Ο Σαρλί και οι άλλοι

μνήμη Φρανσουά Μασπερό

του Νίκου Χατζηνικολάου

Πέντε μήνες πέρασαν από τις στυγερές δολοφονίες της 7ης Ιανουαρίου στο Παρίσι. Ο τηλεοπτικός τους χρόνος τελείωσε προ πολλού. Τι έχει απομείνει, πέρα από τους συγγενείς των θυμάτων, η σκέψη και τα αισθήματα των οποίων δεν ακολουθούν τους κώδικες λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης; Τί συμπεράσματα μπορούν να βγουν τώρα, ήρεμα, μετά τις επιθέσεις στο περιοδικό Charlie Hebdo και στο εβραϊκό σούπερ μάρκετ στη Βενσέν και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν;

Η Γαλλία ζει ακόμα υπό το σοκ που δέχτηκε. Απ’ τη μια υπάρχει μια εμφανής ικανοποίηση για τις μεγάλες διαδηλώσεις αλληλεγγύης της 11ης Ιανουαρίου που κατήγγειλαν την τρομοκρατία (2 εκ. διαδηλωτές στο Παρίσι και 3,7 εκ. στην υπόλοιπη Γαλλία). Με όποιον και να μιλήσεις, ό,τι και να διαβάσεις, θα πέσεις πάνω στη χαρακτηριστική φωνή ανακούφισης: «Επιτέλους, αντιδράσαμε! Η Γαλλία των Φώτων, ενωμένη, ενάντια στη βαρβαρότητα».

Απ’ την άλλη το Παρίσι έχει αλλάξει: στρατιώτες και αστυνομικοί με πολυβόλα μπροστά στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, στον πύργο του Άιφελ και σε όλα τα δημόσια κτίρια. Ίδια εικόνα μπροστά στις συναγωγές. Οπλισμένοι άντρες των ειδικών δυνάμεων, προστατευμένοι από αλεξίσφαιρα γιλέκα, συνοδεύουν θρησκευόμενους Εβραίους με τα κοτσιδάκια και τα πλατιά μαύρα καπέλα τους απ’ τη συναγωγή στo σπίτι τους. Για να μπεις στη Σορβόννη πρέπει να δείξεις στους κλητήρες την ταυτότητά σου και να εξηγήσεις τους λόγους για τους οποίους θέλεις να μπεις μέσα.

Το λιμάνι δεν είναι πράγμα• είναι σχέση

της Ελένης Κυραμαργιού

Στη διαδρομή από το λιμάνι του Πειραιά προς το Πέραμα, οι εικόνες εναλλάσσονται συνεχώς, με τη θάλασσα στα αριστερά να οριοθετεί τις ταυτότητες των γειτονιών και των ανθρώπων τους. Λίγο πριν το Πέραμα, στους προβλήτες 2 και 3 του λιμανιού οι ολοκαίνουργιοι γερανοί της Cosco, με τα εντυπωσιακά φώτα τους, ξεφορτώνουν εμπορεύματα μέρα-νύχτα.

Λιπάσματα, Δραπετσώνα 2014. Φωτογραφία της Αλεξίας Γιακουμπίνη

Δίπλα τους ο προβλήτας 1, που ακόμα ανήκει στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, μοιάζει σχεδόν εγκαταλελειμμένος, οι δικοί του γερανοί παλιοί, τα εμπορεύματα λιγοστά και οι ρυθμοί δουλειάς λιγότερο εντατικοί – μιας και μαζί με τους προβλήτες πουλήθηκαν στην Cosco και τα συμβόλαια φορτοεκφόρτωσης εμπορευματοκιβωτίων. Ο προβλήτας 1 αλλά και ολόκληρη η λιμενική ζώνη το τελευταίο διάστημα έχουν επανέλθει στην επικαιρότητα. Η ιδιωτικοποίηση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς — μέρους ή του συνόλου των μετοχών του– παρουσιάζεται ως αναγκαία λύση για το πρόβλημα του χρέους, αλλά και για την ανάπτυξη της ελληνική οικονομίας.

Αριθμοί και στατιστικά στοιχεία, εκατομμύρια ευρώ και τόνοι εμπορευμάτων γεμίζουν τις αναλύσεις για το ποια είναι η πιο συμφέρουσα λύση για την ελληνική κυβέρνηση και το δημόσιο χρέος. Η συζήτηση γύρω από τη πώληση του, σε κυβερνητικό επίπεδο, μας δείχνει ότι το λιμάνι αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο προς πώληση, όπως άλλωστε και το σύνολο της δημόσιας περιουσίας. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, το λιμάνι, ή, ακριβέστερα, η πώληση του λιμανιού εμφανίζεται ως μια από τις πιο συμφέρουσες επενδύσεις ή λύσεις στο πρόβλημα του χρέους. Παρότι η αξία του λιμανιού σε εκατομμύρια ευρώ και τα έσοδα των κρατικών ταμείων μονοπωλούν τις αντιπαραθέσεις γύρω από τη πώληση του λιμανιού, υπάρχει μία ακόμα παράμετρος, πολύ κρίσιμη κατά τη γνώμη μου, η οποία όμως απουσιάζει από τη δημόσια συζήτηση για το θέμα αυτό.

Δίστομο: ιστορική συνείδηση και κοινωνική μνήμη

Η σφαγή, η μνήμη, η διεκδίκηση

της Ζέτας Παπανδρέου

Τα τελευταία χρόνια, κυρίως στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης που βιώνει η Ελλάδα, γίνονται συχνές αναφορές στην ελληνική διεκδίκηση των πολεμικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου από το γερμανικό κράτος. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξέταση των διαστάσεων αυτής της διεκδίκησης με συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης το Δίστομο, τόπο στον οποίο ασκήθηκαν  αντίποινα από τους Γερμανούς (10.6.1944) και διαμορφώθηκαν πολιτικές μνήμης οι οποίες συνδέονται με ζητήματα ηθικής/οικονομικής αποκατάστασης των θυμάτων και των οικογενειών τους.

Γυναίκα του Δίστομου. Φωτογραφία του Ντμίτρι Κέσσελ, 1944

Είναι γνωστό ότι το ζήτημα της καταβολής οικονομικών αποζημιώσεων από τη Γερμανία στην Ελλάδα, εξαιτίας της ναζιστικής Κατοχής, βρήκε μεν σθεναρή αντίσταση από την πλευρά του γερμανικού κράτους, εξελίχθηκε όμως έτσι και λόγω της ηττοπάθειας που διέκρινε τους σχετικούς χειρισμούς των ελληνικών κυβερνήσεων. Το ελληνικό κράτος θεώρησε ότι πρέπει να παραιτηθεί  από αξιώσεις, όπως η επιστροφή του υποχρεωτικού κατοχικού δανείου, η διεξαγωγή δικών σε βάρος ναζιστών αξιωματούχων (Μαξ Μέρτεν), οι επανορθώσεις και οι αποζημιώσεις για τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας,  χάριν των οικονομικών / εμπορικών διμερών σχέσεων με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΟΔΓ), της εξασφάλισης οικονομικής βοήθειας μέσω δανεισμού ή της στήριξης για την ένταξή μας στην ΕΟΚ/Ε.Ε. Συνεπώς, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η υποχωρητικότητα των ελληνικών κυβερνήσεων στη διεκδίκηση αποζημιώσεων από το γερμανικό κράτος συνδέεται αφενός με την επιθυμία για γρήγορη προσέλκυση κεφαλαίων  και, αφετέρου, με την επιθυμία να επουλωθούν πληγές που παρέμεναν ανοιχτές στη μεταπολεμική ελληνική κοινωνία, δεδομένου μάλιστα ότι η ΟΔΓ ήταν πλέον σύμμαχη χώρα και μέλος του ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα, η ΕΡΕ δεχόταν κριτική για το γεγονός ότι στους κόλπους της βρέθηκαν δωσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών. Έτσι, μια ηγετική πολιτική φυσιογνωμία όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής,  δίνοντας έμφαση στις επενδύσεις των Γερμανών και στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας, ηθελημένα παρέβλεπε παραμέτρους που θα έθεταν προ των ευθυνών τους τους Γερμανούς, αλλά ενδεχομένως και τους Έλληνες συνεργάτες τους.

Ανδρέας Μαλλιώρης, πολίτης της Πάτρας και της αριστεράς

Πορτρέτο του Ανδρέα Μαλλιώρη, από τον Γιάννη Ψυχοπαίδη

Ο Ανδρέας Μαλλιώρης γεννήθηκε πριν 92 χρόνια, τον Απρίλιο του 1923. Γόνος πολυμελούς οικογένειας, πέρασε γρήγορα, στα νεανικά του χρόνια, τα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής, στην εαμική αντίσταση αρχικά ως Επονίτης και μετά ως μέλος του ΚΚΕ.

Τα χρόνια της νιότης του τα πέρασε με διώξεις, καθώς εστάλη να υπηρετήσει τη θητεία του στο Α΄ Τάγμα της Μακρονήσου, όπου βρέθηκε στη δίνη της πιο αιματηρής περιόδου, με τη σφαγή της 29ης Φλεβάρη 1948. Ακολούθησε τρίχρονη κράτηση στο «σύρμα», καθώς δεν υπέγραψε δήλωση μετανοίας. Και, όπως οι άλλοι αγωνιστές αυτής της δρακογενιάς, είχε την τύχη  και το προνόμιο να λέει: Ναι, ήμουν εκεί, ήμουν στον αγώνα, έμεινα όρθιος και ζω.

Μπλε γραμμή

NEΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

του Κωνσταντίνου Χατζηνικολάου

Ντενί Λομ, «Πιρκετού», 2014

Πριν λίγες μέρες πήγαμε στο Αγκίστρι για να δούμε τον Ντενί.

Ο Ντενί: θαμμένος στο χώμα, από τον Αύγουστο.

Ο τάφος: ένα μικρό ορθογώνιο, όσο το ύψος του, μ’ ένα περίγραμμα από πέτρες που είχαν μαζέψει η Λουκία και η Μαριάννα απ’ το νησί.

Για κάποιον που δεν ξέρει, καλό θα ήταν να ξέρει.

Δεν γράφτηκε τίποτα γι’ αυτόν, τίποτα ιδιαίτερο (όπως για το θάνατο του Τάδε ή του Δείνα), τελείως άδικα και τελείως δίκαια μαζί. Γιατί ο Ντενί, από ένστικτο ή εσκεμμένα, ακολούθησε εκείνο το ελαφροπάτημα του συγγραφέα Ρόμπερτ Βάλζερ, όταν έκανε βόλτες στο χιόνι, τα χρόνια που ζούσε στο άσυλο: το χιόνι έπεφτε και τα ίχνη του αμέσως χάνονταν. Μες στο χιόνι τον βρήκαν άλλωστε.

CommonsFest : Ένα φεστιβάλ για τα Κοινά Αγαθά

του Αντώνη Μπρούμα

Τι το κοινό μπορεί να έχουν ένας αγρότης-μέλος συνεργατικής οικοκοινότητας, ένας εργάτης κατειλημμένου εργοστασίου, ένα μέλος ενός αστικού ελεύθερου κοινωνικού χώρου, ένας συνεταιρισμένος δημοσιογράφος και ένας χάκερ; Η ερώτηση μάλλον θυμίζει ανέκδοτο. Και όμως, όλες οι παραπάνω –φαινομενικά ανομοιόμορφες– «φυλές» των κινημάτων, καθώς και πάρα πολλές άλλες συναντήθηκαν στις 15-17 του Μάη στο CommonsFest, το φεστιβάλ των κοινών αγαθών, για να δείξουν πως από κοινού ήδη δημιουργούμε τον καινούργιο κόσμο που θέλουμε, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε.

Το CommonsFest της Αθήνας ήταν το τρίτο φεστιβάλ αυτού του είδους. Είχαν προηγηθεί ήδη δύο επιτυχημένα φεστιβάλ τις προηγούμενες χρονιές, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Φέτος, το δίκτυο των διοργανωτών αποφάσισε να φέρει το φεστιβάλ από την περιφέρεια στο κέντρο, για να ανοίξει για τα καλά τον διάλογο γύρω από την αξία και τις προοπτικές των κοινών αγαθών στην Ελλάδα της κρίσης. Επί τρεις ημέρες το πανέμορφο νεοκλασικό του Συλλόγου Αρχαιολόγων στον πεζόδρομο της Ερμού έσφυζε από ζωή. Ομιλητές, όπως οι Massimo De Angelis, Pat Conaty, Richard Stallman, Σταύρος Σταυρίδης και Αλέξανδρος Κιουπκιολής, μίλησαν για τρόπους κοινωνικής οργάνωσης πέρα από το κράτος και την καπιταλιστική αγορά. Πάνω από τριάντα κοινότητες παραγωγής κοινών αγαθών, από όλη την Ελλάδα, παρουσίασαν τις δικές τους προτάσεις για την κάλυψη των αναγκών μας μέσα από το μοίρασμα και τον συνεργατισμό.

Λύσσα!

του Κώστα Πετρίδη

Τους τελευταίους μήνες η επιθετικότητα των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχει πάρει διαστάσεις ανησυχητικές.

Emil Nolde – Excited People

Οι υπεύθυνοι το ξέρουν καλά ότι οφείλουν να πληροφορούν πριν αρχίσουν να σχολιάζουν με κριτικό πνεύμα τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αντ’ αυτού, τα ΜΜΕ σήμερα συμμετέχουν ανοιχτά στην απεγνωσμένη αλλά καλά συντονισμένη προσπάθεια ανατροπής της κυβέρνησης. Οι δημοσιογράφοι που δουλεύουν στα κανάλια και στον τύπο πρωτοστατούν στον βρώμικο πόλεμο που διεξάγεται χλευάζοντας τους αφελείς που πιστεύουν ότι υπάρχει ακόμη κάτι που αποκαλείται δημοσιογραφική δεοντολογία.

Για το αστείο του πράγματος, αξίζει να αναφερθεί η είδηση στο κεντρικό δελτίο του STAR για την επιστροφή των καθαριστριών του Υπουργείου Οικονομικών στη δουλειά τους, την οποία ακολούθησε το σχόλιο ότι για το 1,5 εκατομμύριο ανέργων του ιδιωτικού τομέα δεν έχει όμως γίνει τίποτα! Ακόμα κι ο Ν. Χατζηνικολάου αναγκάστηκε να πάρει τις αποστάσεις του.

Η Ευρώπη σε παγίδα;

Συνέντευξη με του Κλάους Όφφε

μετάφραση: Μαίρη Ζαμπετάκη

Έχετε διατυπώσει την άποψη πως, στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει την κρίση, η Ευρώπη έπεσε μόνη της σε μια παγίδα. 

Τη λέξη «παγίδα» τη χρησιμοποιώ για να περιγράψω ένα σημείο από το οποίο δεν μπορεί κανείς να προχωρήσει, και στο οποίο οι συνθήκες είναι αφόρητες. Στο βιβλίο μου «Europe entrapped» υποστηρίζω, ότι η υιοθέτηση του ευρώ, το ξεκίνημα μιας νομισματικής ένωσης που δεν συνδυαζόταν και δεν εντασσόταν σε μια πολιτική ένωση, ήταν σαφώς λάθος· και, ταυτόχρονα, υποστηρίζω ότι μια πιθανή «οπισθοχώρηση», δηλαδή εγκατάλειψη του ευρώ και επιστροφή των κρατών-μελών σε εθνικά νομίσματα, θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο λάθος.

Τιντορέτο, «Η Σωσάννα στο λουτρό», π. 1555

Παρά τις καταστροφικές του συνέπειες, το ευρώ είναι πλέον πρακτικά αμετάκλητο. Επέτρεψε την ανάπτυξη ενός διακρατικού συστήματος καταμερισμού εργασίας και οικονομικής ολοκλήρωσης στην Ευρώπη, το οποίο θα κατέρρεε χωρίς το κοινό νόμισμα. Οι συνθήκες δεν προβλέπουν τη διαδικασία εξόδου ενός κράτους-μέλους από την ευροζώνη με παράλληλη παραμονή στην Ε.Ε. Η Γερμανία, η οικονομία της οποίας στηρίζεται κυρίως στις εξαγωγές, έχει ωφεληθεί σημαντικά από το ευρώ, καθώς το κοινό νόμισμα προσφέρει μια πολύ ευνοϊκότερη συναλλαγματική ισοτιμία διεθνώς από ό,τι ένα νέο γερμανικό μάρκο. Συνεπώς, είναι λογικό να περιμένει κανείς ότι η Γερμανία είναι διατεθειμένη να καταβάλει ένα μεγάλο τίμημα για τη διάσωση του ευρώ.

ΠΓΔΜ: Μια τραγωδία στις ράγες

της Μυρτώς Αρετάκη 

Το βράδυ της 23ης Απριλίου, 14 πρόσφυγες –13 Αφγανοί και ένας Σομαλός– έχασαν τη ζωή τους από διερχόμενο τρένο, στην προσπάθειά τους να διασχίσουν χαράδρα κοντά στην πόλη Βέλες της ΠΓΔ της Μακεδονίας. Σχεδόν όλοι οι νεκροί είχαν ζήσει για ένα διάστημα στην Ελλάδα και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα παρατύπως, ελλείψει νόμιμης και ασφαλούς οδού.

Η τελευταία φωτογραφία των νεαρών προσφύγων, που ξεκίνησαν από τη Θεσσαλονίκη με σκοπό να βρουν άσυλο σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα

Ο Mahdi Mohebbi, 17 χρονών, από το Αφγανιστάν, που έχασε μπροστά στα μάτια του τον αδερφό του, βρίσκεται σήμερα σε κέντρο φιλοξενίας στη Θεσσαλονίκη. Μιλώντας στον Mohammad Mirzay, μέλος της αφγανικής κοινότητας και της ΜΚΟ ACT UP, περιγράφει την προσπάθειά τους να διαφύγουν από τη χώρα, καθώς και τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες οι 14 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Τα δυο αδέρφια που ξεκίνησαν μαζί με ακόμη έξι συμπατριώτες τους από τη Θεσσαλονίκη, είχαν αντιμετωπίσει και άλλες δυσκολίες στο δρόμο τους. Στην πρώτη τους προσπάθεια να διασχίσουν την ΠΓΔ της Μακεδονίας, και ενώ είχαν περπατήσει μία μέρα από τα σύνορα, χτυπήθηκαν άγρια από ομάδα ένστολων, οι οποίοι τους έκλεψαν χρήματα και κινητά τηλέφωνα. Εκτιμώντας πως δεν επρόκειτο για αστυνομικούς και χωρίς τίποτα πια στην κατοχή τους, οι νεαροί αποφασίζουν τότε να επιστρέψουν στην Ελλάδα.