Ένα νέο πανοπτικό πάνω από την Ευρώπη

Η εξέλιξη της μεταναστευτικής πολιτικής και η Ευρώπη-φρούριο

του Αποστόλη Φωτιάδη

Εάν μελετήσει κανείς τις πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών γύρω από το μεταναστευτικό ζήτημα, μόνο ανησυχητικά συμπεράσματα μπορεί να εξαγάγει. Αναλύοντας τες, ισχυροποιείται η υποψία ότι η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική πλησιάζει σε μια στιγμή μεταμόρφωσής της, όπου η αντιπαράθεση για την υπεράσπιση δικαιωμάτων σε θεσμικό επίπεδο θα μετασχηματιστεί σε μάχη για την ύπαρξή τους.

«Μινώταυρος» του Πάμπλο Πικάσο, 1936

Η συμφωνία της απερχόμενης Επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Σεσίλια Μάλμστρομ με τον Ιταλό υπουργό Εσωτερικών Αλγερίνο Αλφάνο, στα τέλη Αυγούστου, για μια νέα επιχείρηση της Frontex στη Μεσόγειο προκάλεσε κομφούζιο σε δημοσιογράφους και επιτελεία, που προσπαθούσαν για ημέρες να αποκωδικοποιήσουν τον χαρακτήρα της. Ένα εσωτερικό έντυπο της Frontex[1] που διέρρευσε στον ιταλικό Τύπο την περασμένη Πέμπτη, εν είδει προσχεδίου, ουσιαστικά επιβεβαιώνει πολλές από τις αμφιβολίες που υπήρχαν για τους στόχους μια νέας ευρωπαϊκής επιχείρησης. Στην ουσία, δεν θα αντικαταστήσει την επιχείρηση Mare Nostrum, που εφάρμοσε η Ιταλία μετά την τραγωδία της Λαμπεντούζα τον περασμένο Οκτώβριο. (Το Mare Nostrum είναι μια στρατιωτική επιχείρηση κατά τη διάρκεια της οποίας έχουν διασωθεί στην κεντρική Μεσόγειο πάνω από 115.000 άνθρωποι. Υπήρξαν 2.000 νεκροί στην ίδια περιοχή, αλλά χωρίς το Mare Nostrum, θα ήταν πολύ περισσότεροι). Θα λειτουργεί συμπληρωματικά, εξελίσσοντας το δόγμα ασφάλειας που προωθεί συστηματικά η ΕΕ ως πολιτική των ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων τα τελευταία χρόνια. Η Frontex θέτει ως προτεραιότητα την εφαρμογή μέσων επιτήρησης, ραντάρ και εναέριων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρονται από την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού συστήματος επιτήρησης των συνόρων Eurosur.

Το επίδικο, η διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα, επαφίεται και πάλι στην Ιταλία, εφόσον συνεχίσει την επιχείρηση Mare Nostrum. Σε περίπτωση που το Mare Nostrum διακοπεί, η Frontex επιφυλάσσεται να διευρύνει τη δική της επιχείρηση, αλλά με πολύ περιορισμένους στόχους και σε πολύ περιορισμένη γεωγραφική κλίμακα γύρω από την ευρωπαϊκή επικράτεια στην κεντρική Μεσόγειο –ουσιαστικά αφήνοντας αναπάντητο τι θα γίνει με όσους μπουν στις βάρκες στη Βόρεια Αφρική με προορισμό την Ευρώπη, αλλά δεν θα φτάσουν μέχρι εκεί. Δεν είναι άλλωστε  τυχαίο ότι τόσο η Μάλμστρομ όσο και οι αρμόδιοι υπουργοί χωρών που θα εμπλακούν στην επιχείρηση (Γαλλία, Ιταλία) έχουν ελαχιστοποιήσει  ή και εξοβελίσει από το δημόσιο λεξιλόγιό τους τη λέξη «διάσωση» εδώ και αρκετές εβδομάδες.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα; Η Ευρώπη κρατά το αρνητικό κομμάτι του Mare Nostrum, τη στρατιωτικοποίηση των μεταναστευτικών ελέγχων, αποβάλλοντας το θετικό, τη διάσωση μεταναστών και προσφύγων στη θάλασσα και τη μεταφορά τους σε ευρωπαϊκό έδαφος. Με αυτό τον τρόπο μένει συνεπής σε δυο αρχές που διέπουν την ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική εδώ και σχεδόν μια δεκαετία: το κλείσιμο των νόμιμων οδών προς την Ευρώπη, που είναι ο κύριος λόγος της αύξησης της έντασης της ‘παρανομοποίησης’ της μετανάστευσης, και τη συνέχιση της στρατιωτικοποίησης των συνοριακών ελέγχων.

Με αυτή την επιλογή η Ευρώπη φαίνεται να επιμένει σε ένα αδιέξοδο που έχει η ίδια δημιουργήσει. Το αδιέξοδο οφείλεται στην αποτυχία της τρίτης αρχής του δόγματος της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, που ήταν η εγκατάσταση ενός ταχύτατου και αποτελεσματικού δικτύου επιστροφών στις χώρες καταγωγής, για έναν μεγάλο αριθμό όσων καταφέρνουν να φτάσουν στην Ευρώπη. Δυστυχώς, τα στρατηγικά μυαλά των Βρυξελλών δεν μπορούσαν να προβλέψουν ότι ο κόσμος γύρω τους θα κατέρρεε όταν έκαναν σχέδια επί χάρτου, σχέδια που καθημερινά κοστίζουν ζωές.

Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, λοιπόν, καλούνται να βαδίσουν τον μονόδρομο που απομένει ώστε να μην εγκαταλειφθεί το δόγμα της Ευρώπης Φρούριο: τη δημιουργία ενός πανοπτικού συστήματος ελέγχων, βασισμένου σε εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα, σε συνδυασμό με μια πολιτική απόρριψης όσων αποπειρώνται να έρθουν στην Ευρώπη.

Ουσιαστικά, με την εξέλιξη της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, το όνειρο της ανοιχτής φιλελεύθερης κοινωνίας ρισκάρει να συναντήσει τη νέμεσή του, αφού αντικείμενο όλης αυτής της υποδομής, αργά ή γρήγορα, θα καταστούν και οι Ευρωπαίοι πολίτες – πάντα για την ασφάλειά τους. Όσο για την τύχη των παιδιών που δουλεύουν σκληρά για να μη χαθεί η ασφάλεια του κάθε Ευρωπαίου, αρκεί να δούμε την πορεία της κ. Μάλμστρομ. Μετά την άριστη συνεργασία της με τα λόμπι του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος, που την αναφέρουν στα έντυπα τους ως «βασικό συνομιλητή» τους, αναλαμβάνει τώρα Επίτροπος Εμπορίου, ουσιαστικά δηλαδή πολιτικός ελεγκτής της διαπραγμάτευσης για την Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP), μιας από τις επικίνδυνες πολιτικές επιλογές των ελίτ της Ενωμένης Ευρώπης.[2]

.

Ο Αποστόλης Φωτιάδης είναι δημοσιογράφος και διατηρεί το μπλογκ apostolisfotiadis.wordpress.com και στο twitter το ακάουντ @Balkanizator

[1] Βλ. http://goo.gl/wDCRFF

[2] Βλ.http://goo.gl/OmdkaM