Η δημοσιοποίηση του πόνου είναι σημαντικό πολιτικό βήμα

Η ιστορία του πόνου: από την προσευχή στα παυσίπονα

συνέντευξη της Τζοάνα Μπερκ στον Δημήτρη Παπανικολάου

Η Joanna Bourke είναι μια από τις πιο γνωστές σύγχρονες ιστορικούς της Βρετανίας, συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των σημαντικών βιβλίων An Intimate History of Killing, Fear: A Cultural History, Rape: A History και What it Means to be Human. Την επόμενη Τρίτη θα βρίσκεται στην Αθήνα για μια συζήτηση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών με θέμα το πρόσφατο βιβλίο της Η ιστορία του πόνου: από την προσευχή στα παυσίπονα (The Story of Pain: From Prayer to Painkillers, Oxford University Press, 2014). Με την αφορμή αυτή, τα Ενθέματα δημοσιεύουν μια συζήτηση μαζί της για την ιστορία της βίας και των συναισθημάτων, την πολιτική χρήση του πόνου και το ρόλο του δημόσιου διανοούμενου σήμερα.

Πώς αποφασίσατε να γράψετε ένα βιβλίο για την Ιστορία του πόνου; Ποιες ήταν οι καθοριστικές στιγμές στη διάρκεια της έρευνάς σας;

Το μεγαλύτερο μέρος του έργου μου ουσιαστικά συνδέεται με την πρόκληση πόνου. Έχω γράψει μελέτες για το πώς άνδρες (και μερικές γυναίκες) σκοτώνουν άλλους ανθρώπους σε καιρό πολέμου· τη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι βιαστές για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους· τις θεωρίες που επιτρέπουν σε ορισμένους ανθρώπους να τοποθετηθούν εκτός του ανθρώπινου. Σε αυτό το βιβλίο ήθελα να ακουστούν πιο δυνατά οι πάσχοντες. Το βιβλίο μου για τον πόνο αντιπροσώπευε, με άλλα λόγια, μια αλλαγή της οπτικής γωνίας της αφήγησης: από τους δράστες στα θύματα και την οδύνη τους.

Η δεύτερη μεγάλη στιγμή ήταν όταν αποφάσισα να απορρίψω την καρτεσιανή διάκριση μεταξύ «πόνου» και «ψυχικής οδύνης». Φυσικά, η καρτεσιανή διάκριση ανάμεσα στο σώμα και το μυαλό ή την ψυχή είναι βαθιά ριζωμένη στον πολιτισμό μας και οι άνθρωποι σε κατάσταση πόνου συνήθως διακρίνουν μεταξύ σωματικού και ψυχικού πόνου (νιώθω σωματικό πόνο γιατί κάηκα φτιάχνοντας καφέ — υποφέρω ψυχολογικά επειδή τσακώθηκα με τον αγαπημένο μου). Παρ’ όλα αυτά, ο ψυχικός πόνος περιλαμβάνει πάντα σωματικές αντιδράσεις –νευροχημικές, μυικές, νευρικές και ούτω καθεξής– ενώ ο σωματικός πόνος δεν υπάρχει χωρίς ψυχική συνιστώσα. Το έγκαυμά μου με στεναχωρεί· η θλίψη μου βαραίνει το σώμα μου.

Η τελευταία σημαντική στιγμή ήταν η απόρριψη της ιδέας ότι ο πόνος είναι ιδιωτικός ή υποκειμενικός. Βεβαίως, ο πόνος είναι κάτι που ο καθένας μας εκλαμβάνει ως «δικό του». Όμως δεν υπάρχει ουσιαστικά ένας εντελώς ιδιωτικός πόνος. Εμπειρίες πόνου δεν προκύπτουν «φυσικά», αλλά πάντα σε διαπραγμάτευση με το κοινωνικό περιβάλλον. Από τη στιγμή της γέννησής τους, τα βρέφη μυούνται σε πολιτισμούς του πόνου. Καθώς ωριμάζουν, τα άτομα που είναι υπεύθυνα για την κοινωνικοποίησή τους δίνουν προσοχή σε ορισμένα δάκρυά τους και σε άλλα όχι· τους χτυπούν τα χέρια όταν τα φέρνουν κοντά στη φωτιά· κάποιες πληγές τις φιλάνε για να περάσουν, άλλες όχι· κάποιες μελανιές τις παραβλέπουν. Έχει διαφορά αν είσαι αγόρι ή κορίτσι. Έχει σημασία αν είσαι φτωχός. Οι άνθρωποι που πονούν μαθαίνουν είτε να υποφέρουν σιωπηλά (προσπαθώντας να είναι «καλοί ασθενείς»!) είτε να κάνουν σαματά. Ο πόνος, λοιπόν, δεν είναι ποτέ ιδιωτικός, αλλά συνδέεται πάντα με μια διαπραγμάτευση κοινωνική.

Πόσο έχει αλλάξει όχι μόνο η αντιμετώπιση του πόνου, αλλά και η ίδια η έννοια και η σημασία του πόνου από τον 18^ο αιώνα μέχρι σήμερα;

Η πιο σημαντική αλλαγή βρίσκεται και στον υπότιτλο του βιβλίου μου: Από την προσευχή στα παυσίπονα. Πρόκειται για διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης του πόνου, προφανώς.

Αλλά και η ίδια η γλώσσα που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν τον πόνο τους, κι αυτή έχει αλλάξει. Οι αισθήσεις του σώματος και οι μεταφορές που χρησιμοποιούνται για να τις περιγράψουν, ποτέ δεν εμφανίζονται ξαφνικά, σαν να βγαίνουν από το μυαλό κάποιου, αλλά διαμορφώνονται σε αλληλεπίδραση με την κοινωνική πραγματικότητα, από την βρεφική ηλικία. Το σώμα δεν είναι ποτέ καθαρή ύλη: διαμορφώνεται διαρκώς μέσα σε κοινωνικούς, γνωσιακούς και μεταφορικούς κόσμους. Μια συνεχής κοινωνική διαδικασία αλληλεπίδρασης.

Ιστορική ευκαιρία για τη δι-έλευση της Ευρώπης

του Μιχάλη Μπαρτσίδη

Ένα συναίσθημα κυκλοφορεί και διαχέεται στην Ευρώπη: ελπίδα, μαζί με χαρά και αλληλεγγύη για την νέα κυβέρνηση και τους λαούς της Ελλάδας. Ζούμε, νομίζω, μια ιστορική νίκη, ένα γεγονός καθολικής σημασίας· και το ζούμε με ιδιαίτερη ιστορική επίγνωση. Δεν χρειάζονται αμετροεπείς αναλογίες με την ελληνική επανάσταση και τον Μέτερνιχ. Συγκρίνεται με την Αλλαγή του 1981 η οποία ωστόσο χαρακτηρίζονταν από ανυποψίαστη εθνική αυτάρκεια ή με την άνοδο του Ομπάμα στον Λευκό Οίκο. Χαιρόμαστε βαθιά χωρίς να πανηγυρίζουμε, ασκημένοι πλέον σε μια «διαχείριση των συναισθημάτων», σε μια «αποστασιοποίηση» με την οποία μειώνεται η, ήδη πάντοτε, επερχόμενη ματαίωση των προσδοκιών. Έτσι γίνεται πάντοτε. Ταύτιση και, συγχρόνως, απο-ταύτιση. Αλλά στο παρόν χαιρόμαστε διατηρώντας και τον απαραίτητο σκεπτικισμό. Οι επιφυλάξεις μιας ευρείας γκάμας οικείων δυνάμεων (κυρίως της «Αριστεράς της λογικής») που ενδιαφέρονται ειλικρινώς για το ιστορικό διακύβευμα, είναι απολύτως χρήσιμες.

Μαν Ραίυ, «Οι εραστές»

Πώς σχετίζονται τα δικά μας συναισθήματα με εκείνα των άλλων ευρωπαίων πολιτών; Οι ροές είναι αμφίδρομες: από την Ελλάδα- ΣΥΡΙΖΑ προς το ευρωπαϊκό πεδίο αλλά και αντιστρόφως. Στις προεκλογικές συγκεντρώσεις δίπλα στον Τσίπρα υπήρχε και ένας ευρωπαίος σύμμαχος, εύληπτος συμβολισμός για τον πολίτη κάθε επαρχιακής πόλης. Διανοούμενοι, βουλευτές και ακτιβιστές υπέγραψαν κείμενα ισχυρής υποστήριξης του ΣΥΡΙΖΑ στις ΗΠΑ, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αγγλία. Οι προσδοκίες από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη νέα Ελληνική κυβέρνηση φαίνονται ως εάν να είναι η κατάληξη των «αιτημάτων» των κινημάτων τύπου Οccupy και Πλατειών: αποτίναξη των ανισοτήτων και των ανελευθεριών και ανάκτηση της χαμένης αξιοπρέπειας.

Το Κομπάνι ελεύθερο!

του Γιόρις Λέβερινκ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης 

Μετά από 134 ημέρες αντίστασης, οι κουρδικές δυνάμεις των YPG/YPJ έδιωξαν το ΙSIS από το Κομπάνι. Ενώ η μάχη κερδήθηκε, ο αγώνας συνεχίζεται. Οι αντιστεκόμενοι Κούρδοι και οι σύντροφοί τους στο Κομπάνι πέτυχαν το αδιανόητο: κατάφεραν να εκδιώξουν τους ένοπλους του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) από την πόλη.

Κούρδοι πανηγυρίζουν για την απελευθέρωση του Κομπάνι, στο Σουρούκ, 27.1.2015

Ενώ ο επίσημος εκπρόσωπος των YPG, Polat Can, ανακοίνωνε μέσω του twitter την πλήρη απελευθέρωση της πόλης, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύστηκαν με εικόνες πανηγυρισμών, καμένων αρμάτων του ISIS και φυσικά της εμβληματικής κoκκινο-κιτρινο-πρασινης σημαίας του TEVDEM, του Κινήματος για μια Δημοκρατική Κοινωνία, να κυματίζει στην κορυφή του στρατηγικής σημασίας λόφου Mishtenur.

H προέλαση του ISIS στην Κομπάνι ξεκίνησε στα μέσα Σεπτεμβρίου, όταν οι δυνάμεις του κατάφεραν μέσα σε λίγες μέρες να καταλάβουν τα περίχωρα της πόλης και να κινηθούν εναντίον της. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν έντρομοι να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για να ξεφύγουν από τους βαριά οπλισμένους τζιχαντιστές που στο πέρασμά τους αφήνουν μόνο μακελειό και καταστροφή.

Η ελπίδα που νίκησε τον φόβο

 του Νίκου Σαραντάκου

Η στήλη μετράει έξι χρόνια ζωής, και οι εκλογές της περασμένης Κυριακής ήταν η όγδοη εκλογική αναμέτρηση που έχει περάσει η χώρα σ’ αυτή την εξαετία, οπότε έχουμε ήδη αφιερώσει αρκετά άρθρα στο εκλογικό λεξιλόγιο και μάλλον έχουμε εξαντλήσει αυτό το πεδίο. Ωστόσο οι πρόσφατες εκλογές δεν ήταν σαν τις άλλες: στην ολοκλήρωση του άλματος που άρχισε τον Μάιο του 2012, έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην πρώτη θέση και στα πρόθυρα της αυτοδυναμίας, ένα γεγονός ιστορικό, αφού πρώτη φορά στην Ελλάδα, και πιθανώς στην Ευρώπη, κερδίζει τις εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση ένα κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Henri Matisse, Jazz, 1947

Στην αναγκαστικά σύντομη προεκλογική εκστρατεία, συγκρούστηκαν η ελπίδα με τον φόβο, καθώς η στρατηγική της απερχόμενης συγκυβέρνησης στην κινδυνολογία στηριζόταν. Η ελπίδα νίκησε κατά κράτος, και δικαιωματικά θα έλεγε κανείς το σημερινό μας άρθρο σε αυτή τη λέξη είναι αφιερωμένο, ιδίως επειδή η νέα κυβέρνηση που μόλις σχηματίστηκε ενισχύει την ελπίδα για μια ριζικά άλλη πολιτική.

Μαθήματα ελληνικών

2015: Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-3

του Μπασκάρ Σουνκάρα («Jacobin»)

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης 

Είναι μάλλον σύνηθες η αμερικανική Aριστερά να ψάχνει στο εξωτερικό για να αντλήσει έμπνευση. Αλλά, περισσότερο από έμπνευση, η εξιδανίκευση πιο προηγμένων μορφών πάλης σε άλλα μέρη του πλανήτη, χρησιμεύει συχνά ως δικαιολογία αποφυγής τη σκληρής και δυσάρεστης δουλειάς της οργάνωσης των εργαζόμενων στην καρδιά του καπιταλισμού.

Οι σοσιαλιστές, εδώ στις ΗΠΑ, δεν πρόκειται να οικοδομήσουν έναν «αμερικανικό ΣΥΡΙΖΑ» στο εγγύς μέλλον. Δεν έχουμε ούτε τις αντικειμενικές προϋποθέσεις γι’ αυτό ούτε τις βαθιές κοινωνικές ρίζες που απέκτησε η ελληνική Αριστερά στην πορεία αυτή. Η δουλειά μας είναι, απλά, να προσφέρουμε αλληλεγγύη σε διεθνείς συντρόφους μας και συνεχίζουμε να χτίζουμε σιγά σιγά ένα αντιπολιτευτικό κίνημα που μπορεί κάποια στιγμή στο μέλλον να διεκδικήσει την εξουσία.

Τα δάκρυα της χαράς. Οι απολυμένες καθαρίστριες
μαθαίνουν ότι επαναπροσλαμβάνονται. Υπουργείο
Οικονομικών, 28.1.2015. Φωτογραφία του Μάριου Λώλου.

Ωστόσο, ακόμα και έτσι, ο ενθουσιασμός για τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ των σοσιαλιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι προφανής. Τα πράγματα δεν είναι και τόσο καλά εδώ, αλλά το κλίμα είναι πιο ευνοϊκό για την Αριστερά από ό,τι ήταν μια γενιά πριν. Έχουμε κάνει άλματα στην οργάνωση στον δημόσιο τομέα και αλλού και μάλιστα έχουμε να επιδείξουμε και κάποιες νίκες, όπως η απεργία των εκπαιδευτικών του Σικάγο το 2012. Η εμφάνιση του κινήματος Occupy Wall Street και πιο πρόσφατα η εξέγερση ενάντια στην αστυνομική βαρβαρότητα δείχνουν ότι οι νέοι σε αυτή τη χώρα είναι μαχητικοί και αναζητούν τους αίτιους για την εκμετάλλευση και την καταπίεση που βιώνουν σε καθημερινή βάση.

Τα κινήματα να στηρίξουν το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ

2015: Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-2

του Νάνιελ Τρίλινγκ («Νew Humanist»)

μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη

Λίγο πριν τις εκλογές πήρα έναν συνέντευξη από έναν ακτιβιστή στην Ελλάδα. Με προειδοποίησε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «δεν είναι μεσσίας» και ότι το εγχείρημά του θα αποτύχει αν οι άνθρωποι που θέλει να εκπροσωπεί δεν συμμετέχουν ενεργά σε αυτό. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό: όταν οι πολιτικοί παίρνουν διαζύγιο από τα κινήματα που τους ανέδειξαν στην εξουσία, αρχίζουν να συμπεριφέρονται όλο και περισσότερο σαν μια αποκομμένη ελίτ και να παίρνουν αποφάσεις ενάντια στα συμφέροντα των απλών ανθρώπων. Τα κινήματα αρχίζουν να σαπίζουν από τις ρίζες τους, οι ψηφοφόροι χάνουν την πίστη στους πολιτικούς, κι έτσι ανοίγει ο δρόμος για διαιρετικές και ρατσιστικές πολιτικές. Μια τέτοιου είδους εξέλιξη παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια στη Βρετανία.

Από την συγκέντρωση του Podemos στην Μαδρίτη την 31.01.2015

Δυστυχώς, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πήρε αρκετές έδρες, ώστε να κυβερνήσει χωρίς να χρειαστούν συνεργασίες με άλλα κόμματα. Καταλαβαίνω γιατί η ηγεσία του αποφάσισε να συνασπιστεί με τους Ανεξάρτητους Έλληνες, προκειμένου να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του δύναμη σε σχέση με το χρέος και να αναχαιτίσει τις πολιτικές λιτότητας στο εσωτερικό της χώρας. Ωστόσο, όπως και πολλοί αντιφασίστες ακτιβιστές μέσα και έξω από την Ελλάδα, δεν μπορώ να πω ότι η εξέλιξη αυτή με χαροποιεί. Η άποψη ότι ο ρατσισμός είναι απλώς και μόνο ένα σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης φαντάζει πολύ ελκυστική — και άρα, αν θεραπεύσεις την κρίση, θα εξαφανιστεί κι ο ρατσισμός. Δυστυχώς όμως δεν νομίζω πως τα πράγματα έχουν έτσι. Η συνεργασία με ρατσιστές δεν υπονομεύει απλώς τις αρχές πάνω στις οποίες θα πρέπει να βασίζονται τα προοδευτικά κινήματα, αλλά και αποκλείει τα ίδια τα θύματα του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Και ο κίνδυνος αυτός υπονομεύει την αλληλεγγύη και τον ενθουσιασμό των ακτιβιστών στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ οι ακτιβιστές αυτοί είναι εκείνοι που μπορούν να εξασφαλίσουν την υλοποίηση ενός τόσο φιλόδοξου πολιτικού εγχειρήματος όπως του ΣΥΡΙΖΑ.

Ένα όνειρο σεμνό και τρελό

2015: Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-1

του Σερζ Αλιμί («Le Monde Diplomatique»)

μετάφραση: Βάλια Καϊμάκη

Εδώ και χρόνια, η οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται στη γηραιά ήπειρο αποτυγχάνει, στην Ελλάδα και την Ισπανία χειρότερα από ό,τι αλλού. Όμως, ενώ σε άλλες χώρες της Ε.Ε. οι κυβερνήσεις μοιάζουν να παραιτούνται μπροστά στην άνοδο της Ακροδεξιάς, ακόμα και να ελπίζουν ότι η παρουσία της εξασφαλίζει την παραμονή τους στην εξουσία, αφού τους επιτρέπει να τη χρησιμοποιούν ως φόβητρο, ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και το Podemos άνοιξαν μια διαφορετική προοπτική.

«Ο ΣΥΡΙΖΑ εξουσία στην Ελλάδα». Διάλογος Ολάντ-Βαλς: «Να δεις που θα αναγκαστούμε να γίνουμε και Αριστεροί!». Σκίτσο του Αurel («Politis», 28.1.2015 — από τον τοίχο του Γιώργου Φαράκλα στο facebook).

Κανείς δεν έχει προχωρήσει τόσο γρήγορα στην Ευρώπη, όσο αυτοί. Από την έξαρση της οικονομικής κρίσης και μετά, έχουν πραγματοποιήσει ένα διπλό άθλο. Από τη μία φαντάζουν ως αξιόπιστοι υποψήφιοι για την άσκηση της εξουσίας. Και να ο ΣΥΡΙΖΑ που τα κατάφερε! Από την άλλη υποβιβάζουν τα σοσιαλιστικά κόμματα της χώρας τους, συνυπεύθυνα για την κρίση, σε ρόλο κομπάρσου. Όπως έκανε τον προηγούμενο αιώνα το Εργατικό Κόμμα της Βρετανίας με το Φιλελεύθερο, και το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα με το Ριζοσπαστικό Κόμμα. Μια αλλαγή σκυτάλης που στις δύο αυτές περιπτώσεις υπήρξε οριστική και αμετάκλητη.

Ένας φρέσκος άνεμος φυσάει από τα αριστερά σε όλη την Ευρώπη

Από το βράδυ κιόλας της Κυριακής, ένας ούριος άνεμος άρχισε να φουσκώνει τα πανιά της Αριστεράς και των κινημάτων όχι στην Ελλάδα, αλλά σε όλη τον κόσμο. Η δημιουργία της κυβέρνηση την επόμενη μέρα, και οι εξαγγελίες της ενίσχυσαν τον άνεμο, παρά την ανησυχία που δημιούργησε, σε αρκετούς Ευρωπαίους κυρίως αριστερούς, η συμμαχία με τους ΑΝΕΛ. Απευθυνθήκαμε λοιπόν σε τέσσερις εξέχουσες μορφές της δημοσιογραφίας, στον χώρο του αριστερού και εναλλακτικού Τύπου: τον Σερζ Αλιμί, τον Μπασκάρ Σανκάρα, τον Ζερόμ Ρόος και τον Ντάνιελ Τρίλιγκ. Τους ζητήσαμε να απαντήσουν, ελεύθερα, στο ερώτημα «ποιο είναι (αν υπάρχει τέτοιο) το “ελληνικό μάθημα” για τις αριστερές και ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις, καθώς και τα κινήματα, στην Ευρώπη και όλο τον πλανήτη». Τους ευχαριστούμε θερμά για την ανταπόκρισή τους. 

 

2015: Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 

Ένας φρέσκος άνεμος φυσάει από τα αριστερά σε όλη την Ευρώπη 

του Ζερόμ Ρόος (ROAR magazine) 

Η Συριζοσκουφίτσα πηγαίνει στις Βρυξέλλες. Στο διάβα της, οι (κακοί) λύκοι, αλαφιασμένοι, τρέχουν να σωθούν. Σκίτσο του Thibaut Soulcié («La Revue Dessinée», 26.1.2015 — από τον τοίχο της Μαγδαληνής Βαρούχα στο facebook).

Ένας φρέσκος άνεμος φυσάει σε όλη την Ευρώπη — και φυσάει από τα αριστερά! Όταν, πριν από λίγες μέρες, ξηλώθηκαν τα κάγκελα γύρω από την ελληνική Βουλή και η νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέκοπτε τα μέτρα λιτότητας και τις ιδιωτικοποιήσεις, όπως και ότι θα έδινε ιθαγένεια στα παιδιά των μεταναστών που ζουν στην Ελλάδα, εξέπεμψε ακριβώς το σήμα που έπρεπε: πως αυτή η λαϊκή κυβέρνηση είναι πολύ αποφασισμένη. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, όταν πρόκειται για την υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των δημοκρατικών αξιών.

Το Άουσβιτς είναι μια μετωνυμία για όλα, αλλά ποια όλα;

70 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ 

Συνέντευξη με την Ανέτ Βιβιορκά

μετάφραση: Πάνος Αγγελόπουλος

Έχετε πει ότι η απελευθέρωση του Άουσβιτς ήταν σαν την κατάληψη της Βαστίλης: ένα ήσσονος σημασίας γεγονός τη στιγμή που συντελέστηκε, το οποίο στη συνέχεια έγινε σύμβολο.

Το Άουσβιτς πράγματι, με κάνει να σκεφτώ τη Βαστίλη. Γνωρίζουμε βέβαια ότι η Βαστίλη είναι το σύμβολο της αυθαιρεσίας και της καταπίεσης, ότι χιλιάδες άνθρωποι φυλακίστηκαν εκεί, αλλά, όταν έπεσε, την 14η Ιουλίου 1789, δεν υπήρχε πια σχεδόν κανένας κρατούμενος. Κι όμως, η ημερομηνία αυτή έγινε, τον 19ο αιώνα, το σύμβολο της Επανάστασης και, έπειτα, της Δημοκρατίας: η εθνική εορτή της Γαλλίας.

Απελευθέρωση του Άουσβιτς, 27.1.1945

Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν εξήντα χρόνια για να οριστεί η 27η Ιανουαρίου, ημερομηνία της απελευθέρωσης του Άουσβιτς, παγκόσμια ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Στο παρελθόν, οι εκδηλώσεις μνήμης για τον εκτοπισμό τελούνταν στα τέλη Απριλίου, την ημερομηνία απελευθέρωσης των άλλων στρατοπέδων συγκέντρωσης. 

¡No podemos!

 Δημήτρης Ιωάννου

«Δεν μπορούμε! Δεν μπορούμε!» ( ¡Νο podemos! ¡No podemos!), φώναζε ο Ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι από το βήμα της εθνικής διάσκεψης του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος την περασμένη Κυριακή, κλείνοντας έναν λόγο γεμάτο με γκρεμούς, ρίσκα, άλματα στο κενό, χαμένες θυσίες και ρωσικές ρουλέτες. Οι λογογράφοι του προσπάθησαν φυσικά να κάνουν λογοπαίγνιο με το όνομα του βασικού του αντιπάλου, των Podemos (που σημαίνει «μπορούμε») οι οποίοι υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν την «επιπολαιότητα, την ανικανότητα και τον λαϊκισμό» έναντι της σοβαρότητας, της σταθερότητας και της ασφάλειας που υποτίθεται ότι εγγυάται το Λαϊκό Κόμμα – κι ας αποκαλύπτεται ένα περίπου σκάνδαλο την εβδομάδα, κι ας είναι και στην Ισπανία πενιχρά τα αναπτυξιακά αποτελέσματα της λιτότητας, παρά το τεράστιο κοινωνικό κόστος.

Τα κάγκελα έπεσαν!

του Στρατή Μπουρνάζου

«Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Yπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας». 

Ανδρέας Εμπειρίκος από την «Yψικάμινο»

Η ελπίδα ήρθε! Αν ψάξω να βρω μια φράση που να συνοψίζει όσα ζούμε θα διάλεγα αυτήν: το προεκλογικό σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ («Η ελπίδα έρχεται»), αλλά σε άλλο χρόνο. Για την ελπίδα, την έξαψη και τον μέλλοντα που έγινε ενεστώτας θέλω λοιπόν να γράψω σήμερα. Όχι μόνο επειδή η χαρά και η έξαψη μας κατακλύζουν, ούτε για να κάνουμε ένα διάλειμμα από την πολιτικολογία. Αλλά επειδή μιλώντας για τη χαρά, το τέλος του φόβου, την πίστη ότι τα πράγματα αλλάζουν, βρισκόμαστε στην καρδιά της πολιτικής. Και επειδή αυτή η δεξαμενή συναισθημάτων αποτελεί κινητήρια δύναμη και μεγάλο όπλο της νέας κυβέρνησης.

V. Van Gogh, Δύο κομμένα ηλιοτρόπια, 1887

Έγινε λοιπόν κάποιο θαύμα το βράδυ της Κυριακής; Βρήκαμε το μαγικό ραβδί που μ’ ένα άγγιγμα μεταμορφώνει τα πάντα; Ναι, μάλιστα, αυτό ακριβώς. Σοβαρολογώ — όσο και αν πάντα κορόιδευα τους μάγους και τα ραβδιά τους. Γιατί το μέλλον εισβάλλει ορμητικά στο παρόν, και η προσδοκία, η οποία δεν έχει ακόμα πραγματωθεί, γίνεται παράγοντας υλικός που αλλάζει τους ανθρώπους και ωθεί στην πράξη.

Ψηλά στις αρχικές μας τις πηγές

 της Ιωάννας Μεϊτάνη 

Χαρούμενη είμαι. Πολύ. Αλλά αυτό που επικρατεί είναι η συγκίνηση. Πόσες και πόσοι δεν ομολογήσαμε σε φίλες και συντρόφους ότι δακρύσαμε με το αποτέλεσμα. Με την ορκωμοσία. Με το πρώτο ΦΕΚ με την υπογραφή του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα — ένα όνομα και μια ιδιότητα που δεν τα φανταζόμασταν ποτέ αντάμα. Με την επόμενη ορκωμοσία, της κυβέρνησης. Τα οικεία πρόσωπα μέσα στου Μαξίμου, μ’ ένα χαμόγελο ως τα’ αφτιά, με χαρά. Τη χαρά που πρωτοείδαμε στο ύφος του Τσίπρα όταν ορκιζόταν στην άδεια από παπάδες αίθουσα του Μαξίμου. Χαρά για την ανάληψη καθηκόντων, όχι για την κατάληψη της εξουσίας.

Κατακλύζομαι καθημερινά από ένα σωρό πρωτόγνωρες εμπειρίες, μέσα στην ίδια καθημερινότητα, στο ίδιο σπίτι, στην ίδια πόλη, στην ίδια δουλειά, στις ίδιες διαδρομές, με τους ίδιους ανθρώπους, όπως και πριν. Κι όμως είναι όλα αλλιώς. Ένας μικρός εκνευρισμός δεν είναι πια η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι. Ακούμε ειδήσεις και χαμογελάμε — ποιος θα το ’λεγε! Η βαριά κουβέρτα της συλλογικής κατάθλιψης διαλύεται σιγά σιγά, η ατμόσφαιρα στην πόλη αλλάζει, κι αυτό το βεβαιώνουν όλοι. Είναι αυτή η ελάχιστη απόσταση: από κει που κάθε μικρή ταλαιπωρία, κάθε μικρή γκρίνια, κάθε σφιγμένο πρόσωπο ήταν άλλη μια μαύρη πινελιά σ’ έναν κακοζωγραφισμένο καμβά, τώρα μια ανακοίνωση της νέας κυβέρνησης, ένα χαρούμενο πρόσωπο στο δρόμο, μια φευγαλέα κουβέντα που πιάνει τ’ αφτί σου στο λεωφορείο είναι λίγο ακόμη φως στην καινούργια αρχή.

Ζητήματα τιμής και συνείδησης

της Μαρίας Καλαντζοπούλου

Πράξη Πρώτη-Τιμή Πρώτη. 25.1.2015. Εθνικές εκλογές. Ένα κόμμα, για πρώτη φορά ένα κόμμα της Αριστεράς, αναδεικνύεται πρώτο. Το πολιτειακό πρωτόκολλο, εκείνη την πρώτη στιγμή, επιτάσσει την ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας από τον επικεφαλής του πλειοψηφούντος κόμματος για το αποτέλεσμα, τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης και την ύπαρξη κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που θα παράσχει την «δεδηλωμένη». Βάσει αυτών, ο Πρόεδρος εμπιστεύεται στον αρχηγό αυτού του κόμματος τα καθήκοντα του πρωθυπουργού και του αναθέτει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Τι μένει; Ένα τελετουργικό, μια δημόσια υπόσχεση: η έν-ορκη (σε τι;) διαβεβαίωση συμμόρφωσης του πρωθυπουργού με το καταστατικό «ευαγγέλιο» του κράτους, το Σύνταγμα και τους Νόμους, για την υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος, του «γενικού συμφέροντος του ελληνικού λαού». Όπερ και εγένετο.      

Τελετές σαν κι αυτήν έχουν πραγματοποιηθεί αναρίθμητες. Κι όμως, τα αισθήματα που προκάλεσε η συγκεκριμένη ήταν πρωτόγνωρα. Σε ένα κράτος θεωρητικά μόνο ανεξίθρησκο, που μέχρι πρόσφατα η θρησκευτική βάπτιση ήταν πρακτικά υποχρεωτική, μια τέτοιας σημασίας έν-ορκη υπόσχεση για πρώτη φορά δεν ισοδυναμούσε ταυτόχρονα (και περιττά) με δήλωση θρησκεύματος. Έγινε αυτό που πραγματικά είναι: η δημόσια διαβεβαίωση που δίνει ο νέος πρωθυπουργός, ενώπιος ενωπίω με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον ελληνικό λαό και την προσωπική του τιμή και συνείδηση. Γιατί η ανάληψη τέτοιων καθηκόντων, η τήρηση των νόμων και του Συντάγματος και η διασφάλιση του γενικού συμφέροντος, τέτοιο ζήτημα είναι: τιμής και συνείδησης.

Τηλέφωνο από το στρατόπεδο

του Δημοσθένη Παπαδάτου Αναγνωστόπουλου

Τετάρτη πρωί. Τηλέφωνο από απόκρυψη, σπαστά ελληνικά, άρα μετανάστης, πιθανότατα κρατούμενος. «Γεια σας, ο Γιασίρ είμαι. Με θυμάστε;». Η αλήθεια ήταν πως όχι — αλλά δεν πρόλαβα να το πω. «Ο Γιασίρ… Που είχατε έρθει στην Αμυγδαλέζα…». Ήταν το δεύτερο τηλεφώνημα από εκεί μετά το απόγευμα της Κυριακής. Ο πρώτος με είχε πάρει να μου πει πως προσευχόταν για μας και ότι τώρα χαιρόταν πολύ που η προσευχή έπιασε τόπο. Αλλά γιατί αυτά τα δυο τηλέφωνα; Ελλείψει μέσου πίεσης, σκέφτηκα, ήταν ο τρόπος να ειπωθεί ένα «μην μας ξεχνάτε».

James Ensor «Christ’s Entry Into Brussels in 1889»

«Θα ξαναρθούμε. Κι έχουμε πει ότι θα την κλείσουμε την Αμυγδαλέζα. Δεν σας έχουμε ξεχάσει». Στην τελευταία επίσκεψη του Τμήματος Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ, το περασμένο καλοκαίρι, είχαμε σκεφτεί δύο φορές πριν αφήσουμε τηλέφωνα για ώρα ανάγκης: δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα απ’ το να δημιουργείς προσδοκία σ’ έναν κρατούμενο και ν’ αποδεικνύεσαι τελικά κατώτερός της. Αφήσαμε τελικά τηλέφωνα — μόνο που αυτή τη φορά η ανάγκη του Γιασίρ δεν ήταν έκτακτη με τη συνηθισμένη σημασία: «Δεν σας πήρα γι’ αυτό. Ήθελα απλά να σας πω συγχαρητήρια».