Ποινική δικαιοσύνη: πρώτα δικαιοσύνη και μετά ποινική

του Μανώλη Μελισσάρη 

Με αφορμή, αλλά όχι αποκλειστικό κίνητρο, το σύντομο πρωτοσέλιδο άρθρο του Γ. Πανούση στα Νέα, την προηγούμενη Παρασκευή (3.4.2015), παραθέτω –ομολογουμένως ακροθιγώς και με τρόπο μάλλον πυκνό– μερικές σκέψεις περί παραβατικότητας (αναφέρομαι στην παράβαση της ποινικής νομοθεσίας, όχι στην παράβαση κοινωνικών κανόνων) και ποινικής καταστολής. Κι αυτό γιατί είναι σημαντική πρόκληση για κάθε κυβέρνηση να μην υποκύψει στον ποινικό κατασταλτικό λαϊκισμό, χωρίς όμως να περάσει στο άλλο άκρο, τον αποποινικοποιητικό λαϊκισμό.

***

Έργο του Ρόμπερτ Μπερένυ

Σύμφωνα με την πιο συνηθισμένη περιγραφή του, ο ποινικός λαϊκισμός χρησιμοποιεί επιλεκτικά το ποινικό δίκαιο και την εφαρμογή του κατά τρόπο που κατασκευάζει φαντασιακούς εσωτερικούς εχθρούς και μια γενικευμένη αίσθηση ανασφάλειας. Κατόπιν, με την ποινική αντιμετώπιση (ή με σχετικές υποσχέσεις στην περίπτωση μη κυβερνώντων κομμάτων) αυτών των εχθρών δημιουργούνται επιφάσεις αποτελεσματικότητας και δικαιοσύνης. Έτσι, ικανοποιούνται ένστικτα και επιβεβαιώνονται πεποιθήσεις που, για διάφορους λόγους, έχουν εμπεδωθεί σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, εξασφαλίζεται πολιτική υποστήριξη, ενώ διαιωνίζεται η εμπέδωση των ίδιων ενστίκτων, σε έναν αέναο κύκλο κατάχρησης των εννοιών της παραβατικότητας και της νομιμότητας. Ο στόχος του ποινικού λαϊκισμού επιδιώκεται με μεθόδους, όπως:

Στα πασχαλινά «Ενθέματα» αύριο Μ. Σάββατο 11 Απριλίου

Κείμενα των Αριστείδη Καλάργαλη, Στράτη Μυριβήλη, Μανόλη Αγγελίδη, Μανώλη Μελισσάρη, Φράνσις Σώντερς, Μιχάλη Μάτσα, Στρατή Μπουρνάζου, Αδαμαντίου Κοραή, Νίκου Χατζηνικολάου 

Τοιχογραφία του Cerrero Barredo στον καθεδρικό ναό της πόλης Sao Felix do Araguaia (Βραζιλία).

«Φεμινιστικό» Πάσχα του 1915. Ο Αριστείδης Καλάργαλης μάς κάνει γνωστό ένα περιστατικό που συνέβη πριν εκατό χρόνια, το Πάσχα του 1915 σε ένα χωριό της Μυτιλήνης, περιστατικό που στάθηκε αφορμή για τον Στράτη Μυριβήλη να γράψει το χρονογράφημα του “Τα πάθη σου Χριστέ”. «Πριν εκατό χρόνια, το Πάσχα του 1915, δύο δασκάλες και η ειρηνοδίκης της φιλοπρόοδου κοινότητας Αγίας Παρασκευής Λέσβου παρακολούθησαν την ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής από τις θέσεις των ανδρών. Το γεγονός αυτό σκανδάλισε τους επιτρόπους της εκκλησίας, οι οποίοι προσπάθησαν να απομακρύνουν τις σουφραζέτες και έγινε θέμα στις τοπικές εφημερίδες […]Στην ίδια εφημερίδα εργάζεται, από τον Μάιο του 1914, ο Στράτης Μυριβήλης, όπου γράφει και χρονογραφήματα. Αφού διάβασε τις δημόσιες αντεγκλήσεις δημοσίευσε στις 5 Απριλίου 1915 το χρονογράφημά του «Τα πάθη σου Χριστέ», που δημοσιεύουμε στη συνέχεια.» «Αυτή είναι η υπόθεσις του επεισοδίου το οποίον εξόργισε τόσον πολύ τους «φιλοπρόοδους» της καλής Κοινότητος ώστε διεμαρτυρήθησαν εις τον Τύπον διά την οπισθοδρομικότητα των αγίων επιτρόπων, οι οποίοι πάλιν τόσο εθύμωσαν διά το δημοσίευμα ώστε εξέδωσαν αρχαιοπρεπές ανακοινωθέν το οποίον και πάλιν έστειλαν εις τον Τύπον, και διά του οποίου υπεδείκνυον εις το Κοινόν ότι αι τρεις εκείναι γυναίκες αι οποίαι ως αι Μυροφόροι επήγαν πάρα πολύ κοντά εις τον Επιτάφιον διά να τον θρηνήσουν ενώ ημπορούσαν θαυμάσια να το κάνουν πίσω από τα καφάσια, ήσαν ικαναί να κολάσουν όλον το μυστακοφόρον εκκλησίασμα, αποστέλλουσαι όλους συλλήβδην τους πιστούς εις ένα θεόρατον καζάνι του Σατανά διά να σιγοβράζωσιν εκεί μέχρι συντελείας αιώνων και μέχρι τελείου ξεζουμίσματος της αμαρτωλής ψυχής των.»