Η ζήτηση, η προσφορά και η επόμενη μέρα

της Έλενας Παπαδοπούλου

Πρέπει η ελληνική οικονομία να κάνει παρεμβάσεις στην πλευρά της προσφοράς ή στην πλευρά της ζήτησης; Παραθέτω δύο παραδείγματα για το πώς τέθηκε στον πρόσφατο δημόσιο διάλογο ένα αναλυτικό και πολιτικό ερώτημα με μεγάλη ιστορία: Τον Σεπτέμβρη του 2014 το Υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία αξιολογούσε θεωρητικά και δημοσιονομικά το πρόγραμμα που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ στη ΔΕΘ για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Εκεί ανέφερε: «[…] η ελληνική οικονομία έχει πρόβλημα προσφοράς, και όχι ζήτησης. Εάν η παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας δεν βελτιωθεί, η όποια αύξηση της ζήτησης θα μετατραπεί σε εισαγωγές». Το δεύτερο παράδειγμα προέρχεται από μια φράση του Υπουργoύ Οικονομικών, Γκίκα Χαρδούβελη, στην ομιλία του στη Βουλή για τον Προϋπολογισμό του 2015: «Η Ελλάδα πρέπει να επουλώσει τη χαμένη παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, την πλευρά της προσφοράς. Έτσι μόνο τελικά θα δημιουργηθεί και ζήτηση στην οικονομία». 

Η ζήτηση και ο «νόμος του Say» 

Marc Chagall «Shop» , 1914

Το τελευταίο κομμάτι της φράσης, «η ζήτηση θα προέλθει μέσα από την προσφορά», παραπέμπει σε έναν από τους πιο γνωστούς «νόμους» των οικονομικών: τον «νόμο του Say». Ο νόμος αυτός εγκαταλείφθηκε από τη μεγάλη πλειοψηφία των οικονομολόγων μετά τη Μεγάλη Κρίση της δεκαετίας του ’30, γιατί δεν μπορούσε να ερμηνεύσει –ούτε να απαντήσει– το πρόβλημα της γενικευμένης οικονομικής στασιμότητας και της τεράστιας ανεργίας. Τότε έγινε κατανοητή, μέσω της Γενικής Θεωρίας του Κέυνς, η αδυναμία αυτορρύθμισης μιας οικονομίας που παγιδεύται σε τέλμα και ο ρόλος της ζήτησης που μπορεί και πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από την παρέμβαση του κράτους.

Αθώοι!

του Στρατή Μπουρνάζου

Βρέθηκα την Τρίτη στην Ευελπίδων. Στο εδώλιο, ο Νικόλας Βουλέλης και ο Δημήτρης Ψαρράς, έπειτα από μήνυση του Η. Κασιδιάρη, κατηγορούμενοι για «παραβίαση των προσωπικών δεδομένων» και «εξύβριση», λόγω της δημοσιοποίησης ενός βίντεο όπου ο Κασιδιάρης, μεταμφιεσμένος σε αστυνομικό, αναπαριστούσε τον ξυλοδαρμό κρατουμένου. Παρά την καταδικαστική πρόταση του εισαγγελέα, το δικαστήριο αθώωσε τους κατηγορούμενους. Απόφαση σημαντική, παρότι αυτονόητη (αλλά, το έχουμε πει πολλές φορές, πλέον χαιρόμαστε και για τα αυτονόητα), παρότι δεν έπρεπε να φτάσει στο ακροατήριο. Ας σκεφτούμε μόνο τι θα σήμαινε η καταδίκη, ακόμα και μιας μέρας, για την ελευθεροτυπία και την ελευθερία, αλλά και ως επιβράβευση των νεοναζί.

Αισθήματα ανάμικτα στην αίθουσα. Από τη μια, έντονη αίσθηση αξιοπρέπειας, από τις καταθέσεις των μαρτύρων (Νίκος Αλιβιζάτος, Γιώργος Καμίνης, Δημήτρης Τρίμης), τις αγορεύσεις των συνηγόρων (Κλειώ Παπαπαντολέων, Διονύσης Λιβιεράτος) τις απολογίες. Και, από την άλλη, αηδία. Σε έπιανε η ψυχή σου: για τον εισαγγελέα που ζήτησε την καταδίκη· για τους Κασιδιάρη-Παναγιώταρο κ.τ.ό. που είχαν μετατραπεί σε φύλακες-αγγέλους των δικαιωμάτων και σταυροφόρους των προσωπικών δεδομένων· για τον Βουλέλη και τον Ψαρρά, δυο ανθρώπους που τιμούν τη δημοσιογραφία εδώ και χρόνια, να πρέπει να αποδείξουν ότι δεν είναι κουρήδες και τριανταφυλλόπουλοι…

Ταξική μεροληψία και υπεράσπιση της λαϊκής κυριαρχίας

πυλώνες της αριστερής, κυβερνητικής πολιτικής

του Στεφάνου Δημητρίου

Η πολιτική δοκιμάζεται στον καιρό, στην περίσταση. Εκεί αναδεικνύεται το έγκαιρον της πολιτικής παρέμβασης, αλλά και το εύκαιρον για την τελεσφόρα άσκηση της προγραμματικής πολιτικής. Η περίπτωση της κυβέρνησης της Αριστεράς, με το ορατό πλέον ενδεχόμενο της αυτοδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ, δεν αποτελεί εξαίρεση: οι πρώτοι έξι μήνες θα κρίνουν την έκβαση του εγχειρήματος. Φαίνεται, άλλωστε, και από το γεγονός ότι ο ακροδεξιός Σαμαράς επενδύει στο ενδεχόμενο της λεγόμενης «αριστερής παρένθεσης», αποβλέποντας σε εκλογές τον Ιούνιο. Σε αυτό το διάστημα θα κριθεί η πρώτη σκληρή αναμέτρηση με το πολιτικό σύστημα και τα κομματικά του ερείσματα. Σε αυτό το εξάμηνο θα κριθεί αν αντέχει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, θα δοκιμαστεί η φερεγγυότητά της ως προς τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που συγκροτούν τον προγραμματικό της πυρήνα, με άξονα τις εξαγγελίες στη ΔΕΘ, αλλά και την πρόσφατη ομιλία του Α. Τσίπρα στο Διαρκές Συνέδριο.

Έργο του Αλφόν Χόροβιτς («Νέοι Πρωτοπόροι», Μάης 1936)

Τα παραπάνω θα δοκιμαστούν σε συνθήκες πολιτικού πολέμου. Το πολιτικό σύστημα είναι έννοια που περιγράφει την οργάνωση και άσκηση της πολιτικής εξουσίας, αλλά και την κατανομή της σε εξωθεσμικά κέντρα πολιτικής ισχύος. Το πώς ασκήθηκε αυτή η εξουσία από τις κυβερνήσεις των Μνημονίων συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγμα της οργάνωσης της πολιτικής εξουσίας από το πολιτικό σύστημα που απειλεί την κοινωνία και τη δημοκρατία. Η  κυβέρνηση Σαμαρά αποτέλεσε το χαρακτηριστικότερο δείγμα ως προς το πώς το πολιτικό σύστημα κατανέμει την πολιτική ισχύ σε θυλάκους διαπλεκόμενων επιχειρηματιών, που κερδίζουν από τη δυστυχία των πολλών. Αυτό το σύστημα και οι κομματικοί του βαστάζοι δεν θα παραιτηθούν από τη  θέση του κατανέμοντος την πολιτική ισχύ. Θα προσπαθήσουν να εντάξουν τον ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό το σύστημα και, βαθμηδόν, να τον καταστήσουν αναξιόπιστο. Άλλωστε, οι αναδιοργανωτικές μεταρρυθμίσεις που εξαγγέλθηκαν στη δημόσια διοίκηση, αλλά και η δέσμευση ότι οι ιδιοκτήτες  των ΜΜΕ θα καταβάλουν τα οφειλόμενα, σε νέο κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο θα ρυθμίζει το σχετικό πεδίο της μέχρι τώρα προστατευμένης ανομίας, συνιστούν πραγματική απειλή για το θνήσκον πολιτικό σύστημα.

Φανταζόμαστε τις πόλεις αλλιώς, σχεδιάζουμε τις πόλεις μαζί!

Ο χωρικός σχεδιασμός ως πεδίο προστασίας, ανασυγκρότησης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης-3

της Τόνιας Κατερίνη

Τα τελευταία πέντε χρόνια,  ο αριθμός των κλειστών και εγκαταλελειμμένων ακινήτων έχει αυξηθεί σημαντικά, δίπλα στο πλήθος των αδιάθετων νεόδμητων κατασκευών σε αστικές και περιαστικές περιοχές που κληροδότησε η οικοδομική φούσκα της προηγούμενης περιόδου. Ταυτόχρονα, πλήθος κοινωνικά αιτούμενα μένουν «άστεγα» από έλλειψη ενδιαφέροντος και προτεραιότητας στη διάθεση πόρων. Και αντί να συζητάμε για μια πραγματική στρατηγική επαναξιοποίησης, η νεοφιλελεύθερη αφήγηση συζητά για τις προϋποθέσεις νέων πεδίων κερδοφορίας.

της Αλεξίας Γιακουμπίνη, από το filickr

Η απερχόμενη κυβέρνηση, αφενός ψήφισε ένα νόμο για την ιδιωτική πολεοδόμηση σε αδόμητες ή/και προστατευόμενες εκτάσεις δημιουργώντας προϋποθέσεις περαιτέρω αστικοποίησης στην εξωαστική γη, αφετέρου προετοίμασε ένα σχέδιο νόμου για τα αστικά ακίνητα με στόχο αυτή τη φορά τα «κενά και εγκαταλελειμμένα κτήρια». Στο νομοσχέδιο αυτό, κριτήρια αξιοποίησης είναι η παράδοση της διαχείρισης σε όποιον διαθέτει επενδυτικά κεφάλαια, η επιλογή κερδοφόρων χρήσεων και η σχεδόν με κατασταλτικούς όρους επιλογή των περιοχών και των προς «αξιοποίηση» ακινήτων. Ερήμην, φυσικά, συνολικότερου σχεδιασμού και καταγραφής των αναγκών.

Ο χωρικός σχεδιασμός και τα καθήκοντα της Aριστεράς

Ο χωρικός σχεδιασμός ως πεδίο προστασίας, ανασυγκρότησης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης-2

της Μαρίας Μάρκου

Mori Shizume, «Balloon Flight over Paris», π. 1980

Από τη Διακήρυξη του Βανκούβερ για τα Ανθρώπινα Ενδιαιτήματα, το 1976, πολλαπλασιάζονται οι πρωτοβουλίες για τον διεθνή συντονισμό των πολιτικών σχεδιασμού. Σε περιβάλλον αναδιάταξης των παγκόσμιων πολιτικο-οικονομικών συσχετισμών, αναγνωρίζεται ολοένα και ευρύτερα η σημασία που έχει ο χωρικός σχεδιασμός ως δημόσια ρυθμιστική λειτουργία.  Η ιστορία του είναι η ιστορία του κοινωνικού κράτους, των εργασιακών δικαιωμάτων, όλων των μορφών επερώτησης του κράτους από την κοινωνία για το περιεχόμενο των δικαιωμάτων και την υπεράσπισή τους απέναντι στην αγορά και την εξουσία.  Γι’ αυτό και πλήττεται από τις πολιτικές που επαγγέλλονται έναν κόσμο όπως τον φαντάστηκε ο Φρίντμαν «όπου ο κρατικός προϋπολογισμός θα αντιστοιχούσε στο 10% του εθνικού εισοδήματος, η οικονομία του laissez-faire θα κυριαρχούσε, οι κυβερνήσεις δεν θα αναμιγνύονταν με τις οικονομικές δραστηριότητες και οι πολιτικές απασχόλησης θα είχαν πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων».  

Το 1983 υπογράφηκε η Ευρωπαϊκή Χάρτα για τον Χωρικό Σχεδιασμό, πλαίσιο αρχών και κατευθύνσεων για τον συντονισμό των εθνικών και κοινοτικών πολιτικών σχεδιασμού, μέσα από διαδικασίες διαβούλευσης, με στόχο την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη και την ποιότητα του περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Η Χάρτα αναφέρεται σ’ ένα σύστημα σχεδιασμού δημοκρατικό, ολοκληρωμένο, λειτουργικό και μακρόπνοο, με ρόλο στην εξασφάλιση στέγης, εργασίας,  κουλτούρας και κοινωνικότητας, με μέριμνα για τη βιοποικιλότητα, το τοπίο, την πολιτιστική κληρονομιά.  Με όρους πολιτικής γης που επιτρέπουν την υλοποίηση στόχων δημόσιας ωφέλειας.  Με ιεραρχημένα επίπεδα (από το τοπικό έως το ευρωπαϊκό) και προτεραιότητες. Με θεσμούς  ενημέρωσης και ενεργού συμμετοχής των πολιτών.

Δημοκρατία και κοινωνική συμμετοχή στον σχεδιασμό: ένα ακόμη στοίχημα για την Αριστερά

Ο χωρικός σχεδιασμός ως πεδίο προστασίας, ανασυγκρότησης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης-1

της Σοφίας Αυγερινού-Κολώνια και της Ρένας Κλαμπατσέα

Ρόυ Λιτχενστάιν, «Νεκρή φύση»

Η αναγκαιότητα της συμμετοχής των πολιτών στην κατάρτιση σχεδίων καταγράφεται εδώ και τέσσερις δεκαετίες στο δημόσιο βίο. Δεν είναι, με άλλα λόγια, ένα νέο αίτημα της ελληνικής κοινωνίας, ούτε μια νέα τάση, που εκπορεύεται από τους ειδικούς επιστήμονες του χώρου. Η μεταπολιτευτική νομοθεσία για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό πρότεινε στοιχεία κοινωνικής συμμετοχής, με διαβαθμισμένη ισχύ. Ωστόσο, ακόμη και εάν θεωρήσουμε ότι η κυρίαρχη πολιτική πρόθεση των δεκαετιών 1980 και 1990 βρισκόταν στην κατεύθυνση εμπλοκής της κοινωνίας στο χωρικό σχεδιασμό, με έμφαση στο Σύνταγμα του 1975 και τον Οικιστικό Νόμο 1337/83, οφείλουμε να σταθούμε σήμερα κριτικά στις διαδικασίες, αλλά και το αποτέλεσμα αυτής της συμμετοχής. Εγείρονται ζητήματα αναφορικά με το πόσο δημοκρατική ήταν η συμμετοχή, τόσο σε επίπεδο πρόβλεψης όσο και εφαρμογής. Επίσης, πόσο συμμετοχικός ήταν τελικά ο σχεδιασμός που προωθήθηκε από το επίπεδο μιας γειτονιάς ως το επίπεδο της χώρας — και επακόλουθα πόσο δημοκρατικός. Η εμπειρία απέδειξε ότι ήταν ελλειμματική η πληροφόρηση των πολιτών, των τοπικών κοινωνιών και ισχνή η συμβολή τους στο σχεδιασμό.  Κατέδειξε τη συνεχή παράφρασή της σε συμμετοχή, μέσω εκπροσώπων φορέων και τυπικής γνωμοδότησης οργάνων άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενων και συχνά εξαρτώμενων από την κεντρική εξουσία και τα συμφέροντα που εξυπηρέτησε.

Υπερασπιζόμαστε τα αυτονόητα

Ο χωρικός σχεδιασμός ως πεδίο προστασίας, ανασυγκρότησης, δημοκρατίας και δικαιοσύνης

Στο κατώφλι μιας σημαίνουσας πολιτικής αλλαγής, αλλά και στον απόηχο της «μνημονιακής» εμπειρίας των τελευταίων χρόνων, θελήσαμε να σχολιάσουμε το παρελθόν, το παρόν και, κυρίως, το αριστερό μέλλον από τη σκοπιά ενός κρίσιμου τομέα πολιτικής για την κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου: του χωρικού σχεδιασμού. Τον χωρικό σχεδιασμό ως ορίζουσα της κοινωνικής και περιβαλλοντικής προστασίας και ανάπτυξης, αλλά και ως διαδικασία δημοκρατίας και δικαιοσύνης. 

της Μαρίας Καλαντζοπούλου

Βρισκόμαστε εν όψει εκλογών, στις 25 Ιανουαρίου, που μπορεί να αποτελέσουν τομή όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη. Πέρα όμως τις προσδοκίες ή φόβους που γεννούν, οι εκλογές αυτές, συνιστούν ταυτόχρονα και μια στιγμή απολογισμού, μια αφορμή αναστοχασμού και συγκρότησης οραμάτων για ένα ελπιδοφόρο μέλλον.

Εικονογράφηση του François Schuiten για το έργο του Ιουλίου Βερν «Το Παρίσι τον 20ό αιώνα»

Προσεγγίζοντας τον απολογισμό απ’ τη σκοπιά του δίπολου σχεδιασμός-προστασία για το δημόσιο συμφέρον, η περίοδος της κρίσης όπως με πάμπολλες δραματικές ευκαιρίες έχει επισημανθεί, σηματοδότησε μια αλλαγή «παραδείγματος». Η αλλαγή αυτή ήταν ασφαλώς αισθητή και πριν την εισδοχή της χώρας υπό την κηδεμονία του Μνημονίου, κατά περιόδους πιο φανερά και τολμηρά (βλ. περίοδο Ολυμπιακής προετοιμασίας). Ωστόσο, οι βάσεις του νέου «παραδείγματος» τέθηκαν συντεταγμένα από το 2010, κι ακόμα περισσότερο από το 2011 και τη μετουσίωση του Μνημονίου σε Εφαρμοστικό Νόμο.

Στο όνομα της κρίσης ή του χρέους, με πρόσχημα το Μνημόνιο και υπό τον ευφημισμό των «μεταρρυθμίσεων» επιχειρήθηκε σε πρωτοφανή κλίμακα ένα πολλαπλό ξεθεμελίωμα του δημοσίου ως φορέα εγγύησης του δημόσιου συμφέροντος, του κοινού καλού (όπως επιτάσσει και το Σύνταγμα) τόσο σε επίπεδο «οπλοστασίου», (νομοθετικών εργαλείων) και περιεχομένου, (δημόσιων αγαθών και δημόσιας περιουσίας), όσο και καθαυτό υπαρξιακά (με δεδομένη την ποσοτική και ποιοτική αποδιάρθρωση των υπηρεσιών).