H Eλλάδα μπορεί να γίνει μια αληθινά πλούσια χώρα

ΑΠΟ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΟΥΤΟΠΙΑ» ΣΤΟΝ «ΑΝΤΑΙΟ»

Το τεύχος 108 του περιοδικού «Ουτοπία» (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2014), εκτός από την άλλη πλούσια ύλη του, έχει ένα ωραίο αφιέρωμα στο περιοδικό «Ανταίος» της εταιρείας «Επιστήμη-Ανοικοδόμηση», ένα περιοδικό κομβικό για την Αριστερά, την επιστήμη και την αντίληψη της ανάπτυξης τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στο αφιέρωμα γράφουν: Μιχάλης Ψαλιδόπουλος, Θανάσης Γκιούρας, Γιώργος Στασινόπουλος, Γιώργος Πετρόπουλος, Ευτύχης Μπιτσάκης, Νίκος Παπαδάτος. Επίσης, αναδημοσιεύονται ένα κείμενο του Δημήτρη Μπάτση και ένα του Σεραφείμ Μάξιμου, από τον «Ανταίο». Από το δεύτερο κείμενο (με τίτλο «Η Ελλάδα είναι ή “πρέπει να γίνει” βιώσιμη;) παραθέτουμε στη συνέχεια αποσπάσματα. Ο παρών τίτλος είναι των «Ενθεμάτων.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ 

του Σεραφείμ Μάξιμου

 

Πυρήνας των σκέψεών μας για την ανοικοδόμηση της Ελλάδας είνε ότι αποτελεί χώρα βιώσιμη με μεγάλες δυνατότητες να γίνει μια αληθινά πλούσια χώρα. Η αντίθεσή μας προς τους οικονομολόγους της δεξιάς είνε, στο σημείο αυτό, βαθύτατη. Όταν εμείς λέμε ανοικοδόμηση δεν εννοούμε μονάχα μια οικονομική δράση, δυνατή και πραγματοποιήσιμη κάτω από άμεσες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, δράση που θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη παραγωγικότητα της εργασίας και την ύψωση της βιοτικής μας στάθμης. Εννοούμε και κάτι άλλο: την προσδιορίζουμε μέσα στα πράγματα και στη συνείδηση μας σαν ένα νέο προσανατολισμό στην εθνική μας ζωή. Είνε –για μας βέβαια, όχι για τον κ. Βαρβαρέσσο– οικονομική, κοινωνική και εθνική επιδίωξη, η μεγαλύτερη και η ευγενέστερη επιδίωξη για το ελληνικό έθνος. Την τάσσουμε σαν ιδεώδες του.

Ιταλικά σώματα Ασφαλείας: αυταρχισμός και δημοκρατία

ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ-3

του Σαλβατόρε Παλίδα

μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου

Το πολύχρονο ζήτημα του εκδημοκρατισμού της Αστυνομίας, της φυλακής, της δικαιοσύνης και άλλων παρόμοιων θεσμών μάς προκαλεί να αναρωτηθούμε εάν η δημοκρατική νομική τάξη ήταν εξαρχής ένα δόλωμα. Σήμερα, το θέμα τίθεται με ακόμα πιο επείγοντες όρους, εξαιτίας της επιτυχίας της νεοφιλελεύθερης επανάστασης που είναι πάνω απ’ όλα μια επανάσταση πολιτική (και όχι μόνο χρηματοπιστωτική, τεχνολογική ή στρατιωτική-αστυνομική). Γιατί μ’ αυτήν έχουμε μια νέα αύξηση του ασύμμετρου συσχετισμού ισχύος υπέρ των δυνατότερων παικτών, οι οποίοι έτσι έχουν αυξήσει τη διακριτική τους ευχέρεια, αναπτύσσοντας ελεύθερα τη βούλησή τους.

Ίσως η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποιημένη αταξία να μην κρατήσει για πολύ.  Όμως, πώς μπορεί να γίνει νοητή μια ελπιδοφόρα αλλαγή της σημερινής κατάστασης, από τη στιγμή που διαπιστώνουμε την αποσύνθεση των δυνατοτήτων συλλογικής πολιτικής δράσης των θυμάτων του νεοφιλελευθερισμού; Ας μην ξεχνάμε πως ο τελευταίος μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκμεταλλευτεί την ασυμμετρία ισχύος για να επιβάλει επιλογές που επιτρέπουν μόνο την εδώ και τώρα μεγιστοποίηση των κερδών, αδιαφορώντας ακόμα και για το ίδιο το μέλλον της ανθρωπότητας. Αυτός είναι ο λόγος που ο σκεπτικισμός ανθρώπων όπως ο Παζολίνι και ο Φουκώ (αλλά και ο Πουλαντζάς και ο Ντελέζ και πολλοί άλλοι) μοιάζει εντελώς δικαιολογημένος — μόνο που, ασφαλώς, δεν μπορεί να εμποδίσει την ανάδυση αντιστάσεων, έστω και αν αυτές περιορίζονται στην παρρησία και, ίσως, σε κάποιες προσπάθειες δημιουργίας νέων μορφών πολιτικής δράσης.

Η Αριστερά και η Αστυνομία

ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ-2

των Γιώργου Παπανικολάου και  Γιώργου Ρηγάκου

Το σημερινό σκηνικό της κρίσης υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη η Αριστερά να συζητήσει και να αναλύσει θεωρητικά το μέλλον της Αστυνομίας. Ιδίως στον ευρωπαϊκό Νότο, η λαϊκή αντίδραση απέναντι στη λιτότητα και η ανάπτυξη των κοινωνικών κινημάτων έχουν ξαναφέρει την Αριστερά στο προσκήνιο της πολιτικής αντίστασης και  έτσι ανατέλλουν προοπτικές για προοδευτικές πλειοψηφίες. Έχουν όμως αναβαθμιστεί και οι κατασταλτικές δυνατότητες της Αστυνομίας, κάτι το οποίο η Δεξιά φαίνεται να εκμεταλλεύεται κατά κόρον. Αυτή την εξέλιξη η Αριστερά την έχει αντιληφθεί στην πράξη, αλλά στη θεωρία η ανάλυση του ζητήματος της αστυνόμευσης παραμένει  μάλλον αναιμική.

Πλατεία Συντάγματος, 9.10.2012. Φωτογραφία του Mίλος Μπικάνσκι.

Ασφαλώς, υπάρχουν σοβαροί ιστορικοί λόγοι για τους οποίους η Αριστερά περιορίζεται σε μια αντίληψη της αστυνόμευσης ως πολιτικής καταπίεσης. Αλλά το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα είναι πλέον τόσο συνδεδεμένο  με το βιομηχανικό σύμπλεγμα της ασφάλειας, ώστε η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού οράματος για ένα δημοκρατικό οικονομικό σύστημα, που θα εγγυάται την ασφάλεια και την ευημερία όλων των πολιτών απαιτεί να πάρουμε στα σοβαρά και το ζήτημα της Αστυνομίας. Θέση μας είναι ότι η κατανόηση του ρόλου της Αστυνομίας αποτελεί κεντρικό ζήτημα για κάθε προσπάθεια κοινωνικής αλλαγής. Ακόμη περισσότερο, η ελπίδα για ένα καλύτερο οικονομικό μέλλον και μια νέα σχέση πολίτη-κράτους εξαρτάται και από αυτή την κατανόηση.

Η Αστυνομία σε κρίση

ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ: Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ -1

της Σοφία Βιδάλη

«Κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης, μπροστά από τα ΜΑΤ: Ένα ματωμένο αντρικό χέρι. Δεκέμβρης 2008». Φωτογραφία του Γιάννη Κολεσίδη (το ματωμένο χέρι ήταν του αγωνιστή και ιδρυτικού στελέχους του ΠΑΣΟΚ, Αντώνη Καρρά).

Χρόνια τώρα οι μεταρρυθμίσεις στην Aστυνομία οδηγούν στην αύξουσα καταστολή, σε συνδυασμό με συχνές παραβιάσεις του νόμου, τον οποίο η ίδια η Aστυνομία έχει ταχθεί να προστατεύει. Το βάρος που έχει δοθεί στις πολιτικές ασφάλειας συντελεί στην απομάκρυνση από την ιδέα της κοινωνικής ειρήνης ως βασικής αποστολής της Aστυνομίας. Αυτή η κατάσταση έχει φτάσει στα όριά της. Aρκεί κανείς να σκεφτεί τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στη φετινή επέτειο του Πολυτεχνείου, να διαβάσει τις εκθέσεις Ανεξάρτητων Αρχών, τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τα πρακτικά του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, ώστε να πειστεί ότι:

* Η παράνομη αστυνομική βία δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό: καλλιεργείται μέσα από το σύστημα προσλήψεων, εκπαίδευσης και στρατηγικών στόχων της Αστυνομίας και, άτυπα, μέσω της ανοχής στη βία και στην ατιμωρησία των ηθικά υπεύθυνων.

* Ενώ η Ελληνική Αστυνομία επιτελεί πληθώρα δράσεων, η πραγματική της προτεραιότητα είναι η κατασταλτική αστυνόμευση του δρόμου και των ανθρώπων, μέσα από εντολές που καλλιεργούν στερεότυπα και υπό την πίεση των εργολάβων ηθικής που πρωτοστατούν στα ΜΜΕ.

* Μέρος των αστυνομικών λειτουργεί εγκληματικά.

Η ΑΟΖ, το Κυπριακό, η Τουρκία: Τι σημαίνει αριστερή πολιτική στα «εθνικά θέματα»;

Πέραν της «τουρκικής προκλητικότητας» και των εθνικών στερεοτύπων 

συνέντευξη της Σίας Αναγνωστοπούλου στον Στρατή Μπουρνάζο 

Τον τελευταίο καιρό μιλάμε πολύ για την ΑΟΖ, και ειδικά την κυπριακή ΑΟΖ. Τι σημαίνει ΑΟΖ και ποια είναι η σημασία της;

Η ΑΟΖ, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, είναι μια πολύ νέα έννοια –προέκυψε, καταρχάς, από την ανάγκη διευθέτησης της διαμάχης για την αλιεία– και προβλέπεται από τη συνθήκη του Δικαίου της Θάλασσας του 1982. Είναι μια ζώνη 200 ναυτικών μιλίων μέσα στην οποία το κράτος δεν έχει κυριαρχία αλλά κυριαρχικά δικαιώματα, και συγκεκριμένα το δικαίωμα στους φυσικούς πόρους μέσα σε αυτή τη ζώνη. Η ΑΟΖ μπορεί να ανακηρυχθεί μονομερώς από ένα κράτος μόνο στην περίπτωση που το όμορο στη θάλασσα κράτος απέχει 400 και πλέον μίλια. Σε περίπτωση μικρότερης απόστασης, η ΑΟΖ δεν ανακηρύσσεται, αλλά οριοθετείται έπειτα από συμφωνία με το κράτος ή τα κράτη που έχουν μέτωπο στην ίδια θάλασσα. Αρχή λοιπόν της οριοθέτησης της ΑΟΖ (σε όμορα κράτη) είναι η συναίνεση. Ως εκ τούτου, πρόκειται μεν για μια ζώνη οικονομική (φυσικών πόρων και εκμετάλλευσής τους), που αποκτά ωστόσο μεγάλο πολιτικό και, κατά συνέπεια, συμβολικό βάρος. Από τη στιγμή που η ανακάλυψη των φυσικών πόρων (εξόρυξη υδρογονανθράκων) συνιστά παράγοντα μερικής έστω αλλαγής των ισορροπιών σε μια περιοχή, η ΑΟΖ αποκτά γεωπολιτική σημασία. Στην οριοθέτησή της, λοιπόν, αποτυπώνονται πολιτικές στρατηγικές και στοχεύσεις, αλλά και ιδεολογικοί προσανατολισμοί: η οριοθέτηση της ΑΟΖ γίνεται για την οικονομική ευμάρεια των κοινωνιών της περιοχής ή για λόγους γεωπολιτικού ανταγωνισμού;

Η κυπριακή ΑΟΖ οριοθετήθηκε το 2004. Το σχέδιο Ανάν δεν προέβλεπε ΑΟΖ για το ομόσπονδο κράτος και η Κυπριακή Δημοκρατία με τον τότε πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο αποφάσισε, πριν από το δημοψήφισμα, να προχωρήσει στην οριοθέτησή της, με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τον Λίβανο (η οριοθέτηση με τον Λίβανο δεν έχει ακόμα εγκριθεί από τη Βουλή του).

Στην κόλαση των «παραδείσων»

Luxleaks, φόροι και ανέξοδες πολιτικές μεγαλοστομίες

του Πέτρου Σταύρου

Πέρα από τις πρώτες «οργισμένες» αντιδράσεις κρατών, κομμάτων και μέσων ενημέρωσης για το σκάνδαλο του φορολογικού «παραδείσου» του Λουξεμβούργου, πώς προχωράμε; Τι προτείνεται για την αντιμετώπιση του φαινομένου πέρα από τα αυτονόητα, όπως η  αναγκαιότητα της φορολογικής εναρμόνισης των κρατών της ευρωζώνης; Τα ερωτήματα δεν έχουν τελειωμό. Γιατί δεν τιμωρείται και το Λουξεμβούργο όπως η Κύπρος; Γιατί η φορολογική εναρμόνιση της Ε.Ε. δεν προχωρά και σε θέματα φορολόγησης επιχειρήσεων, αλλά παραμένει μόνο σε αυτά του ΦΠΑ; Τι αποτελέσματα θα είχε η «τιμωρία» του Λουξεμβούργου; Ποια κράτη μετατρέπονται σε φορολογικούς «παραδείσους» και γιατί;

ερώνυμος Μπος, «Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων», π. 1490-1510 (λεπτομέρεια)

Ποια κράτη γίνονται φορολογικοί «παράδεισοι» και γιατί. Οι μεγαλύτεροι φορολογικοί «παράδεισοι» βρίσκονται στο κέντρο του Μανχάταν και το city του Λονδίνου, και όχι σε κάποιο εξωτικό νησί. Οι περιοχές των μητροπολιτικών κέντρων του χρηματιστηριακού καπιταλισμού αποτελούν και τους μεγαλύτερους φορολογικούς «παραδείσους». Ξέρουμε πολύ καλά πως η φορολόγηση των χρηματιστηριακών συναλλαγών και του κινητού  (σε τίτλους) πλούτου ουδέποτε φορολογήθηκε στον ίδιο βαθμό με άλλες οικονομικές δραστηριότητες και μορφές πλούτου.

Εξωχώριος σωτήρ

του Στρατή Μπουρνάζου

Το «Δρυός πεσούσης» το απεχθανόμουν ανέκαθεν, ακόμα κι αν πρόκειται για κάποιον ακροδεξιό, φαύλο, απεχθή (ή όλα αυτά μαζί). Επειδή όμως, σ’ αυτές τις σελίδες τα γράφαμε πολύ πριν πέσει η –ο Θεός να την κάνει– «δρυς» που ακούει στ’ όνομα Καρατζαφέρης και επειδή, άλλωστε, δεν έχουμε να «ξυλευθούμε», αξίζουν, νομίζω, δυο λόγια για το θέμα.

Το πρώτο είναι ότι –όσο κι αν ο Καρατζαφέρης σήμερα φαντάζει γραφικός, αξιοθρήνητος και μαδημένος–, δεν πρέπει να ξεχνάμε το ποσοστό του στις ευρωεκλογές, ούτε την ευρεία εκτίμηση που απολάμβανε μόλις τρία χρόνια πριν. Όταν ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και Παπαδήμος τον θεωρούσαν αναγκαίο στη συγκυβέρνηση — παρότι διόλου αναγκαίος δεν ήταν για λόγους κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Όταν τόσοι και τόσοι τον θεωρούσαν «σωτήρα», ανακάλυπταν πόσο λαμπρός πολιτικός είναι, με κορυφαίο τον Αλέξη Παπαχελά, που του αφιέρωσε ολόκληρο άρθρο, υμνώντας την «υπεύθυνη στάση» του, την «επένδυσή του στη συναίνεση», τον «απλό λόγο». Και κατέληγε ότι στο ΛΑΟΣ (και ας όψεται, έλεγε, η «αριστερόστροφη πολιτική ορθότης») συναντάμε «τα συστατικά μιας επιτυχημένης πολιτικής συνταγής: Συναίνεση, υπεύθυνη στάση όταν κρίνονται καίρια θέματα, κοινός νους και όχι ξύλινος κομματικός λόγος και νέα επαρκή πρόσωπα» (Η Καθημερινή, 11.3.2011).

Η Ιστορία είναι από τη φύση της ανατρεπτική

«Σε όλο μου το έργο θέλησα να ασχοληθώ με τους άσημους, τους φτωχούς, τους καταφρονεμένους»

Ο Σπύρος Ι. Ασδραχάς συζητάει

με τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη και την Άννα Ματθαίου

 

Μιλάει για τον ιστορικό χρόνο, τη σχέση Ιστορίας-πολιτικής, τους διανοητές που τον επηρέασαν, την Ιστορία ως εργαλείο κατανόησης του σήμερα

,Για τον Σπύρο Ασδραχά, όπως λέει και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης στην πρώτη ερώτηση της συνέντευξης που ακολουθεί, είναι αχρείαστο να κάνουμε εισαγωγές, παρουσιάζοντάς τον στους αναγνώστες μας. Το έργο και ο λόγος του έχουν βάρος και ποιότητα που υπερβαίνουν κάθε σύσταση. Έτσι, αρκούμαστε να εκφράσουμε απλώς τη μεγάλη μας χαρά για τη συνέντευξη που δημοσιεύουμε σήμερα. Η συνέντευξη δόθηκε στους ιστορικούς Βαγγέλη Καραμανωλάκη (Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΑΣΚΙ) και Άννα Ματθαίου (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΑΣΚΙ), στο σπίτι του Σπύρου Ασδραχά, στη Νέα Σμύρνη, την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, για την εκπομπή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας «Ιστορία στο Κόκκινο» (επιμ. Ηλίας Νικολακόπουλος) στον ραδιοφωνικό σταθμό «Στο Κόκκινο 105,5» (όπου μεταδίδεται σήμερα, Κυριακή, στις 10 το πρωί). Ας σημειώσουμε ότι η συνέντευξη οργανώθηκε με την ευκαιρία της ημερίδας «Αναφορά στον Σπύρο Ασδραχά», την οποία οργανώνουν, το Σάββατο 29 Νοεμβρίου, στις 18.00 το απόγευμα, στη Στοά του Βιβλίου, οι εκδόσεις Θεμέλιο, σε συνεργασία με τα ΑΣΚΙ και το περιοδικό Τα Ιστορικά.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ 

 

Βαγγέλης Καραμανωλάκης: Ξεκινώντας, δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πω κάτι ιδιαίτερο για τον Σπύρο Ασδραχά, και μάλιστα στους ακροατές του «Κόκκινου» και τους αναγνώστες της Αυγής. Ο Σπύρος Ασδραχάς είναι αναμφίβολα ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους έλληνες ιστορικούς, ο οποίος σημάδεψε με το έργο του τη μεταπολεμική ελληνική ιστοριογραφία· θα έλεγα ότι διεύρυνε τον ορίζοντα της αυτοσυνειδησίας μας. Θέλω, όμως, να τον ευχαριστήσω για τη συζήτηση αλλά και τη φιλόξενη υποδοχή στο σπίτι του και να δώσω αμέσως τον λόγο στη φίλη και συνάδελφο Άννα Ματθαίου.

Άννα Ματθαίου: Συγγραφέας, ερευνητής, δάσκαλος στο Παρίσι και στην Αθήνα, συνιδρυτής με τον Φίλιππο Ηλιού και τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο του περιοδικού

Ο Σπύρος Ασδραχάς, στο σπίτι του, στη Νέα Σμύρνη, 14.11.2014. Φωτογραφία της Αγγελικής Χριστοδούλου

Τα Ιστορικά, ιδρυτικό μέλος των ΑΣΚΙ και από το 2004 πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου τους. Τις ιδιότητες αυτές θα μπορούσαμε να τις συμπεριλάβουμε σε μία μόνο λέξη, τη λέξη ιστορικός;

Σπύρος Ασδραχάς: Δεν ξέρω αν η λέξη «ιστορικός» είναι η κατάλληλη — και δεν το λέω αυτό από μια ψεύτικη μετριοφροσύνη. Οπωσδήποτε, υπάρχει ένα νήμα που δένει πράγματα τα οποία φαίνονται ανάμεσά τους ανόμοια. Σε άκρα αφαίρεση, θα έλεγα ότι πρόκειται για μια ιδιάζουσα αίσθηση του χρόνου. Είναι μια φράση που την έχω χρησιμοποιήσει και άλλες φορές. Καθώς έχω ζήσει αναμνησκόμενος, έχω μέσα μου έναν χρόνο ο οποίος είναι συνεχής, αλλά με ποιοτικές διαφορές που δημιουργούν σ’ αυτή τη συνέχεια μια ασυνέχεια.