Νεοφιλελεύθεροι αυτοματισμοί: Τηλεπιλότοι χωρίς πλήρωμα και επιβάτες

του Βασίλη Δρουκόπουλου

                                             «Η λέξη “μεταρρύθμιση” η οποία κάποτε σήμαινε βελτιώσεις για                                              τη πλειονότητα τώρα σημαίνει τη μείωση του κόστους εργασίας.                                                Η “ένωση” στο ευρωπαϊκό πλαίσιο δεν υπονοεί πλέον μια                                                          εθελοντική συλλογικότητα για αμοιβαία αλληλεγγύη αλλά την                                                     επιβολή στις χώρες σκληρών ordo-φιλελεύθερων ελέγχων»                                                                                 Susan Watkins (2014) 

Χρήστος Καρράς, «Γέννηση», 1979

Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Βιέννης για την Οδική Κυκλοφορία (1968) δεν νοείται μεταφορικό μέσο χωρίς οδηγό. Όμως ο γερμανός υπουργός Μεταφορών συγκρότησε μια επιτροπή για να επεξεργαστεί ένα νομικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την κυκλοφορία αυτοοδηγούμενων ή ρομποτικών οχημάτων. Η πώληση των πρώτων γερμανικών αυτοκινήτων αυτού του είδους τοποθετείται το 2020 ενώ σε τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Α9 στη Βαυαρία θα επιτρέπονται τα σχετικά τεστ (Kate Connolly, «Rules for cars without drivers», The Guardian Weekly, 13.2.2015, σ. 44).

Σε αντίθεση με αυτό, το τεστ του αυτόματου πιλότου της νεοφιλελεύθερης οικονομικής διαχείρισης δεν περιορίζεται σε ένα μόνον τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Όπως ήταν γνωστό από καιρό και όπως επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή τις κυβερνητικές διαπραγματεύσεις, το νεοφιλελεύθερο πρόταγμα φαίνεται να κυριαρχεί σε όλη την ευρωπαϊκή σκηνή. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Εδώ αξίζει μια πολύ συνοπτική εξιστόρηση.

Λαμέντο

ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου

Δεν ξέρω γιατί επιστρέφω τόσο συχνά στην ποίηση του Τούμας Τράνστρεμερ, του Σουηδού ποιητή που πέθανε την περασμένη εβδομάδα.

Ίσως επειδή τα ποιήματά του είναι σαν μακριά καλώδια που κάποιος τ’ ανοίγει και από μέσα βγαίνουν κάτι εξαιρετικά λεπτά σύρματα, λεπτά σαν ίνες, ίνες που μερικές φορές είναι χρυσές ή ασημένιες (ή χάλκινες).

Τα καλώδια βρίσκονται κάτω απ’ το χώμα, και αυτός που βρίσκει τα καλώδια έχει σκάψει το χώμα με τα χέρια του.

Προχθές ξαναείδα μια συνέντευξή του στις Κεραίες της εποχής μας, εκπομπή του 2013. Ο Τράνστρεμερ δεν μιλάει. Ο δημοσιογράφος (ο Ανταίος Χρυσοστομίδης) κάνει την ερώτηση στα ελληνικά, ο Βασίλης Παπαγεωργίου (ο μεταφραστής του στη γλώσσα μας) την αποδίδει στα σουηδικά, και μετά ο Τούμας βγάζει απ’ το στόμα του κάτι αργόσυρτους αλλά σύντομους φθόγγους, λες και βγαίνουν από στόμα ξωτικού. Και ύστερα, η Μόνικα, η γυναίκα του εδώ και δεκαετίες, απαντά στη θέση του άντρα της, γιατί η Μόνικα ξέρει τις απαντήσεις, ενώ εγώ αμφιβάλλω, και ίσως αυτός είναι ο μοναδικός λόγος που με σπρώχνει να φωνάξω, «Σκάσε Μόνικα!».

Ένα παρελθόν που χάνεται

Τα ίχνη της Κατοχής και των Δεκεμβριανών στην πόλη

του Μενέλαου Χαραλαμπίδη 

Φωτογραφία του Ντμίτρι Κέσελ για το περιοδικό «Life» (περιλαμβάνεται στο Dmitrti Kessel, «Ελλάδα 1944», Άμμος, Αθήνα 1997)

Με αυτή τη φωτογραφία ο Ντμίτρι Κέσελ, ένας από τους σημαντικότερους φωτορεπόρτερ παγκοσμίως, αποτύπωσε για λογαριασμό του αμερικανικού περιοδικού Life μια από τις σφοδρότερες μάχες των Δεκεμβριανών: τη μάχη της Καισαριανής, στις 29 Δεκεμβρίου 1944. Η προσφυγική αυτή πολυκατοικία, που χτίστηκε τη δεκαετία του 1930 στη συμβολή των οδών Φώκαιας και Βρυούλων, με τις καταστροφές που υπέστη από βρετανικούς όλμους και άρματα μάχης, αποτελεί ένα από τα ελάχιστα ίχνη των Δεκεμβριανών που διασώζονται στην Αθήνα και μοναδική μαρτυρία του σφοδρού βομβαρδισμού της Καισαριανής από τους Βρετανούς.

Πριν λίγες ημέρες, σε μια βόλτα στην περιοχή, ανακάλυψα, προς μεγάλη μου έκπληξη, ότι τα ίχνη των βρετανικών όλμων, που είχαν «επιζήσει» για 70 χρόνια όπως ακριβώς φαίνονται στη φωτογραφία του Κέσελ, «διαγράφηκαν» από τους τοίχους της πολυκατοικίας. Ένας μεγάλος κάδος για τη συλλογή μπάζων και οι φρεσκοβαμμένοι τοίχοι δείχνουν ότι η επέμβαση έγινε πρόσφατα. Δεν γνωρίζω εάν το συγκεκριμένο κτίριο είναι χαρακτηρισμένο ως μνημείο από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε θα πρέπει να επανεξετάσουμε την πολιτική γύρω από το χαρακτηρισμό κτιρίων ως διατηρητέων. Βέβαια, καταλαβαίνω ότι ο χαρακτηρισμός ως διατηρητέου ενός κτιρίου-μνημείου των Δεκεμβριανών δεν είναι ανώδυνος, όπως ο αντίστοιχος των νεοκλασικών κτιρίων της Αθήνας.

Η πέμπτη φάλαγγα τότε και τώρα

Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

του Νίκου Σαραντάκου

Με την επικαιρότητα να είναι ρευστή και δύσκολα προβλέψιμη, δεν μου ήταν εύκολο να διαλέξω λέξη για το σημείωμα τούτου του μήνα, αλλά ευτυχώς ο Γιώργος Ανανδρανιστάκης, σε ένα άρθρο του πριν από μερικές μέρες με έβγαλε από τη δύσκολη θέση. Το άρθρο αυτό είχε τίτλο «Πέμπτη φάλαγγα» και σε υστερόγραφο επεξηγείται ότι «Πέμπτη φάλαγγα ονομάζεται η εντός πολιορκημένης πόλης ή και εμπόλεμης χώρας γενικότερα, εκδηλωθείσα προπαγάνδα επ’ ωφελεία του εχθρού».

Σωστός είναι ο ορισμός, αλλά μπορούμε να πούμε πολύ περισσότερα για την έκφραση αυτή, για την οποία, κάτι που σπάνια συμβαίνει, είμαστε σχεδόν βέβαιοι πότε και από ποιον πλάστηκε. Η φράση έχει την αρχή της στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Στους πρώτους μήνες του, το 1936, όταν οι στρατιές των εθνικιστών πλησίαζαν απειλητικά τη δημοκρατική Μαδρίτη, ένας από τους αρχηγούς των στασιαστών, ο στρατηγός Εμίλιο Μόλα, δήλωσε ότι η Μαδρίτη θα έπεφτε σίγουρα, αφού, πέρα από τις τέσσερις φάλαγγες που κατευθύνονταν ενάντια στην πολιορκημένη πρωτεύουσα από τέσσερα διαφορετικά σημεία, υπήρχε και μια πέμπτη φάλαγγα που δρούσε μέσα στην πόλη, εννοώντας τους συμπαθούντες του πραξικοπήματος που έκαναν υπονομευτική δουλειά από τα μέσα.

Κι όμως ήρθαμε να γιορτάσουμε!

30 Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών

της Αγγελικής Τόμπρου 

Παρά το πρόθεμα «αντί» στον τίτλο του 3ου Αντιφασιστικού Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών (Θέατρο «Εμπρός», 19-29 Μάρτη), αυτό που προσδιόρισε τη γιορτή αυτή δεν είναι ούτε ο «εχθρός», ούτε ο αγώνας μας εναντίον του, αλλά πρώτα απ’ όλα η επιθυμία μας να ζήσουμε και να υπερασπιστούμε τη χαρά της ζωής μέσα σε όλη της την ποικιλομορφία. Γράφοντας ως μία από τους δεκάδες καλλιτέχνες που οργάνωσαν το Φεστιβάλ και συμμετείχαν σ’ αυτό, γεμάτοι ελπίδα κι αγωνία για την δύναμη της τέχνης ως πολιτική αντίσταση, καταθέτω την παρακάτω σκέψη.

Σε μια εποχή που αναζητά ήρωες και θυσίες, χρειάζεται θάρρος να μιλάμε για πράγματα απλά, όπως το φαί και η στέγη, η δουλειά και η χαρά για τη ζωή. Αντίστοιχα μπροστά στο τέρας του φασισμού χρειάζεται το θάρρος να μιλάμε για την ίδια τη ριζική μας επιθυμία για ζωή, ως απλή και τεράστια διαφορά από τις απροκάλυπτες ή καμουφλαρισμένες πρακτικές θανάτου που επιβάλλει ο φασισμός ως αντίδοτο στην απελπισία. Μέσα από τη δεκαήμερη διαδρομή του Φεστιβάλ, ακολουθούσα το νήμα της εμψυχωτικής λειτουργίας να αναδύεται ριζικά πολιτικό μέσα στην απλότητά του.

Αναζητώντας μορφές αντίστασης μέσα από τις παραστατικές τέχνες, αυτό το νήμα της «εμψύχωσης» διέτρεχε μια πρωτόγνωρη πλατφόρμα εξαιρετικών θεαμάτων και συζητήσεων. Μερικές από τις πιο εξαιρετικές θεατρικές παραστάσεις της χρονιάς συνδέθηκαν με την παράσταση των πρώην κρατουμένων της Αμυγδαλέζας, οι πιο avant-garde συναυλίες πολιτικού τραγουδιού συνδέθηκαν με τις μαρτυρίες των μεταναστών-θυμάτων της Χρυσής Αυγής, τις συζητήσεις για τον αποκλεισμό στην αναπηρία, τους οροθετικούς, το ψυχικό νόσημα, τη συζήτηση για το sex trafficking και την κατασκευή αποδιοπομπαίων τράγων της κοινωνίας, αλλά και με την αντιφασιστική κίνηση Διστόμου, τα δεκάδες σχολεία που συμμετείχαν στο Φεστιβάλ με ταινίες, συζητήσεις, σεμινάρια, συναυλίες…

Τερατώδεις φούσκες: η κρίση του καπιταλισμού ξανά στην επιφάνεια

Plus ça change, plus c’est la meme 

του Ζερόμ Ρόος

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

Αν υπάρχει ένα δίδαγμα από την ιστορία των οικονομικών κρίσεων, πανικών και καταρρεύσεων, είναι ότι οι τραπεζίτες ποτέ δεν επιλύουν τις κρίσεις που οι ίδιοι δημιουργούν: απλώς πετούν την καυτή πατάτα σε άλλους και συστηματικά μετατοπίζουν το βάρος της προσαρμογής στις πλάτες των ασθενέστερων μελών της κοινωνίας. Ως εκ τούτου, ο τρόπος με τον οποίο μια συγκεκριμένη κρίση «επιλύεται» αναπόφευκτα καταλήγει στο να φυτεύει τους σπόρους για την επόμενη. Ούτε αυτή τη φορά συνέβη κάτι διαφορετικό.

Mίκαελ Χάφτκα, «Γενική πρόβα», 2001

Τους τελευταίους μήνες, εν τω μέσω αυξανόμενου ενθουσιασμού για μια αρχόμενη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, ορισμένοι επενδυτές και ρυθμιστικές αρχές έχουν αρχίσει να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την εξάπλωση μιας νέας σειράς από μεγάλες φούσκες σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Είτε πρόκειται για την εκτόξευση των τιμών των ακινήτων στο Λονδίνο και τα ρεκόρ ανόδου στην αγορά της Wall Street, είτε τον ανεξέλεγκτο δανεισμό υπερχρεωμένων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και αμφίβολης ευρωστίας νεοσύστατων επιχειρήσεων ενέργειας και τεχνολογίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα πράγμα είναι σαφές: βρισκόμαστε στη μέση ενός ακόμη σημαντικού κερδοσκοπικού παροξυσμού.

Αυτό μπορεί να παραξενέψει ορισμένους. Δεν υποτίθεται ότι βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο της τελευταίας κρίσης; Γιατί να θέλει να ρισκάρει κανείς με τα κεφάλαιά του, αν οι επικερδείς επενδυτικές ευκαιρίες εξακολουθούν να είναι τόσο λίγες; Αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων έχουν πλέον πλήρως αποσυνδεθεί από τα βασικά οικονομικά μεγέθη. Τα τελευταία χρόνια, η κρίση του καπιταλισμού-καζίνο έχει επιβραδυνθεί επιτυχώς μέσω της εξάπλωσης μιας νέας σειράς από τερατώδεις φούσκες σε ακίνητα, μετοχές και ομόλογα, με την καθοδήγηση Κεντρικών Τραπεζών. Ενώ όλοι οι υπόλοιποι παραμένουμε θεατές, οι κερδοσκόποι έχουν την τιμητική τους.

Ο χρόνος είναι με το μέρος των ισχυρών. Ο χώρος όμως;

του Κωστή Χατζημιχάλη 

Ο χρόνος είναι χρήμα, και οι δανειστές μας, μέσω των «θεσμών» ελέγχουν και τα δυο. Κραυγές όπως «οι ημερομηνίες είναι ασφυκτικές», «ο χρόνος τελειώνει», «χάθηκε πολύτιμος χρόνος, τρέξτε να προλάβετε» κ.ά. ακούγονται συνέχεια από πολιτικούς και κανάλια, καλλιεργώντας φόβο και άγχος. Οι πιέσεις για τον χρόνο δεν ακούγονται, φυσικά, πρώτη φορά. Όμως την περίοδο αυτή αλλάζουν περιεχόμενο και ένταση, γιατί η νέα αριστερή κυβέρνηση δεν λέει ναι σε όλα και ζητά χρόνο για να δώσει τις δικές της προτάσεις. Στον χρόνο επενδύουν και οι εδώ τοποτηρητές των δανειστών, ελπίζοντας σε «αριστερή παρένθεση».

Άγγελος Σπαχής, «Το αίνιγμα της φυσιογνωμίας του ανθρώπου», 1932

Ο έλεγχος του χρόνου από τους ισχυρούς έχει την ιστορική του παρουσία από τα χρόνια της επαναστατικής Ελλάδας μέχρι τις μέρες μας, όπως εύστοχα σχολίασε ο Παντελής Μπουκάλας με αναφορές στο Σολωμό και στον Παλαμά. (Η Καθημερινή, 24.3.15). Τα αποσπάσματα των ποιημάτων που χρησιμοποίησε αποτυπώνουν την άνιση σχέση Ελλάδας-Ευρώπης, καυτηριάζοντας επίσης την αδιέξοδη θέση περί εθνικής μοναξιάς και ανάδελφου έθνους. Όμως ο χώρος, αυτός που μας έλαχε να ζούμε, ντόπιοι και φιλοξενούμενοι, ο χώρος-τόπος που πληγώνουμε καθημερινά, δεν ήταν και δεν είναι πάντα με το μέρος των ισχυρών.

Τα βουνά και τα νησιά, αυτή η ιδιόρρυθμη ορεινότητα και νησιωτικότητα που χαρακτηρίζει τη νότια απόληξη της Βαλκανικής χερσονήσου, ήταν χώροι-τόποι ανυπακοής και αντίστασης, καταφύγιο των διωκόμενων από το ’21, στον Ελληνοϊταλικό, στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο. Οι σημερινές τουριστικές χρήσεις οι οποίες έχουν αντικαταστήσει τους παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής και ζωής, δεν αφαιρούν «την τραγικότητα», όπως έγραφε ο Άγγελος Ελεφάντης, από χώρους-τόπους όπως ο Παρνασσός, το Βελούχι, ο Γράμμος, η Ύδρα, η Χίος, οι Σπέτσες, η Κρήτη. Και η Χάρτα του Ρήγα αποτυπώνει σε χάρτη και κείμενο τους ελεύθερους χώρους των κοινοτήτων της Βαλκανικής, δίνοντας το περίγραμμα μιας φαντασιακής ομόσπονδης οικουμενικής Ευρώπης.