των εμπειρικών της δεδομένων επιτυγχάνει την ανασύσταση του παρελθόντος. Μπορούμε ωστόσο, σήμερα, να μιλάμε αβίαστα για μια «καθαρή», «αντικειμενική» επιστημονική διαδικασία;

Η βία και ο Ζωρζ Λαμπικά

Η επικαιρότητα της θεωρητικής σκέψης  (και της αγωνιστικής δράσης) του Ζ. Λαμπικά

της Ελένης Πορτάλιου

Από τις εκδόσεις Εκτός Γραμμής κυκλοφορεί το βιβλίο του Ζωρζ Λαμπικά Η βία; Ποια βία; (μετάφραση: Χρήστος Βαλλιάνος,  Τάσος Μπέτζελος, πρόλογος-επίμετρο: Στάθης Κουβελάκης). Συγκεντρώνει ήδη μεγάλο ενδιαφέρον, όπως φάνηκε και από το πολυπληθές ακροατήριο στην πρώτη παρουσίαση, στις 16 Ιουλίου. Ο Ζωρζ Λαμπικά, φιλόσοφος και πανεπιστημιακός, στρατευμένος κομμουνιστής, μέλος –με κριτική, αυτόνομη σκέψη και δράση– του Γαλλικού ΚΚ μέχρι το 1982, υποστήριξε θεωρητικά και υπηρέτησε έμπρακτα τη βαθιά πεποίθησή του ότι η επανάσταση αποτελεί τον μοναδικό δρόμο για την ανάκτηση της ζωής και της ελευθερίας των κυριαρχούμενων τάξεων, για την απαλλαγή από τη βία και την οδύνη που γεννά ο βάρβαρος παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός του 20ού και των αρχών του 21ου αιώνα.

Αντρέ Μασόν, «Σπουδή για ξεκοιλιασμένα άλογα», 1934-1935

Νέος 26 ετών, καθηγητής φιλοσοφίας στη μέση εκπαίδευση στο Αλγέρι, συνδέεται με το Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης (FLN) της Αλγερίας και παίρνει μέρος στον πόλεμο κατά της αποικιακής κατοχής. Ζει από κοντά τη κτηνώδη βία του γαλλικού στρατού, περνά στην παρανομία και καταδικάζεται σε θάνατο από την παρακρατική Οργάνωση Μυστικός Στρατός. Υπηρετεί στο διάστημα αυτό τη θητεία του, όπως και άλλοι αριστεροί, στο τάγμα ανεπιθυμήτων (ένα απάνθρωπο στρατόπεδο στις Νότιες Άλπεις), διαφεύγει για λίγο από την Αλγερία στη Γαλλία το 1962 και επανέρχεται για να συμβάλει σημαντικά στην επανίδρυση του Πανεπιστημίου στο ελεύθερο Αλγέρι. Συμμετέχει στον Μάη του ’68, επιστρέφει οριστικά στη Γαλλία και θα διδάξει φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ. Διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών και Μελετών του ΓΚΚ, συνιδρύει τη θεωρητική επιθεώρηση Dialectiques, παίρνοντας μέρος στις μεγάλες θεωρητικές και πολιτικές αναζητήσεις για τον μαρξισμό, που σφράγισαν τις δεκαετίες του 1960,  του 1970 και του 1980 (περισσότερα για τη ζωή και το έργο του, στην εισαγωγή του Στ. Κουβελάκη).

Ο  Λαμπικά μάς συστήνει, στο κλείσιμο του βιβλίου, να το επικαιροποιούμε μέσα από παραδείγματα που μας προσφέρονται καθημερινά. Θα αναφερθώ σε δύο: στην επέτειο των σαράντα χρόνων από το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή-κατοχή του 40% του κυπριακού εδάφους και στην πρόσφατη εισβολή των ισραηλινών δυνάμεων κατοχής, για πολλοστή φορά, στη Γάζας.

1974-2014. Σαράντα χρόνια πριν η εγκληματική υπερδύναμη των ΗΠΑ, που ενέχεται σε πάμπολλες δικτατορίες και ιμπεριαλιστικούς πολέμους, βρίσκεται πίσω από το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας στην Κύπρο που άνοιξε τον δρόμο της τουρκικής εισβολής. «ΝΑΤΟ-CIA-προδοσία», κραυγάζουν χιλιάδες Κύπριοι διαδηλωτές. Το σχετικό ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Κακογιάννη είναι συγκλονιστικό για τα γεγονότα και την οδύνη που συνθλίβει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, από μωρά μέχρι γέροντες. Την οδύνη στην Κύπρο γεννά η βία των πραξικοπηματιών, που δεν μακροημέρευσαν, και κυρίως η βαρβαρότητα των εισβολέων ενός στρατοκρατικού καθεστώτος, στηριζόμενου από τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία.

Ο σκληρός εργάτης Χρίστος Γ. Μανουσαρίδης

του Τριαντάφυλλου Ε. Σκλαβενίτη

Και όσοι συνεργάστηκαν με τον Χρίστο Μανουσαρίδη, αλλά και εκείνοι που διάβασαν και θα διαβάζουν τα βιβλία που τύπωσε, θα θεωρήσουν ελπίζω δικαιολογημένο αυτόν τον δημόσιο έπαινο, από τα χείλη ενός συνεργάτη και φίλου του για 30 χρόνια, αφού είναι σε χαμηλότερους τόνους από αυτούς που χρησιμοποίησε ο Κ. Θ. Δημαράς (1904-1992) το 1986 στον πρόλογο του βιβλίου του Κ. Παπαρρηγόπουλος: «Ο Χρίστος Μανουσαρίδης αντιμετώπισε την αποστολή του επάνω σ’ αυτό το βιβλίο, όχι σαν ένας τεχνικός που έχει ταχθεί να δώσει μορφή σε μία πνευματική προσπάθεια, αλλά, πραγματικά, ως συνεργάτης σε έναν κοινό σκοπό, την προαγωγή της παιδείας μας. Θα ήμουν ευχαριστημένος αν στον τομέα μου κατόρθωνα να κάνω έργο ανάλογο με ό,τι κάνει εκείνος στον δικό του».

Πιο πολλά και έγκυρα για τον τυπογράφο ΧΓΜ μπορούν να μας πουν ο κατάλογος και τα ίδια τα χίλια περίπου βιβλία που τύπωσε, και ακόμη το αρχείο του Μανούτιου [του τυπογραφείου του], που ελπίζουμε να βρεθεί τρόπος να αξιοποιηθεί από την επιστημονική έρευνα· έναν τυπογράφο που κατάκτησε, με σφιγμένα τα δόντια από την προσπάθεια, τους υψηλούς αναβαθμούς της τέχνης του, και μια μικρή επιχείρηση που τύπωσε βιβλία αναγνωρίσιμα, υψηλής τυπογραφικής τέχνης και αισθητικής, στα χρόνια μιας συλλογικής επιτυχημένης εκδοτικής προσπάθειας, που ζήσαμε και χαρήκαμε τα επιτεύγματά της.

Χρίστος Γ. Μανουσαρίδης: Στη μεγάλη οικογένεια των τυπογράφων

της Γεωργίας Παπαγεωργίου

Η τυπογραφική μηχανή (σοβιετικής κατασκευής του 1974) του τυπογραφείου «Μανούτιος» του Χρίστου Μανουσαρίδη. Σήμερα βρίσκεται στη Στοά του Βιβλίου, όπου τη δώρισε ο Χρ. Μανουσαρίδης το 1996 Φωτογραφία του Ηλία Προβόπουλου (από το μπλογκ http://ourathens.blogspot.gr).

Δεν ξέρω αν ο Χρίστος είχε από την αρχή την αίσθηση ότι κατάγεται από τη μεγάλη οικογένεια των τυπογράφων που ξεκίνησαν με τον Γουτεμβέργιο και έφτασαν μέχρι τις μέρες μας. Νομίζω μάλλον ότι η τυπογραφία, την οποία ξεκίνησε ως βιοπορισμό στις δύσκολες εποχές της νιότης του, τον κέρδισε σιγά-σιγά, τον κατέκτησε και την κατέκτησε, όπως αυτή ξέρει να κερδίζει τους ανθρώπους που την τιμούν και την σέβονται. Πρέπει μέρα με τη μέρα να συνειδητοποίησε ότι στα χέρια του κρατούσε κυριολεκτικά τα γράμματα, τις λέξεις, τη σοφία αιώνων. Δεν είναι τυχαίο πως κάποια στιγμή δέχτηκε να ονομάσει το τυπογραφείο του «Μανούτιος», από το όνομα του μεγάλου τυπογράφου της Αναγέννησης. Κατά τον Τριαντάφυλλο Σκλαβενίτη, η ονοματοθεσία έγινε από τον Ηρακλή Αποστολίδη την εποχή που έβγαζε την ποιητική του ανθολογία στο τυπογραφείου του Χρίστου. Εξάλλου στην εισήγησή του ίδιου του Χρίστου με τίτλο Από το χειρόγραφο στο έντυπο, στη συνάντηση-συζήτηση που οργάνωσε η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού στις 18 Ιουνίου 1998 στο τυπογραφείο του και που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μνήμων στον τόμο 20 του 1998, διαβάζουμε: «Λέω λοιπόν να μην ψάχνετε για καλλιτεχνική φλέβα ή για προϊστορία. Εκτός κι αν μας φωτίζει απ’ τα βάθη των αιώνων ο πρόγονός μας ο Μανούτιος. Η καλλιτεχνική φλέβα και προϊστορία πάντως –για να επανέλθουμε στην πραγματικότητα– συνοψίζονται στο εξής απλό γεγονός. Στη μεγάλη ανάγκη για επιβίωση πρώτο και, δεύτερο, αυτή η επιβίωση να γίνεται χωρίς συγκρούσεις με το εγώ και δυσαρέσκειες με τους συναλλασσόμενους». Γιατί ο Χρίστος σίγουρα κατάλαβε ότι τυπογράφος δεν είναι αυτό που ξέρει απλώς να φτιάχνει όπως-όπως ένα βιβλίο. Του άρεσε να μαθαίνει για τη δουλειά του και όλα όσα είχαν σχέση με αυτήν. Του άρεσε να συμμετέχει σε όλη τη διαδικασία. Από το χειρόγραφο, τις διορθώσεις, τον σχεδιασμό. Να επεμβαίνει ενεργά, κι αυτό νομίζω τον έφερε αντιμέτωπο με συγγραφείς και διορθωτές. Τον χαρακτήριζε φιλομάθεια, περιέργεια, ανάγκη για προχώρημα, για να καταλάβει πράγματα καινούργια. Ρουφούσε τα πάντα και διαμόρφωνε την άποψή του. […]

«Ούτε η μάνα σας ρε…»

Στη δίκη των Ταγμάτων Εφόδου της Χρυσής Αυγής για την επίθεση στην «Αντίπνοια»

του Γιάννη Χαλεπιανού

Κουβαλούσα μαζί μου σκεπάρνι το βράδυ, γιατί το πρωί δουλεύω οικοδόμος. Επίσης: Το μαχαίρι με τη χαραγμένη σβάστικα το είχα για να ανοίγω χαρτοκιβώτια στη δουλειά μου. Το παραπάνω, και άλλα ανάλογα, δεν είναι μέρος επιθεώρησης ή κωμωδίας, αλλά ακούστηκε την Δευτέρα στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Αθήνας, στη δίκη για την επίθεση μελών της Χρυσής Αυγής στο στέκι Αντίπνοια, το 2008, η οποία ολοκληρώθηκε με καταδίκη των δύο κατηγορούμενων Β. Σιατούνη και Αθ. Στράτου για απόπειρα ανθρωποκτονίας από πρόθεση, σε κάθειρξη 13½ και 11 ½ ετών αντίστοιχα.

Στην τελική ευθεία πριν από την κεντρική δίκη της Χρυσής Αυγής, η καταδίκη αυτή μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό όπλο στην τεκμηρίωση του χαρακτηρισμού της ως εγκληματικής οργάνωσης καθώς, στο πλαίσιο της ακροαματικής διαδικασίας, αποδείχθηκε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι την επίθεση σχεδίασαν και εκτέλεσαν μέλη της ναζιστικής συμμορίας: Oι ακλόνητες μαρτυρικές καταθέσεις, τα αμάχητα πειστήρια, η εισαγγελική πρόταση και το ομόφωνο της απόφασης το επιβεβαιώνουν. (Υπενθυμίζουμε ότι η συγκεκριμένη δικογραφία έχει ενταχθεί επίσης στον φάκελο της δικαστικής διερεύνησης της Χρυσής Αυγής και οι κατηγορούμενοι ήταν ήδη προφυλακισμένοι με την κατηγορία της συμμετοχής σε εγκληματική οργάνωση).

Το πιο ενδιαφέρον όμως στοιχείο της δίκης, κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον, δεν ήταν η ακροαματική διαδικασία. Tα στοιχεία, όπως είπα, ήταν ακλόνητα και οι υπερασπιστικοί ισχυρισμοί στην καλύτερη περίπτωση ανύπαρκτοι, στη χειρότερη γελοίοι. Εκτός από το μεταφερόμενο σκεπάρνι, ακούσαμε: το μαχαίρι (αυτό με τη σβάστικα, για το άνοιγμα χαρτοκιβωτίων) δεν κατάλαβα ότι το κουβαλούσα μαζί μου, δεν γνώριζα τα υπόλοιπα άτομα της ομάδας, δεν ήξερα τι πάμε να κάνουμε κλπ. Ακόμα και για το γεγονός ότι ο ένας εκ των κατηγορουμένων ήταν υποψήφιος με τη Χρυσή Αυγή στην Αθήνα στις δημοτικές εκλογές του 2010, ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι μπορεί να ήταν υποψήφιος, αλλά στο Ελληνικό στο οποίο διέμενε, στήριζε τον συνδυασμό Κορτζίδη — μετά τον «ΚΚΕ Ρουπακιά», ο «φιλοσυριζαίος Σιατούνης», ωιμέ, η «εθνικιστική παράταξη» έχει διαβρωθεί από τους κομμουνιστές!

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου

Στα Ενθέματα αύριο Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου

Αποσπάσματα από το καινούργιο βιβλίο της Naomi Klein, κείμενα των: Δέσποινας Μπίρη, Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου, Στάθη Γκότση και Όλγας Σακαλή, Νίκου Παπαδημητρίου, Δέσποινας Καταπότη, Ελένης Πορτάλιου, Γιάννη Χαλεπιανού, Τριαντάφυλλου Ε. Σκλαβενίτη και Γεωργίας Παπαγεωργίου

Γιόχαν Βαν Χελ, «Μέλλον 14», 1928

Να μιλήσουμε για το σωστό, την αγάπη, την αγανάκτηση. Αποσπάσματα από το νέο βιβλίο της Naomi Klein, This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate, που μόλις κυκλοφόρησε: «Υπάρχουν άφθονα και ατράνταχτα οικονομικά επιχειρήματα για τη μετατόπιση από τα ορυκτά καύσιμα, όπως όλο και πιο πολλοί υπομονετικοί επενδυτές συνειδητοποιούν. Και αυτό, βέβαια, είναι αξιοσημείωτο. Αλλά δεν θα κερδίσουμε τη μάχη για ένα σταθερό κλίμα, προσπαθώντας να νικήσουμε τους φραγκοφονιάδες, παίζοντας στο γήπεδό τους, υποστηρίζοντας, λ.χ., ότι είναι πιο αποδοτικό να επενδύσουν στη μείωση των εκπομπών ρύπων σήμερα από ό,τι στην αντιμετώπιση των καταστροφών αργότερα. Θα κερδίσουμε υποστηρίζοντας ότι τέτοιοι υπολογισμοί είναι ηθικά τερατώδεις, από τη στιγμή που υπονοούν ότι υπάρχει ένα αποδεκτό τίμημα, αφήνοντας ολόκληρες χώρες να εξαφανιστούν, εκατομμύρια να πεθάνουν πάνω σε άνυδρη γη και στερώντας το δικαίωμά από παιδιά του σήμερα να ζήσουν σε έναν κόσμο γεμάτο με τα θαύματα της δημιουργίας και ομορφιές της πλάσης. (μετάφραση:  Γιάννης Χατζηδημητράκης)

Το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο: Μαθήματα από την Αγγλία. Η Δέσποινα Μπίρη αναλύει τα ζητήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι εργαζόμενοι και οι φοιτητές στα αγγλικά πανεπιστήμια: «Ο πανεπιστημιακός είναι πρώτα εργαζόμενος και μετά πολίτης. Στην Αγγλία, ορισμένες συμβάσεις θέτουν το όρο οι πανεπιστημιακοί να ζητούν την άδεια του διευθυντή του τμήματός τους πριν εκφραστούν δημόσια για οποιοδήποτε θέμα σχετικό με την εργασία τους. […] Αναζητώντας τους λόγους που εισάγονται τέτοιοι όροι, πρέπει να επισημάνουμε ότι σε μια εποχή κατά την οποία τα πανεπιστήμια επιχειρούν να καλλιεργήσουν το «brand» τους, η έκφραση προσωπικών απόψεων, σχετικών με αυτές τις εξελίξεις, κρίνεται επιζήμια για το πανεπιστήμιο. Αυτή είναι και η καρδιά του προβλήματος: το πανεπιστήμιο, αργά αλλά σταθερά γίνεται εμπορική επιχείρηση, παρά αυτόνομος χώρος έρευνας και μάθησης, με ισχυρούς δεσμούς με την κοινωνία.

Ζει, κι ωστόσο είναι νεκρός…

του Στρατή Μπουρνάζου

«Ο Παύλος ζει, τσακίστε τους ναζί». Το φωνάξαμε την Πέμπτη βράδυ στο Κερατσίνι. Και μετά, «Ζει, ζει ο Παύλος Φύσσας». Ναι, έτσι ήταν, και έτσι είναι. Ο Παύλος Φύσσας ζει και μας οδηγεί, όπως παλιότερα ο Τεμπονέρας, ο Πέτρουλας, ο Λαμπράκης και τόσοι άλλοι, δολοφονημένοι από την κρατική και παρακρατική βία. Αυτοί είναι οι ήρωες και οι μάρτυρές μας, στο δικό μας εικονοστάσι.

Φωτογραφία: Epoca Libera (www.epocalibera.com)

Κι ωστόσο, κάθε φορά που ακούω ή φωνάζω το σύνθημα, μου έρχεται στο μυαλό ένας στίχος: «Ζει, κι ωστόσο είναι νεκρός» («Ο Χουλιάν Γκριμάου / Μαζί μας ζει / Ζει κι ωστόσο είναι νεκρός). Αυτός ο κάπως αινιγματικός στίχος του Βολφ Μπίρμαν, που τον γνωρίσαμε σε μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ, από τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδου, στα Πολιτικά Τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου. Προσέξτε, δεν λέει «Είναι νεκρός, αλλά ζει (στις καρδιές και στο μυαλό μας)· η πρόταση είναι διατυπωμένη αντίστροφα, και η φορά, το βάρος πέφτει στο δεύτερο μέρος: «Ζει, κι ωστόσο είναι νεκρός». Δεν ξέρω την αυθεντική ερμηνεία του στίχου (ο Δ. Κούρτοβικ είχε γράψει σχετικά, αλλά δεν μπόρεσα να το εντοπίσω)· εμένα, πάντως, μου θυμίζει ότι ο Παύλος Φύσσας, όσο κι αν τον θυμόμαστε, όσο κι αν μας εμπνέει, όσο κι αν τον κλάψαμε και τον κλαίμε, είναι νεκρός. Δολοφονήθηκε από τα Τάγματα της Χρυσής Αυγής, αυτής της ίδιας Χρυσής Αυγής που ο γραμματέας της κυβέρνησης συνεργαζόταν τόσο καλά μαζί της. Γι’ αυτό και η 18η του Σεπτέμβρη παραμένει μια μέρα βουτηγμένη στη θλίψη και την οργή. Θλίψη και οργή για τον αντιφασίστα μουσικό και εργάτη που δολοφονήθηκε. Θλίψη, οργή, αλλά και αηδία, για το κράτος που δεν μπόρεσε και δεν θέλησε να το αποτρέψει, για τους Μπαλτάκους που συναγελάζονται ασμένως (για εθνικούς λόγους, βεβαίως βεβαίως) με τους νεοναζί, για τους χιλιάδες συμπολίτες μας που τους ψηφίζουν.

Generation E: η νέα γενιά της Εξόδου Μια δημοσιογραφική έρευνα για τη νεανική μετανάστευση στην Ευρώπη

συνέντευξη της Κατερίνας Σταυρούλα

Πόσοι και ποιοι νέοι Ευρωπαίοι –ανάμεσά τους και Έλληνες– μεταναστεύουν, για να ξεφύγουν από την ανεργία; Τι τους οδήγησε να εγκαταλείψουν τη χώρα όπου γεννήθηκαν; Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και ποιες ελπίδες έχουν; Σε τέτοια ερωτήματα θέλει να απαντήσει η έρευνα Generation E, που απευθύνεται σε Έλληνες, Ισπανούς, Ιταλούς και Πορτογάλους. Mέσα σε λιγότερο από μία βδομάδα, είχαν συμπληρώσει το ερωτηματολόγιο της έρευνας πάνω από 1.000 νέοι μετανάστες. Μιλήσαμε, για την έρευνα με τη δημοσιογράφο Κατερίνα Σταυρούλα, που μετέχει σε αυτήν.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

* Όπως διαβάζουμε, πρόκειται για μια «καμπάνια crowdsourcing». Τι σημαίνει αυτό; Είναι καμπάνια ή έρευνα, και γιατί ονομάζεται Generation E;

Ονομάσαμε την έρευνά μας Generation E για παραπάνω από έναν λόγους. Αρχικά θέλαμε να διερευνήσουμε το φαινόμενο της νεανικής μετανάστευσης στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, με αφορμή μια μάλλον κοινή για όλους εμπειρία. Είμαι σίγουρη πως όλοι μπορούμε να διηγηθούμε μία τουλάχιστον ιστορία για κοντινούς μας ανθρώπους, φίλους ή συγγενείς που έφυγαν από την Ελλάδα για να προχωρήσουν με τις σπουδές τους ή να βρουν δουλειά στο εξωτερικό. Αυτή η γενιά έχει κοινά χαρακτηριστικά. Μεγάλωσε στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η γενιά της Ευρώπης. Πολλοί από εμάς άλλωστε κατά τη διάρκεια των σπουδών τους χρησιμοποιήσαμε το πρόγραμμα Erasmus για να φοιτήσουμε ένα εξάμηνο στο εξωτερικό ή κάναμε μεταπτυχιακές σπουδές κάπου στην Ευρώπη.

Με την εμφάνιση όμως της οικονομικής κρίσης θα έλεγα ότι η ίδια γενιά μετατράπηκε σε μια γενιά εκπατρισμένων. Οι λέξεις μοιάζουν σκληρές, αλλά δεν απέχουν από την αλήθεια. Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν το γράμμα Ε για να μιλήσουμε για όλα αυτά. Την Ευρώπη, τα Erasmus, την Easyjet και τις φτηνές πτήσεις που όλοι ψάχνουν, την Έξοδο, τον Εκπατρισμό, την «Εξορία». Επιπλέον αντίστοιχες έννοιες ξεκινούν με το ίδιο γράμμα και στις γλώσσες των συναδέλφων με τους οποίους συνεργαζόμαστε για την έρευνα. Επομένως το E στο Generation E είναι κάτι που όλοι μοιραζόμαστε.

Το Generation E είναι μια έρευνα δημοσιογραφίας δεδομένων. Σε αυτή τη δημοσιογραφία, χρησιμοποιώντας σαν βάση στατιστικές έρευνες αλλά και αριθμητικές καταγραφές, ο δημοσιογράφος μπορεί να ερευνήσει, να αναλύσει και να παρουσιάσει ένα φαινόμενο ή μια είδηση. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να συγκεντρώσεις αυτά τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα. Στην περίπτωση του φαινομένου της μετανάστευσης ένας τρόπος είναι να ερευνήσουμε την επίσημη καταγραφή της από τα ευρωπαϊκά κράτη. Ένας άλλος είναι να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε το φαινόμενο, μέσα από τη δημιουργία μιας καμπάνιας στην οποία καλούμε τους ίδιους τους νέους μετανάστες να πουν την ιστορία τους. Αυτό είναι το crowd sourcing. Η ανεύρεση στοιχείων, δεδομένων, ποσοτικών αλλά και ποιοτικών με τη βοήθεια, τη συμμετοχή του κοινού.

* Ποιο είναι το σκεπτικό της έρευνας; Συχνά ακούμε να προτιμάται ο όρος «κινητικότητα» και όχι «μετανάστευση». Ποια είναι η γνώμη σου γι’ αυτό;

Μαρκ Σαγκάλ, «Πάνω από το χωριό», 1914-1918

Η Ευρώπη ζει στον αστερισμό της οικονομικής κρίσης. Αυτή η κρίση έχει αλλάξει τις ζωές όλων μας, και έχει οδηγήσει πολλούς από εμάς να ψάχνουν εργασιακή διέξοδο εκτός της χώρας. Με βάση εμπειρικές παρατηρήσεις, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα πως πολλοί Έλληνες έχουν φύγει για διάφορους προορισμούς ανά το πλανήτη. Ωστόσο, αν αναρωτηθούμε πόσοι τελικά είναι αυτοί θα δυσκολευτούμε να απαντήσουμε. Τα ίδια ερωτήματα μοιραζόμαστε όλοι οι συνεργάτες που συμμετέχουν στο Generation E. Επιπλέον, εμπειρικά πάλι, καταλήξαμε όλοι στην ίδια παρατήρηση: τη διαμόρφωση ενός ρεύματος μετανάστευσης από τη Νότια προς τη Βόρεια Ευρώπη. Άραγε, η φυγή μέρους του πιο δημιουργικού δυναμικού μιας χώρας προς το εξωτερικό, και ιδιαίτερα από τον φτωχό Νότο προς τον πιο πλούσιο Βορά, αποτελεί μια από τις παράπλευρες επιπτώσεις της κρίσης; Για να μπορούμε να το ισχυριστούμε, οφείλουμε να το τεκμηριώσουμε. Και, επιπλέον, να διερευνήσουμε αν, στην περίπτωση που η υπόθεσή μας ισχύει, οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρώπης λαμβάνουν υπόψη τους την κατάσταση όταν επιλέγουν την πολιτική που ακολουθούν. Εκεί, η δημοσιογραφία δεδομένων καλείται να ψάξει πιθανές απαντήσεις.

Για να νικήσουμε τον φασισμό, χρειαζόμαστε ένα αντίπαλο διεθνιστικό-ταξικό πρόταγμα και οργάνωση

συνέντευξη της Ανν Τριστάν

Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Κουσουρής και μετέφρασε ο Πάνος Αγγελόπουλος

Η Ανν Τριστάν μιλάει για το Εθνικό Μέτωπο και την κοινωνική του δικτύωση, την ισλαμοφοβία, τις επιτυχίες και τις αδυναμίες του αντιφασιστικού κινήματος, τη στρατηγική της Αριστεράς.

H Anne Tristan

H Anne Tristan είναι μια μορφή εμβληματική για το αντιφασιστικό κίνημα της Γαλλίας, αλλά και όλης της Ευρώπης. Αγωνίστρια ενταγμένη στη Ligue Communiste Révolutionnaire (LCR) έγινε ευρύτατα γνωστή το 1987 με το βιβλίο της Στο μέτωπο. Έξι μήνες στο κόμμα του Λεπέν (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Στάχυ): εντάχθηκε στο Εθνικό Μέτωπο και γρήγορα έγινε γραμματέας στην οργάνωση των βόρειων συνοικιών της Μασσαλίας. Παρέμεινε έξι μήνες, και την εμπειρία της καταγράφει στο βιβλίο. Το 1993 εκδόθηκε Η Παράνομη, όπου περιγράφει όσα έζησε ως «Σόνια», δομινικανή πρόσφυγας χωρίς χαρτιά σε αναζήτηση ασύλου στο Παρίσι. Έκτοτε, θα εγκαταλείψει τις «μεταμφιέσεις» και θα δουλέψει ως εκπαιδευτικός και ερευνήτρια, παραμένοντας πάντα δραστήρια αντιφασίστρια. Είχε κεντρικό ρόλο στο αντιφασιστικό δίκτυο Ras l’Front που στήθηκε μετά την έκκληση των 250 προσωπικοτήτων (μεταξύ των οποίων οι E. Μπαλιμπάρ, Ζ. Λαμπικά, Π. Βιντάλ-Νακέ, Μ. Λεβύ, το συγκρότημα Μάνο Νέγκρα, η Αρ. Μνουσκίν κ.ά.) το 1990. Το δίκτυο στηρίχτηκε κυρίως στην «εκτός των τειχών» Αριστερά και ανέπτυξε αξιοσημείωτη δράση στις γειτονιές και στα συνδικάτα. Το 2004 η Τριστάν (μαζί με τον René Monzat) εξέδωσαν το Εγχειρίδιο για τον αγώνα ενάντια στο Εθνικό Μέτωπο (Ras l’ front, Flammarion).

* Ασχολείστε χρόνια, και σαν αγωνίστρια και σαν ερευνήτρια, με την Άκρα Δεξιά. Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές στην Άκρα Δεξιά και το αντιφασιστικό κίνημα της Γαλλίας από το 1987, όταν εκδόθηκε το βιβλίο σας «Στο μέτωπο»;

Τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια το Εθνικό Μέτωπο (ΕΜ) έχει ενισχυθεί σημαντικά και αποκτήσει εξίσου σημαντική πολιτική εμπειρία. Το 1986, τα εκλογικά του προπύργια περιορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στον Νότο της Γαλλίας. Σήμερα, έχει εξαπλωθεί στο σύνολο της χώρας, καθώς χιλιάδες γάλλοι πολίτες το στηρίζουν με την ψήφο τους σε τοπικό επίπεδο.

Επίσης, οι προτάσεις του για τη μετανάστευση είναι πια τόσο διαδεδομένες –ακόμα και μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι εξακολουθούν να ψηφίζουν Αριστερά–[1], κι έτσι το ΕΜ έχει πια αλλάξει τη βασική του επιχειρηματολογία. Προβάλλει τον εαυτό του –και ακολούθως οικοδομείται– σαν κόμμα κυβερνητικό, ικανό να διεκδικήσει και ασκήσει την εξουσία. Διεξάγει πια μια συστηματική ιδεολογική μάχη γύρω από αυτή τη θεματική. Στόχος του είναι να καταγράψει ένα ποσοστό της τάξης του 30% με 35% στις προεδρικές εκλογές. Η ηγεσία του γνωρίζει πολύ καλά ότι ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα σήμαινε την πλήρη αποσύνθεση των άλλων πολιτικών σχηματισμών, και ότι υπό αυτές τις συνθήκες δεν θα χρειαζόταν καν να αποκτήσει την απόλυτη πλειοψηφία για να αναλάβει την εξουσία. Και δεν ξέρω αν, υπό τις παρούσες συνθήκες, μπορεί να αποτραπεί ένα εκλογικό αποτέλεσμα της τάξης του 30%.

Σε ό,τι αφορά το αντιφασιστικό κίνημα, αυτό γνώρισε μια κορύφωση κατά τη δεκαετία του 1990, αλλά δεν υπήρξε ποτέ μαζικό. Στο διάστημα 1990-2002, οργανώθηκαν διαδηλώσεις ενάντια στο ΕΜ σε εθνικό επίπεδο με πρωτοβουλία οργανώσεων (κομμάτων της Αριστεράς και της ριζοσπαστικής Αριστεράς, συνδικάτων, συλλογικοτήτων υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή των αξιών της Γαλλικής Δημοκρατίας κ.λπ.). Επιπλέον, υπήρχε ένα δίκτυο από τοπικές ενωτικές συλλογικότητες σε περισσότερες από εκατό πόλεις. Το δίκτυο αυτό είχε στηθεί από ενεργά μέλη συλλογικοτήτων ή κομμάτων, κάποιες φορές ακόμα και από ανένταχτους αγωνιστές, οι οποίοι δρούσαν εμφορούμενοι από προσωπικά αλλά σε κάθε περίπτωση δημοκρατικά ιδεώδη.

Σήμερα, το κίνημα αυτό έχει φυλλορροήσει. Διατηρούνται ακόμα κάποιες τοπικές ενωτικές πρωτοβουλίες, αλλά είναι ολοένα και πιο σπάνιες. Παρ’ όλα αυτά, σε εθνικό επίπεδο, η CONEX (Εθνικό Συντονιστικό ενάντια στην Ακροδεξιά) συνεχίζει μια δουλειά επαγρύπνησης, ευαισθητοποίησης και κινηματικών καλεσμάτων, η οποία όμως συναντά μειωμένη ανταπόκριση. Σε συνδικαλιστικό επίπεδο, η VISA (Εγρήγορση Συνδικαλιστικών Αντιφασιστικών Πρωτοβουλιών), πολυσυλλεκτικό σχήμα συνδικάτων ενάντια στην προπαγάνδα του ΕΜ στους χώρους εργασίας, συνεχίζει με επιμονή το έργο της, χωρίς να αποθαρρύνεται από τα πολύ χαμηλά ποσοστά συνδικαλιστικής ένταξης που καταγράφονται στη Γαλλία.

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, η όξυνση των ανισοτήτων καθιστά ολοένα και πιο εύθραυστους τους κοινωνικούς δεσμούς και ολοένα και πιο δύσκολες τις πολιτικές αντιστάσεις και απαντήσεις.

* Η έρευνά σας είχε ξεκινήσει από τη Μασσαλία…

Το 1986, στις βόρειες συνοικίες της Μασσαλίας –όπου είχα πραγματοποιήσει και τη δημοσιογραφική μου έρευνα πάνω στην τοπική τακτική του ΕΜ–, υπήρχαν ήδη κάποια εκλογικά κέντρα όπου το ΕΜ είχε καταγράψει ποσοστά μέχρι και 38%. Εκεί, οι άνεργοι ήταν πολλοί, και στις κοινωνικές κατοικίες πολλές οικογένειες διέθεταν προς υπενοικίαση ένα υπνοδωμάτιο του διαμερίσματός τους (κάτι που απαγορεύει ο νόμος), προκειμένου να βγάλουν τα έξοδα του μήνα.

Ωστόσο, ακόμα περισσότερο από την ήδη εδραιωμένη οικονομική κρίση, αυτό που ήταν εντυπωσιακό στις συγκεκριμένες γειτονιές ήταν η ερήμωσή τους από πολιτικές παρεμβάσεις. Παρόλο που οι μεγαλύτεροι διατηρούσαν ακόμα στη μνήμη τους τις εξεγερσιακές απεργίες του 1947 ή τις μαζικές κινητοποιήσεις κατάληψης κατοικιών στις οποίες είχαν συμμετάσχει, τα κόμματα της Αριστεράς, τα συνδικάτα και οι συλλογικότητες ήταν πια άφαντα στην γειτονιά: καμία αφισοκόλληση, κανένα μοίρασμα προκηρύξεων… Επρόκειτο ήδη για μεγάλη οπισθοχώρηση· μια οπισθοχώρηση, βέβαια, η οποία εν μέρει εξηγείται από το γεγονός ότι το κλείσιμο των εργοστασίων είχε αποδεκατίσει και τις υπάρχουσες πολιτικές δομές.

Η ανάδυση της σύγχρονης Σκωτίας και οι ιδιομορφίες του εθνικισμού της

του Τομ  Νερν

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

O Tom Nairn (πολιτικός επιστήμονας και σημαντικός θεωρητικός του εθνικισμού) από την πρώτη έκδοση, το 1977, της κλασικής σήμερα μελέτης του «Break–Up of Britain» υποστήριζε πως ο φιλελεύθερος, και όχι τόσο ο εθνοτικός εθνικισμός,[1] είναι αυτός που θα έπαιζε ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στη διάσπαση του Ηνωμένου Βασιλείου. Δύο μέρες μετά την επικράτηση του «Όχι» στο δημοψήφισμα, δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα της μελέτης, που αντλήσαμε από το μπλογκ των εκδόσεων Verso.

Φωτογραφία του Rob Stothard.

Η ανάδυση της σύγχρονης Σκωτίας σημαδεύτηκε από αδιάκοπες κοινωνικές αναταραχές. Ήταν μια διαδικασία παράλληλη με αυτή που έλαβε χώρα στην Αγγλία αλλά, όπως σημειώνει ο Ε.Π. Τόμσον στο The Making of the English Working Class, ήταν και «σημαντικά διαφορετική»: «Ο καλβινισμός δεν ήταν το ίδιο πράγμα με τον Μεθοδισμό, αν και είναι δύσκολο να πούμε ποιος από τους δύο ήταν χειρότερος, τον 19ο αιώνα […] Και η λαϊκή κουλτούρα ήταν πολύ διαφορετική». Έθετε επίσης πολύ διαφορετικά ζητήματα. Αυτός είναι ο λόγος, φυσικά που, κάτω από τις πολύ διαφορετικές αυτές συνθήκες, οι αναταραχές δεν μετεξελίχθηκαν σε αυτονομιστικές. Στις σελίδες που αφιερώνει στον λαϊκό ριζοσπαστισμό στην Αγγλία, ο Τόμσον δείχνει πως οι πιο επαναστατικές τάσεις του προδόθηκαν από την έλλειψη υποστήριξης από τα πάνω: η νέα αστική τάξη μπορεί να έτρεφε έντονη δυσαρέσκεια για το ancien régime, αλλά ταυτόχρονα φοβόταν υπερβολικά τις δυνάμεις που αναπτύσσονταν από κάτω της για να πάρει τον δρόμο της επανάστασης. Έτσι, αφού δεν υποχρεώθηκε να πάρει αυτό τον δρόμο (έχοντας ήδη, ως τάξη, κατακτήσει επαρκή οικονομική ανεξαρτησία), τον εμπόδισε, αναπτύσσοντας μια όλο και πιο στενή σχέση με την παλαιά γεωκτητική αριστοκρατία.

Θα μπορούσαμε να κάνουμε παρόμοιες παρατηρήσεις και για τη Σκωτία. Εντούτοις, η κρίσιμη διαφορά είναι πως η σκωτσέζικη αστική τάξη εμπόδιζε και εξέτρεπε και τις αυτονομιστικές ή εθνικιστικές τάσεις που ήταν εγγενείς στις διεκδικήσεις της εγχώριας κοινωνίας πολιτών, η οποία ήταν επίσης πολύ διαφορετική από την αγγλική.

Ίσως δεν είναι ακόμη κατανοητό τι είδους ανωμαλία συνιστούν τα παραπάνω. Όλοι αντιμετωπίζουν με αμηχανία την έλλειψη εθνικής συνείδησης στη Σκωτία του 19ου αιώνα, τη σχεδόν ολοκληρωτική απουσία της χώρας από τη μεγάλη και πολύχρωμη σκηνή του ευρωπαϊκού εθνικισμού. Ανάλογα με την πολιτική τους τοποθέτηση μπορεί να αισθάνονται πικρία ή ανακούφιση, αλλά το ερώτημα παραμένει: Τι ήταν αυτό που έλειπε; Από κάθε επιφανειακή άποψη (εκτός από μία: τη γλώσσα), η Σκωτία ήταν εξαιρετικά εξοπλισμένη για να λάβει μέρος στους συνήθεις εθνικιστικούς αγώνες. Συνεπώς, εάν κανείς δεν αποδέχεται κάποια αφελή γλωσσική θεωρία για την προέλευση του εθνικισμού, οφείλει να κοιτάξει πολύ βαθύτερα. Με μια πρώτη ματιά, γύρω στα 1820-30, μονάχα ένα μέρος της Ευρώπης έμοιαζε περισσότερο έτοιμο να γίνει έθνος από τη Σκωτία: και δεν ήταν άλλο από την Πολωνία, που αποτέλεσε άλλωστε την επιτομή και την έμπνευση για πολλούς από τους εθνικιστικούς αγώνες του 19ου αιώνα. Ο εθνικισμός απαιτούσε την επανενεργοποίηση της ιστορίας του κάθε λαού, και δεν υπήρχε πουθενά περισσότερη ιστορία από τη Σκωτία του Σερ Ουώλτερ Σκοτ.

Από τη Νορμανδική Απογραφή στον σύγχρονο φορολογικό Μεσαίωνα

…και ο φόρος των καπνοδόχων, επί των κηρίων, επί του σάπωνος και επί των πίλων

 του Βασίλη Δρουκόπουλου

«Η τέχνη της φορολόγησης συνίσταται, όπως και το μάδημα της χήνας, στο να
αποκτήσει κανείς όσο περισσότερα φτερά με τον λιγότερο δυνατό συριγμό»
Ζ. Μπ. Κολμπέρ (1619-1683).

• Πόσο άξιζε το τιμάριο πριν από την εισβολή του 1066; Ποιός το κατείχε;
• Πόσο στη διάρκεια της εισβολής;
• Πόσο μετά την εισβολή; Ποιος το κατέχει τώρα;
• Τι μέρος της γης είναι δάσος, βοσκή ή λιβάδι;
• Πόσοι μύλοι και λιμνούλες υπάρχουν στο τιμάριο; Και πόσα άροτρα;
• Τι κατέχει κάθε ελεύθερος άνθρωπος στο τιμάριο;
• Ποιές φορολογικές υποχρεώσεις τον βαρύνουν;

Mάχη του Χάστιγκς (1066). Οι Νορμανδοί, με επικεφαλής τον Γουλιέλμο Α΄ τον Κατακτητή, νικούν και κατακτούν την Αγγλία. Λεπτομέρεια από την περίφημη ταπισερί του Μπαγιώ.

Αναφερόμαστε στην εισβολή των Νορμανδών στην Αγγλία το 1066 και στην απογραφή του 1086 με εντολή του Γουλιέλμου Α΄ του Κατακτητή, τα αποτελέσματα της οποίας καταγράφηκαν στο Domesday Book (Το Βιβλίο της Ημέρας της Τελικής Κρίσεως). Η ακρίβεια των πληροφοριών, που δίνονταν με όρκο, ελεγχόταν συστηματικά και από δεύτερη ομάδα απογραφέων. Αυστηρές τιμωρίες συνόδευαν τις ψευδείς αναφορές, όμως γίνονταν και λάθη και διπλοεγγραφές: τιμάρια περιλαμβάνονταν σε λάθος κομητεία και άλλοτε στη σωστή αλλά και σε μια άλλη επιπλέον. Πολλά χωριά καταγράφηκαν πολλαπλά, γιατί ανήκαν σε πολλούς γαιοκτήμονες. Οι μοναχοί, οι μοναχές παραλείφτηκαν, όπως και το προσωπικό των φρουρίων. Η Εκκλησία εξαιρούνταν από τα φορολογικά βάρη· η περιουσία της είχε αποκληθεί mortmain (νεκρό χέρι). Όπως βέβαια εξαιρούνταν και οι βαρόνοι μιας κι αυτοί έθεταν στη διάθεση του ανώτατου άρχοντα τις προσωπικές τους υπηρεσίες. Από την απογραφή προέκυψε ότι λιγότεροι από 250 άνθρωποι είχαν στην κατοχή τους το μεγαλύτερο τμήμα της Αγγλίας.

Σε τι στόχευε η απογραφή και τι επιδιώχτηκε με αυτήν;

α) Οι συλλεγείσες πληροφορίες συγκρότησαν τις προϋποθέσεις για μια πιο αποτελεσματική διοίκηση.

β) Επέτρεπαν στον Γουλιέλμο και στους Νορμανδούς κατακτητές να ασκήσουν την εξουσία τους ως επικυρίαρχοι. Με άλλα λόγια, η απογραφή λειτουργούσε και ως εργαλείο πολιτικού ελέγχου.

γ) Δόθηκε η δυνατότητα να καταγραφεί επακριβώς η βασιλική περιουσία.

δ) Εκτιμήθηκε η φοροδοτική ικανότητα των υποτελών κατοίκων. Πράγμα σημαντικό εκείνη την εποχή, επειδή εξωτερικές απειλές απαιτούσαν πόρους για τη χρηματοδότηση της στρατολόγησης μισθοφόρων που θα ενίσχυαν την άμυνα του βασιλείου.

ε) Έγιναν γνωστά τα περιουσιακά στοιχεία των βαρόνων. Έτσι μπορούσε να εντοπιστεί από τον βασιλικό οίκο η πιθανή εστία ανατρεπτικών κινήσεων και αμφισβήτησης του ανώτατου άρχοντα.

Τι «πιστοποιεί» τους «πιστοποιητές»;

του Παναγιώτη Νούτσου

Βρέθηκα στις αρχές του καλοκαιριού σε Πανεπιστήμιο χώρας-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είχαν έλθει από την πρωτεύουσα τέσσερα μέλη της Υπηρεσίας «Πιστοποίησης της ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση», δύο καθηγητές της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (αρμόδιοι κυρίως για την «επιχειρησιακή έρευνα» και την «αριθμητική ανάλυση») και δύο Πανεπιστημίων (ειδικευμένοι πρωτίστως στη «θαλάσσια υδραυλική» και τη «βιοοργανική χημεία»). Σε οργανωμένη ανοιχτή συνάντηση εξιστορούσαν με τη συνέργεια υπολογιστή πώς η χώρα τους κατόρθωσε να συγκροτήσει «θύλακες αριστείας», με όχημα την «αξιολόγηση» και στη συνέχεια την «πιστοποίηση» των προγραμμάτων σπουδών. Όταν, προς το τέλος της εκδήλωσης, μου έδωσαν το λόγο προσπάθησα να διευκρινίσω τι πράγματι υπήρξε και ιδίως τι αναμένεται να συμβεί στον ακαδημαϊκό τους ορίζοντα.

Έργο του Γιάννη Γαΐτη

Άφησα τελευταία την ερώτηση αν η συχνή και εντελώς γραμμική υπόταξη των πανεπιστημιακών σπουδών στην «αγορά εργασίας», με την επιμέτρηση των βαθμών «αντιστοίχισης» «αποκτώμενων προσόντων» και «ζήτησης», σε μια διεργασία «πιστοποίησης» ακαδημαϊκών «προϊόντων», ανταποκρίνεται στην εθνική νομοθεσία των «πιστοποιητών» για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παρά τις πρόσφατες μεταβολές που αυτή υπέστη, εξακολουθεί να εκτιμάται ως στόχος της η συμβολή στη «διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, ικανών να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις όλων των πεδίων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με επιστημονική, επαγγελματική και πολιτιστική επάρκεια και υπευθυνότητα και με σεβασμό στις αξίες της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης»…

Τι γνωρίζουν οι «πιστοποιητές», αν κρίνω από τη σύνθεση της «Αρχής», για την «αγορά εργασίας»; Ή, ακόμη, γενικότερα, πώς ψαύουν και πώς «μετρούν» τις «ανάγκες της κοινωνίας»; Επιπλέον, έχουν ασχοληθεί με ό,τι αφειδώς παρελαύνει στα κείμενά τους ως «κοινωνία της γνώσης»; Οι ερωτήσεις αυτές αφορούν ειδικότερα αυτόν που κατά προτεραιότητα, στην ηγεσία της «Αρχής», αναλαμβάνει τα της Φιλοσοφικής Σχολής και γενικότερα τα των κοινωνικών/ανθρωπιστικών επιστημών, ιδίως αν είναι καθηγητής τεχνολογικών ιδρυμάτων ή έστω κάποιος Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης. Ίσως, οι υποτονικές αντιδράσεις στελεχών των ΤΕΙ σ’ αυτήν την «πιστοποίηση» των «μαθησιακών αποτελεσμάτων» των σπουδαστών/ τριών να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουν αυτοτελές πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών. Οι κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος φιλοσοφίας πάντως θα γνώριζαν ότι σε κάθε ταξινομία υπονοείται ένας ιδιαίτερος τρόπος σύλληψης των ταξινομούμενων αντικειμένων, για παράδειγμα του «γνωστικού πεδίου».

Οι χρυσοί γάμοι των ΑΜ των Βασιλέων: Θλιβερά παράλειψις της εφημερίδος «Αυγή»

ΚΙ ΥΣΤΕΡΑ ΓΙΝΑΜΕ ΩΡΑΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

του δρ Ευθυμίου Εθνικοφρονίδου

Ελλογιμώτατοι Κύριοι Εκδόται της «Αυγής» και των ενθεμάτων αυτής

Μετ’ αισθημάτων βαθυτάτου παραπικρασμού την παρούσαν αποστέλλω, ίνα σοβαρωτάτην παράλειψιν καυτηριάσω. Ως ασφαλώς γνωρίζετε, η επέτειος των χρυσών γάμων των ΑΜ των Βασιλέων της Ελλάδος, μετά της δεούσης λαμπρότητος εις το Νέον Μουσείον της Ακροπόλεως προ ημερών εορτάσθη. Και εύχομαι μεν εις τους λαοφιλείς Άνακτας, ουχί μόνον χρυσούς αλλά και επιχρύσους και χρυσελεφαντίνους γάμους εορτάσωσιν, ομού μετά των κεχαριτωμένων και πολυπληθών τέκνων, εγγόνων και δισεγγόνων αυτών. Και αισθήματα ευαρεσκείας, ως Έλλην πολίτης, επιτρέψατέ μοι όπως εκφράσω, προς τους ιδιοκτήτας  του χώρου (τον διευθυντήν εννοώ του Μουσείου κ. Παντερμαλήν και τον υπουργόν Πολιτισμού κ. Τασούλαν), οίτινες ευγενώς το ενδιαίτημα παρεχώρησαν, καθώς και εις τον εστιάτορα, όστις τους Υψηλοτάτους Προσκεκλημένους δαψιλώς εδεξιώθη.

Αλλά, εις το υμέτερον φύλλον, αξιότιμοι Κύριοι Εκδόται, ουδεμίας αναφοράς, ούτε καν μονοστήλου έτυχε η περίλαμπρος εορτή, ενώ η εφημερίς ουχί μονόστηλον, αλλά πεντάστηλα και εξάστηλα, μετά πολλών φωτογραφιών κεκοσμημένα, εις έτερα –ήσσονος ασφαλώς σημασίας– γεγονότα (οίον ο λεγόμενος «αγών» των καθαριστριών) πολλάκις αφιέρωσεν.

Η δημοσίευσις της επισυναπτομένης φωτογραφίας, ελαχίστην, φρονώ, επανόρθωσιν συνιστά. Εισηγούμαι, τέλος, εις τους Μεγαλειοτάτους, όπως η επομένη τελετή εις τον νεωστί ανασκαφέντα βασιλικόν τύμβον της Αμφιπόλεως παρατεθεί.Ως λέων και λεόντισσα, ο Κωνσταντίνος ΙΓ΄ και η Άννα Μαρία, εις την θέσιν τών –αναμφιβόλως κομψών, αλλά φευ αιγυπτιακής καταγωγής!– σφιγγών, τους υψηλούς αυτών προσκεκλημένους θέλει υποδέχονται. Ευτυχεστέραν σύζευξιν και συμπόρευσιν Έθνους και Αρχαιολογίας δεν δύναμαι να φαντασθώ.

Ευσεβάστως

δρ Ευθύμιος Εθνικοφρονίδης (του Πανεπιστημίου  Τατοΐου)

Στα «Ενθέματα» αύριο Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου

Κείμενα των: Στρατή Μπουρνάζου, Παναγιώτη Νούτσου, Ευθύμιου Εθνικοφρονίδη, Κατερίνας Σταυρούλα, Ανν Τριστάν, Τομ Νερν, Βασίλη Δρουκόπουλου

Ζει, κι ωστόσο είναι νεκρός… O Στρατής Μπουρνάζος με αφορμή την επέτειο από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα προτείνει: «Ας κλείσουμε ένα λεπτό τα μάτια, και ας αναλογιστούμε τι θα σημάνει μια αθώωση του Μιχαλολιάκου (για την κοινωνία μας, για τη δημοκρατία, για τους μετανάστες, αλλά και για το δίκαιο και τη δικαιοσύνη). Και αφού φρίξουμε επαρκώς, αμέσως μετά ας σκεφτούμε –όχι για ένα λεπτό, αλλά για πολλή ώρα– τι μπορούμε να κάνουμε για να είναι το αποτέλεσμα της δίκης εκείνο που πρέπει. Και αυτό σημαίνει πολύ συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και καθήκοντα: δημοσιότητα της δίκης, ενημέρωση του διεθνούς κοινού, πλαισίωση και υποστήριξη της πολιτικής αγωγής (ηθική, πρακτική και υλική), κινηματική δράση. Και κυρίως όχι απάθεια και παρατήρηση — ακόμα και εμβριθή».

Τι «πιστοποιεί» τους «πιστοποιητές»; Ο Παναγιώτης Νούτσος αναρωτιέται σχετικά με την διαδικασία αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων: «μήπως η πρόβλεψη ότι έως το 2020 θα αναδειχθούν οι «θύλακες της αριστείας», μέσω της «πιστοποίησης» (που κατά την κείμενη νομοθεσία συνιστά «διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης») όπως ήδη την έχουμε οριοθετήσει, είναι ορθή; Δηλαδή, μήπως θα απομείνουν μόνο κάποιες νησίδες που θα αποφύγουν τις συνέπειες μιας τέτοιας υποβάθμισης των πανεπιστημιακών σπουδών; Γιατί, πράγματι, μετά από ένα τέτοιο πρόγραμμα ευρωπαϊκής χρηματοδότησης και εγχώριας ιδεολογικής επιδότησης, θα επιβεβαιωθεί ο Μαξ Βέμπερ (1919) για την «αμερικανοποίηση» των πανεπιστημίων της γηραιάς ηπείρου, με τη γενικευμένη καθιέρωση της «ηθικής της αποτελεσματικότητας» των ενεργειών που θα εξαλείψει την «ηθική της αντικειμενικότητας».

Οι χρυσοί γάμοι των  ΑΜ των Βασιλέων: Θλιβερά παράλειψις της εφημερίδος «Αυγή». Ο δρ Ευθύμιος Εθνικοφρονίδης με οργισμένη του επιστολή καυτηριάζει μια σοβαρότατη παράλειψη της Αυγής: τη μη αναφορά στους χρυσούς γάμους των ΑΜ των Βασιλέων της Ελλάδος. Και καταλήγει: «Εισηγούμαι, τέλος, εις τους Μεγαλειοτάτους, όπως η επομένη τελετή εις τον νεωστί ανασκαφέντα βασιλικόν τύμβον της Αμφιπόλεως παρατεθεί. Ως λέων και λεόντισσα, ο Κωνσταντίνος ΙΓ΄ και η Άννα Μαρία, εις την θέσιν τών –αναμφιβόλως κομψών, αλλά φευ αιγυπτιακής καταγωγής!– σφιγγών, τους υψηλούς αυτών προσκεκλημένους θέλει υποδέχονται. Ευτυχεστέραν σύζευξιν και συμπόρευσιν Έθνους και Αρχαιολογίας δεν δύναμαι να φαντασθώ!».

Generation E: η νέα γενιά της Εξόδου. Μια δημοσιογραφική έρευνα για τη νεανική μετανάστευση στην Ευρώπη. Πόσοι και ποιοι νέοι Ευρωπαίοι –ανάμεσά τους και Έλληνες– μεταναστεύουν, για να ξεφύγουν από την ανεργία; Τι τους οδήγησε να εγκαταλείψουν τη χώρα όπου γεννήθηκαν; Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και ποιες ελπίδες έχουν; Σε τέτοια ερωτήματα θέλει να απαντήσει η έρευνα Generation E, που απευθύνεται σε Έλληνες, Ισπανούς, Ιταλούς και Πορτογάλους. Μιλήσαμε, για την έρευνα με τη δημοσιογράφο Κατερίνα Σταυρούλα, που μετέχει σε αυτήν: «Η Ευρώπη ζει στον αστερισμό της οικονομικής κρίσης. Αυτή η κρίση έχει αλλάξει τις ζωές όλων μας, και έχει οδηγήσει πολλούς από εμάς να ψάχνουν εργασιακή διέξοδο εκτός της χώρας. Με βάση εμπειρικές παρατηρήσεις, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα πως πολλοί Έλληνες έχουν φύγει για διάφορους προορισμούς ανά το πλανήτη. Ωστόσο, αν αναρωτηθούμε πόσοι τελικά είναι αυτοί θα δυσκολευτούμε να απαντήσουμε. Τα ίδια ερωτήματα μοιραζόμαστε όλοι οι συνεργάτες που συμμετέχουν στο Generation E. Επιπλέον, εμπειρικά πάλι, καταλήξαμε όλοι στην ίδια παρατήρηση: τη διαμόρφωση ενός ρεύματος μετανάστευσης από τη Νότια προς τη Βόρεια Ευρώπη».

Για να νικήσουμε τον φασισμό, χρειαζόμαστε ένα αντίπαλο διεθνιστικό-ταξικό πρόταγμα και οργάνωση. H Anne Tristan, εμβληματική μορφή για το αντιφασιστικό κίνημα της Γαλλίας και όλης της Ευρώπης, μιλάει στον Δημήτρη Κουσουρή για το Εθνικό Μέτωπο και την κοινωνική του δικτύωση, την ισλαμοφοβία, τις επιτυχίες και τις αδυναμίες του αντιφασιστικού κινήματος, τη στρατηγική της Αριστεράς: «Για να απαλείψουμε αυτό το φαινόμενο, πρέπει να ξεκινήσουμε αναδεικνύοντας συλλογικά στον δημόσιο χώρο έναν άλλο «πόλο». Ο αγώνας ενάντια στον φασισμό γίνεται στον δρόμο, μπροστά στα μάτια όλων. Η μορφή δε της δημόσιας παρέμβασης επαφίεται σε αυτούς οι οποίοι τη διεξάγουν: πορεία, συγκέντρωση, γιορτή, θέατρο δρόμου; Δεν έχει μεγάλη σημασία. Το σημαντικό είναι οι περαστικοί να ακούσουν μια άλλη φωνή, ένα άλλο ρεφρέν από αυτό που έχει γίνει κυρίαρχο, εξαιτίας της μακροχρόνιας δουλειάς που έχει κάνει στην Ευρώπη η Ακροδεξιά… Η Άκρα Δεξιά κερδίζει παντού όπου οι αντίπαλοί της είτε οπισθοχωρούν είτε μένουν αποσβολωμένοι, όπως τα έντομα που πιάνονται στον ιστό της αράχνης. Εμείς όμως δεν είμαστε έντομα. Ο αγώνας μας δεν υπακούει στους νόμους της φύσης. Είναι αγώνας πολιτικός. Και ο πολιτικός αγώνας οργανώνεται· και, αφ’ ής στιγμής οργανωθεί, κερδίζεται». (μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος)

Η ανάδυση της σύγχρονης Σκωτίας και οι ιδιομορφίες του εθνικισμού της. O Tom Nairn (σημαντικός θεωρητικός του εθνικισμού) από την πρώτη έκδοση, το 1977, της κλασικής σήμερα μελέτης του «Break-Up of Britain» υποστήριζε πως ο φιλελεύθερος, και όχι τόσο ο συντηρητικός, εθνικισμός, είναι αυτός που θα έπαιζε ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στη διάσπαση του Ηνωμένου Βασιλείου. Δύο μέρες μετά την επικράτηση του «Όχι» στο δημοψήφισμα, δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από τη μελέτη, που αντλήσαμε από το μπλογκ των εκδόσεων Verso. «Η σκωτσέζικη διαφορετικότητα δεν μπορούσε να χαλιναγωγηθεί με τον τρόπο που οι ριζοσπάστες όπως ο νεαρός Μπερνς φαντάζονταν. Μα, για τον ίδιο λόγο, ούτε εξαφανίστηκε κιόλας. Απλώς, μετατράπηκε σε πρόβλημα. Αυτό το πρόβλημα ήταν καινοφανές, και πολύ ειδικά σχετιζόμενο με τις συνθήκες του 19ου και του 20ού αιώνα. Μάλιστα, υποστηρίζω πως, από ορισμένες απόψεις, ήταν από πολιτισμική άποψη ανεπίλυτο (και έτσι οδήγησε τους διανοούμενους σε μια επίμονη αποξένωση), παρότι από πρακτική άποψη λύθηκε, διά της σκληρής έξωθεν ιμπεριαλιστικής επιβολής». (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου)

Από τη Νορμανδική Απογραφή στον σύγχρονο φορολογικό Μεσαίωνα. …και ο φόρος των καπνοδόχων, επί των κηρίων, επί του σάπωνος και επί των πίλων. Ο Βασίλης Δρουκόπουλος πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της επιβολής άδικων φορολογικών βαρών: «Αξίζει όμως να επισημανθούν, επιπλέον, δύο περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά τον «φόρο εστιών/καπνοδόχων» που είχε επιβληθεί σε διάφορα κράτη και περιόδους. Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία χρονολογείται τουλάχιστον από την εποχή του Νικηφόρου Α΄ στις αρχές του 9ου αιώνα και επονομαζόταν «καπνικός φόρος» που το κράτος επέβαλλε στις οικοδομές ανάλογα με το πλήθος των καπνοδόχων κάθε οικοδομής.(Φημολογείται ότι η «Παναγία Καπνικαρέα» του 11ου αιώνα στην οδό Ερμού χτίστηκε από χορηγίες των «καπνικαρίων», δηλαδή των εισπρακτόρων του φόρου). Στην Αγγλία ίσχυσε από το 1662. Αλλά την πρώτη χρονιά εφαρμογής του οι εισπράξεις ήταν μικρότερες από τις αναμενόμενες και τελικά το 1689 καταργήθηκε, συν τοις άλλοις και, επειδή οι άγγλοι νοικοκυραίοι εναντιώνονταν στην απρόσκλητη είσοδο των ελεγκτών στην κατοικία τους. Ο φόρος αντικαταστάθηκε με τον έγγειο φόρο και λίγο αργότερα με τον «φόρο επί των παραθύρων». Στη χώρα μας, για προφανείς λόγους, δεν έγινε καταμέτρηση των καπνοδόχων αλλά ο πέλεκυς επέπεσε βαρύς επί του πετρελαίου θέρμανσης».

Προς ένα «αμερικανικό» (μη) σύστημα υγείας με αυξημένες δαπάνες και μειωμένες παροχές;

Οι εξαγγελίες Βορίδη για την υγεία και την περίθαλψη

του Γιώργου Νικολαΐδη

.Eιρωνεία της συγκυρίας: Η κυβέρνηση δημοσιοποίησε τις αλλαγές στον κανονισμό κάλυψης των προληπτικών διαγνωστικών εξετάσεων και των θεραπευτικών καλύψεων, αλλά και την ανάθεση της διαχείρισης των οικονομικών των δημοσίων νοσοκομείων σε μια ανώνυμη εταιρεία, την ίδια στιγμή που τα βρετανικά συνδικάτα του εκεί Εθνικού Συστήματος Υγείας οργανώνουν σειρά κινητοποιήσεων ενάντια στην ενδεχόμενη παράδοση των νοσοκομείων σε αμερικάνικες πολυεθνικές. Και διαμαρτύρονται όχι για τη μια ή την άλλη από τις όντως αλλοπρόσαλλες πολιτικές που εφαρμόζει η κυβέρνηση Κάμερον (όπως και η προηγούμενη των Εργατικών) σε εθνικό επίπεδο, αλλά ενάντια στην Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP), που η Ευρωπαϊκή Ένωση διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ: οι πρόνοιες της τελευταίας δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε πολυεθνική να μηνύσει τα κράτη, εφόσον τα μέτρα που παίρνουν παρεμποδίζουν ενδεχόμενη μελλοντική κερδοφορία των επιχειρηματικών της συμφερόντων! Μάλιστα, η διαφοροποίηση (σε σχέση με την παλαιότερη GATS ή ανάλογες συμφωνίες της ΕΕ με άλλη κράτη) είναι ότι ανάμεσα στα αγαθά που αφορά η ΤΤIP συγκαταλέγεται και η περίθαλψη — με τη βρετανική κυβέρνηση να διατυπώνει επιφύλαξη μόνο για την υπηρεσία άμεσης επέμβασης (το ΕΚΑΒ, σαν να λέμε). Και αυτό έχει εξοργίσει τα βρετανικά συνδικάτα και την κοινή γνώμη, που υποστηρίζουν ότι αποτελεί δούρειο ίππο για την ιδιωτικοποίηση του βρετανικού συστήματος αλλά και την παράδοση της οικονομικής του διαχείρισης σε ιδιωτικές πολυεθνικές, κυρίως αμερικανικών συμφερόντων. Άλλωστε, τα διάφορα «πειράματα» των τελευταίων δεκαετιών έχουν προετοιμάσει καταλλήλως το έδαφος, φτιάχνοντας εταιρικά σχήματα διαχείρισής του σε περιφερειακή βάση, που αρχικώς παρουσιάστηκαν ως ευέλικτα δημόσια μοντέλα διοίκησης για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τον περιορισμό της σπατάλης…

Φωτογραφία του Κόλιν Στιλ
(από το facebook του Τάκη Γέρου)

Την ίδια στιγμή, η ελληνική κυβέρνηση εφαρμόζει μια δέσμη μέτρων που συνοψίζεται στα εξής: α) δραστικός περιορισμός των διαγνωστικών εξετάσεων, προληπτικών και μη, β) περιορισμός, με το μοντέλο των κλειστών σφαιρικών προϋπολογισμών, των δαπανών θεραπείας, τόσο σε νοσοκομειακή όσο και σε εξωνοσοκομειακή βάση, γ) ανάθεση της διαχείρισης (οικονομικής και διοικητικής) των δημόσιων νοσοκομείων σε εταιρεία, με υπεραντιπροσώπευση των ιδιωτικών συμφερόντων του κλάδου της περίθαλψης και σαφέστατη εντολή να λειτουργήσει την «αγορά» υπηρεσιών περίθαλψης με ίσους όρους ανταγωνισμού ανάμεσα στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και τις ιδιωτικές κλινικές. Βέβαια, είχαν προηγηθεί η σταδιακή μείωση του ποσοστού συμμετοχής του ΕΟΠΥΥ στο κόστος των φαρμάκων (είτε άμεσα είτε μέσω της κάλυψης του κόστους μόνο του φθηνότερου γενοσήμου είτε μέσω του παντελώς άνευ νοήματος πλαφόν κόστους συνταγογράφησης στους γιατρούς), η διάλυση του συστήματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης των ασφαλιστικών ταμείων, οι συγχωνεύσεις νοσοκομείων και Κέντρων Υγείας. Το μήνυμα είναι σαφές: το δημόσιο σύστημα περίθαλψης πρέπει να λειτουργεί σαν ιδιωτική επιχείρηση. Αν μεν «βγαίνει» οικονομικά, έχει καλώς, αν όχι…

Πώς όμως μπορεί να «βγαίνει» ένα νοσοκομείο; Πώς «βγαίνουν» οι ιδιωτικές κλινικές; Στην πραγματικότητα, όλα τα παραπάνω συνιστούν μια γιγαντιαία επιχείρηση μεταφοράς πόρων από το δημόσιο στο ιδιωτικό σύστημα περίθαλψης. Και, φυσικά, με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια τα δημόσια νοσοκομεία, όσο και αν διώχνουν κλοτσηδόν τους «ξεδοντιάρηδες», που λέει και ο σοσιαλιστής γάλλος Πρόεδρος, για να μειώσουν τις ζημίες, μάλλον δεν θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν τα ιδιωτικά. Έτσι, οι (σπάνιοι πια) πόροι θα μεταφέρονται προνομιακά προς τα τελευταία, με τάχα «αντικειμενικούς» κανόνες. Και με την υποστελέχωση, τις ελλείψεις στα υλικά, την κομματική διοίκηση και όλα τα σχετικά, οι κυβερνώντες θα φροντίσουν ώστε το δημόσιο σύστημα να κατέβει στον αγώνα με σοβαρά χάντικαπ: σαν να βάζεις δυο αθλητές να παραβούν κατοστάρι, και πριν τον αγώνα να τραυματίζεις τον ένα στα πόδια, να του δένεις τα χέρια και να του ρίχνεις πεπονόφλουδες στον δρόμο.