Aντιπροσωπεία περιορισμένης αντιπροσωπευτικότητας

του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου

Ρενέ Μαγκρίτ, «Πανικός τον Μεσαίωνα», 1927

Ακόμα κι αν έβγαλε ειδήσεις (την αναβάθμιση Βορίδη, τα σενάρια για νέο ανασχηματισμό, την επιστροφή Νικ. Κακλαμάνη και τις προτάσεις Λυκούδη-Ανεξάρτητων για κυβέρνηση «εθνικής συνεννόησης»), η τριήμερη συζήτηση στη Εθνική Αντιπροσωπεία δεν μας έκανε σοφότερους. Περισσότερο επιβεβαίωσε δύο πράγματα: Πρώτον, ότι το πολιτικό κεφάλαιο της συγκυβέρνησης έχει εξανεμιστεί: η ίδια δεν διαθέτει δυναμική για εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ το πολιτικό της προσωπικό, ακόμα και σε επίπεδο κορυφής πλέον, αποδεικνύεται αναλώσιμο. Δεύτερον, ότι όπως συνέβη ξανά και ξανά τα τελευταία χρόνια, οι αποτυχίες των κυβερνώντων και η ισχυροποίηση των αντιπάλων τους, αντί να σημάνουν αλλαγή πλεύσης, οδηγούν στην αναζήτηση ακόμα πιο αυταρχικών εναλλακτικών για τη συνέχεια στην ίδια ρότα. Αυτό σήμαιναν, το 2011, η αναβάθμιση Βενιζέλου και η τρικομματική Παπαδήμου με τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ. Και στην ίδια λογική κινείται η άτυπη πρωθυπουργοποίηση Βορίδη — που όχι, δεν δηλώνει την έμφαση της κυβέρνησης στην υγεία, όπως υποστήριξε η υφυπουργός υγείας Κ. Παπακώστα, αφήνοντας άφωνους και τους πιο επινοητικούς σκιτσογράφους.

Αυτές τις τρεις μέρες, λοιπόν, η κυβέρνηση ζήτησε πολιτική σταθερότητα για να διαπραγματευτεί το χρέος, επιχειρώντας να καθησυχάσει ότι το Μνημόνιο τελειώνει «ενάμιση χρόνο νωρίτερα απ’ ό,τι ήταν να τελειώσει» (Βορίδης). Κι όμως, αντί πανηγυρισμών, ο πρωθυπουργός μοιάζει να περνάει σε δεύτερο ρόλο, στη Ν.Δ. συζητούν για μεταβατικές λύσεις, το ΠΑΣΟΚ διχάζεται όσο δεν πάει και τα σενάρια ανασυγκρότησης της Κεντροαριστεράς καίγονται το ένα μετά το άλλο — ιδίως όσο οι επιτυχίες διαψεύδονται: τόσο στο εσωτερικό (από τα εκλογικά αποτελέσματα του Μαΐου μέχρι τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις) όσο και στο εξωτερικό, και μάλιστα… από τα δύο τρίτα της τρόικας (βλ. δηλώσεις Ντράγκι και Λαγκάρντ).

Το ελληνικό δίδαγμα: Μην τα παρατάτε!

H  σουηδή δημοσιογράφος  Kajsa Ekis Ekman στην Αθήνα της κρίσης

Η  Κάισα Έκις Έκμαν (Kajsa Ekis Ekman), γνωστή δημοσιογράφος στη Σουηδία, με ερευνητική δουλειά σε θέματα όπως το τράφικινγκ, η κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα των γυναικών, έφτασε στην Αθήνα τον Ιούλη του 2011, στην καρδιά του κινήματος των πλατειών. Έζησε δυο χρόνια σε ένα σπίτι με Έλληνες και βίωσε την καθημερινότητα της κρίσης και της αντίστασης: μίλησε με νέους, κινηματίες, επιχειρηματίες, πολιτικούς, εργαζόμενους, παρακολούθησε τις διαδηλώσεις. Την εμπειρία της την αποτυπώνει στην Κλεμμένη άνοιξη, ένα χρονικό της κρίσης, που θέλει να αποδομήσει τους μύθους, εντάσσοντας το Ελληνικό Ζήτημα στην παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Το βιβλίο, σε μετάφραση Κατερίνας Φέτση και πρόλογο Άρη Χατζηστεφάνου, μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος.

Συνέντευξη της Κάισα Έκις Έκμαν

 Ποιο ήταν το αρχικό σας κίνητρο για να ασχοληθείτε με την Ελλάδα;

Κάθε καπιταλιστική κρίση αποτελεί και ένα στιγμιότυπο μιας ιδεολογικής μάχης. Οι άρχουσες τάξεις, αφού ξόδεψαν όλα τα χρήματα, αφήνοντας την κοινωνία ερειπωμένη, χρησιμοποίησαν  στη συνέχεια τα μέσα ενημέρωσης που ελέγχουν, προσπαθώντας να πείσουν τους πάντες ότι για την κρίση φταίει ο λαός. Ακόμα χειρότερα, ότι η λύση στην κρίση είναι  να πάρουν ακόμα περισσότερα χρήματα και δικαιώματα από τον λαό, και να τα δώσουν στις άρχουσες τάξεις. Αυτό βέβαια βρίσκεται σε αντίθεση με εκείνο που γνωρίζουμε, ότι δηλαδή ότι οι καπιταλιστικές κρίσεις ξεσπούν είτε λόγω των κραδασμών του συστήματος είτε λόγω της απερισκεψίας των οικονομικών ελίτ. Εάν ο λαός δεν αντιτάξει τις δικές του ερμηνείες για την κρίση, κινδυνεύουμε να καθηλωθούμε στην αυτο-ενοχοποίηση, την απέχθεια για τον εαυτό μας και την ψυχολογία της μιζέριας. Στην τωρινή περίπτωση, η κρίση ήταν πιο σοβαρή σε ορισμένες χώρες από ό, τι σε άλλες. Λόγω των εμπορικών ανισορροπιών η κρίση έπληξε την περιφέρεια, ενώ οι χώρες του «πυρήνα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης έμειναν αλώβητες. Τα μέσα ενημέρωσης αυτών των χωρών ξεκίνησαν μια εκστρατεία, κατηγορώντας την ελληνική εργατική τάξη για την κρίση, χρησιμοποιώντας διάφορα πολιτισμικά στερεότυπα. Η εικόνα του «τεμπέλη Έλληνα κηπουρού ή νοσοκόμας»  εμπεδώθηκε στη Σουηδία.

Το παρελθόν χειραφετεί το μέλλον

KΟΜΠΑΝΙ, ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ-1

 της Σιας Αναγνωστοπουλου

Κομπάνι. Θρήνος για τους νεκρούς, 1.10.2014. Φωτογραφία του Sebastian Backhaus

Στις μέρες μας, στη Μέση Ανατολή, οι σκελετοί του παρελθόντος –ενός συγκεκριμένου παρελθόντος– επανέρχονται στο παρόν με τον πλέον δραματικό τρόπο. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει βέβαια ότι, στην εποχή του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, στην οποία η πολιτική μετατρέπεται σε ζήτημα πολιτισμικών/εθνοτκών ή θρησκευτικών ιδιαιτεροτήτων, τα αδιέξοδα και οι αντιφάσεις του εκδηλώνονται με τον πιο βίαιο τρόπο στη Μέση Ανατολή – όπου τα όρια πολιτικού-θρησκευτικού είναι, λόγω της βεβαρημένης ιστορίας της δυσδιάκριτα. Αυτή η τόσο ταλαιπωρημένη περιοχή αναδύεται λοιπόν ως ο τόπος που η «ανθρώπινη κοινωνία» ξαναπιάνει το νήμα του παρελθόντος από εκεί όπου η νεοφιλελεύθερης εκδοχής νέα παράδοση πίστεψε ότι το έκοψε οριστικά.

Όταν το παρελθόν υποτάσσει το μέλλον. Παγκοσμιοποιημένο χαλιφάτο, μουσουλμανική ουμμά, θρησκευτικός/δογματικός κατακερματισμός ή «θρησκευτικός ριζοσπαστισμός»: όλα αυτά που μοιάζουν «πολιτισμικά» στοιχεία της παράδοσης της Μέσης Ανατολής, δεν συνιστούν παρά παλιά υλικά που συνθέτουν μια νέα παράδοση. Η παράδοση αυτή αποτελεί τη νομιμοποιητική ερμηνεία, στα τοπικά συμφραζόμενα, του νέου «δυτικού» σχεδίου για τη Μέση Ανατολή. Πρόκειται για το σχέδιο της «μεγάλης Μέσης Ανατολής» ή της νοτιοδυτικής Ασίας: μια μεγάλη θρησκευτικο-πολιτισμική ενότητα, κατακερματισμένη εσωτερικά σε αδύναμα κράτη-«θρησκευτικές κοινότητες ή δόγματα», υπό τον έλεγχο κρατών της περιοχής, ικανών να νομιμοποιούν, στο όνομα της παράδοσης, τους νέους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς.

Koμπάνι: Τέσσερα διδάγματα για την Aριστερά

KΟΜΠΑΝΙ, ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ-1

 του Historythree

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

 

1.Ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε για την εμμονή της Δύσης για το ISIS

Βερολίνο, Οκτώβριος 2014. Διαδήλωση αλληλεγγύης για τους Κούρδους του Κομπανί. Φωτογραφία του Thorsten Strasas από το flickr

Αν πιστέψουμε τα λόγια του Μπαράκ Ομπάμα, του Ντέιβιντ Κάμερον και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, oι «θηριωδίες του φονταμενταλισμού», είναι ο πρωταρχικός λόγος της εμπλοκής του ΝΑΤΟ στη Συρία. Αξίζει να σημειωθεί ότι, πολλοί αριστεροί σχολιαστές αναπαράγουν ακριβώς την ίδια εμμονή σχετικά με το ISIS, στη συζήτηση για τα συμφέροντα της Δύσης. Ωστόσο, το ΝΑΤΟ, παρόλο που είναι ένας πανίσχυρος ιμπεριαλιστικός οργανισμός, υποτίθεται αποφασισμένος να σταματήσει τον «ισλαμικό εξτρεμισμό», αποδείχθηκε πολύ αναποτελεσματικό. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ είναι έμμεσα υπεύθυνες για τον εξοπλισμό του ISIS και εντελώς ανίκανες και/ή απρόθυμες να εξοπλίσουν την αναμφισβήτητα μη θρησκευτική κουρδική αντίσταση. Οι αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας ήταν εφήμερες, και στην καλύτερη περίπτωση συμβολικές, έχοντας μικρό αντίκτυπο στην προέλαση του ISIS. Επιπλέον, η Τουρκία έκανε επανειλημμένα τα στραβά μάτια στη χρήση των εδαφών και των συνόρων της από το ISIS, για την εκπαίδευση των μαχητών του και τις γραμμές τροφοδοσίας του, αντίστοιχα. Πιο πρόσφατα, καθώς το Κομπάνι έφτασε στο χείλος της κατάκτησης, η Τουρκία επέμεινε ότι συναρτά οποιαδήποτε στρατιωτική βοήθεια με την εγκατάλειψη από το κουρδικό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) της ιδέας της αυτοδιάθεσης και των αυτοδιοικούμενων καντονιών, ζητώντας του να συμφωνήσει σε μια τουρκική ουδέτερη ζώνη στις ελεγχόμενες από Κούρδους περιοχές στη Βόρεια Συρία. Τώρα, λαμβάνοντας υπόψη ότι ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία ήταν πρόθυμες να παρέμβουν πολύ προτού το ISIS θεωρηθεί απειλή, και λαμβάνοντας επίσης υπόψη την μακροχρόνια εχθρότητα της Τουρκίας προς το PKK και το PUD, δεν μπορούμε να αρκούμαστε σε αναλύσεις περί επεμβάσεων που αρχίζουν και τελειώνουν με το ISIS. Εν ολίγοις, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι το ISIS αποτελεί ουσιαστικά ένα πρόσχημα για το ΝΑΤΟ στην επιδίωξη άλλων γεωπολιτικών στόχων — δηλαδή της καθαίρεσης Άσαντ και της ακύρωση της αυτονομίας του Κουρδιστάν.

Πρόνοια και παιδική προστασία: ο φτωχός συγγενής της δημόσιας διοίκησης

Από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι τα χρόνια της κρίσης

του Γιώργου Νικολαΐδη

Από τις ευρωεκλογές και μετά, μια μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει στην Αριστερά, και ιδιαίτερα στον ΣΥΡΙΖΑ, για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει ενόψει των –ολοένα και πιθανότερων– πρόωρων εκλογών. Ωστόσο, το ουσιαστικό πολιτικό ερώτημα δεν μπορεί να εδράζεται στην αριθμητική των τακτικισμών ενόψει μιας εκλογικής αναμέτρησης. Αντιθέτως, για την Αριστερά αλλά και όλους τους πολιτικούς σχηματισμούς που θα διεκδικήσουν την ψήφο των πολιτών είναι περισσότερο τι σκοπεύουν να πράξουν με αυτή την ψήφο. Σε αυτό το ερώτημα, δυστυχώς, οι απαντήσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και στη λοιπή Αριστερά, είτε «δεξιόστροφες» είτε «αριστερόστροφες», ούτε πολλές ούτε επαρκείς είναι.

Έργο του Ερκούτ Τερλικσίζ

Στο «κυρίως μενού» της οικονομίας οι διαχωριστικές γραμμές των επαγγελλόμενων πολιτικών κάπως χαράζονται· κι αυτό παρά την παροιμιώδη ασάφεια ορισμένων καθοριστικών ζητημάτων (ιδιαίτερα από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ) ή την παντελή απουσία εξήγησης του πώς θα γίνουν όσα εξαγγέλλονται (στα προγραμματικά κείμενα της λοιπής Αριστεράς). Όμως, αν προχωρήσουμε στις επιμέρους θεματικές, εκεί η θολούρα είναι μάλλον ο κανόνας. Ένας κοινωνικός ανθρωπολόγος από τον Άρη, παρατηρώντας την κατάσταση των πραγμάτων σε ζητήματα θεσμικής πολιτικής, θα μπορούσε να συμπεράνει πως τα αριστερά κόμματα, σε γενικές γραμμές, υποστηρίζουν τα αιτήματα των διαμαρτυρόμενων κλάδων και επαγγέλλονται περισσότερες δημοκρατικές ελευθερίες. Πέραν τούτου όμως; Έχουν διαφορετική προσέγγιση –που να απορρέει και από την ιδεολογική τους αφετηρία– για την οργάνωση της παιδείας, της υγείας, της δικαιοσύνης, του πολιτισμού, της αυτοδιοίκησης; Ο καλόπιστος ή αφελής παρατηρητής θα επισήμαινε, βέβαια, ότι και σημαντικό μέρος των απολογητών της κυβερνητικής πολιτικής (αν εξαιρέσουμε όσους διακηρύσσουν ότι το «Μνημόνιο είναι ευλογία», κάνοντας σημαία τη σύγκρουση με τις «συντεχνίες») υιοθετούν πολλά από τα αιτήματα, τουλάχιστον εν μέρει, ως δίκαια, αναβάλλοντας ωστόσο την ικανοποίησή τους έως ότου η οικονομική κατάσταση το επιτρέψει. Άρα η διαφορά είναι μόνο στη χρονική στιγμή; Ασφαλώς όχι· αλλά τότε γιατί δεν αναδεικνύεται;

Η χαμένη επανάσταση

ΕΙΚΟΣΙ ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ

του Τιλο Σμιτ

μετάφραση: Ίων Δραγουμάνος

Η 3η Οκτωβρίου στη Γερμανία είναι εθνική γιορτή, η επέτειος της ένωσης των δύο Γερμανιών το 1989. Γιορτάζεται κάθε χρόνο με επισημότητα, πολύ θόρυβο — και όλο και μεγαλύτερη απόσταση από μια πραγματικότητα που αποσιωπάται, από την ιστορία μιας χώρας που ξεχνιέται, που παραλλάσσεται, που δαιμονοποιείται. Η αλήθεια είναι πως στη σημερινή Γερμανία η συζήτηση και η επεξεργασία του ανατολικογερμανικού παρελθόντος έχει προχωρήσει πολύ παρακάτω. Βιβλία, ταινίες (ας θυμηθούμε το Good Bye, Lenin! και τις Ζωές των άλλων), εκπομπές, διηγήσεις, αρχεία έχουν ρίξει φως, συμβάλλοντας στη συμφιλίωση με το παρελθόν του «αδύναμου μισού» της χώρας — ωστόσο η συμφιλίωση αυτή αφορά περισσότερο τους Δυτικούς. Μπορεί τα αυτοκίνητα Trabant να έχουν γίνει καλτ, μπορεί στο Checkpoint Charlie να φωτογραφίζονται χιλιάδες γελαστοί τουρίστες με τον ψευτοφρουρό, όσοι όμως έζησαν στην Ανατολική Γερμανία έχουν μείνει με ένα πικρό χαμόγελο. Η χώρα τους εξαγοράστηκε φτηνά, η προηγούμενη ζωή τους σβήστηκε με ένα δυτικογερμανικό σφουγγάρι. Στα πρώην ανατολικά κρατίδια η ανεργία καλπάζει, η ίδια δουλειά αμείβεται ακόμη με χαμηλότερο μισθό, η επαρχία ερημώνει και οι νεοναζί μπαίνουν στα τοπικά κοινοβούλια. Το άρθρο του γερμανού δημοσιογράφου Thilo Schmidt εκφράζει την αγανάκτηση όχι για τη χαμένη ιστορία, αλλά για μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία.

Ι.Δ.

Γραμματόσημο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, 1982

Βγάζουν τώρα μεγαλόσχημους λόγους. Μιλάνε για τους ήρωες της «ειρηνικής επανάστασης». Για το θάρρος τους να αντιπαρατεθούν στην κρατική εξουσία. Για τα δάκρυα χαράς που έχυναν τα αδέρφια από την Ανατολική και τη Δυτική Γερμανία όταν άνοιξε το «σιδηρούν παραπέτασμα».

Σύμφωνοι, ήταν πραγματικά ένα νέο ξεκίνημα το ότι ο λαός βρήκε και πάλι τη γλώσσα του και έκανε το βήμα να βγει στο δρόμο. Ότι ασκήθηκε στον διάλογο σε πολλές Στρογγυλές Τράπεζες[1] σε όλη τη χώρα και στην Κεντρική Στρογγυλή Τράπεζα στο Βερολίνο — ακόμη και στον διάλογο με τους πρώην εξουσιαστές. Τι απέγινε όμως αυτό το ξεκίνημα;

Ο Χέλμουτ Κολ εξαγόρασε την επανεκλογή του εισάγοντας γρήγορα στην Ανατολική Γερμανία το δυτικό μάρκο. Στις πρώτες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές, οι υποσχέσεις για γρήγορη ευημερία χάρισαν τη νίκη στη «Συμμαχία για τη Γερμανία», στην οποία πρωτοστατούσε η ανατολική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (ost-CDU), η οποία εν μια νυκτί μεταστράφηκε από συστημικό δεκανίκι της κομμουνιστικής κυβέρνησης σε αντιπολιτευτική ομάδα. Ανάλογη μεταμόρφωση υπέστησαν και οι Φιλελεύθεροι της ΛΔΓ. Αντίθετα, οι αντιπολιτευτικοί σχηματισμοί, χωρίς τους οποίους δεν θα είχαν οργανωθεί ποτέ αυτές οι πρώτες εκλογές, κατέρρευσαν πανηγυρικά. Η λεία είχε μοιραστεί.

Μεταξύ μας… Μεταξάς. Για τους «Ηγέτες» της «Καθημερινής»

του Στρατή Μπουρνάζου

Αριστοτέλης-Ιουστινιανός-Βενιζέλος-Μεταξάς. Ποία η σχέση μεταξύ τους; Mου ’ρχεται στο μυαλό το σύνθημα «Στάλιν-Φαράκος-Σαραβάκος» ή οι στίχοι του «Ολαρία Ολαρά»: «Ο μαρκήσιος Ντε Σαντ μ’ ένα χίπη, ο γραμματέας μαζί με τον αλήτη». Με άλλα λόγια, ουδεμία σχέση. Άλλωστε, μονάχα σε ακροδεξιά σάιτ ο «εθνικός κυβερνήτης» βρίσκει τη θέση του στο πάνθεον των ηρώων.

«Αρχαιοελληνικοί» χαιρετισμοί, σε εκδήλωση των Ταγμάτων Εργασίας

Και όμως, δεν ήταν ο «Ορθόδοξος Συναγερμός», ο «Γαλανόλευκος Αϊτός» ή οι «Εκδόσεις Τσεκουράτος», αλλά η Καθημερινή εκείνη που το διέπραξε. Στη σειρά βιβλίων «Ηγέτες», με «εκπροσώπους από όλο το φάσμα της ιστορίας των Ελλήνων», περιλαμβάνονται: Περικλής, Αριστοτέλης, Μέγας Αλέξανδρος, Ιουστινιανός, Ρήγας, Κολοκοτρώνης, Καποδίστριας, Τρικούπης, Βενιζέλος (ο Ελευθέριος, όχι ο Βαγγέλης) και… Μεταξάς (ο δικτάτωρ, όχι το κονιάκ!)

H διαφήμιση του «εθνικού ηγέτη» στη σειρά της «Καθημερινής» (η εικόνα από το άρθρο του Χρ. Τριανταφύλλου, στο RedNotebook)

Η σύλληψη της σειράς δύσκολα αντέχει στην κριτική. Με ποια έννοια είναι ο Αριστοτέλης «ηγέτης»; Από πότε έγινε ο Ιουστινιανός «Έλληνας ηγέτης»; Ποιο νήμα συνδέει τους «βραβευθέντες»; Αν το φάσμα ήταν πιο μαζεμένο (λ.χ. Πολιτικοί ηγέτες της νεότερης Ελλάδας, Αρχαίοι έλληνες στοχαστές κλπ.) θα μπορούσε να γίνει μια συνεκτική κουβέντα: τι σημαίνει «ηγέτης», με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή, τι στόχους έχει η σειρά (η οποία παραπέμπει, μάλλον, περισσότερο σε συζήτηση για το ποιοι ανδριάντες πρέπει να ανεγερθούν, παρά σε μια κριτική προσέγγιση της ιστορίας) κ.ο.κ. Αν όμως στη χοάνη των 2.500 χρόνων διαλέγεις, υπό το ενοποιητικό νήμα του ελληνισμού, δέκα πρόσωπα, αναπόφευκτα, καταλήγεις στην καρικατούρα.

Θα μείνω στον τελευταίο «ηγέτη»: τον Ιωάννη Μεταξά. To βασικό επιχείρημα που είδα να προβάλλεται στα social media προς υπεράσπιση της επιλογής της Καθημερινής ήταν, πάνω-κάτω, το εξής: το γεγονός ότι ο Μεταξάς υπήρξε δικτάτορας δεν είναι λόγος να «κοπεί»· αυτό θα ήταν ιδεολογική παρέμβαση. Άλλωστε, και ο επιμελητής της σειράς, Θάνος Βερέμης, στον Πρόλογο, μιλάει για «αγαθούς» και «κακούς» ηγέτες, διευκρινίζοντας ότι οι περισσότεροι έχουν «μεικτό “μητρώο”».

Αναρωτιέμαι όμως: Ποιο είναι το σπουδαίο έργο του Μεταξά που τον κάνει μεγάλο ηγέτη; Υπάρχουν άραγε σοβαρές πτυχές της πολιτείας του (δεν εννοώ το ρετσινόλαδο, την ΕΟΝ, τις φιέστες, αλλά και τον Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό, την αγροτική μεταρρύθμιση στο πλαίσιο του κορπορατιστικού κράτους– που τον κάνει έναν από τους μεγαλύτερους ηγέτες όλων των εποχών; Αρκεί το «Όχι»; Μπορεί, ακόμα και με τα πιο διασταλτικά κριτήρια, να αντέξει δίπλα στον Περικλή, τον Βενιζέλο ή τον Τρικούπη; Αστεία πράγματα! Ακόμα κι αν δεν ήταν δικτάτορας λοιπόν, δεν θα χωρούσε σε μια τέτοια σειρά. (Δεν μπαίνω, εδώ, σε πιο «πίζουλα» ζητήματα όπως η κατασκευή της «τρισχιλιετούς συνέχειας» ή η ανιστορικότητα του να γειτονεύει ο Περικλής με τον Κολοκοτρώνη ή τον Ιουστινιανό).

Το πράγμα όμως δεν σταματάει εδώ. Είναι σαφές ότι όταν είσαι η Καθημερινή το διάβημα έχει και διαπαιδαγωγητικό χαρακτήρα. Δεν είσαι το ληξιαρχείο ούτε το Βιογραφικό Λεξικό όπου καταγράφονται οι πάντες. Και όσο κι αν ο Θ. Βερέμης μιλάει για «αγαθούς», «κακούς» και «μικτούς» ηγέτες, όλοι, μα όλοι, και οι άλλοι εννιά ηγέτες της σειράς είναι όχι απλώς αγαθοί, αλλά πανάγαθοι, αν κρίνουμε από τον διθυραμβικό τόνο: Παραθέτω: Περικλής («ο μέγιστος ηγέτης της δημοκρατίας»), Αριστοτέλης («ο θεμελιωτής της δυτικής σκέψης»), Μέγας Αλέξανδρος («ο μέγας στρατηγικός νους»), Ιουστινιανός («ο εμβληματικός αυτοκράτωρ»), Ρήγας («ο στοχαστής επαναστάτης»), Κολοκοτρώνης («ο αρχιστράτηγος της εθνεγερσίας»), Ιωάννης Καποδίστριας («ένας άγιος της πολιτικής»: επί λέξει, έτσι τον χαρακτηρίζει ο Θ. Βερέμης), Χαρίλαος Τρικούπης («ο μεγάλος εκσυγχρονιστής»), Ελευθέριος Βενιζέλος («ο χαρισματικός οραματιστής»). Και δίπλα τους… ο Μεταξάς!

Η ένταξη του Μεταξά στο εθνικό πάνθεον είναι λοιπόν μια σαφέστατα ιδεολογική και πολιτική επιλογή, για την οποία δικαιούμαστε, και επιστημονικά και ιδεολογικά, να έχουμε τη χείριστη γνώμη. Σας αφήνω, πάω να ξανακούσω τον «πρωθυπουργεύοντα» Μ.Β. Θα βάλω να παίζει και ένα χαρούμενο τραγουδάκι: «Να ζήσει ο εθνικός στρατός / κοντά του κι όλοι οι άλλοι / που την Ελλάδα έσωσαν / από φωτιά μεγάλη. // Φτωχές μανάδες γέννησαν / τους τέσσερις μεγάλους / το Γιώργο Παπαδόπουλο / τον Παττακό και άλλους». Κι άμα βγάλει ποτέ η «Αυγή» τα 100 Αθάνατα Ελληνικά Τραγούδια (από τον Αρίωνα μέχρι τον Ρήγα και τον Γιάννη Πάριο) θα πω στον Φίλη να το συμπεριλάβει — είναι, άλλωστε, κι αυτό κομμάτι της παράδοσής μας.

ΥΓ. Το θέμα είχαν επισημάνει πολλοί στα social media.  Επισημαίνω τα σχόλια της Αθηνάς Σκουλαρίκη του Θεόφίλου Τραμπούλη και του Nίκου Σαραντάκου. Διαβάστε, επίσης, το αναλυτικό άρθρο του Χρήστου Τριανταφύλλου «Ο Μεταξάς, η Καθημερινή και οι υγειονομικές βόμβες», στο RedNotebook, 9.10.2014.

Ψήφος εμπιστοσύνης: Βουλγάρικα μαθήματα και παθήματα

του Δημήτρη Χριστόπουλου

Χαρακτικό του Τζιάκομο Πάτρι

Η Βουλγαρία είναι μια χώρα με την οποία μας ενώνουν και μας χωρίζουν αρκετά. Στη μόνιμη επωδό των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια «γίναμε Βουλγαρία», μια πολιτογραφημένη Ελληνίδα, Βουλγάρα πολίτης, διερωτάται σε ένα άρθρο που αξίζει την προσοχή μας: «Γίναμε όντως Βουλγαρία; Τείνω να απαντήσω: Όχι… ακόμη. Αλλά βρισκόμαστε… σε καλό δρόμο!» (Μάγια Στογιάνοβα, «Γίναμε όντως Βουλγαρία», ηλεκτρονικό περιοδικό Χρόνος, τχ. 11, Μάρτιος 2014).  Προσωπικά, ύστερα από ένα πολύ διδακτικό διάστημα στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας, φέτος το καλοκαίρι, και έχοντας παρακολουθήσει τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις για την ψήφο εμπιστοσύνης στην ελληνική Βουλή την τελευταία βδομάδα, τείνω στο ίδιο συμπέρασμα.

Στη Βουλγαρία λοιπόν, τα κυρίαρχα κόμματα, το «κεντροδεξιό» GERB του σωματοφύλακα Μπορίσοφ και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που ακόμη αποπνέει την καμαρίλα του παλιού καθεστώτος υποκλινόμενο συνάμα στη νεοφιλελεύθερη συνταγή του ΔΝΤ, δεν τολμάνε να πούνε στους ανθρώπους «Εμπιστευτείτε μας!». Με τον λόγο τους ουσιαστικά εννοούν και, εν τέλει, πιο κυνικά, λένε: «Μην εμπιστεύεστε κανέναν!». Ξέρουν ότι την εμπιστοσύνη του λαού δεν υπάρχει περίπτωση να την κερδίσουν ύστερα από τόσα χρόνια καταστροφικής «μετάβασης» από τον «σοσιαλισμό» στην «οικονομία της αγοράς».  Έτσι λοιπόν, με το να ζητάνε από τον κόσμο να μην εμπιστεύεται κανέναν, δεν χάνουν τίποτε παραπάνω. Απλώς κερδίζουν την πιθανότητα οι Βούλγαροι να μην εμπιστεύονται τους αντιπάλους τους. Πολύ απλά, έτσι παραμένουν κυβερνώντα κόμματα, παρά την απόλυτη ηθική ανυποληψία στην οποία βρίσκονται στις συνειδήσεις του λαού. Η τακτική αυτή επιβεβαιώθηκε και στις πρόσφατες εκλογές στις οποίες, παρά τη συρρίκνωση της εκλογικής τους επιρροής,  τα δύο κόμματα παραμένουν πρώτα. Μου το συνόψισε το καλοκαίρι, σε μια αφοπλιστική φράση, μια νεαρή βουλγάρα διανοούμενη, η Μαρίγια Ιβάντσεβα: «in mistrust we trust».