Προς τον κ. Υπουργό Παιδείας

Ανοιχτή επιστολή

Αθήνα, 20 Φεβρουαρίου 2015

Αγαπητέ Αριστείδη,

Πίνακας του George McNeil

Μην παραξενευτείς με την οικειότητα της προσφώνησής μου· μέσα μου πάντα έτσι σε έλεγα. Σου γράφω γι’ αυτά που πονάνε και μένα το ίδιο με σένα· για μερικά από τα της εκπαίδευσης, που είναι η βάση της παιδείας. Θα αρχίσω από τις δύο πρώτες βαθμίδες. Τη δημοτική εκπαίδευση τη γνωρίζω από τα εγγόνια μου· τη μέση την υπηρέτησα επί 12 χρόνια, πριν υπηρετήσω την τριτοβάθμια. Σου προτείνω:

1. Να πετάξεις στο σκουπιδοντενεκέ όλα τα βιβλία Ιστορίας που χρησιμοποιούνται. Σε παρακαλώ να ρίξεις μια ματιά στο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ τάξης Δημοτικού, ειδικά όσα λέγονται για την Αναγέννηση και τη Γαλλική Επανάσταση. Να αναθέσεις, μαζί, σε άλλους συγγραφείς να γράψουν τα βιβλία που θα τα αντικαταστήσουν, επαναφέροντας σε ισχύ το νόμο σύμφωνα με τον οποίο ο υπουργός ανέθετε τη συγγραφή σχολικών βιβλίων.

2. Επειδή γνωρίζεις τα πανεπιστημιακά, νομίζω ότι φυσικά πρέπει να καταργήσεις τα «Συμβούλια» και θα αρκούσε να επαναφέρεις σε ισχύ το νόμο 1268/82, το νόμο-πλαίσιο, με το αναγκαίο ρετουσάρισμα. Αλλά προσοχή, χρειάζεται, προπάντων, να οργανωθεί μηχανισμός για τον έλεγχο της νομιμότητας για την εκλογή μελών ΔΕΠ. Το γνωρίζεις ότι η παρανομία πάει σύννεφο και γίνονται καθηγητές άχρηστοι – σε όλες τις βαθμίδες.

3. Τέλος, με λύπησαν τα περί αριστείας που είπες. Γνωρίζουμε και οι δύο τη Γαλλία και το εκπαιδευτικό της σύστημα: πρότυπα και πειραματικά σχολεία υπάρχουν σε όλες τις βαθμίδες· οι πρωτοβάθμιες είναι αναγκαίες. Σκέψου και την ανώτατη εκπαίδευση, τις περίφημες Εcoles· εκεί στη Γαλλία. Ξέρω, τον καπιταλισμό υπηρετούν. Και εμείς όλοι τον καπιταλισμό υπηρετούμε, να τον κάνουμε κάπως πιο ανθρώπινο, ορθολογικό, ο καπιταλισμός γέννησε το Διαφωτισμό. Να κρατήσουμε και να αναπτύξουμε τα καλά του. Άλλωστε, στις 25 Ιανουαρίου 2015 ανατροπή κάναμε, όχι σοσιαλιστική επανάσταση.

Πιστεύω πως συμφωνείς με όλα αυτά. Γι’ αυτό δε μένει παρά να σου ξαναευχηθώ καλή δύναμη.

πολύ φιλικά

Βασίλης Κρεμμυδάς

Όσοι δίκαια νίκησαν

Με τέτοιους όμως τρόπους ποτέ

δεν θα μπορούσε κανένας νόμος

να σταθεί, αν, όσοι δίκαια νικούν,

τους βάζαμε στην άκρη, και

φέρναμε μπροστά αυτούς που

πίσω ξέμειναν.

Σοφοκλής, Αίας (μετ. Δ.Ν. Μαρωνίτης)

 

του Νίκου Χατζηνικολάου

Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος/ FOSPHOTOS

Πώς ακούμε ένα δράμα να διαβάζεται; Τί προσέχουμε και τί όχι ; Δυο φορές μας δόθηκε η δυνατότητα το τελευταίο διάστημα να ακούσουμε την εξαιρετική μετάφραση του Αίαντα του Σοφοκλή του Δημήτρη Μαρωνίτη (ΜΙΕΤ, 2012), πρώτα να διαβάζεται ολόκληρη απ’ τον ίδιο και μετά, σπασμένη στα τρία, με την Αμαλία Μουτούση και τον Γιώργο Γάλλο να τον συνοδεύουν. Είναι εντυπωσιακό το πόσο ακούμε τις λέξεις σε συνάρτηση με τις εμπειρίες μας! Το πόσα γίνονται ανάγλυφα και ζωντανεύουν στην ακοή μας χάρη στις αλυσίδες συνειρμών που τροφοδοτούνται απ’ όσα ζούμε καθημερινά και το πόσα χάνονται τελείως ή είναι λιγότερο ευδιάκριτα και τα προσπερνάμε. Λέξεις που διαδέχονται η μία την άλλη. Αλλά λέξεις που φορτίζονται διαφορετικά ανάλογα με τις περιστάσεις.

Μέσα στα τόσα που άκουσα οι φράσεις που μπήκαν σαν μότο πιο πάνω μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση ενώ παλαιότερα μπορεί να μην τις πρόσεχα καθόλου.

«Κυνηγοί των βυθών»

του Δημήτρη Δημητρόπουλου

Η Εύη Ολυμπίτου πέθανε ξαφνικά στις 17 Μαΐου 2011, σε ηλικία 49 ετών. Ήταν επίκουρη καθηγήτρια Εθνολογίας στο Τμήμα Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου, δίδασκε στο Ελληνικό Ανοικτό Pανεπιστήμιο και υπήρξε για χρόνια συνεργάτης του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών όπου και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή. Στο σημαντικό επιστημονικό της έργο ασχολήθηκε με τη μελέτη του οικισμένου χώρου, της ιστορίας της εργασίας και του υλικού πολιτισμού των προβιομηχανικών κοινωνιών, ιδιαίτερα του νησιωτικού χώρου του Αιγαίου και του Ιονίου. Παράλληλα ασχολήθηκε με την διερεύνηση θεμάτων και επεξεργασία τεκμηρίων που αφορούσαν την ιστορία της ελληνικής Αριστεράς, στην οποία και δραστηριοποιήθηκε ενεργά από τα μαθητικά της χρόνια. Η Εύη, εκτός από αφοσιωμένη και σοβαρή επιστήμων, ερευνήτρια και δασκάλα, υπήρξε κατεξοχήν άνθρωπος της δικής μας Αριστεράς, συντρόφισσα με όλη τη σημασία της λέξης. Τις αριστερές της ιδέες τις υπηρέτησε με τη ζωή, το έργο και τη στάση της. Πώς να ξεχάσουμε, όσοι και όσες τη γνωρίσαμε, την απλότητα, το ήθος, τη ζεστασιά και την καλοσύνη της Εύης μας;

Το βιβλίο της για την σπογγαλιεία και την κοινωνική συγκρότηση της Καλύμνου (που μόλις κυκλοφόρησε από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και παρουσιάζεται αύριο Δευτέρα), το ετοίμαζε τα τελευταία χρόνια της ζωής της με τη συστηματική μελέτη αρχειακών τεκμηρίων και σειρά προσωπικών συνεντεύξεων. Η συγγραφή του είχε ολοκληρωθεί πριν το θάνατό της.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

 

«Ιστορία ή Λαογραφία; Με έναν τολμηρό αλλά πιστεύω και απόλυτα ορθολογικό τρόπο η Εύη Ολυμπίτου απάντησε στο ερώτημα που σταθερά την απασχολούσε: και Ιστορία και Λαογραφία». Με τα λόγια αυτά ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, στο προλογικό του σημείωμα, αναδεικνύει, κατά τη γνώμη μου σωστά, τον πυρήνα της προβληματικής που διατρέχει το ύστατο βιβλίο της: Σπογγαλιευτική δραστηριότητα και κοινωνική συγκρότηση στο νησί της Καλύμνου (19ος-20ός) αι., το οποίο εκδόθηκε πριν λίγες ημέρες από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Παράλληλα θίγει και ένα βασικό ζήτημα που την απασχόλησε στην επιστημονική της διαδρομή, ένα οικείο μα και αγχωτικό ζήτημα που επανερχόταν συνέχεια στις συζητήσεις με φίλους και συναδέλφους της. Οι δύο καταφατικές απαντήσεις στο ερώτημα μπορεί να μοιάζουν εύκολες: «και με τα εργαλεία της λαογράφου -ή καλύτερα της εθνογράφου- και με τις πειθαρχίες της ιστορικού», ο αρμονικός όμως συνδυασμός τους που πέτυχε η Εύη στη μελέτη της αυτή ήταν ένα εγχείρημα εξαιρετικά δύσκολο και πρωτότυπο· είναι νομίζω μια σπουδαία παρακαταθήκη στις επιστημονικές κοινότητες δύο γειτονικών ειδικοτήτων των ανθρωπιστικών επιστημών, ένα εξαίρετο δείγμα κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας, εμπλουτισμένης με προβληματισμούς και τεχνικές της εθνογραφίας και της ανθρωπολογίας.

Ανάσα πάνω στη γέφυρα

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ

του Νίκου Σαραντάκου

Max Beckmann – The iron footbridge, 1922

Ο μήνας που μας πέρασε, ο πρώτος της αριστερής διακυβέρνησης, ήταν τόσο πυκνός σε εξελίξεις και γεγονότα που δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω μία λέξη με βάση την έντονη παρουσία της μέσα στο μήνα, οπότε κάνω την επιλογή για το σημερινό άρθρο με κριτήριο το γλωσσικό ενδιαφέρον — και, όπως θα μαντέψατε από τον τίτλο, η λέξη αυτή είναι η γέφυρα, λέξη που ακούστηκε πολύ τον τελευταίο καιρό, αφού έτσι χαρακτηρίστηκε η τετράμηνη ενδιάμεση συμφωνία την οποία έκλεισε η νέα ελληνική κυβέρνηση με τους εταίρους μας, μια και πρόκειται να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα στο παλιό πρόγραμμα που εκπνέει στις 28 Φεβρουαρίου και στη νέα συμφωνία που ευελπιστούμε να μην περιέχει υφεσιακά μέτρα.

Η λέξη γέφυρα είναι αρχαία, ήδη ομηρική — στον Όμηρο υπάρχει μόνο στην Ιλιάδα, και πάντα σε πληθυντικό, και σημαίνει μάλλον τα προχώματα, ενώ στη συνέχεια παίρνει τη σημερινή σημασία. Η ποικιλία των αρχαίων διαλεκτικών τύπων (βέφυρα, δίφουρα κτλ.) δείχνει ότι πιθανόν να πρόκειται για λέξη μη ινδοευρωπαϊκής αρχής. Ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια έχουμε το υποκοριστικό γεφύριον, που έδωσε το σημερινό γεφύρι, ενώ μεσαιωνικός είναι  ο λαϊκότερος τύπος γιοφύρι.

Οι πέτρες του βυθού

Ή, ένα ακόμα σχόλιο για το bullying

του Δημήτρη Παπανικολάου

Το αγόρι που εξαφανίστηκε

αποξήρανε τις λίμνες

και φάνηκαν οι αρχαίες πέτρες στο νερό

ενός λιθοβολισμού που αιώνες τώρα συνεχίζεται

 

Τέλλος Φίλης,  «Το αγόρι που εξαφανίστηκε»,

(Saloniqueuberrealism.blogspot.com)

Έγκον Σίλε, αυτοπροσωπογραφία

Μετά τα κοινωνικά δίκτυα και την τηλεόραση, την εβδομάδα που πέρασε ασχολήθηκαν επιτέλους πιο συντονισμένα με το ζήτημα της εξαφάνισης του εικοσάχρονου Βαγγέλη Γιακουμάκη στα Γιάννενα, και η τοπική αστυνομία και η θεσμική ηγεσία της Σχολής του. Χαρακτηριστικό και των δύο επίσημων φορέων, είναι η διάθεσή τους να υποβαθμίσουν αυτό που φαίνεται να απασχολεί όλους τους υπόλοιπους: την πιθανότητα, δηλαδή, η εξαφάνιση του εικοσάχρονου να συνδέεται με το διαρκές, γνωστό σε όλους bullying, που ο συγκεκριμένος φοιτητής δεχόταν στο άμεσο περιβάλλον των σπουδών του, και που στο παρελθόν φαίνεται να είχε ομολογήσει και ως ένα βαθμό καταγγείλει. Οι ημιεπίσημες διαρροές από την αστυνομία προς τον τοπικό τύπο μάλιστα, αφού απέρριψαν τις κατηγορίες για την επίμονη λεκτική και σωματική βία θύμα της οποίας φαίνεται να έπεφτε για καιρό ο εικοσάχρονος ως «απλά πειράγματα» ή «υπερβολές»,  έδειξαν από την άλλη μια ιδιαίτερη επιμονή στην περιγραφή της λίμνης των Ιωαννίνων: τα πτώματα όσων πνίγονται εκεί, εξηγούσαν οι αστυνομικές πηγές σε τοπικό έντυπό, κάνουν ένα-δυο μήνες να βρεθούν· κάποτε και περισσότερο.

Tα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, η Ελλάδα και ο Σίσυφος

της Άντζης Σαλταμπάση 

Βερολίνο, 26.2.2015. «Φοβάμαι ότι ακόμα και ο Σίσυφος θα απέρριπτε την αποστολή να διορθώσει τα λάθη, τις πλάνες, τις εμπάθειες, την κακοβουλία, τις προκαταλήψεις, τις διαστρεβλώσεις και τη μνησικακία στα ρεπορτάζ των γερμανικών μέσων ενημέρωσης για τη νέα ελληνική κυβέρνηση· και θα την απέρριπτε, γιατί θα φοβόταν ότι αυτή η αποστολή θα τον έκανε δυστυχισμένο», έγραφε, στις 6.2.2015 ο Stefan Niggemeier, ανεξάρτητος Γερμανός δημοσιογράφος (πρώην συνεργάτης της κυριακάτικης FAZ, ιδρυτής του watchblog bildblog).

Αντρέ Ντερέν, «Οι λουόμενοι», 1908

Η επίθεση άρχισε νωρίς, πριν ακόμα τελειώσει το 2014. Έως τότε, οι ανταποκρίσεις και οι αναλύσεις για την πορεία της Ελλάδας ήταν λίγες. Η σποραδική αρθρογραφία ασχολιόταν κυρίως με την πρόοδο της οικονομίας στην Ελλάδα και την επιτυχημένη πολιτική της λιτότητας. Και ξαφνικά, οι Γερμανοί πολίτες άρχισαν να βομβαρδίζονται με άρθρα για το ελληνικό πρόβλημα. Στις 29/12, στην FAZ online, ο Klaus-Dieter Frankenberger γράφει: «Ο Αλέξης Τσίπρας έχει ήδη δηλώσει ότι, αν κερδίσει τις εκλογές, θα βάλει τέλος στη νεοφιλελεύθερη λιτότητα, καθώς και ότι δεν θέλει να αποπληρώσει τα χρέη. […] Η αβεβαιότητα φέρνει και πάλι την Ελλάδα στα πρωτοσέλιδα. Θα μπορούσαμε να το έχουμε αποφύγει πρωτοχρονιάτικα». Την ίδια μέρα, στo Spiegel online, o Christian Rickens, υπογράφει άρθρο με τίτλο «Ε τότε, καλή τύχη κύριε Τσίπρα», όπου ρωτάει: «Τι κοινό έχει η ψυχανάλυση με την ευρωκρίση; Οι απωθημένες αλήθειες βγαίνουν κάποια στιγμή στην επιφάνεια. Όπως για παράδειγμα ότι η Ελλάδα έχει χρεοκοπήσει. […] Ο Αλέξης Τσίπρας έχει δώσει ξεκάθαρες υποσχέσεις. Στοπ στην εξυπηρέτηση του χρέους, στοπ στις ιδιωτικοποιήσεις, αντ’ αυτού νέες θέσεις στον δημόσιο τομέα και χαμηλοί φόροι. […] Αν ο Τσίπρας επιτύχει ένα κούρεμα του χρέους (ή αν απλώς σταματήσει να αποδίδει στους πιστωτές της Ελλάδας τα χρήματά τους), τότε θα έχουμε και δεύτερη επενέργεια: Οι Έλληνες […] θα σταματούσαν επιτέλους να χρεώνουν τη μιζέρια τους σε Άγκελα Μέρκελ/Μάριο Ντράγκι/ΕΕ/ΔΝΤ/Τρόικα. Και τότε θα σταματούσε να λειτουργεί και ο βολικός μηχανισμός της απώθησης».

O ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει χρόνο και χώρο

Το Εurogroup, η συμφωνία και οι προοπτικές-5

του Ετιέν Μπαλιμπάρ και του Σάντρο Μετζάντρα

Οι νέες προοπτικές για την επανασύνθεση μιας αριστερής πολιτικής, που έχει στόχο τον σεβασμό των αρχών της ισότητας και της ελευθερίας σε όλη την Ευρώπη] δημιουργήθηκαν με τις μεγάλες μαζικές μάχες που δόθηκαν ενάντια στη λιτότητα στην Ελλάδα και στη Ισπανία. Όμως, ενόσω οι μάχες αυτές κέρδιζαν έδαφος, η οριζόντια εξάπλωσή τους προσέκρουε σε κάθετες και εξίσου δυναμικές αντιστάσεις: στην κυριαρχία των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων του σύγχρονου καπιταλισμού, στη νέα κατανομή της πολιτικής εξουσίας που επέβαλε η κρίση.

Αντρέ Nτερέν, «Τρεις στο λιβάδι», 1906-1907

Σ’ αυτές ακριβώς τις διαχωριστικές γραμμές προσέκρουσε ο ΣΥΡΙΖΑ, με το που κατόρθωσε να ορθώσει τον δικό του άξονα «κάθετης» εξουσίας, διαλαλώντας την άρνηση της λιτότητας στα άδυτα των ευρωπαϊκών θεσμών. Η αντίδραση ήταν άμεση και ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάστηκε να απαντήσει συγχρόνως και στο ευρωπαϊκό σύστημα εξουσίας και στη δυσβάστακτη βία του χρηματιστικού κεφαλαίου. Θα ήταν αφελές να πιστέψουμε πως η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να καταφέρει μόνη της να μεταθέσει αυτές τις γραμμές. Ακόμη και μια χώρα με μεγαλύτερο δημογραφικό και οικονομικό βάρος δεν θα μπορούσε. Αυτό που συνέβη με την Ελλάδα είναι μια επιπλέον απόδειξη πως μια πολιτική που διεκδικεί την ελευθερία και την ισότητα δεν θα δημιουργηθεί στην Ευρώπη προτάσσοντας το επιχείρημα της εθνικής κυριαρχίας.

Η ρωγμή

Το Εurogroup, η συμφωνία και οι προοπτικές-4

του Μανώλη Μελισσάρη

Ένας από τους στόχους της κυβέρνησης ήταν εξαρχής να επαναπροσανατολίσει τον ευρωπαϊκό διάλογο σχετικά με το ελληνικό χρέος, με απώτερο σκοπό να επαναπροσανατολιστεί τελικά ολόκληρος ο ευρωπαϊκός θεσμικός διάλογος. Τα τελευταία χρόνια, ο διάλογος αυτός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος· δυσκολεύεται κανείς να τον αποκαλέσει καν «διάλογο». Οι στόχοι έμπαιναν εκ των προτέρων, αλλά ακόμη και τα μέσα επίτευξής τους παρουσιάζονταν ως νομοτελειακά προσδιορισμένα. Η ΤΙΝΑ («Τhere Ιs Νo Αlternative», ο αγαπημένος αφορισμός του νεοφιλελευθερισμού από την εποχή της Θάτσερ) είχε διεισδύσει για τα καλά στον πολιτικό πυρήνα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Είναι χαρακτηριστική η επίκληση (αξίζει να δει κανείς την συνέντευξη του Γερμανού υφυπουργού Οικονομικών Steffen Kampeter στον Paul Mason) μιας απογυμνωμένης και καταχρηστικής αντίληψης του κράτους δικαίου ως εγγυητή αποφάσεων οι οποίες δεν ελήφθησαν δημοκρατικά – για τον απλό λόγο ότι είναι αδύνατον να ληφθούν δημοκρατικά, ελλείψει μιας πανευρωπαϊκής δημοκρατικής δημόσιας σφαίρας.

Robert Bereny-Woman in Arm Chair, 1923

Ένα σημαντικό αποτέλεσμα της ελληνικής διαπραγματευτικής στρατηγικής ήταν πως εισήγαγε τη γλώσσα της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης ως όρoυς του διαλόγου και όχι απλώς ως εξωτερικά ερεθίσματα, όπως γινόταν ως τώρα μέσα από τις λαϊκές κινητοποιήσεις και την κοινωνία πολιτών (αυτό δεν σημαίνει πως υποτιμώ αυτές τις κινήσεις — κάθε άλλο). Αυτό ήδη διαρρηγνύει την τεχνοκρατική επίφαση, η οποία είχε περιχαρακώσει τις θεσμικές διαβουλεύσεις και επαναφέρει την πιθανότητα εναλλακτικής λύσης, μιας λύσης που μπορεί να συμφωνηθεί μόνο μεταξύ λαών και στη βάση ορισμένων πολιτικών αρχών. Ο στόχος είναι μακροπρόθεσμος αλλά τα αποτελέσματα αυτής της ρωγμής είναι ήδη ορατά στον τρόπο με τον οποίο πλέον απευθύνονται διάφορες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στους λαούς τους αλλά και στη διατύπωση θεσμικών κειμένων (ιδίως των μεταρρυθμιστικών προτάσεων της ελληνικής κυβέρνησης) κατά τρόπο που υποβάλλει την ερμηνεία τους σε ουσιαστική δημοκρατική συζήτηση. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι αυτός ο επαναπροσδιορισμός των όρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του απώτερου στόχου: της διαγραφής μεγάλου μέρους ενός χρέους που επιβλήθηκε άδικα στον ελληνικό λαό αλλά και σε άλλους λαούς της Ευρώπης.

Ποιος θα κερδίσει και ποιος θα χάσει

Το Εurogroup, η συμφωνία και οι προοπτικές-3

του Δημήτρη Κουσουρή

Η αναδίπλωση της κυβέρνησης στην πρώτη μείζονα δοκιμασία της, με όρους που δύσκολα αφήνουν περιθώρια ακόμα και για βασικά μέτρα «αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης», ήταν μια  εξέλιξη αναμενόμενη για όσους μπορούσαν να εκτιμήσουν νηφάλια τον συσχετισμό δύναμης και την τακτική των δανειστών. Εκείνο που ξάφνιασε ήταν η διαχείρισή της: οι θριαμβολογίες, η λειτουργία μιας κυβέρνησης που δεν λογοδοτεί σε όσους την ψήφισαν (ή έστω στους εκπροσώπους τους), η τακτική αλλαγής ορολογίας όχι όμως πολιτικής, χαρακτηρίστηκαν δικαίως ως στοιχεία ενός «αριστερού» newspeak, αποτελούμενου από τα «bullshit, στα οποία διαπρέπουν οι πολιτικάντηδες του ακραίου κέντρου», όπως σχολίασε ο Ταρίκ Αλί.

Πάμπλo Πικάσο, «Ο Μινώταυρος με μια νεκρή κατσίκα στο άνοιγμα μια σπηλιάς», 1936

Παραμένει ωστόσο γεγονός πως η κυβέρνηση κατάφερε να  «εξαγοράσει»  πολύτιμο χρόνο. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα ποιος θα κερδίσει και ποιος θα χάσει μέσα σ’ αυτό τον χρόνο, μόνο ασφαλές κριτήριο είναι το κριτήριο της συγκεκριμένης πραγματικότητας και πράξης. Με βάση τους όρους της συμφωνίας του Eurogroup, βάση νομιμοποίησης της κυβέρνησης στο εγγύς μέλλον θα είναι όχι η κατάργηση ή ακύρωση των Μνημονίων, αλλά το φρενάρισμα της χειροτέρευσης των όρων ζωής της εργαζόμενης κοινωνικής πλειοψηφίας και η ελάφρυνση των συνεπειών για τα ασθενέστερα κομμάτια. Στον βαθμό που ο πυρήνας της επίθεσης στις εργατικές κατακτήσεις μένει άθικτος, απομένει μια σειρά μέτρων αστικοδημοκρατικού εκσυγχρονισμού με έμφαση στις πολιτικές δικαιωμάτων και διεύρυνσης των δημοκρατικών θεσμών που μετά από μια τριετία ακροδεξιάς διακυβέρνησης  διαμορφώνουν μια ευρεία όσο και εύθραυστη συναίνεση· σε συνδυασμό με τη γραμμή πάση θυσία παραμονής στο ευρώ, φαίνεται να πραγματώνει την υπεσχημένη προεκλογικά «εθνική ομοψυχία», όπως δείχνουν οι ευχές του Άνθιμου, τα υπαρξιακά ερωτήματα του Ανδρέα Ανδριανόπουλου ή η εκλογή του Π. Παυλόπουλου ως Προέδρου της Δημοκρατίας.

Πού θα γείρει η πλάστιγγα;

Το Εurogroup, η συμφωνία και οι προοπτικές-2 

του Λουδοβίκου Κωτσονόπουλου

Μέχρι στιγμής, η όλη συζήτηση για τη συμφωνία έχει αναλωθεί, κατά κύριο λόγο, σε επίπεδο ορολογίας. Ανάλογα με τις προθέσεις της κάθε πλευράς, βαφτίζεται «συνέχιση του Μνημονίου με άλλα μέσα» ή «συμφωνία-γέφυρα που λίγη σχέση έχει με το Μνημόνιο». Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για την πιστοποίηση μιας διαφωνίας μεταξύ Ελλάδας και εταίρων, η οποία έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλέσει αναταράξεις, μεταθέτοντας το πρόβλημα ένα τετράμηνο αργότερα. Αυτό ακριβώς εξυπηρετεί η ασάφεια. Ασαφώς διατυπωμένες συμφωνίες σημαίνουν προσωρινότητα. Η πλάστιγγα γέρνει προς την πλευρά της γέφυρας, στο τέλος της οποίας ενδεχομένως να προκύψει μία συμφωνία.

Έργο του Λάρι Ρίβερς, βασισμένο στον «Χορό» του Ματίς, 1993

Το νέο στοιχείο που κομίζει η συμφωνία αυτή είναι μια αλλαγή παραδείγματος σε σχέση με τον τρόπο προσέγγισης του ελληνικού ζητήματος, το οποίο αναγνωρίστηκε, πρωτίστως, ως πολιτικό πρόβλημα και διευθετείται ως τέτοιο. Από αυτό ακριβώς το γεγονός πηγάζει η δυσαρέσκεια του ΔΝΤ και της ΕΚΤ που εκφράστηκε την προηγούμενη εβδομάδα, επειδή βλέπουν ότι η υπόθεση ξεφεύγει από τα όρια μιας απλής οικονομικής διευθέτησης και η πολιτική ξαναέρχεται στο προσκήνιο. Η ένστασή τους επικεντρώθηκε κατά βάση στο ότι αυτή τη φορά η λίστα των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων καταρτίστηκε από την ελληνική πλευρά, ανοίγοντας με αυτό τον τρόπο έναν περιορισμένο χώρο πολιτικών ελιγμών.

Η εποχή των μεταρρυθμίσεων

Από την προηγούμενη Παρασκευή, με τη συμφωνία στο Eurogroup, οι λέξεις «μεταρρύθμιση» και «μεταρρυθμίσεις» επανήλθαν ορμητικά στο προσκήνιο. Παρέμειναν και όλες τις επόμενες μέρες, με την επιστολή Βαρουφάκη και τη «λίστα μεταρρυθμίσεων» που απέστειλε η ελληνική κυβέρνηση. Με την ευκαιρία αυτή, δημοσιεύουμε, με ελάχιστες αλλαγές, αποσπάσματα από ένα παλιότερο κείμενο του ιστορικού Χρήστου Χατζηιωσήφ (πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Tα Ιστορικά», τχ. 39, 2003), σχετικά με τις χρήσεις και ανασημασιοδοτήσεις του όρου «μεταρρύθμιση», στον 21ο αιώνα. Το κείμενο έκλεινε με τη διαπίστωση ότι ήταν θέμα χρόνου να συντελεστεί και στην Ελλάδα η ανασημασιοδότηση, με την οποία χαρακτηρίζονται «μεταρρυθμίσεις» αντιδραστικές αλλαγές, οι οποίες ακυρώνουν την κληρονομιά του Διαφωτισμού. Και, πράγματι, μετά τις εκλογές του 2004 η εισαγωγή και η κατάχρηση του όρου «μεταρρυθμίσεις» στον δημόσιο λόγο στην Ελλάδα προχώρησαν ραγδαία. Ο κατάλογος των «μεταρρυθμίσεων» που πριν από λίγες μέρες απαίτησε το Eurogroup από την ελληνική κυβέρνηση αποτελεί την επισφράγιση, αν όχι την κορύφωση αυτής της εξέλιξης.

ΕΝΘΕΜΑΤΑ

του Χρήστου Χατζηιωσήφ 

Ζακ Πρεβέρ, «Στον Πικάσο», 1955-1960

Το 1996, σε μια μικρή μελέτη με τίτλο Τι είναι ο Διαφωτισμός, ο Ρόμπερτ Ντάρντον υπερασπιζόταν το Διαφωτισμό από τους σημερινούς επικριτές του.[1] Η μελέτη έκλεινε με μια αναφορά στην τεχνητή μασέλα του Τζωρτζ Ουάσινγκτον, που φυλάσσεται στο σπίτι-μουσείο του πρώτου προέδρου των ΗΠΑ, στο Mount Vermont. Το ξύλινο χοντροκομμένο κατασκεύασμα που ήταν υποχρεωμένος να υποφέρει ο Ουάσινγκτον αποτελεί, κατά τον Ντάρντον, ένα χειροπιαστό τεκμήριο της καθημερινής πραγματικότητας και των περιορισμών της εποχής του Διαφωτισμού και, συγκρινόμενο με τις σημερινές τεχνητές οδοντοστοιχίες, μας βοηθά να καταλάβουμε την πρόοδο που έφεραν στη ζωή μας οι τεχνολογικές, πολιτικές και ιδεολογικές επαναστάσεις και μεταρρυθμίσεις από τον 18ο αιώνα έως και σήμερα.

Η ειλικρίνεια είναι πολιτική

Το Εurogroup, η συμφωνία και οι προοπτικές-1

του Στρατή Μπουρνάζου

Στα σημερινά «Ενθέματα» έχουμε αρκετά άρθρα για τη συμφωνία του Εurogroup. Τα ζητήσαμε σε μια προσπάθεια κριτικής αποτίμησης (πέρα από — εύκολες και άγονες συυνάμα– ζητωκραυγές και κατάρες), κυρίως με το αγωνιώδες ερώτημα της προοπτικής, του τι πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα. Και τα υποκείμενα αυτής της πρότασης («τι πρέπει να κάνουμε») είναι πολλά: η κυβέρνηση, ο ΣΥΡΙΖΑ, το κίνημα και, φυσικά, εμείς· εμείς που κάθε φορά μιλάμε.

Δεν γράφω αυτό το σύντομο σημείωμα για να προσθέσω τη σοφία μου. Το κάνω, πρώτα απ’ όλα, για λόγους ειλικρίνειας. Γράφοντας τόσα χρόνια σε αυτές τις σελίδες νιώθω ότι οφείλω –και θέλω– να τοποθετηθώ σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, να πω τρία πράγματα για τα οποία είμαι βέβαιος (ανάμεσα σε πολλά για τα οποία δεν είμαι)

1. Το πρώτο, και κυριότερο για μένα, είναι η ειλικρίνεια· προσωπική και πολιτική. Είναι απαραίτητο να μιλάμε όλοι με ειλικρίνεια, και αυτό ισχύει στο πολλαπλάσιο για την κυβέρνηση και τον ΣΥΡΙΖΑ. Με λίγα λόγια, λοιπόν, θεωρώ απαραίτητο να πούμε (ή, τουλάχιστον, να πω) ότι η συμφωνία δεν είναι αυτή που θέλαμε· ότι απέχει σημαντικά από τις προεκλογικές διακηρύξεις και επιδιώξεις μας· και μας δυσκολεύει σημαντικά να ασκήσουμε πολιτική. Και, αμέσως μετά, να συμπληρώσω ότι εκτιμώ πως με τους δεδομένους συσχετισμούς και πλαίσια δεν θα μπορούσε να είναι ουσιωδώς καλύτερη (άλλοι, βέβαια, κάνουν άλλες εκτιμήσεις). Και όπως έγραψε ο Άρης Ντάτσης στο τουίτερ «το “δεν μπορώ περισσότερο” διαφέρει από το “έκανα αυτό που υποσχέθηκα”».

Με δυο λόγια, θέλω να πω ότι ακόμα και αν κάποιος θεωρεί ότι η συμφωνία αποτελεί σημαντική επιτυχία (και υπάρχουν πολλοί τέτοιοι, και μάλιστα μεγάλα ονόματα, ο Κρούγκμαν, ο Μπαλιμπάρ, ο Μεζάντρα), δεν μπορεί να αρνηθεί, πιστεύω, τα παραπάνω: ότι είναι πίσω από αυτό που ήθελε και η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ.